ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΒΗΡΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΚΑ – ΠΕΤΡΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΣΟΛΔΑΤΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΚΟΡΩΝΑΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΙΟΥΛΙΑ ΑΕΜ. 3501 ΘΕΟΔΟΣΟΓΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΑΕΜ. 3393

ΒΗΡΥΛΛΟΣ Πυριτικό ορυκτό με κύρια στοιχεία Be και Al. Πήρε το όνομά της από το Γάλλο χημικό N.L. Vauquelin ο οποίος κατάφερε να αποχωρίσει το στοιχείο Be από το πλέγμα της ή κατά άλλους από μια αρχαία ελληνική λέξη που χαρακτήριζε όλα τα πράσινα πετράδια. Ο γενικός χημικός της τύπος είναι: Be3Al2[Si6O18] Με μικρότερη περιεκτικότητα εμφανίζονται τα στοιχεία Na, K, Li, Mg, Fe, Ca, Cr.

Γενικά χαρακτηριστικά: Σύστημα κρυστάλλωσης: Εξαγωνικό Χρώμα: γαλαζοπράσινο, ανοικτοκίτρινο, σκούρο σμαραγδοπράσινο, ανοιχτό πρασινογάλαζο, χρυσοκίτρινο, ρόδινο, κόκκινο και άχρωμο. Σκληρότητα: 7,5-8. Ειδικό βάρος: 2,65-2,80. Λάμψη: Υαλώδης Γραμμή σκόνης: Λευκή

Γενικά χαρακτηριστικά: Σχισμός: Ασαφής Θραυσμός: Κογχώδης Μετατρέπεται σε καολίνη ή μοσχοβίτη. Δεν επηρεάζεται από οξέα. Τήκεται πολύ δύσκολα. Ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα ορυκτά από τους εξαγωνικούς της κρυστάλλους, τη μεγάλη σκληρότητά της, το χρώμα και το ειδικό βάρος της. Αρκετά συχνή η παρουσία εγκλεισμάτων.

Εγκλείσματα Ως έγκλεισμα μπορεί να θεωρηθεί οτιδήποτε βρίσκεται “κλεισμένο” στο εσωτερικό μιας πολύτιμης πέτρας. Η μελέτη τους μας δίνει πληροφορίες για: - τον τρόπο σχηματισμού της πολύτιμης πέτρας, - τη φύση της (φυσική, συνθετική, επεξεργασμένη) - την προέλευσή της.

Εγκλείσματα Υπάρχουν τρεις μορφές εγκλεισμάτων: υγρό, στερεό, αέριο τα οποία μπορεί να υπάρχουν είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό μεταξύ τους.

Ποικιλίες Βηρύλλου Το χρώμα τους οφείλεται στα ιχνοστοιχεία που περιέχει και ανάλογα μ’ αυτό διακρίνουμε τις παρακάτω: Σμαράγδι Παρουσία Cr ή/και V Σμαραγδοπράσινο. Ακουαμαρίνα Παρουσία Fe Γαλαζοπράσινο-Έντονο Γαλάζιο. Ηλιόδωρο Παρουσία οξειδίων U και Fe Χρυσο-, Πρασινο-κίτρινο. Μοργκανίτης Παρουσία Mg Ρόδινο έως Μοβ. Βιξβυίτης Παρουσία Mg Έντονο Κόκκινο. Γκοσενίτης Καθαρή ποικιλία Άχρωμο.

Ιστορία της βηρύλλου Από το 2000 π.Χ. περίπου εξορυσσόταν στην Αίγυπτο σμαράγδια. Αναφέρεται ο Θεόφραστος στα σμαράγδια. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23-79 μ.Χ.) στην εγκυκλοπαίδειά του Naturalis Historia αναφέρεται στα σμαράγδια. Ο Νέρωνας, σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, λέγεται ότι είχε ως μονόκλ ένα κομμένο σμαράγδι. Η πρώτη αναφορά τεχνικής χρήσης ενός πολύτιμου λίθου.

Εμφάνιση Πηγματιτικές φλέβες. Αδρόκοκκους γρανίτες. Σχηματίζεται κατά τα τελευταία στάδια της διαφοροποίησης του μάγματος και γι’ αυτό το συναντάμε κυρίως σε: Πηγματιτικές φλέβες. Αδρόκοκκους γρανίτες. Υψηλής θερμοκρασίας υδροθερμικές φλέβες μαζί με άλλα ορυκτά που περιέχουν σπάνια στοιχεία στη δομή τους όπως, τουρμαλίνη, απατίτη, σποδουμένη, τοπάζιο, τανταλίτη κ.ά. Μαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους. Γνεύσιους. Προσχωματικά κοιτάσματα λόγω της σκληρότητας και της ανθεκτικότητάς της. Κοιτάσματα κασσιτερίτη με συνοδά ορυκτά τουρμαλίνη, τοπάζιο, φθορίτη και βολφραμίτη. Ασβεστόλιθο πολύ καλής ποιότητας σμαράγδια στο Muzo της Κολομβίας.

Σπουδαιότερες εμφανίσεις Σημαντικές εμφανίσεις του ορυκτού αυτού έχουν βρεθεί στην Κολομβία, Ινδία, Ρωσία, Αυστρία, Βραζιλία, Νότια Αφρική, Ναμίμπια και Μαδαγασκάρη. Γιγάντιοι κρύσταλλοι βηρύλλου έχουν βρεθεί στο Mein των ΗΠΑ μήκους 6m σε πηγματίτες ενώ στη Β. Ντακότα έχουν εξορυχτεί κρύσταλλοι βάρους 30-100 τόνων. Το μεγαλύτερο συσσωμάτωμα βηρύλλου έχει βρεθεί στη Μαδαγασκάρη μήκους 18m, διαμέτρου 2.5m και βάρους 4 τόνων.

Χρήσεις Αποτελεί την κύρια πηγή βηρυλλίου. Για την δημιουργία υψηλής αντοχής κραμάτων Be τα οποία χρησιμοποιούνται: - στην πυρηνική βιομηχανία και - στην αστροναυτική. Για παράθυρα ακτίνων Χ. Τα άλατά του, χρησιμοποιούνται, - στους λαμπτήρες φθορισμού, - σε σωλήνες διόδου των ακτίνων Χ. Ως πολύτιμος λίθος στην κοσμηματοποιία.

Επεξεργασία ΚΟΠΗ: Ανάλογα με το πόσο σπασμένοι είναι οι κρύσταλλοι των σμαραγδιών χρησιμοποιείται και η “κατάλληλη” κοπή για να αναδειχθεί η μοναδικότητά τους. Έτσι έχουμε: Την κλιμακωτή. Σχήμα περιγράμματος τετράγωνο ή ορθογώνιο (μπαγκέτα). Πολύτιμα πετράδια Ασυνεχής πλεοχροϊσμός στα σμαράγδια και διχροϊσμός στην ακουαμαρίνα. Μπριγιάν. Στρόγγυλο σχήμα περιγράμματος. Οβαλ. Ελλειψοειδές σχήμα περιγράμματος με έδρες. Καμποσόν. Σφαιρικό ή ελλειψοειδές θολωτό σχήμα χωρίς έδρες. Οπτικές αναλαμπές. Κατώτερης ποιότητας πετράδια.

ΚΟΠΗ

ΣΜΑΡΑΓΔΙ Το όνομά του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “σμάραγδος”. Αποτελεί την πράσινη ποικιλία της βηρύλλου κι οφείλει το χρώμα του σε μια μπλε και μια κίτρινη απόχρωση, ο συνδυασμός των οποίων δίνει το ιδιόμορφο πράσινο χρώμα του που κυριαρχεί. Ασυνεχής πλεοχροϊσμός. Είναι εύθραυστος λίθος. Το Cr2O3 ελαττώνει τη συνοχή των ατόμων. Ασθενέστερο. Σπάει ευκολότερα. Αποφλοιώνεται δύσκολα. Δεν προσβάλλεται από κοινά οξέα. Με τη θέρμανση ενισχύεται το χρώμα του και πετυχαίνεται το στρογγύλεμα των άκρων του, αλλά αν εκτεθεί σε θερμοκρασία υψηλότερη από 700οC χάνει το χρώμα του .

Επεξεργασία ΕΜΒΑΠΤΙΣΗ ΣΕ ΕΛΑΙΑ: Είναι μια διαδικασία κατά την οποία μπορούν να κρυφτούν όσες ρωγμές φτάνουν μέχρι την επιφάνεια του πετραδιού. Τα στάδιά της είναι: Καθαρισμός του πετραδιού. Εμβάπτιση σε ζεστό λάδι από ξύλο κέδρου ή φοινικιάς. Τοποθέτηση σε θάλαμο πίεσης ώστε το λάδι να εισχωρήσει βαθιά μέσα στις ρωγμές.

Η Ιστορία του Σμαραγδιού Το πετράδι που έχασε ο Σατανάς από το μέτωπό του όταν εκδιώχθηκε από τον Παράδεισο. Ο λίθος από τον οποίο κατασκευάστηκε το Άγιο Δισκοπότηρο. Συμβολικά αφιερώθηκε στην Αφροδίτη, τη θεά του Έρωτα. Στο Περού λατρευόταν ένα σμαράγδι με μέγεθος αυγού στρουθοκαμήλου από τους Ινδιάνους. Το 4000 π.Χ. πωλούνταν στη Βαβυλωνιακή αγορά. Φημισμένα ήταν τα ορυχεία της Κλεοπάτρας στην Άνω Αίγυπτο. Ο Ηρόδοτος αναφέρεται στο σμαραγδένιο δαχτυλίδι του Πολυκράτη και στη σμαραγδένια στήλη σε ναό του Ηρακλή. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι ο Νέρωνας παρακολουθούσε τους αγώνες των μονομάχων με ένα σμαραγδένιο φακό με πιθανή προέλευση τα ορυχεία της Κλεοπάτρας. Στη Σρι Λάνκα στο ναό του Buddha Tooth υπάρχει μια αρχαία φιγούρα του Βούδα που καλύπτεται από ένα σμαράγδι.

Εμφάνιση και Χώρες Παραγωγής Εμφανίζεται κυρίως σε: - γρανιτικά, - πηγματιτικά και - μεταμορφωμένα πετρώματα και - σε υδροθερμικές φλέβες. Η σπουδαιότερη χώρα παραγωγής είναι η Κολομβία. Η εκμετάλλευσή τους άρχισε από τους Ίνκας πολύ πριν από την άφιξη των Ισπανών. Από το ορυχείο της περιοχής Muzo συνεχίζουν να εξορύσσονται εξαιρετικής ποιότητας σμαράγδια. Άλλες χώρες παραγωγής είναι: Βραζιλία, Η.Π.Α., Αυστρία, Ουαλία, Ουράλια Όρη, Ζάμπια, Ζιμπάπουε, Ινδία, Πακιστάν και Αυστραλία.

Διασημότερα σμαράγδια Κολομβία - Emilia, βάρους 7025 καρατίων - Αυστριακό σμαράγδι, βάρους 2681 καρατίων - Devonshire, βάρους 1384 καρατίων - Patricia, βάρους 638 καρατίων Βραζιλία - ο μεγαλύτερος κρύσταλλος ζύγιζε 6300 καράτια Η.Π.Α. - Hiddenite, βάρους 1276 καρατίων - Stephenson, βάρους 1438 καρατίων - Stolen, βάρους 1270 καρατίων Ουράλια Όρη - Ουράλια, βάρους 3362 καρατίων - Kokovina, βάρους 1100 καρατίων

Παρόμοια Ορυκτά Λόγω του παρόμοιου χρώματός τους μπορούν να θεωρηθούν ως σμαράγδια τα ορυκτά: Απατίτης, Δεμαντοϊδές, Γροσσουλάριος και Ουβαροβίτης (ποικιλίες γρανάτη), Διοψίδιος, Διοπτάσιος, Χιντενίτης, Ολιβίνης, πράσινος Τουρμαλίνης, πράσινος Χαλκηδόνιος, Χαλαζίας, Αμαζονίτης, Φθορίτης, πράσινος Σπινέλλιος. Μερικά από αυτά χρησιμοποίουνται ως υποκατάστατα του σμαραγδιού με αποτέλεσμα να μειώνεται η αξία του κοσμήματος. Για τον ίδιο λόγω χρησιμοποιούνται συνθετικά σμαράγδια, γυαλί ή τμήματα από γκοσενίτη με έγχρωμη συγκολλητική ουσία.

Διαχωρισμός Ο διαχωρισμός τους από άλλα ορυκτά γίνεται: Ανάλογα με τα εγκλείσματα που περιέχουν Με οπτικές μεθόδους Με φακούς σμαραγδιών Με το φίλτρο Τσέλση Με βάση τη σκληρότητά της

Συνθετικά σμαράγδια Ως συνθετικός πολύτιμος λίθος ορίζεται ένας κρύσταλλος που παρασκευάζεται στο εργαστήριο κι έχει ακριβώς την ίδια χημική σύνθεση με τον ομόλογό του στη φύση. Για τη δημιουργία ενός συνθετικού σμαραγδιού χρησιμοποιείται ως “μητρικό υγρό” μολυβδαινικό λίθιο στο οποίο προσθέτονται οξείδιο του βηρυλλίου, οξείδιο του αργιλίου, οξείδιο του πυριτίου και χρώμιο στις ίδιες αναλογίες που συμμετέχουν και στο φυσικό σχηματισμό του πετραδιού. Στους κλιβάνους παραγωγής κρυστάλλων αναπτύσσονται θερμοκρασίες 1000ºC περίπου. Προστίθεται κι ένας σπερματικός κρύσταλλος που κρατιέται κάθε φορά από τον προηγούμενο κύκλο παραγωγής. Οι κλίβανοι ανοίγονται μετά από χρονικό διάστημα ενός έτους.

Ακουαμαρίνα Πρόκειται για ένα από τους δημοφιλέστερους λίθους και ήταν ιδιαίτερα αξιόλογος κατά το Μεσαίωνα. Το όνομά της είναι λατινικό, προέρχεται από τις λέξεις aqua και marina και σημαίνει νερό της θάλασσας. Το μπλε χρώμα της είναι ενιαίο σε όλο το πετράδι. Οι πρώτοι φακοί για τα μάτια που κατασκευάστηκαν το 1300 ήταν από ακουαμαρίνα.

Ακουαμαρίνα Yαλώδη λάμψη Συνήθως εμφανίζεται χωρίς σχισμό Πιο συνηθισμένη κοπή - βαθμιδωτό ορθογώνιο. Ακόμη χρησιμοποιείται – κοπή καμποσόν. Τα εκλείσματα της μπορεί να προκαλούν οπτικές ανακλάσεις γνωστές ως μάτι της γάτας ή αστερισμό.

Εμφάνιση και Χώρες Παραγωγής Φιλοξενούνται κυρίως σε πηγματιτικά πετρώματα και σε δευτερογενή κοιτάσματα, ιδιαίτερα σε προσχωματικά. Τα ωραιότερα δείγματά της προέρχονται από τη Βραζιλία. Οι καλύτεροι σκουρόχρωμοι μπλε κρύσταλλοί της προέρχονται από τη Μαδαγασκάρη. Άλλες σπουδαίες χώρες παραγωγής είναι: Η.Π.Α., Ρωσσία, Ζιμπάμπουε, Αφγανιστάν, Νιγηρία, Ιρλανδία, Νορβηγία, Αυστραλία, Κίνα κ.ά.

Διασημότεροι κρύσταλλοι ακουαμαρίνας Το Βρεττανικό Στέμμα κοσμείται από έναν κρύσταλλο βάρους 920 καρατίων. Η μεγαλύτερη επεξεργασμένη ακουαμαρίνα στον κόσμο ζυγίζει 2594 καράτια. Αξιόλογα εκθέματα βρίσκονται στα Μουσεία - Φυσικής Ιστορίας Ν. Υόρκης, βάρους 4438 καρατίων. - Εθνικό Μουσείο Πράγας, βάρους 988 καρατίων. - Φυσικής Ιστορίας Λονδίνου, βάρους 875 καρατίων. Βραζιλία, βρέθηκαν κρύσταλλοι - Στον ποταμό Marambaya, βάρους 110.5 κιλών. - Στην περιοχή Bello Orizonte, βάρους 61 κιλών. - Martha Rocha, βάρους 54 κιλών. - Jaceto, βάρους 18 κιλών. Ουράλια Όρη - Κρύσταλλος βάρους 82 κιλών.

Παρόμοια Ορυκτά - Απομιμήσεις Λόγω του παρόμοιου χρώματός τους μπορούν να θεωρηθούν ως ακουαμαρίνα τα ορυκτά: - Ζαφείρι - Τοπάζι (έπειτα από επίδραση ακτίνων γ) - Απατίτης - Συνθετικός σπινέλλιος - Συνθετικό κορούνδιο

ΗΛΙΟΔΩΡΟ Το όνομα του έχει ελληνική προέλευση και σημαίνει δώρο του ήλιου. Αποτελεί την πολύτιμη κίτρινη ποικιλία της βηρύλλου. Είναι περιζήτητο υπό τη μορφή επεξεργασμένων λίθων. Περιέχει εγκλείσματα συνήθως από υγρό και μια φυσαλίδα. Σπάνια δεν έχει εγκλείσματα.

Εμφάνιση – Χώρες Παραγωγής Φιλοξενείται σε πηγματιτικά πετρώματα. Οι πρώτοι κρύσταλλοι με ίχνη ουρανίου βρέθηκαν στη Ναμίμπια. Ο καλύτερος και ωραιότερος κρύσταλλος βρίσκεται στην Ουκρανία, με διαστάσεις 35Χ15εκ. Σπουδαιότερη πηγή κρυστάλλων είναι η Βραζιλία όπου βρέθηκαν κρύσταλλοι μήκους μέχρι 70εκ. Άλλες χώρες παραγωγής είναι: Ινδία, Ρωσία, Σουηδία, Τσεχία.

Σπουδαιότεροι κρύσταλλοι Το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν φιλοξενεί ένα κρύσταλλο 133,5 καρατίων. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου εκθέτεται ένας κίτρινος κρύσταλλος 82,25 καρατίων και ένα δεύτερο μήκους 27εκ. και βάρους 4 κιλών. Το Μουσείο Royal του Τορόντο έχει στη συλλογή του ένα επεξεργασμένο ηλιόδωρο 78,8 καρατίων.

ΜΟΡΓΚΑΝΙΤΗΣ Το όνομα του οφείλεται στον Αμερικανό τραπεζίτη Π.Μόργκαν που κληροδότησε την συλλογή των ορυκτών του στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης. Πρόκειται για την ροζ ποικιλία της βηρύλλου που έγινε γνωστή μόλις το 1911 και οφείλει το χρώμα της στην παρουσία Cr, Li, Cs και Mn. Μερικές φορές μπορεί να παρατηρηθεί στους κρυστάλλους του μια κινούμενη ανταύγεια. Βρίσκεται κυρίως σε πηγματίτες και σε προσχωματικά κοιτάσματα.

Χώρες Παραγωγής - Επεξεργασία Οι σπουδαιότερες χώρες παραγωγής του είναι: η Καλιφόρνια, η Βραζιλία, η Μαδαγασκάρη, η Ρωσία, η Μοζαμβίκη, η Ζιμπάμπουε, η Ναμίμπια, η Κίνα, η Ιταλία, το Καζακστάν κ.ά. Οι σπουδαιότεροι κρύσταλλοι φιλοξενούνται στα Μουσεία: - Της Αγίας Πετρούπολης, βάρους 598.7 καρατίων και 5kg. - Σμιθσόνιαν, με βάρος σε καράτια από 56 έως 287. - Royal του Καναδά, βάρους 118.6 καρατίων. Η κοπή που χρησιμοποιείται είναι με έδρες, καμποσόν και γλυπτική. Όμοια ορυκτά που μπορεί να μπερδευτούν με τον μοργκανίτη είναι το τοπάζιο, το ζαφείρι, ο σπινέλλιος και ο κουνζίτης. Ως απομιμήσεις του μοργκανίτη χρησιμοποιούνται ο συνθετικός σπινέλλιος, τα κυβικά ζιρκόνια, το γυαλί και ο συνθετικός μοργκανίτης.

ΓΚΟΣΕΝΙΤΗΣ Το όνομα αναφέρεται στην άχρωμη ποικιλία της βηρύλλου. Εφόσον οι άλλες ποικιλίες προκύπτουν απο ιχνοστοιχεία τα οποία τους προσδίδουν το χαρακτηριστικό τους χρώμα, μπορεί να υποθεί οτίΜαποτελεί την καθαρή ποικιλία της βηρύλλου. Είναι δυνατό να επικαλυφθεί με πράσινο χρώμα με σκοπό να μοιάσει στο σμαράγδι. Δεν χρησιμοποιείται εκτεταμένα στην χρυσοχοοία

ΒΙΞΒΥΪΤΗΣ Πρόκειται για την κόκκινη ποικιλία της βηρύλου. Είναι δυνατό να βρεθεί μόνο σε μια περιοχή της Ν.Αφρικής όπου και βρέθηκε για πρώτη φορά το 1905. Έχει χαρακτηριστεί και ως ‘‘κόκκινο σμαράγδι’’, γιατί και οι δύο αυτές ποικιλίες σχηματίζουν συνήθως μικρούς κρυστάλλους γεγονός που τους προσδίδει μεγαλύτερη αξία σε σχέση με τις υπόλοιπες ποικιλίες.

ΒΙΞΒΥΪΤΗΣ Πίστευεται ότι οι κρύσταλλοι της αναπτύσσονται κατά μήκος σπασιμάτων σε κοιλότητες ή σε ηφαιστειακή λάβα από υψηλής θερμοκρασίας αέρια τα οποία απελευθερώνονται κατά τα τελευταία στάδια ψύξης και κρυσταλλοποιήσεως του μάγματος.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ!!!!!