ΙΩΑΝΝΙΝΑ

Τα Ιωάννινα είναι η μεγαλύτερη πόλη της Ηπείρου και πρωτεύουσα του νομού. Χτισμένη στην όχθη της λίμνης Παμβώτιδας και σε υψόμετρο 500 μέτρων, μαγεύει με την ομορφιά της και τη ζεστή της ατμόσφαιρα. Μια ζωντανή πόλη με 100.000 κατοίκους, που κουβαλάει μια ιστορία αιώνων. Κάθε σοκάκι και πλατεία, κάθε σημείο της πόλης αντηχεί την σπουδαία της παράδοση.

Όχι τυχαία, φέρει την προσωνυμία «Πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών», αφού ανέδειξε μεγάλες μορφές και στα γράμματα και στις τέχνες, με πανελλήνια, και όχι μόνο, εμβέλεια. Η συμβολή τους, δε, στην αναγέννηση της χώρας μας ήταν τεράστια. Διεύρυναν τους πνευματικούς και πολιτιστικούς ορίζοντες, επέδρασαν καταλυτικά στη διαμόρφωση ιδεών και τάσεων και συντέλεσαν στην ανάπτυξη και εδραίωση του ελληνικού αλλά και πολλές φορές του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τα παραδοσιακά κτίσματα, τα μουσεία, το Κάστρο, το υπαίθριο θέατρο Φρόντζου, μέσα στο αισθητικό δάσος της πόλης και ένας μεγάλος αριθμός σημείων της πόλης, με έντονη ιστορική και πολιτιστική αξία αποτελούν εξαίρετα δείγματα της ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής. Το νησάκι της λίμνης Παμβώτιδας, που μέχρι και σήμερα κατοικείται, φαινόμενο σπάνιο παγκοσμίως, είναι ολόκληρο ένα αξιοθέατο με τις εκκλησίες του και ό,τι απέμεινε από το σεράι του Αλή Πασά. Το Πανεπιστήμιο, από τα καλύτερα της Ευρώπης, τα Νοσοκομεία, το ναυταθλητικό κέντρο και μια πληθώρα άλλων κτηρίων που φιλοξενούν αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις όλο το χρόνο μαρτυρούν την εξέλιξη της πόλης στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας αλλά και την προσπάθειά της να καταστεί κοιτίδα ανάπτυξης και ζωντάνιας, συγκεράζοντας το παλαιό με το νέο, το παραδοσιακό με το σύγχρονο.

Ιστορικές μαρτυρίες για τη λίμνη     Το όνομά της, Παμβώτις, μας παραδίνεται πρώτη φορά στο 12ο αιώνα από τον Ευστάθιο στα σχόλια που έγραψε για την Οδύσσεια. Αλλά ότι η λίμνη υπήρχε και παλαιότερα, προκύπτει από τον ιστορικό του Ιουστινιανού, Προκόπιο, που στα "Κτίσματα" αναφέρει την ίδρυση του φρουρίου των Ιωαννίνων ( 527-528 μ.Χ. ). Ο Ιουστινιανός δηλαδή, εκτιμώντας τη στρατηγική σπουδαιότητα του λεκανοπεδίου και θέλοντας να ενισχύσει την εγκαταλειμμένη από τις αδιάκοπες επιδρομές περιοχή, υποχρέωσε τους κατοίκους της παλαιάς Εύροιας της Θεσπρωτίας να μετοικήσουν στη χερσόνησο, όπου σήμερα βρίσκεται το κάστρο των Ιωαννίνων. Ο ιστορικός ως εξής προσδιορίζει τη θέση : Στο μέρος αυτό υπήρχαν λίμνη και ένα νησί. Στις όχθες της ( τις δυτικές ) σε μία χερσόνησο ( η σημερινή χερσόνησος του κάστρου ) που μόλις με μια στενότατη λωρίδα γης συνδεόταν με τη λοιπή στεριά, ο Ιουστινιανός έχτισε ισχυρό φρούριο, τη νέα Ευροία. Ασφαλώς ο Προκόπιος περιγράφει τη λίμνη των Ιωαννίνων γιατί καμιά άλλη λίμνη με νησί και χερσόνησο δεν υπάρχει ούτε και υπήρχε στην Ήπειρο. Η θέση της νέας Ευροίας, που αργότερα μετονομάσθηκε σε Ιωάννινα, επιβεβαιώνεται από τον Ιεροκλή, σύγχρονό του Προκοπίου, που στο Συνέκδημό του, τον ταξιδιωτικό οδηγό της εποχής εκείνης, αναφέρει στην περιοχή αυτή την Εύροια εκ νέου ( Εύροια, Σκνίου ).

Γεωλογικό - ανθρωπολογικό ιστορικό     Για το σχηματισμό της λίμνης έχει διατυπωθεί η άποψη, ότι ανάγεται σε πολύ παλαιούς χρόνους. Έχουν παρατηρηθεί στο ασβεστούχο υπέδαφος του αποξηραμένου έλους της Λαψίστας, που βρίσκεται βόρεια της λίμνης, υδρόβιοι οργανισμοί και μαλάκια των γλυκών νερών, εναποθηκεύσεις της άλλοτε ενιαίας λίμνης, που μαρτυρούν ένα πολύ παλαιό σχηματισμό της λίμνης, όπως και οι λίμνες της Κεντρικής Ευρώπης.     Οι πρόσφατες έρευνες της Αρχαιολογικής και Ανθρωπολογικής Σχολής του Καίμπριτζ προσέφεραν καινούργια στοιχεία. Με την ανασκαφή μίας παλαιολιθικής σπηλιάς στους δυτικούς πρόποδες του λόφου της Καστρίτσας στα νότια της λίμνης, διαπιστώθηκε στο στόμιο της σπηλιάς, σε βάθος 6 μέτρων από τη σημερινή επιφάνεια του δρόμου, ένα στρώμα αμμουδιάς, από λιμναία χαλίκια, άμμο και στρείδια γλυκών νερών κα ενώ η εσωτερική επιφάνεια του βράχου ήταν τραχιά, η εξωτερική ήταν λεία, από τη μηχανική ενέργεια των κυμάτων της λίμνης.

Η ιστορία της Κυρα - Φροσύνης     Με τη λίμνη συνδέεται και μια τραγική ιστορία, από τις πολλές στα χρόνια του Αλή, ο πνιγμός της όμορφης Κυρά-Φροσύνης, της οποίας ο άντρας από πολύ καιρό έλειπε στη Βενετία. Για τον πνιγμό αυτής της χειραφετημένης γυναίκας, φαινόμενο ασυνήθιστο στα χρόνια εκείνα, παραδίνονται δύο αφηγήσεις. Την πιο αληθοφανή αναφέρει ο περιηγητής Thom Smart Hughes στο έργο του ' Ταξείδια στη Σικελία, Ελλάδα και Αλβανία 1820 ' :     "Αυτή η νεαρή καλλονή, ήταν ξακουστή στα Γιάννενα, όχι μόνο για τα θέλγητρά της, αλλά κυρίως για τους χαριτωμένους τρόπους της και για τη ζωντάνια του πνεύματος, που την έκαναν ψυχή της συντροφιάς. Με αυτή την τέλεια γυναίκα δημιούργησε ιδιαίτερο δεσμό ο Μουχτάρ, ο μεγαλύτερος γιος του Αλή Πασά, που προκάλεσε τη ζήλια της Γυναίκας του".   

  Μια μέρα κάποιος χρυσοχόος πρόσφερε προς πώληση στα χαρέμια της αυλής ένα αδαμαντοκόλλητο δαχτυλίδι βαρύτιμο. Το δαχτυλίδι έφτασε στα χέρια της ζηλότυπης γυναίκας του Μουχτάρ, που αναγνώρισε το δικό της δαχτυλίδι, που το είχε δωρίσει στο Μουχτάρ, τη μέρα των γάμων της. Τα πειστήρια της συζυγικής απιστίας ήταν πρόδηλα. Η απατημένη σύζυγος κατέφυγε στον πεθερό της, ζητώντας ικανοποίηση. Και ο Αλής, που εκείνον τον καιρό χρωστούσε σ‘ αυτή και στην αδελφή της, γυναίκα του Βελή, του νεότερου γιου του Αλή, την επιρροή του στους Αλβανούς, της έκανε το χατίρι. Μια νύχτα η Κυρά -Φροσύνη συνελήφθη μαζί με την υπηρέτριά της και με άλλες 17 γυναίκες, οι περισσότερες ελευθερίων ηθών, και κλείστηκε στο ναό του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων, στη βόρεια παρυφή της πόλης. Ο Χιούζ αναφέρει ότι εξαιτίας αυτού δημιουργήθηκε μεγάλος αναβρασμός στην πόλη. Ο Αλής επί δύο μέρες ήταν αναποφάσιστος. Περίμενε κάποιο πρόσχημα, ένα διάβημα των προκρίτων για να ελευθερώσει την Κυρά- Φροσύνη και τις 17 γυναίκες. Αλλά οι πρόκριτοι δείλιασαν και ο Αλής τελικά διέταξε τη θανάτωσή τους. Μια νύχτα του 1801 πιθανώς, οι 18 γυναίκες πνίγηκαν στη λίμνη, στην περιοχή του Αγίου Νικολάου.

Η Κυρα - Βασιλική          Γεννήθηκε το 1792-1893 στο Πλέσιο των Φιλιατών ( παλαιότερα Πλεσίβιστα ) και ήταν κόρη του προκρίτου Κίτσου Κονταξή και αδελφή των Γιώργη, Νικολάου και Ιωάννη Κονταξή ( ο πρώτος ήταν οπλαρχηγός και μετά την απελευθέρωση ανώτερος αξιωματικός ). Ήταν πανέμορφη και κίνησε το ενδιαφέρον του Αλή Πασά, ο οποίος την πήρε στα χαρέμια του από δώδεκα χρονών ( 1805 ). Την ίδια χρονιά, όταν ο Αλής είχε διατάξει τη λεηλασία της Πλεσίβιστας και τη σφαγή των κατοίκων της, με την κατηγορία πως υπέλθαψαν μερικούς κιβδηλοποιούς, η Βασιλική κατάφερε να μαλάξει την σκληρότητα του Αλή και να σταματήσει τη σφαγή. Ο Πασάς λάτρευε τη γυναίκα αυτή, που άσκησε ευεργετική επιρροή για τον Ελληνισμό.

  Συμμερίστηκε ως το τέλος τις τύχες του Αλή Πασά και τις τελευταίες μέρες της ζωής του βρέθηκε πλάι του. Λέγεται ότι είχε μυστικές συνεννοήσεις με ανθρώπους του Χουρσίτ και ίσως σε αυτή οφείλεται η σωτηρία των Ιωαννίνων από την ανατίναξη. Για το λόγο αυτό πιθανώς δεν θανατώθηκε, αλλά εξορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα στην Προύσα.     Με την δημιουργία του πρώτου Ελληνικού Κράτους, γύρισε στην Ελλάδα ( 1830 ), όπου παρέμεινε για λίγο στο ιδιόκτητο κτήμα της, στο χωριό Βοϊβόντα ( σήμερα Βασιλική ) των Τρικάλων και τελικά εγκαταστάθηκε στην Κατοχή του Αιτωλικού όπου έζησε σε έναν πύργο, γνωστό ως σήμερα ως ' Γουλάς της Κυρά-Βασιλικής '.Διατηρώντας ακόμα την αρχοντική ομορφιά της και την αξιοπρέπεια της γυναίκας του Αλή Πασά, πέθανε από δυσεντερία σε ηλικία 42 περίπου ετών.     

Στο Μητρώο του Ναού των Ταξιαρχών του Αιτωλικού είναι καταχωρισμένη η ληξιαρχική πράξη του θανάτου της με αύξοντα αριθμό 20 και ημερομηνία 1-12-1843. " Απέθανε η Κυρά Βασιλική Κίτζου, από δυσεντερία ήταν η ασθένειά της, ετών 45 ( αντί 41 ή 42) ... ετάφη κατά την συνήθη εκκλησιαστικήν τάξιν εν τη εκκλησία των Ταξιαρχών ".     Οι Χριστιανοί διατήρησαν αγαθή ανάμνηση για τη νεαρή Ελληνίδα, γυναίκα του Αλή Πασά, που διατήρησε τη θρησκεία της, προστάτεψε κυνηγημένους, καταπράυνε πολλές φορές την οργή και την ωμότητα του Πασά απέναντι των υπολοίπων Χριστιανών. Την προσήλωσή της στη χριστιανική θρησκεία διαπιστώνουμε στη συνδρομή της για την ανέγερση τρίκλιτου ναού του Αγίου Νικολάου στο χωριό Βοϊβόντα ( 1818 ).

Επιμέλεια – Παρουσίαση Γ’ Βρεφονηπιοκόμων Επιμέλεια – Παρουσίαση Γ’ Βρεφονηπιοκόμων