ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Κ΄ Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ ΠΡΟΙΚΑ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Κ΄ Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΞΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ Προέρχεται από την αρχαία λέξη προιξ που σημαίνει δώρο κ αποτελείται από τα περιουσιακά στοιχεία (κυρίως ακίνητα και χρήματα) που στις παραδοσιακές κοινωνίες έδινε η οικογένεια της νύφης στο γαμπρό για την οικονομική εξασφάλιση της νέας οικογένειας καθώς επίσης κ τα είδη ρουχισμού και τα λοιπά κινητά αντικείμενα που ετοίμαζε η νύφη και η οικογένειά της για τον εξοπλισμό του νέου σπιτικού

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Όταν ένας άντρας ήθελε να πάρει (ή αλλιώς παντρευτεί μια γυναίκα)όριζε έναν προξενητή και τον έστελνε στο πατρικό της κοπέλας. Ο προξενητής αυτός πήγαινε στο πατρικό και όταν οι γονείς τον ρωτούσαν «πώς και έτσι ήρθες», αυτός απαντούσε «Ήρθα για προξενιό στο κορίτσι, θέλω να γυρέψω το κορίτσι σας για το τάδε παλικάρι». Στη συνέχεια ο πατέρας αποκρίνεται: «θα ρωτήσω την κόρη μου και θα το σκεφτούμε». Αυτή η διαδικασία επαναλαμβανόταν από τον προξενητή στους γονείς αυτούς, μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος του, δηλαδή μέχρι να συμφωνήσουν όλοι συγκαταβατικά

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Η προετοιμασία και το άγχος για τα προικιά της νύφης, για ένα καλαίσθητο αποτέλεσμα εμφανίζονταν ακόμα και μία εβδομάδα πριν από τον γάμο. Υπήρχε βέβαια και η βοήθεια από τους συγγενείς της για το χτίσιμο της προίκας, δηλαδή τα χαρτονομίσματα, οι λίρες ή και οι ντούμπλες που δινόντουσαν. Αργότερα υπήρχε και η διαδικασία που ακολουθείται από τον γαμπρό για να παραλάβει την προίκα

ΠΡΟΙΚΟΣΥΜΦΩΝΟ Κ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΙΚΟΣΥΜΦΩΝΟ Κ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ Βέβαια υπήρχαν και κάποιοι όροι από την μεριά της κοπέλας. Ο χωρισμός του ζευγαριού ή ο θάνατος της γυναίκας χωρίς να έχει δώσει την ευκαιρία στον άντρα της να γίνει πατέρας, οδηγεί στο να δοθεί η προίκα πίσω και να γυρίσει ουσιαστικά από εκεί από όπου έφυγε, δηλαδή στο πατρικό του κοριτσιού.Μερικά χρόνια αργότερα, κατά το 1733, τα είδη ρουχισμού αποτέλεσαν σημαντικό πρόβλημα, και έτσι η προίκα μετατράπηκε σε παράδοση χρημάτων. Η αλλαγή αυτή οδήγησε στην μεγαλύτερη αδιαφορία του άντρα για τον εξωτερικό και εσωτερικό κόσμο της γυναίκας που επρόκειτο να παντρευτεί, δημιουργώντας βέβαια και τεράστια οικονομικά προβλήματα στο πατρικό αυτής.

Η ΠΡΟΙΚΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ ΠΟΥ ΚΑΚΟΠΑΘΗΣΕ Το δημοτικό αυτό τραγούδι πραγματεύεται την ιστορία του γάμου της Ελένης. Ξεκινάει με τα προικιά, στη συνέχεια μαθαίνουμε για τις ατυχίες της νέας οικογένειας και την φτώχεια καθώς και για την επιθυμία της Ελένης να γυρίσει στη μητέρα της. Εστιάζοντας στην πρώτη παράγραφο του τραγουδιού, βρίσκουμε μια αναλυτική περιγραφή των προικιών. Ο πατέρας και τα αδέρφια δίνουν στην Ελένη πλοία αρματωμένα ενώ η μητέρα της δίνει κρυφά δέκα χιλιάδες νομίσματα, ένα χρυσό θρονί και ένα χρυσό μήλο. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως η προίκα ανήκει στα έθιμα του γάμου και πως η διαδικασία αυτή είναι χρονοβόρα, πράγμα που δείχνει και τη σπουδαιότητα της.

Η ΤΙΜΗ Κ ΤΟ ΧΡΗΜΑ ‘Η τιμή και το χρήμα’ είναι μια νουβέλα του Κ. Θεοτόκη που περιγράφει την αγάπη δυο νέων και τη σχέση της με την προίκα και το χρήμα. Ο Αντρέας ερωτεύεται την κόρη της σιόρας Επιστήμης, τη Ρήνη, αλλά δεν έχει χρήματα ώστε να την κάνει ευτυχισμένη. Ζητά λοιπόν 1000 τάλιρα προίκα από τη μητέρα της, όμως αυτή δέχεται να του δώσει μόνο 300.Παρόλα αυτά Ρήνη μένει έγκυος. Μετά από αυτή την εξέλιξη, ένα ατύχημα και τη σύλληψη της σιόρας Επιστήμης ο Αντρέας παίρνει την προίκα που ζητά. Όταν όμως ο Αντρέας πηγαίνει να ανακοινώσει στη Ρήνη ότι μπορούν επιτέλους να παντρευτούν, η Ρήνη αρνείται και διαλύει το δεσμό τους. Έχει συνειδητοποιήσει ότι η αγάπη της έγινε αντικείμενο οικονομικής συναλλαγής . Εδώ, η σιόρα Επιστήμη παρουσιάζεται φειδωλή στην παροχή προίκας, η οποία γίνεται αιτία δυστυχίας του ζευγαριού.

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ Ο Λασκαράτος στο έργο του αυτό παρουσιάζει τις πρωτοποριακές απόψεις του σχετικά με την προίκα. Πιστεύει πως, ανάμεσα στις θυσίες που κάνει ο γονιός για να παντρέψει την κόρη του, συμπεριλαμβάνεται και η ίδια η κόρη. Η κόρη στερείται πολλών πραγμάτων και ουσιαστικά γίνεται δούλα στο ίδιο της το σπίτι ώστε να εξοικονομηθούν χρήματα για την προίκα. Η κοπέλα συνεχίζει να είναι δούλα και μετά το γάμο στο σπίτι του κερδοσκόπου γαμπρού. Βέβαια, οι γονείς τα κάνουν όλα αυτά για να μη μείνει ανύπαντρη Ο συγγραφέας όμως πιστεύει πως είναι λάθος να θυσιάζουμε το βέβαιο, δηλαδή την ανατροφή της κόρης, για το αβέβαιο. Αιτία για όλα αυτά είναι ‘η καμία συμπάθεια μεταξύ θηλυκών και γονέων’..

ΦΟΝΙΣΣΑ Στο κείμενο αυτό ο Παπαδιαμάντης στηλιτεύεται και το θεσμό της προίκας και του προικοσύμφωνου όπου αναγράφονταν λεπτομερώς τα στοιχεία που περιλαμβάνονταν σ’ αυτή. Η προίκα έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο για την ίδια την ηρωίδα, όσο και για τα γενικότερα κοινωνικά μηνύματα της νουβέλας. Η ηρωίδα θα λάβει από τους γονείς της μια ασήμαντη προίκα κ αυτομάτως θα έχει παρόμοια τύχη στην εύρεση καλού γαμπρού. Η σημασία της προίκας, σε προσωπικό επίπεδο για την ηρωίδα, θα επανέλθει στο κλείσιμο της ιστορίας, καθώς τα τελευταία λόγια της φόνισσας και η τελευταία εικόνα που αντίκρισε αφορούσαν στο προικιό της, τον αγρό δηλαδή που της είχαν δώσει οι γονείς της, όταν την πάντρεψαν. Στο σημείο αυτό υπάρχει μια εξαιρετικά πικρή ειρωνεία, υπό την έννοια πως «το προικιό» της φόνισσας ήταν αυτό που την οδήγησε σ’ ένα φτωχό γάμο και την καθήλωσε σε μια ζωή δυστυχίας και βασανισμού, φτάνοντάς τη στα τελευταία της χρόνια μέχρι τον παραλογισμό

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ Η ΠΡΟΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΠΟΧΗ Οι ρίζες του θεσμού της προίκας απαντώνται στα πανάρχαια χρόνια όπου θεωρούνταν απαραίτητη, καθώς ο γάμος δε θεμελιωνόταν πάνω σε αμοιβαία αισθήματα αγάπης, αλλά ήταν μια καλή επένδυση για το μέλλον. . Στην Αρχαία Εποχή, ο γάμος είχε ως απώτερο σκοπό την τεκνοποίηση, δηλαδή τη διαιώνιση του ανθρώπινου είδους. Όμως για να πραγματοποιηθεί ο γάμος απαραίτητη ήταν η σύναψη συμβολαίου με σκοπό τον καθορισμό των περιουσιακών στοιχείων της γυναίκας. Η ιδέα της προίκας αρχίζει την εποχή του Σόλωνα και περιορίζεται στα απολύτως αναγκαία για την κόρη. «Νύφη άπροικος παρρησίαν ούκ έχει», που σημαίνει νύφη χωρίς προίκα δεν έχει ελευθερία λόγου

ΑΡΧΑΙΑ ΕΘΙΜΑ Στην Αρχαία Αθήνα και Σπάρτη η τέλεση του γάμου επικυρωνόταν με τη συμφωνία του πατέρα της νύφης και του γαμπρού ενώπιον μαρτύρων. Η συμφωνία αυτή ονομαζόταν ΄΄εγγύη΄΄ και επρόκειτο για μια πολύ σημαντική νομική πράξη παρά το γεγονός ότι ήταν προφορική. Σύμφωνα με την ΄΄εγγύη΄΄ οριζόταν η προίκα, ενώ παράλληλα περνούσε η κυριότητα της κοπέλας από τον πατέρα στον μνηστήρα.

ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ Η προίκα αποτελούσε μείζον θέμα για την κάθε οικογένεια και για αυτό το λόγο συμμετείχαν όλα τα μέλη στη συγκέντρωση της ακόμα και η μέλλουσα νύφη. Λόγω της πενίας που επικρατούσε οι γονείς μοχθούσαν για τη συγκέντρωση της προίκας της κόρης τους, θυσίαζαν την προσωπικότητα και τη ίδια της την ύπαρξη, παραμελώντας ακόμα και την υγεία της μόνο και μόνο για να παντρευτεί. Ανάλογα με τις επιθυμίες καθοριζόταν το ποσό της προίκας και η οικογένεια δεινοπαθούσε για να ικανοποιήσει την ακόρεστη επιθυμία του γαμπρού για πλούτο, αφού πολλές φορές τους εκβίαζε για να εισπράξει τελικώς το ποσό που ήθελε. Με το γάμο η γυναίκα έπαυε να συζεί με την πατρική της οικογένεια, οπότε δεν αποτελούσε ένα οικονομικό βάρος για αυτούς. Το γεγονός ότι η απουσία της μείωνε τις ανάγκες και τα έξοδα της οικογένειας ήταν ένα ισχυρό κίνητρο για να επιδιώκουν την αύξηση της προίκας και κατ’ επέκταση τη γρηγορότερη αποκατάσταση της.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Στη σύγχρονη εποχή ο θεσμός της προίκας, για τις περισσότερες χώρες,αποτελεί μια παρωχημένη αντίληψη η οποία απλώς υπενθυμίζει τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων μια άλλης εποχής. Στο Δυτικό κόσμο, οι κοινωνίες είναι απαλλαγμένες από τον καταπιεστικό θεσμό της προίκας και οι γάμοι τελούνται με πρωτοβουλία των ίδιων των ανθρώπων, χωρίς την παρέμβαση των γονέων τους. Το γεγονός αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη θέση της γυναίκας. Πλέον η γυναίκα έχει εξισωθεί κοινωνικά με τον άνδρα, αντιμετωπίζεται ως ίση και έχει ακριβώς τα ίδια δικαιώματα. Είναι ενεργό μέλος της κοινωνίας και ενεργεί ως ένα αυτόνομο, με δική του βούληση άτομο, το οποίο δεν είναι υπόλογο σε κανέναν. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στην κατάργηση της προίκας, αφού σκοπός της ήταν να ενισχύσει οικονομικά τη νέα οικογένεια που θα δημιουργούνταν. Με βάση τα σημερινά δεδομένα, και ο άνδρας και η γυναίκα, συνήθως έχουν αποκατασταθεί επαγγελματικά και δεν χρειάζονται τη συνεισφορά άλλων σε αυτό το νέο ξεκίνημα της ζωής τους.

Η ΠΡΟΙΚΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΗΜΕΡΑ Στις ανατολικές χώρες ο γάμος είναι σύμφυτος με την προίκα. Παρ’ όλο που ο θεσμός έχει, θεωρητικά καταργηθεί, σε ορισμένες χώρες, υφίσταται ως έθιμο και προκαλεί αναταράξεις και προβλήματα. Η επιβίωση της προίκας είναι συνυφασμένη με τη θέση που κατέχει η γυναίκα στην κοινωνία των ανατολικών χωρών. Στις μουσουλμανικές κοινωνίες η θρησκεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο διαμόρφωσης της ζωής της γυναίκας.Ο άνδρας βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τη γυναίκα, διότι είναι υποχρεωμένη να τον υπακούει απόλυτα. Η έλλειψη στοιχειώδους μόρφωσης και ο θρησκευτικός φανατισμός ενδυναμώνουν τον πεπερασμένο θεσμό της προίκας.Βέβαια το χαμηλό βιοποριστικό επίπεδο και οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης ωθούν τους ανθρώπους στη διάπραξη ανήθικων πράξεων, όπως στον εκβιασμό ή ακόμα και στο βασανισμό των γυναικών, ώστε να αναγκάσουν τις οικογένειες τους να προσφέρουν μεγαλύτερη προίκα.

ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΙΚΑ Το 1961 η προίκα απαγορεύτηκε δια νόμου με στόχο να μειωθούν οι ταπεινώσεις, τα βασανιστήρια, αλλά ακόμα και οι θάνατοι των γυναικών, των οποίων οι οικογένειες αδυνατούσαν να δώσουν στο γαμπρό προίκα. Παρ’ όλα αυτά μέχρι πριν μια δεκαετία θεωρούνταν θανάσιμο αμάρτημα το να είσαι γυναίκα κ να μην μπορείς να προσφέρεις ικανοποιητική προίκα. Μια συνήθης μέθοδος θανάτωσης των γυναικών ήταν από τους ίδιους τους γαμπρούς, οι οποίοι όταν διαπίστωναν όταν δεν τους έδινε η οικογένεια της νύφης προίκα ανάλογου ύψους, περιέλουζαν τη νύφη με πετρέλαιο και κατόπιν της έβαζαν φωτιά, ενώ οι πεθερές δήλωναν στη συνέχεια στην αστυνομία ότι η νύφη κάηκε καθώς μαγείρευε στην κουζίνα.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΟΙΚΑΣ

ΕΠΙΠΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ’’ΣΠΙΤΙΚΟ’’