ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ Αναστάσιος Ξεπαπαδέας Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Κρήτης

Εννοιολογικό Πλαίσιο Σύμφωνα τον ορισμό της Επιτροπής Brutland … Αειφόρος είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες των σημερινών γενεών, χωρίς να υποσκάπτει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες... Είναι ο σημερινός τρόπος ανάπτυξης αειφόρος; Ας πάρουμε το παράδειγμα τις κλιματικής αλλαγής...

Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής H κλιματική αλλαγή αναμένεται να έχει ορισμένες θετικές επιπτώσεις σε τοπικό επίπεδο και γενικότερες αρνητικές επιπτώσεις. Οι αρνητικές επιπτώσεις θα αυξάνονται όσο μεγαλύτερη είναι η κλιματική μεταβολή. Υπάρχουν μεγάλες αβεβαιότητες σχετικά με την κλιματική αλλαγή τόσο στο φυσικό (natural) όσο και στο οικονομικό επίπεδο.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να επηρεάσουν περισσότερο τις αναπτυσσόμενες χώρες και κυρίως τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα αυτών των χωρών. Αναμένεται να αυξηθούν οι ανισότητες στην ιατρική περίθαλψη, στην πρόσβαση σε τροφή, σε καθαρό νερό, και σε άλλους αναγκαίους πόρους.

Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής Εκτιμήσεις EPA (1989): Αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3-6° C θα οδηγούσε σε μείωση του παγκοσμίου ΑΕΠ (GDP) κατά 1- 2% ετησίως λόγω: Καταστροφής οικοσυστημάτων Μείωσης αγροτικής παραγωγής κατά 30-40% Εξάπλωσης επιδημιών Θανάτων λόγω ζέστης Κόστους ακραίων καιρικών φαινομένων Αύξησης του επιπέδου της θάλασσας και επομένως των προσφύγων Αναδιανομή του παγκόσμιου εισοδήματος εις βάρος των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών

Ερωτήματα: Σημαίνουν οι παραπάνω διαπιστώσεις ότι η παρούσα αναπτυξιακή διαδρομή δεν είναι Aειφόρος με βάση τον αποδεκτό ορισμό της Aειφορίας; Αλλά πως μπορούμε να ορίσουμε τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών σύμφωνα με τον ορισμό; Πως ο ορισμός μπορεί να γίνει περισσότερο λειτουργικός; Πως μπορούμε να διαμορφώσουμε κριτήρια έτσι ώστε οι πολιτικές να μπορούν να αξιολογηθούν με βάση τη συνεισφορά τους στην Αειφόρο Ανάπτυξη;

Παραγωγική Βάση και μη- Φθίνουσα Ευημερία Ένας ισοδύναμος, περισσότερο τεχνικός αλλά και περισσότερο λειτουργικός ορισμός της Αειφορίας, αναφέρεται στην διατήρηση της παραγωγικής βάσης της Οικονομίας και στην επίτευξη μη φθίνουσας ευημερίας διαχρονικά. Κάθε γενιά πρέπει να κληροδοτεί στην επόμενη τουλάχιστον την ίδια παραγωγική βάση με αυτή που κληρονόμησε από την προηγούμενη. Διατήρηση της παραγωγικής βάσης σημαίνει ότι η ευημερία τον μελλοντικών γενεών παραμένει αμείωτη και επομένως η ανάπτυξη είναι Αειφόρος.

Η παραγωγική βάση μιας Οικονομίας περιλαμβάνει διάφορα είδη κεφαλαίου όπως: Παραγόμενο κεφάλαιο (μηχανήματα κτλ) Ανθρώπινο κεφάλαιο Γνώση Φυσικό κεφάλαιο ( φυσικοί πόροι, περιβαλλοντικό κεφάλαιο, οικοσυστήματα) Μια αναπτυξιακή πορεία μπορεί να θεωρηθεί Αειφόρος αν η παραγωγική βάση της Οικονομίας δεν μειώνεται διαχρονικά. Αυτό σημαίνει ότι η συνολική αξία των μεταβολών κάθε είδους κεφαλαίου (επένδυση) αποτιμημένων σε κατάλληλες τιμές δεν μειώνεται διαχρονικά.

Ορισμένα Χαρακτηριστικά Κατά την διάρκεια της αναπτυξιακής διαδικασίας η επένδυση σε παραγόμενο κεφάλαιο, ανθρώπινο κεφάλαιο και γνώση, φαίνεται ότι αυξάνει, από την άλλη μεριά η επένδυση σε φυσικό κεφαλαίο είναι αρνητική. Το φυσικό κεφαλαίο φαίνεται να μειώνεται (κλιματική αλλαγή, καταστροφή οικοσυστημάτων εξαφάνιση ειδών).

Λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων υποκατάστασης του φυσικού κεφαλαίου από τα αλλά είδη, είναι πιθανό η αξία της μείωσης του φυσικού κεφαλαίου να μην μπορεί να αντισταθμιστεί από την αύξηση σε άλλα είδη κεφαλαίου, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη να μην είναι Αειφόρος. Η παραγωγική βάση (παραγόμενο κεφάλαιο ανθρώπινο κεφάλαιο, γνώση, φυσικό κεφάλαιο) μπορεί να μειώνεται και η ευημερία μπορεί να είναι φθίνουσα.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, (στην Αρκτική φαίνεται ότι η θερμοκρασία αυξάνεται με 4-70 /αιώνα) η όξινη βροχή, τοπικά φαινόμενα περιβαλλοντικής ρύπανσης, η καταστροφή των τροπικών δασών σημαίνουν μείωση του φυσικού κεφαλαίου Περισσότερες ενδείξεις...

Εκπομπές SO2 και ΝΟx -Ελλάδα

Μέσος Χρόνος στην Εκπαίδευση- Ελλάδα (σύνολο πληθυσμού)

Κεφάλαιο ανά Εργαζόμενο –Ελλάδα (1990 $)

Καταστροφή Τροπικών Δασών

Acidity, critical load exceedances RIVM report 2003

Αειφορία Περιβαλλοντική Πολιτική και Τεχνολογική Εξέλιξη Εξοικονόμηση ή αύξηση του περιβαλλοντικού κεφαλαίου ή των φυσικών πόρων, σημαίνει R&D και εισαγωγή τεχνολογιών εξοικονόμησης ή τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον. Το περιβαλλοντικό R&D και οι καθαρές τεχνολογίες έχουν κόστος. Οι κοινωνίες πρέπει να αφιερώσουν πόρους για την ανάπτυξη τους. Σε οικονομίες αγοράς η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών από τον ιδιωτικό τομέα, προϋποθέτει ότι η ανάπτυξη τους πρόκειται να αποφέρει κέρδη (patent systems and monopoly rents)

Η περιβαλλοντική υποβάθμιση αποτελεί ένα κλασσικό παράδειγμα αρνητικής εξωτερικότητας (negative externality). Μια εξωτερικότητα εμφανίζεται όταν η ευημερία των ατόμων ή τα κέρδη των επιχειρήσεων επηρεάζονται όχι μόνο από τις ενέργειες των ίδιων των ατόμων ή των επιχειρήσεων αλλά και από ενέργειες τρίτων μερών. Σε αυτό το πλαίσιο η περιβαλλοντική ρύπανση είναι εξωτερικότητα ως προς άτομα, επιχειρήσεις (για όσες επιχειρήσεις δέχονται αρνητικές επιδράσεις από τη ρύπανση στην παραγωγική τους δραστηριότητα), περιφέρειες ή κράτη.

Για τον λόγο αυτό οι οικονομίες της αγοράς στις οποίες δεν υπάρχουν περιβαλλοντικές ρυθμίσεις, τείνουν να δημιουργούν μεγαλύτερη περιβαλλοντική ρύπανση από αυτή που είναι κοινωνικά επιθυμητή. Όπως σαφώς δείχνει η εξέλιξη της κατάστασης του περιβάλλοντος στον διεθνή χώρο από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι τώρα, οι όποιες βελτιώσεις στο περιβάλλον, ή προσπάθειες αναστροφής μίας αυξανόμενης περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι αποτέλεσμα εισαγωγής ρυθμιστικής περιβαλλοντικής πολιτικής σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή και διεθνές επίπεδο.

Κλασικά παραδείγματα αποτελούν οι Clean Air Act and Clean Water Act στις ΗΠΑ, η περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε και των επιμέρους κρατών-μελών οι Διεθνείς συμφωνίες και τα πρωτόκολλα Μόντρεαλ, Κιότο. Η ρυθμιστική περιβαλλοντική πολιτική δεν περιορίζει μόνο την περιβαλλοντική ρύπανση αλλά δίνει και τα κίνητρα για την ανάπτυξη τεχνολογιών αντιρύπανσης, οι οποίες δεν θα αναπτύσσονταν χωρίς τα κίνητρα που δημιουργεί η περιβαλλοντική πολιτική.

Η παραπάνω επιχειρηματολογία οδηγεί στο συμπέρασμα ότι: Οι εξελίξεις στον τομέα του περιβάλλοντος εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη του ρυθμιστικού πλαισίου. Παράδειγμα: Το ρυθμιστικό πλαίσιο περιβαλλοντικής πολιτικής των ΗΠΑ δεν ευνοεί την ανάπτυξη τεχνολογιών περιορισμού του CO2.

Τεχνολογική Σύγκλιση – Σύγκλιση Περιβαλλοντικών Πολιτικών Η Τεχνολογική σύγκλιση που προάγει την Αειφορία (φιλικότερες τεχνολογίες προς το περιβάλλον, τεχνολογίες εξοικονόμησης πόρων) προϋποθέτει την σύγκλιση των περιβαλλοντικών πολιτικών. Η αντιμετώπιση διασυνοριακών (transboundary) ή παγκόσμιων (global) περιβαλλοντικών προβλημάτων τα οποία έχουν άμεση σχέση με την επίτευξη Αειφόρων διαδρομών απαιτεί την εφαρμογή διεθνών συμφωνιών.

Παραδείγματα συμφωνιών αερίων ρύπων Air PollutionSee Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution Air Pollution-Nitrogen Oxides See Protocol to the 1979 Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution Concerning the Control of Emissions of Nitrogen Oxides or Their Transboundary Fluxes Air Pollution-Persistent Organic Pollutants See Protocol to the 1979 Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution on Persistent Organic Pollutants Air Pollution-Sulphur 85 See Protocol to the 1979 Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution on the Reduction of Sulphur Emissions or Their Transboundary Fluxes by at least 30% Air Pollution-Sulphur 94 See Protocol to the 1979 Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution on Further Reduction of Sulphur Emissions Air Pollution-Volatile Organic Compounds See Protocol to the 1979 Convention on Long-Range Transboundary Air Pollution Concerning the Control of Emissions of Volatile Organic Compounds or Their Transboundary Fluxes

Αειφορία, Τεχνολογική Σύγκλιση: Συμπεράσματα Η επίτευξη Αειφόρων διαδρομών ανάπτυξης μέσα από τεχνολογική σύγκλιση, προϋποθέτει σύγκλιση περιβαλλοντικών πολιτικών και εφαρμογή διεθνών συμφωνιών που την διασφαλίζουν. Η επίτευξη ευσταθών διεθνών συμφωνιών για το περιβάλλον παρουσιάζει προβλήματα λόγω της ύπαρξης κινήτρων μη συμμετοχής (free riding, prisoners dilemma). Ειδικά σε περιπτώσεις που οι συμφωνίες περιλαμβάνουν χώρες σε διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης, η επίτευξη συμφωνιών είναι δύσκολη (βλέπε Κιότο).

Διεθνείς συμφωνίες μπορούν να υποστηριχθούν αν δημιουργηθούν κατάλληλα κίνητρα για τις υποψήφιες χώρες. Κίνητρα: Μεταφορά πόρων σε πιο αδύνατες οικονομίες, μεταφορά τεχνολογίας, συνεργασία σε R&D. Υπάρχουν προτάσεις για την δημιουργία ενός World Environment Organization, που θα συντονίζει τις διαδικασίες. Το όραμα της Αειφορίας και της τεχνολογικής σύγκλισης θα πρέπει να τα δούμε μέσα από το πρίσμα τις διεθνούς συνεργασίας για την προστασία του φυσικού κεφαλαίου και για την ανάπτυξη των τεχνολογιών που θα κάνουν αυτή την προστασία δυνατή.