ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΤΩΝ ΝΗΠΙΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΒΑΣΩ ΒΑΣΙΛΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ 34ης ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

Τι είναι αυτό το πρόγραμμα; Το σχολικό έτος 2007 – 2008 υλοποιούνται καινοτόμες δράσεις, που αφορούν την ομαλή μετάβαση των νηπίων από την προσχολική στη σχολική εκπαίδευση με σκοπό να αναβαθμίσουν τη λειτουργία του ολοήμερου νηπιαγωγείου να δώσουν την ίδια δυνατότητα και στο κλασσικό τμήμα του νηπιαγωγείου να βελτιώσουν το παιδαγωγικό του έργο Να αναδείξουν τη σημαντικότητα του ρόλου του νηπιαγωγείου και τη συνέχεια ανάμεσα στις δύο βαθμίδες με ένα επίσημο και τυπικό τρόπο, αλλά κυρίως ουσιαστικό μέσα από σοβαρές προσπάθειες προσέγγισης των εκπαιδευτικών των δύο βαθμίδων.

Τι εννοούμε με τον όρο «μετάβαση» Τι εννοούμε με τον όρο «μετάβαση» Η μετάβαση του νηπίου από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο θεωρείται μια από τις κρισιμότερες περιόδους της παιδικής ηλικίας. Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί ιδιαίτερα έντονες αλλαγές τόσο στην προσωπικότητα του παιδιού όσο και στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, εκθέτοντας το παιδί σε μια ποικιλία αλλαγών και απαιτήσεων, γνωστικών, συναισθηματικών, κοινωνικών, στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί βάσει προκαθορισμένων προδιαγραφών.

Η μάθηση είναι μια συνεχής διαδικασία και είναι σημαντική για όλους όσους εμπλέκονται στη διαδικασία αγωγής και εκπαίδευσης του νηπίου. Έρευνες υποστηρίζουν πως οι πρώτες εμπειρίες μάθησης έχουν καταλυτική επίδραση στη διαμόρφωση βαθύτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του παιδιού, αλλά και την περαιτέρω ακαδημαϊκή του εξέλιξη καθώς και τη συναισθηματική του ανάπτυξη.

Έτσι το νηπιαγωγείο αποτελεί τη γέφυρα, που συνδέει δύο διαφορετικά περιβάλλοντα μάθησης. Σκοπός της εκπαίδευσης των μικρών παιδιών είναι να διασφαλίσει και να εναρμονίσει μία ομαλή μετάβαση του παιδιού, από ένα οργανωμένο και πλούσιο μαθησιακό περιβάλλον με ανοιχτό και ευέλικτο πρόγραμμα – το νηπιαγωγείο – στο αυστηρά δομημένο και τυποποιημένο περιβάλλον του δημοτικού σχολείου, με στόχο να αμβλυνθούν και να ξεπεραστούν δυσκολίες και προβλήματα γνωστικού, συναισθηματικού και κοινωνικού περιεχομένου.

Δυσκολίες και προβλήματα Σ’ ένα αριθμό παιδιών όμως δημιουργούνται αξεπέραστες δυσκολίες και η μετάβασή τους παραμένει ένα θέμα προβληματισμού για τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους ερευνητές της επιστημονικής κοινότητας. Πολλά παιδιά αρχίζουν το δημοτικό σχολείο με άρνηση, φόβο και οδηγούνται γρήγορα στην παραίτηση και την αποτυχία. Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σ’ αυτό το αποτέλεσμα είναι πολλοί και σύνθετοι.

Η ατομικότητα του κάθε παιδιού, το περιβάλλον και τα ερεθίσματα που δέχεται και ξεκινούν από διαφορετική αφετηρία για το καθένα, οι αυξημένες απαιτήσεις του δημοτικού σχολείου, οι εκπαιδευτικοί, ο τρόπος διδασκαλίας,

Για το νηπιαγωγείο το κυρίαρχο είναι το ίδιο το παιδί και όχι η γνώση που πρέπει να αποκτήσει. Με βάση το καινούργιο αναλυτικό μας πρόγραμμα η έμφαση δίνεται στη διαδικασία και όχι στο αποτέλεσμα. Μας ενδιαφέρει πως μαθαίνει το παιδί και τι χρειάζεται να μάθει και όχι μια στείρα, μηχανιστική γνώση. Παίρνουμε σοβαρά υπόψη τι ενδιαφέρει και τι συγκινεί το παιδί σε σχέση με τον κόσμο που το περιβάλλει και κινητοποιεί την περιέργεια του και όχι μόνο αυτά που εμείς οι εκπαιδευτικοί κρίνουμε ως αναγκαία και σύμφωνα με το πρόγραμμά μας.

Μοντέλα μετάβασης το μοντέλο ικανοτήτων Δίνει μεγάλη σημασία και επικεντρώνεται στις ικανότητες που διαθέτει το παιδί, και στις ακαδημαϊκές γνώσεις το αναπτυξιακό οικολογικό μοντέλο Προωθεί τη σύνδεση και την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων, όπως η οικογένεια η τάξη, η ευρύτερη κοινότητα

Η μετάβαση σύμφωνα με το οικολογικό μοντέλο σημαίνει: Όλες εκείνες τις στρατηγικές και διαδικασίες για: Τη διασφάλιση της ομαλής εισόδου και προσαρμογής των νηπίων στο δημοτικό σχολείο. Την παροχή συνέχειας μέσα από δραστηριότητες που γεφυρώνουν το χάσμα μεταξύ σπιτιού - νηπιαγωγείου και δημοτικού σχολείου. Τη σύνδεση της ανάπτυξης του παιδιού με κοινωνικές υπηρεσίες.

Οικολογικό μοντέλο μετάβασης Είναι δηλ. ένα οργανωμένο σύστημα σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ ανθρώπων (οικογενειών, εκπαιδευτικών, παιδιών), χώρων (σπιτιού, νηπιαγωγείου, σχολείου) και θεσμών (κοινότητας, υπηρεσιών, διοίκησης, κυβέρνησης) που τρέχουν μέσα στο χρόνο.

Αποτελεσματικές πρακτικές μετάβασης Η συνέχεια στη μάθηση μέσα από το σχεδιασμό αναπτυξιακά κατάλληλων δραστηριοτήτων για παιδιά νηπιαγωγείου και πρώτης δημοτικού Η διασφάλιση της συνέχειας στην επικοινωνία και τη συνεργασία ανάμεσα στις δύο βαθμίδες Η ενημέρωση και η προετοιμασία των παιδιών για τη μετάβαση Η εμπλοκή των γονέων και η έγκαιρη και σωστή ενημέρωση από το νηπιαγωγείο

Η συνεργασία σχολικών συμβούλων προσχολικής και δημοτικής εκπαίδευσης, της διοίκησης, της τοπικής κοινωνίας και της αυτοδιοίκησης, κοινωνικών και πολιτιστικών φορέων, όπου όλοι έχουν λόγο και ρόλο και μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Η επιμόρφωση και η συνεχής ενημέρωση των εκπαιδευτικών για τα καινούργια επιστημονικά δεδομένα και για υιοθέτηση κοινών στόχων και πρακτικών και για τις δύο βαθμίδες.

Ο καθοριστικός ρόλος του/ της νηπιαγωγού να βοηθάει τα νήπια για μια επιτυχημένη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, Να επικεντρώνει την προσοχή της ιδιαίτερα σε παιδιά και γονείς από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα, οφέλη στους γονείς αυξάνοντας την εμπιστοσύνη ανάμεσα στο σχολείο και το σπίτι, διώχνει τα άγχη και τις φοβίες των γονέων, ενημερώνοντας σωστά και υπεύθυνα,

Η σημαντικότητα του ρόλου και της αξίας του νηπιαγωγείου Να δημιουργεί κλίμα συνεργασίας για συνέχεια και στο δημοτικό σχολείο με τους δασκάλους Αναγνωρίζεται η αξία, ο ρόλος, η σημασία για την συστηματική, οργανωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη δουλειά του νηπιαγωγείου. Αυξάνει το κύρος του νηπιαγωγείου και του επαγγέλματός της, ως του πιο σημαντικού σταθμού του παιδιού, για την περαιτέρω εξέλιξή και πορεία του.

Ευεργετικά οφέλη για τα νήπια Η συνέχεια με τις προηγούμενες εκπαιδευτικές εμπειρίες τους Η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των παιδιών Η ανοιχτότητα, διεύρυνση σε νέες εμπειρίες Η ενίσχυση των σχέσεων με άλλα παιδιά και με εκπαιδευτικούς Η ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ των παιδιών και των εκπαιδευτικών.

1. Αποτελεσματικές δραστηριότητες μετάβασης Συναντήσεις με γονείς για συζήτηση θεμάτων που αφορούν τη μετάβαση των παιδιών στο δημοτικό. Κοινές συναντήσεις με νηπιαγωγούς – δασκάλους και σε δεύτερη φάση και με γονείς. Επισκέψεις γνωριμίας και εξοικείωσης των παιδιών του νηπιαγωγείου με τους χώρους, τα πρόσωπα, τις διδακτικές μεθόδους και τις δραστηριότητες της Α΄ τάξης του Δημοτικού σχολείου Μια κοινή εκδρομή ή εκπαιδευτική επίσκεψη ή παρακολούθηση θεατρικής παράστασης και μοίρασμα κοινών εμπειριών…

2. Κοινές εκδηλώσεις Οργάνωση εκδηλώσεων νηπιαγωγείου και πρώτης τάξης δημοτικού μ’ ένα κοινό θέμα: «, παγκόσμια ημέρα νερού, γιορτή της 25ης Μαρτίου, γιορτή της μητέρας, γιορτή της άνοιξης(πρωτομαγιά), Πάσχα, γιορτή του πατέρα» Οργάνωση εκθέσεων με εικαστικά έργα, θεατρικών δρώμενων, μουσικών ή χορευτικών εκδηλώσεων.

3. Ανάπτυξη διαθεματικών δραστηριοτήτων Ανάπτυξη θεματικής προσέγγισης Ανάπτυξη θεματικών σχεδίων εργασίας μόνο με τα νήπια. Ανάπτυξη κοινού θεματικού σχεδίου εργασίας με νήπια και συνεργαζόμενους μαθητές του δημοτικού σχολείου.

Σχεδιασμός του εκπαιδευτικού 3.1 Θεματική προσέγγιση με τίτλο: Από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο Σχεδιασμός του εκπαιδευτικού Γνωριμία, χρήση και δυνατότητες των σχολικών χώρων Λειτουργικότητα, δυνατότητες και αξιοποίηση από τον εκπαιδευτικό Έπιπλα, υλικά, μέσα, διαρρύθμιση της τάξης Τρόποι και κανόνες λειτουργίας Ιδέες και Προτάσεις των παιδιών Ανάπτυξη πιθανών κοινών δραστηριοτήτων

Προβληματισμός – διερευνητική συζήτηση Τι γνωρίζουν τα παιδιά για το δημοτικό σχολείο; Ποιες είναι οι ιδέες και οι αντιλήψεις τους για τους χώρους, τη χρήση, το πρόγραμμα Σύγκριση με το χώρο του νηπιαγωγείου Πως ήταν το σχολείο της γιαγιάς και του παππού; Πως είναι τα σχολεία σε άλλες χώρες; Ποιοι δουλεύουν στο σχολείο; Τι μαθαίνουν τα παιδιά;

Ανάπτυξη δραστηριοτήτων κατά γνωστικό αντικείμενο Παιδί και γλώσσα Συζήτηση – ανάπτυξη επικοινωνιακών καταστάσεων Γράμμα στον διευθυντή του σχολείου για την ανάπτυξη του θέματος και τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα Ανακοίνωση – ενημέρωση στους γονείς Πρόσκληση - κάλεσμα στα παιδιά της α΄ δημοτικού Αποτύπωση των εντυπώσεων μέσα από ζωγραφική και κείμενα των παιδιών Παρατήρηση των επιγραφών των δύο σχολείων, των τάξεων, των γραφείων κ.λ.π. Οδηγούνται στην αποτύπωση με γραφή

Παιδί και Μαθηματικά Δραστηριότητες με έννοιες: χώρου, σχημάτων στερεών, μεγεθών, αριθμών

Παιδί και Ανθρωπογενές Περιβάλλον Συζήτηση και γνωριμία με εικόνες, φωτογραφικό υλικό από το σχολείο της γιαγιάς και του παππού. Συζήτηση και γνωριμία με εικόνες, φωτογραφικό υλικό από σχολεία άλλων χωρών. Επίσκεψη και γνωριμία με το χώρο του δημοτικού σχολείου

Παιδί δημιουργία και έκφραση Ζωγραφική με πινέλα και δακτυλομπογιές σε ομάδες(Άλλοι ζωγραφίζουν το νηπιαγωγείο και άλλοι το δημοτικό Κατασκευή μακετών με άχρηστα υλικά(δουλεύουν σε ομάδες) Τραγούδια και μουσική για το σχολείο Παιχνίδια ρόλων - ομαδικά παιχνίδια Θεατρικό παιχνίδι

Παιδί και πληροφορική Γράφουμε την επιστολή, την πρόσκληση Ψάχνουμε πληροφορίες μέσα από το internet για σχολεία άλλων χωρών Ζωγραφιές για να χαρίσουν στα παιδιά του δημοτικού. Εκπαιδευτικό λογισμικό, με παιχνίδια

Αξιολόγηση Ερωτηματολόγιο Συζήτηση με κατάθεση απόψεων για όλο το πρόγραμμα Αποτύπωση μέσα από τη ζωγραφική ή τις κατασκευές Έκθεση φωτογραφικού υλικού, που θα ανατροφοδοτήσει τις γνώσεις, στάσεις, ιδέες, αντιλήψεις των παιδιών σε σχέση με τις αρχικές.

Παρουσίαση του προγράμματος Έκθεση όλων των δράσεων των παιδιών σε ταμπλώ (εικαστικά, φωτογραφίες, κείμενα, κατασκευές) Θεατρικό δρώμενο Μουσική και τραγούδια Παιχνίδια ρόλων Ομαδικά παιχνίδια Κατασκευή ενός αναμνηστικού άλμπουμ, μιας αφίσας, μιας πρόσκλησης, ενός cd Έπαινος συμμετοχής

3.2. Πιθανά σχέδια εργασίας για νήπια Πάμε σχολείο; Γνωρίζω το δημοτικό Πως είναι το σχολείο για μεγάλα παιδιά; Δε φοβάμαι το σχολείο Σήμερα στο νηπιαγωγείο… αύριο στο δημοτικό σχολείο Επιτέλους μεγάλωσα και πάω σχολείο με τσάντα και βιβλίο.

3.3. Κοινά σχέδια εργασίας νηπίων και παιδιών α΄ δημοτικού Από τη Μελέτη Περιβάλλοντος Περιβαλλοντικά προγράμματα Αγωγής Υγείας Πολιτιστικών Θεμάτων Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Μουσειακής αγωγής

Ο ρόλος της οικογένειας Η μετάβαση χωρίζεται σε τρία στάδια: Την προετοιμασία Τον αποχωρισμό ή τη μετάβαση Την ενσωμάτωση Σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια ο ρόλος του γονέα είναι καθοριστικός, αφού ο γονιός είναι ο πρώτος δάσκαλος του παιδιού και ο κρίκος που συνδέει όλα τα στάδια.

Οι γονείς - σύμφωνα με έρευνα των Henderson και Berla (1994) - παίζουν τέσσερις ρόλους – κλειδιά, για την ομαλή προσαρμογή και τη βελτίωση των επιδόσεων των παιδιών τους: Του δασκάλου Του υποστηρικτή Του συνηγόρου Του συμμέτοχου στη λήψη αποφάσεων

Έτσι οι γονείς που συμμετέχουν στη μετάβαση έχουν την ευκαιρία: να γνωρίσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει το παιδί τους, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του, το αναπτυξιακό του επίπεδο και συγχρόνως να δώσουν και οι ίδιοι πολύτιμες πληροφορίες στον εκπαιδευτικό σχετικά με το ίδιο το παιδί. Να στηρίξουν τη μάθηση στο σπίτι αφού γνωρίζουν τον τρόπο και τις δραστηριότητες που γίνονται στο σχολείο Να δημιουργήσουν σχέσεις με άλλους γονείς, αλληλεπιδρώντας ο ένας με τον άλλο και μοιραζόμενοι κοινά σημεία και ενδιαφέροντα, αλλά και ίδιες αγωνίες και προβληματισμούς

Μέρος της ευθύνης για την ομαλή μετάβαση του παιδιού έχουν και οι τρεις παράμετροι: οικογένεια, νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο. Η επιτυχημένη ή αποτυχημένη μετάβαση εξαρτάται φυσικά και από το ίδιο το σχολικό σύστημα , που θα πρέπει να αναθεωρήσει τις απαιτήσεις του και να τις προσαρμόσει στις δυνατότητες των παιδιών, εφαρμόζοντας εξατομικευμένα παιδαγωγικά μέτρα.