Οι Γυναίκες στον Πόλεμο του 1821 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΔΟΣΧΟΡΗ ΦΑΝΗ ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Α5 ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΣΚΟΥΤΕΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΠΑΝΟΓΙΑΝΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΕΤΡΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Ελληνική Επανάσταση η γυναικεία συμμετοχή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αποφασιστική. Αυτοί που συγκροτούν τη σιδερένια γροθιά της Επανάστασης είναι οι άνδρες. Όμως, η σποραδική έστω παρουσία των γυναικών σε κρίσιμες περιόδους πολέμου είναι ενδεικτική των δυνατοτήτων του γυναικείου φύλου, το οποίο έτσι ενέγραψε στο κεφάλαιο των δικαιωμάτων του μια μακροπρόθεσμη υποθήκη. Όσες γυναίκες ξεχώρισαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 επέβαλαν άτυπα την ισοτιμία των φύλων στα πεδία των μαχών. Με το απαράμιλλο θάρρος τους, την αξιοθαύμαστη γενναιότητα, τις περιπέτειες και τις θυσίες τους αποτελούν αξεπέραστα σύμβολα δυναμισμού και πατριωτισμού που συνεχίζουν να εμπνέουν σε εθνικά κρίσιμες περιόδους.

Φιλική Εταιρεία Η γυναικεία συμβολή στην διαμόρφωση της Φιλικής Εταιρείας ήταν εξίσου σημαντική. H Ελισάβετ Υψηλάντη, η μητέρα των Υψηλάντηδων, αποκαλούνταν «Πρωτομάνα των Φιλικών». […]έρχεται πρώτη να χρηματοδοτήσει τον αγώνα που προετοιμάζεται. Στις 16/2/1821 στο αρχοντικό της συγκεντρώνονται οι Φιλικοί για να αποφασίσουν την στιγμή της εξεγέρσεως. Η ηθική και υλική συμβολή της Υψηλάνταινας είναι τόση, που ο Αλέξανδρος(Υψηλάντης) συγκινημένος λέει στους άλλους εταίρους: «-Γράψτε στο τέλος της διακήρηξης «φιλώ το χέρι της μητρός μου». Την Μαριγώ Ζαραφοπούλα, την χρησιμοποίησαν πολλές φορές για μεταφορά πολύτιμων εγγράφων. Έδωσε πολλές φορές λεπτά στην Εταιρία της Πόλης, πήρε μυστικά απ’ τους Τούρκους και τα ‘φερε στους Φιλικούς, έσωσε πατριώτες απ’ την προδοσία του Ασημάκη και φυγάδεψε στελέχη του αγώνα σε στιγμές κινδύνου.

Σούλι Οι σχέσεις των φύλων στο περήφανο και αδούλωτο Σούλι ήταν διαφορετικές απ΄ ό,τι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Θύμιζαν τη θέση της γυναίκας στην αρχαία Σπάρτη. Οι άντρες σέβονταν τις γυναίκες τους και συχνά ζητούσαν τη γνώμη τους, ιδιαίτερα σε κρίσιμες περιστάσεις. Οι σεβαστότερες απ΄ αυτές αναλάμβαναν το ρόλο του διαιτητή σε διαμάχες μεταξύ των ανδρών. Αντίθετα, ουδέποτε άνδρες ανακατεύονταν σε γυναικείους καβγάδες. Μερικές καπετάνισσες έπαιρναν μέρος στα στρατιωτικά συμβούλια, όπου οι γνώμες τους υπολογίζονταν όσο και των καπεταναίων. Στο σπίτι, τέλος, οι γυναίκες ήταν οι αδιαμφισβήτητες αφέντρες. Οι Σουλιώτισσες, πέρα από το νοικοκυριό, έπαιρναν όλες μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις, όπου ο ρόλος τους ήταν, σε πρώτη φάση, εφεδρικός και βοηθητικός. Όταν όμως οι περιστάσεις το απαιτούσαν, οι γυναικείες εφεδρείες ρίχνονταν στη μάχη, άλλοτε κατρακυλώντας βράχους πάνω στον εχθρό, άλλοτε περιβρέχοντάς τον με καυτά βόλια, άλλοτε ορμώντας μπροστά με το σπαθί στο χέρι. Ο «Χορός του Ζαλόγγου» (παραμονές Χριστουγέννων 1803) αποτελεί αιώνιο σύμβολο για τη γυναίκα που προτιμά το θάνατο από την ατίμωση και τη δυστυχία. Τη γυναίκα-ηρωίδα που «της Ελευθερίας ο έρως» τη σπρώχνει να θυσιάσει τον εαυτό της και τα παιδιά της, να αποχαιρετήσει παντοτινά  «τη γλυκιά ζωή» και τη «δύστυχη πατρίδα». «Στη στεριά δε ζει το ψάρι ούτ’ ανθός στην αμμουδιά / κ’ οι Σουλιώτισσες δε ζούνε μέσ’ τη μαύρη τη σκλαβιά». Η πρώτη σέρνει το χορό, φτάνοντας στο χείλος του γκρεμού, πηδάει και χάνεται στα βάθη του. Την ακολουθούν με τον ίδιο τρόπο, πάντα τραγουδώντας και χορεύοντας,   η δεύτερη, η τρίτη, η τέταρτη…

Γύρω ακούγεται το μουγκρητό του ανέμου, που στροβιλίζει το χιόνι κι ανακατεύεται με το τραγούδι… Την ίδια χρονική στιγμή(Δεκ. 1803), η Δέσπω Σέχου-Μπότση, σύζυγος του Γιωργάκη Μπότση, κυνηγημένη από τους Τουρκαλβανούς, μετά τη συνθηκολόγηση του Αλή Πασά με τους Σουλιώτες, οχυρώθηκε με τις κόρες, τις νύφες και τα εγγόνια της στον πύργο του Δημουλά στη Ρηνιάσα και ύστερα από σθεναρή αντίσταση ανατίναξε τον πύργο, για να μην παραδοθούν στον εχθρό. Από τις Σουλιώτισσες ξεχώρισαν άλλες δυο, οι οποίες υπήρξαν οι διασημότερες από τις άλλες, καταφέρνοντας να περάσουν τα ονόματά τους στο δημοτικό τραγούδι κι από εκεί στη σφαίρα του θρύλου. Η Μόσχω Τζαβέλα, σύζυγος του Λάμπρου, κατέχει τον τίτλο της «γυναίκας του Σουλίου». Ήταν  η πρώτη και μεγαλύτερη ηρωίδα του Σουλίου. Με βαριά καρδιά έδωσε στο χέρι του αιμοβόρου Αλή Πασά τον πρωτότοκο γιο της Φώτο, για θυσία, και έβαλε πάνω από τον ίδιο της το γιο την αγάπη της για την πατρίδα. «Το παιδί μου  είναι παιδί του Σουλίου και σα γλιτώσει το Σούλι γλιτώνει και το παιδί μου»,είπε χαρακτηριστικά στον πασά.Μια άλλη γυναίκα φυσιογνωμία που ξεχώρισε ήταν η Χάιδω Γιαννάκη Σέχου. Το όνομά της είχε πρωτακουστεί στον πόλεμο του 1792, όπου ο ηρωισμός της , μας πληροφορούν ξένοι διπλωμάτες την εποχή εκείνη στην κατεχόμενη Ελλάδα, προκαλούσε το σεβασμό και το θαυμασμό των συμπατριωτών της. Πρώτη έτρεχε στη μάχη, συχνά δίπλα στους άντρες, συχνότερα μπροστά απ’ αυτούς.       Η ηρωίδα αυτή άγγιξε το απόγειο της δόξας της στη δραματική τριετία 1800-1803, οπότε «καμιά γυναίκα δεν αναδείχθηκε όσο η Χάιδω», βεβαιώνει ο Γερμανός Μπαρτόλντι.

Μάνη Στα τετρακόσια χρόνια της τούρκικης σκλαβιάς, τη Μάνη την πυρπολούσαν οι φλόγες ενός ασίγαστου πολέμου. Στη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821, οι Μανιάτες με την πολεμική τους εμπειρία και με την αποδεδειγμένη ανδρεία τους, θα ενθαρρύνουν τους άλλους μαχητές, θα τους διδάξουν, θα τους βοηθήσουν, σαν αρχηγοί, αλλά και σαν απλοί αγωνιστές. Σε μια τόσο μεγάλη και αδιάκοπη πάλη των Μανιατών, δίπλα στον άντρα, στον αδελφό, στον πατέρα, στο παιδί, παίρνανε μέρος πάντοτε και οι γυναίκες της Λακωνίας. Και πολλές χωρίς τους δικούς τους, γιατί λείπανε στη μάχη, μακριά. Και πολέμησαν με γενναιότητα απαράμιλλη. Με αυταπάρνηση: «Αι γυναίκες παρηκολούθουν τους άνδρες εις την μάχην, διατηρήσασαι τας αρετάς των αρχαίων Σπαρτιατισσών» Και είναι χιλιάδες οι γυναίκες της Λακωνίας που πολεμώντας τους καταχτητές είτε με τα όπλα, είτε με τα ξύλα, είτε με τα δρεπάνια και τα κλαδευτήρια, βρήκαν ηρωικό θάνατο, γνωστές και άγνωστες στην Ιστορία. Γυναίκες, που τους φλόγισε το νου και την καρδιά η πίστη η τρανή, πως είχαν το δικαίωμα να ζουν ελεύθερες, και ότι για την ελευθερία κάθε άνθρωπος και τη ζωή του ακόμη έχει χρέος να προσφέρει.

Στην Καστανιά, στη Βέργα Αλμυρού, στο Διρό, στην Τσεσφίνα, στον Πολυάραβο, στο Βαλτέτσι, στην Τριπολιτσά, στα Τρίκορφα, στα Μοθωκόρωνα, στην Εύβοια, στο Πέτα, στην Κολτσουνα, στην Ανδρούβιστα, στις Κιτριές, στο Βρονταμά, στη Κρεμμαστή και σε τόσες άλλες μάχες πήραν μέρος γυναίκες της Λακωνίας. Και όπως ήταν επόμενο, πολλές σκοτώθηκαν πολεμώντας, πολλές αιχμαλωτίστικαν και πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου. Η Γερακάρη, η Κόρη του Παναγιώταρου Βενετσανάκη Μαρία, η Πανώρια Βοζίκη, η Αναειπόνυφη, η Ιωάννα Γιατράκου, η Πολυξένη Καβάκου·η Ελένη Λαμπροπούλου, η Δημητράκαινα Πικολάκαινα, η Σταυριάνα Σάββαινα, η Κωνσταντίνα Ζαχαριά, οι Ροζιάνισσες - Σταθιάνισσες, και ακολουθούν η Γραφάκαινα, η Διακουμάκαινα, η Καλοειδίνα, η Πατσουράκαινα, οι Ρουμελιώτισσες, η Ρογκάκαινα, η Μιχαήλαινα και τόσες άλλες, που σαν απόγονες των Αρχαίων Σπαρτιατισσών, αποδείχτηκαν αντάξιες του Ιστορικού τους χρέους.

ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ Η ηρωίδα ήταν κόρη, σύζυγος και μητέρα αγωνιστών. Ο σύζυγός της, Μιχαήλ Δασκαλάκης, ήταν απόγονος του Δασκαλογιάννη. Και οι τρεις γιοι της έπεσαν σε μάχες του 1866 .Πρωταγωνίστησε στην πολιορκία του Αρκαδίου. Οι οπλαρχηγοί που βρίσκονταν στην μονή, προεξάρχοντος του ηγούμενου Γαβριήλ και, όπως λένε μερικοί, με τη σύμφωνη γνώμη της Χαρίκλειας Δασκαλάκη, η οποία συμμετείχε στα συμβούλια, αποφάσισαν να αντιταχθούν στην επίθεση του Μουσταφά Πασά μέχρις εσχάτων. Την 8η Νοεμβρίου ο Μουσταφάς μετέφερε από το Ρέθυμνο πυροβόλο μεγάλης ολκής, για να καταρρίψει τη σιδερένια πύλη της μονής. Άρχισε ο κανονιοβολισμός. Η Χαρίκλεια Δασκαλάκη, κλεισμένη σε ένα κελί με το γιο της Κωνσταντίνο και άλλους πολεμιστές, πολεμούσε ακατάβλητη και εμψύχωνε με το θάρρος της τους άλλους. Τρεις φορές έτρεξε και αναστήλωσε τη σημαία του οπλαρχηγού γιου της, την οποία κατέρριπταν ο σφαίρες του εχθρού. Τέλος, την τέταρτη φορά, αφού έσπασε το κοντάρι, την δίπλωσε, τη φίλησε και την έκρυψε στην αγκάλη της .Ενώ η ηρωίδα πυροβολούσε αδιάκοπα τους εχθρούς, ξαφνικά εχθρική σφαίρα πληγώνει το γιο της.

«Για τόσο μικρό πράγμα. », του λέει η Χαρίκλεια . «Για τόσο μικρό πράγμα!», του λέει η Χαρίκλεια. Η φωνή της μητέρας δίνει δύναμη και ζωή στο γιο της. Σηκώνεται, παίρνει το όπλο του και αρχίζει πάλι να πυροβολεί. Τα φυσίγγιά τους εξαντλούνται. Η Δασκαλάκη, με απίστευτη ψυχραιμία και θάρρος, ανοίγει την πόρτα του κελιού, τρέχει κάτω από χαλάζι σφαιρών προς το πτώμα Τούρκου στρατιώτη. Παίρνει τα φυσίγγιά του και επανέρχεται. Από τους 950 πολιορκημένους στη Μονή γύρω στους 100 μόνο σώθηκαν. Η ηρωίδα Δασκαλάκη σώθηκε και επέζησε. Ενώ συνελήφθη μαζί με το γιο της, ο οποίος φονεύθηκε από τους Τούρκους , η Χαρίκλειακατόρθωσε να διαφύγει. Μετά την επανάσταση εμφανίστηκε στην Αθήνα, έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για την πολιορκία του Αρκαδίου και την αυτοθυσία των πολιορκημένων.

Μπουμπουλίνα Λασκαρίνα Ηρωίδα της επανάστασης του 1821 (1771 - 1825). Ήταν κύρη του Υδραίου πλοιάρχου Σταυριαρού Πινότση και της Σκεύως Κοκκίρη. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, μέσα στη φυλακή, όπου είχαν κλείσει τον πατέρα της οι Τούρκοι για τη συμμετοχή του στα Ορλοφικά (1769). Βαφτίστηκε από τον κοτζάμπαση της Μόνης Μούρτζινο. Αργότερα, εγκαταστάθηκε στις Σπέτσες. Το 1788 παντρεύτηκε το Σπετσιώτη πλοίαρχο Δημήτριο Γιαννούζα, ο οποίος σκοτώθηκε το 1797 σε ναυμαχία με Αλγερινούς πειρατές. Το 1801 παντρεύτηκε τον επίσης Σπετσιώτη πλοίαρχο Δημήτριο Μπούμπουλη, γι' αυτό και ονομάστηκε Μπουμπουλίνα. Το 1816 σκοτώθηκε και ο δεύτερος σύζυγός της σε ναυμαχία με Αλγερινούς πειρατές. Η Μπουμπουλίνα, κάτοχος σημαντικής περιουσίας, αφιερώθηκε από τότε στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Αναγκάστηκε ναι πάει δυο φορές στην Κωνσταντινούπολη για να σώσει την περιουσία της, επειδή οι Τούρκοι την απειλούσαν με κατάσχεση. Με τη μεσολάβηση του Ρώσου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Στρογκανόφ, η περιουσία διασώθηκε.

. Η Μπουμπουλίνα μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και, όταν ξαναγύρισε στις Σπέτσες, ναυπήγησε με δικά της χρήματα τη φρεγάτα "Αγαμέμνονας" και τρία ακόμη μικρότερα πλοίά. Με τον "Αγαμέμνονα" συμμετείχε στον αποκλεισμό του Ναυπλίου. Αργότερα. εφοδίασε τους πολιορκημένους στο Άργος Έλληνες, πήρε μέρος στον αποκλεισμό της Μονεμβασιάς, στην πολιορκία και την άλωση της Τρίπολης και στην πολιορκία του Ναυπλίου.Συγκρότησε μάχιμη ομάδα, που συμμετείχε σε διάφορες πολεμικές συγκρούσεις. Από το 1823 ως το 1825 έζησε στο Ναύπλιο. Αποσύρθηκε από την ενεργό πολεμική δράση και ξαναγύρισε στις Σπέτσες. Το Μάιο του 1825, στη διάρκεια λογομαχίας με τον ετεροθαλή αδερφό της Λάζαρο Ορλόφ, σκοτώθηκε από σφαίρα, χωρίς να έχει εξακριβωθεί όμως αν ήταν δολοφονία ή τυχαίο περιστατικό

Μαντώ Μαυρογένους  Η Μαντώ Μαυρογένους (Τεργέστη 1796 ή 1797 - Πάρος, Ιούλιος 1840) ήταν αγωνίστρια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Καταγόταν από ελληνική οικογένεια της Ρουμανίας, η οποία έφυγε κρυφά για την Ιταλία. Εγκαταστάθηκαν στην Τεργέστη και εκεί ο πατέρας της Nικόλαος Μαυρογένης ασχολήθηκε με το εμπόριο.  Με την έναρξη της Επανάστασης πήγε στην Μύκονο και ξεσήκωσε τους κατοίκους εναντίον των Τούρκων. Με πλοία εξοπλισμένα με δικά της έξοδα, καταδίωξε τουςπειρατές που λυμαίνονταν τις Κυκλάδες και αργότερα πολέμησε στο Πήλιο, στη Φθιώτιδακαι στη Λιβαδειά.Κάτοχος της γαλλικής γλώσσας, συνέταξε συγκινητική έκκληση προς τις γυναίκες τηςΓαλλίας, ζητώντας τη συμπαράστασή τους στον πληθυσμό της Ελλάδας. Για τον Αγώνα διέθεσε όλη της την περιουσία. Για τη δραστηριότητά της, συνολικά, ο Ιωάννης Καποδίστριαςτης απένειμε -τιμή μοναδική σε γυναίκα- το αξίωμα του επίτιμου αντιστράτηγου και της παραχώρησε κεντρικό σπίτι στο Ναύπλιο. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πώς, εκτός από τη Γαλλική, μιλούσε άπταιστα την Ιταλική αλλά και την Τουρκική.. Μετά την Επανάσταση, απογοητευμένη από την άτυχη ερωτική περιπέτειά της με το Δημήτριο Υψηλάντη και καταδιωκόμενη από τον Ιωάννη Κωλέττη, ξαναγύρισε στη Μύκονο και έπειτα από λίγα χρόνια πέθανε στην Πάρο πολύ φτωχή και λησμονημένη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια « Μεγάλη Επιστήμη Και Ζωή» http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B1_%CE%9C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%B1 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8E_%CE%9C%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%85%CF%82 Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια « Μεγάλη Επιστήμη Και Ζωή»