ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Ειρήνη Λεγάκη

Θησαυρός Θησαυρός (Thesaurus/ Thesauri) ονομάζεται το λεξιλόγιο όρων μιας ελεγχόμενης γλώσσας ευρετηρίασης, δομημένης με τέτοιο τρόπο ώστε να υποδηλώνονται με σαφήνεια οι προϋπάρχουσες (“a priori”) σχέσεις μεταξύ των εννοιών Με άλλα λόγια Ελεγχόμενο λεξιλόγιο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την βελτίωση της οργάνωσης και πρόσβασης στην πληροφορία

Προκλήσεις Ψηφιακών Βιβλιοθηκών Προκλήσεις Ψηφιακών Βιβλιοθηκών τις οποίες μπορεί να υποστηρίξει ένας θησαυρός Βελτίωση της αποτελεσματικότητας της ανάκτησης προς χειρισμό της άκρατης μάζας του υλικού Παροχή ενοποιημένης πρόσβασης σε υλικό με διάφορα μέσα (ειδικά πρόσβαση σε υλικό που δεν αποτελεί κείμενο) Παροχή υποστήριξης που βασίζεται στη γνώση για τους τελικούς χρήστες που έχουν πρόσβαση σε δικτυωμένη πληροφορία χωρίς το πλεονέκτημα ενός μεσάζοντα Υποστήριξη δημιουργίας και συντήρησης ατομικών ή ομαδικών πληροφοριακών συστημάτων Υποστήριξη της αναζήτησης πληροφοριών ως ένα ενιαίο και αναπόσπαστο τμήμα στην επίλυση προβλημάτων, τη μάθηση, και την πνευματική εργασία

Γιατί Θησαυροί; Προβλήματα Σύγχυση στο λεξιλόγιο Περιορισμός χρηστών σε έναν εννοιολογικό χώρο Οφέλη για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες από τη χρήση θησαυρών Βελτίωση της οργάνωσης των ψηφιακών βιβλιοθηκών Διευκόλυνση της πρόσβασης στο περιεχόμενο τους Σύνδεση των πληροφοριακών αναγκών του χρήστη με το υλικό μιας ψηφιακής συλλογής

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (1) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (1) Υποστηρίζει την μάθηση και αφομοίωση της πληροφορίας Υποστήριξη της εκμάθησης για ένα θέμα εξοπλίζοντας τον μαθητευόμενο με ένα συνεκτικό, εννοιολογικό πλαίσιο Μάθηση ως ανάκτηση πληροφοριών με εννοιολογικό πλαίσιο για την υποβολή σωστών ερωτήσεων Βοήθεια στους αναγνώστες για την κατανόηση του κειμένου

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (2) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (2) Βοηθά ερευνητές και επαγγελματίες στα προβλήματα αποσαφήνισης (όρων) Παρέχει την εννοιολογική βάση για το σχεδιασμό σωστής έρευνας και εφαρμογής και για τη σωστή διατύπωση ερωτημάτων. Περιλαμβάνει βοήθεια με τους ακόλουθους τρόπους: διερευνώντας το εννοιολογικό πλαίσιο ενός ερευνητικού ή λειτουργικού προβλήματος διατυπώνοντας το πρόβλημα

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (3) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (3) Υποστηρίζει την ανάκτηση πληροφοριών Παρέχει υποστήριξη βασισμένη στη γνώση για την αναζήτηση του τελικού χρήστη. Υποστηρίζει αναζήτηση σε πολλαπλές φυσικές γλώσσες αναζήτηση με ελεύθερο κείμενο αναζήτηση σε πολλαπλές βάσεις δεδομένων χρησιμοποιώντας διαφορετικές γλώσσες ευρετηρίασης εκμαίευση των αναγκών των χρηστών μέσω ενός συνόλου μενού βασισμένα σε δενδροειδή αναζήτηση, ή μέσω καθοδήγησης στην εννοιολογική ανάλυση ενός θέματος αναζήτησης φυλλομέτρημα της ταξινόμησης της δομής ώστε να προσδιοριστούν χρήσιμες έννοιες για μία αναζήτηση στο επίπεδο εξειδίκευσης που επιθυμείται. Φυλλομέτρημα μιας συλλογής, όπως σε ένα θεματικό κατάλογο

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (4) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (4) Πορεία από τους όρους των ερωτημάτων του χρήστη έως τους περιγραφείς που χρησιμοποιούνται σε μία βάση δεδομένων ή στις πολλαπλές εκφράσεις της φυσικής γλώσσας που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την αναζήτηση ελεύθερου κειμένου Συμπεριλαμβανόμενη (ιεραρχικά ανεπτυγμένη) αναζήτηση Αναζήτηση σε πολλαπλές βάσεις δεδομένων αποτυπώνοντας την πορεία από τους όρους των ερωτημάτων των χρηστών έως τους περιγραφείς που χρησιμοποιούνται σε καθεμία από τις βάσεις δεδομένων, ή αποτυπώνοντας την πορεία από τους περιγραφείς μιας βάσης δεδομένων σε μία άλλη βάση δεδομένων (ανταλλαγή)

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (5) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (5) Υποστηρίζει την παράθεση εποικοδομητικών πληροφοριών. Ειδικά την παρουσίαση αποτελεσμάτων αναζήτησης: Εποικοδομητική ταξινόμηση μονάδων, συμπεριλαμβανομένης της συσσωμάτωσης που βασίζεται στη γνώση των εγγραφών που έχουν ανακτηθεί Αυτό υποστηρίζει τη διερεύνηση μεγάλων ανακτηθέντων συνόλων και, κατ΄επέκτασιν, τη διερεύνηση του περιεχομένου μιας ολόκληρης συλλογής ή τμήματος αυτής

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (6) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (6) Προσφέρει ένα εργαλείο για την ευρετηρίαση Έλεγχος λεξιλογίου Ευρετηρίαση με επίκεντρο το χρήστη (με προσανατολισμό στα αιτήματα, με προσανατολισμό στα προβλήματα). Ευρετηρίαση μερικών βάσεων δεδομένων σε ένα πεδίο με μία κοινή γλώσσα ευρετηρίασης και διαμοιρασμός των αποτελεσμάτων της ευρετηρίασης ώστε να μειωθεί η συνολική προσπάθεια για ευρετηρίαση. Αποτύπωση των περιγραφέων ευρετηρίασης από το ένα σύστημα στο άλλο.

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (7) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (7) Διευκολύνει το συνδυασμό πολλαπλών βάσεων δεδομένων ή ενοποιημένης πρόσβασης σε πολλαπλές βάσεις δεδομένων. Με τους εξής τρόπους: αποτυπώνοντας την πορεία από τους όρους των ερωτημάτων των χρηστών έως τους περιγραφείς που χρησιμοποιούνται σε καθεμία από τις βάσεις δεδομένων αποτυπώνοντας την πορεία των περιγραφέων των ερωτημάτων από τη μία βάση δεδομένων στην άλλη (ανταλλαγή) παρέχοντας μία κοινή γλώσσα αναζήτησης από την οποία να εμφανίζονται σε πολλαπλές βάσεις δεδομένων παρέχοντας μία κοινή γλώσσα ευρετηρίασης για έναν αριθμό βάσεων δεδομένων σε ένα πεδίο αποτυπώνοντας την πορεία των περιγραφέων ευρετηρίασης από τη μία βάση δεδομένων στην άλλη

Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (8) Λειτουργίες ενός θησαυρού στο πλαίσιο των ψηφιακών βιβλιοθηκών (8) Υποστηρίζει την επεξεργασία εγγράφου μετά από την ανάκτηση. Για παράδειγμα Υπογράμμιση των περιγραφέων των υπαίτιων για την ανάκτηση, με τη χρήση διαφορετικών χρωμάτων για διαφορετικές φασέτες. Υπογράμμιση των όρων που ανήκουν σε μία δεδομένη κατηγορία, για παράδειγμα, προσωπικά ονόματα, πάλι με τη χρήση διαφορετικών χρωμάτων για διαφορετικές κατηγορίες. Προετοιμασία περιλήψεων των εγγράφων, πιθανόν σε μία άλλη γλώσσα, λαμβάνοντας υπόψη το θέμα του ερωτήματος. Μετάφραση πληρών εγγράφων. Εξαγωγή δεδομένων από το κείμενο. Κατάρτιση και ταξινόμηση δεδομένων εξαγομένων από επί μέρους κείμενα.

Παραδείγματα θησαυρών στον Ιστό                                                      Παραδείγματα θησαυρών στον Ιστό Σκοπός Ο Art & Architecture Thesaurus ® (AAT), ο Θησαυρός Τέχνης & Αρχιτεκτονικής, αποτελεί ένα δομημένο λεξιλόγιο το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να βελτιωθεί η πρόσβαση στην πληροφορία σχετικά με την τέχνη, την αρχιτεκτονική, και το πολιτιστικό υλικό. Καταλογογράφηση: μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ελεγχόμενο λεξιλόγιο από τον καταλογογράφο ή ευρετηριαστή. Παρέχει προτιμώμενους όρους και συνώνυμα για πρόσωπα, τόπους και αντικείμενα. Επίσης παρέχει σχήματα δομής και ταξινόμησης που μπορούν να συνεισφέρουν στην τεκμηρίωση. Ανάκτηση: μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βοήθημα αναζήτησης σε συστήματα ανάκτησης από βάσεις δεδομένων. Αποτελεί βάση γνώσης που περιλαμβάνει σημασιολογικά δίκτυα τα οποία καταδεικνύουν συνδέσεις και μονοπάτια μεταξύ των εννοιών. Αυτές οι σχέσεις μπορούν να καταστήσουν την ανάκτηση πιο επιτυχή. Εργαλεία έρευνας: μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο έρευνας, πολύτιμο εξαιτίας της πλούσιας πληροφόρησης και γνώσης που περιέχει. Κοινό στο οποίο στοχεύει: επιδιώκει να προσφέρει ορολογία και λοιπές πληροφορίες για τα αντικείμενα, τις έννοιες που είναι σημαντικά για διάφορες επιστήμες που εξειδικεύονται στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και το πολιτιστικό υλικό. Ο AAT περιέχει περιληπτικούς όρους για να περιγράψει αυτά τα θέματα. Ο AAT δεν περιέχει εικονογραφικά θέματα και κύρια ονόματα

Φασέτες και ιεραρχίες: οι φασέτες συγκροτούν τις κύριες υποδιαιρέσεις της ιεραρχικής δομής του AAT. Μία φασέτα περιέχει ένα ομοιογενές είδος εννοιών, τα μέλη της οποίας μοιράζονται χαρακτηριστικά που τα διακρίνει από μέλη άλλων ειδών. Πρόσβαση στο λεξιλόγιο: καταλογογράφοι και ευρετηριαστές που χρησιμοποιούν το λεξιλόγιο συνήθως έχουν πρόσβαση σε αυτό με δύο τρόπους: είτε χρησιμοποιώντας το ως εφαρμογή σε ένα σύστημα διαχείρισης συλλογών είτε χρησιμοποιώντας τις online βάσεις δεδομένων στην ιστοσελίδα του Getty. Οι βάσεις δεδομένων που είναι διαθέσιμες στον Ιστό προορίζονται για περιορισμένη έρευνα και προσπάθειες καταλογογράφησης. Περιεχόμενο και δομή Ο AAT είναι ένα δομημένο λεξιλόγιο που κατά την παρούσα περίοδο περιέχει περίπου 128.000 όρους και άλλες πληροφορίες για τις έννοιες. Οι όροι του AAT μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν την τέχνη, αρχιτεκτονική, διακοσμητικές τέχνες, πολιτιστικό υλικό, και αρχειακό υλικό.

APT (Australian Pictorial Thesaurus) online ιεραρχικός θησαυρός 15.000 ειδικών αυστραλιανών θεματικών όρων προορίζεται για την ευρετηρίαση εικόνων και άλλων συλλογών πρότυπου υλικού σε αυστραλιανές βιβλιοθήκες, αρχεία και μουσεία αποτελείται από ένα δόκιμο, ελεγχόμενο λεξιλόγιο, καταρτισμένο και συντηρημένο με βάση τις καθιερωμένες αρχές μιας δομής θησαυρού. χρησιμοποιεί σύγχρονή αυστραλιανή ορολογία για να περιγράψει αντικείμενα, πρόσωπα, τόπους και κατασκευάσματα, δραστηριότητες και έννοιες απεικονισμένες σε μία εικόνα εξασφαλίζει την κοινή περιγραφή εικονογραφικών συλλογών διαμέσου των αυστραλιανών βιβλιοθηκών, μουσείων και αρχείων

Σκοπός Ο σκοπός του APT είναι να παρέχει αυστραλιανούς όρους για την ευρετηρίαση αυστραλιανών συλλογών εικόνων και αντικειμένων και ένα ελεγχόμενο λεξιλόγιο για την αναζήτηση διαμέσου βάσεων δεδομένων με εικόνες στο Διαδίκτυο. Η Ιεραρχία του APT Ο APT διευθετεί τους όρους ιεραρχικά επιτρέπεται στο χρήστη να κινείται μέσα στο θησαυρό ακολουθώντας τις διασυνδέσεις του, ώστε να διαλέξει τον πιο κατάλληλο όρο. Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν όρους για τον APT στην ηλεκτρονική φόρμα που διατίθεται. Ο APT προσδιορίζει όλους τους όρους του μέσα από έξι βασικές ομάδες ή πίνακες: Φυσικά αντικείμενα, π.χ. φυτά, ζώα Κατασκευασμένα/ βιομηχανικά αντικείμενα, π.χ. έργα τέχνης, εργαλεία, οχήματα Πρόσωπα, π.χ. με βάση την εθνικότητα, το επάγγελμα Τόποι, π.χ. περιοχές, οικοδομήματα Γεγονότα & Δραστηριότητες, π.χ. αθλητισμός Ιδέες & Έννοιες/ αντιλήψεις,π.χ. πολιτική, φτώχεια

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι θησαυροί αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες καθώς με βάση τη δομή τους υπάρχουν οι δυνατότητες: σωστής οργάνωσης του περιεχομένου τους βελτίωσης της πρόσβασης στο υλικό τους διευκόλυνσης της ανάκτησης των αναζητούμενων πληροφοριών