ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΧΩΡΟ, ΑΓΡΚ291

Εισαγωγή 20 & 27 Φεβρουαρίου Ευρωπαϊκή Γεωργία: ανάπτυξη υπό την αιγίδα της «Κοινής Αγροτικής Πολιτικής» ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ξοδεύει πάνω από 37 δισ. Ε το χρόνο ενισχύοντας τους αγρότες (π.χ. αποθέματα γεωργικών προϊόντων). Στόχος της τακτικής αυτής είναι να κρατηθούν ψηλά οι τιμές των αγροτικών προϊόντων και συνεπώς το αγροτικό εισόδημα. Η τακτική αυτή στοιχίζει στους Ευρωπαίους καταναλωτές (π.χ. πληρώνουν πάνω από το 1/3 της πραγματικής αξίας των τροφίμων). Μέχρι και τη 1990 η ΚΑΠ εξακολουθούσε να διαιωνίζει το συγκεκριμένο σύστημα στήριξης τιμών. ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας;

Παγκοσμίως η προστασία των αγροτών στοίχιζε σε φορολογούμενο πληθυσμό και καταναλωτές περισσότερο από 350 δισ. το Παρά τις μεταρρυθμίσεις του 1992 συνεχίστηκε η υπερπαραγωγή αγροτικών προϊόντων. Αναρωτιέται κανείς γιατί οι κυβερνήσεις ξοδεύουν τόσο χρόνο και χρήμα για τους αγρότες από τη στιγμή που στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν σταματήσει τη χρηματοδότηση της χαλυβουργίας, ανθρακωρυχείων και βιομηχανίας? Και γιατί ένα τμήμα του πληθυσμού που αντιπροσωπεύει λιγότερο από 6% του εργατικού δυναμικού και συνεισφέρει λιγότερο από 2% στην οικονομία εξακολουθεί να επιδοτείται. ???

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Όπως αναφέρει και η Παγκόσμια Τράπεζα: « η Γεωργία είναι μοναδική για την οικονομία. Ο τομέας της γεωργίας περιλαμβάνει εξαιρετικά ανταγωνιστικούς επιχειρηματίες που παράγουν ένα σχετικά ομοιογενές προϊόν προς πώληση σε διαφορετικές τιμές και σε διαφορετικούς συνειδητοποιημένους καταναλωτές. Λαμβάνοντας όμως υπόψη το «διαστρεβλωτικό χαρακτήρα» του διεθνούς ανταγωνισμού και την έλλειψη δεσπόζουσας θέσης στην αγορά εκ μέρους των παραγωγών, θα νόμιζε κανείς ότι η γεωργία ως τομέας της οικονομίας λαμβάνει ελάχιστη στήριξη από το κράτος».

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Εξαιρετικά πολύπλοκη η απάντηση 2 οι βασικές αιτίες που οδηγούν στην οικονομική ενίσχυση του αγροτικού τομέα. 1- ζήτηση για τροφή στις αναπτυγμένες χώρες είναι λίγο- πολύ σταθερή, σε αντίθεση με τη ζήτηση αυτοκινήτων η κατανάλωση της τροφής δεν αυξάνεται αν η τιμή της πέσει, εξαιτίας της υψηλής παραγωγικότητας. 2- επειδή η αγροτική παραγωγή καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από κλιματολογικούς και βιολογικούς παράγοντες οι οποίοι δεν είναι ελεγχόμενοι, υπάρχουν διακυμάνσεις στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Από μόνοι τους οι παραπάνω 2 λόγοι δεν είναι ικανοί να δικαιολογήσουν την υπερβολική υποστήριξη της γεωργίας. Τι κάνει τις κυβερνήσεις να ανησυχούν για τους αγρότες? … παράγουν το μοναδικό βασικό προϊόν εξαιρετικής σημασίας για την ανθρώπινη διαβίωση: την τροφή η παραγωγή και διατήρηση επαρκής ποσότητας τροφής είναι εξαιρετικής σημασίας για την πολιτική σταθερότητα των κρατών.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Οι κυβερνήσεις αναζητούν πολιτικές οι οποίες θα βοηθήσουν τον αγρότη να συνεχίσει να παράγει, να διατηρεί επαρκή (δια)τροφικά αποθέματα και να εξασφαλίζει σταθερές τιμές στα τρόφιμα. ΠΩΣ? Επεμβαίνοντας στην αγορά με σκοπό να διατηρηθούν σταθερές οι τιμές των αγροτικών προϊόντων και ενδεχομένως του αγροτικού εισοδήματος.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Οι κυβερνήσεις για να αποφύγουν τα ελλείμματα, τη ραγδαία αύξηση τιμών, την υπερ-παραγωγή, την χρεωκοπία των αγροτών, την επανεμφάνιση ελλείψεων, δημιούργησαν προστατευτικούς μηχανισμούς/πολιτικές εξομαλύνοντας τις μεγάλες διακυμάνσεις προσφέροντας στους αγρότες μια σταθερή τιμή για τα προϊόντα τους. Οι παγκόσμιες αγορές μέχρι το 2ΠΠ τον οποίο ακολούθησε η Πράσινη Επανάσταση, ήταν ασταθής όπως εξίσου ασταθής με τις επιμέρους εθνικές αγορές.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Στόχος των κρατών εκείνη την εποχή ήταν να προστατέψουν τους αγρότες από τις εισαγωγές φθηνών αγροτικών προϊόντων. Τώρα δεν υπάρχει πλέον τόσο μεγάλη ανάγκη για τα κράτη να προστατεύσουν τον αγροτικό τομέα και να σιγουρέψουν τυχόν διατροφικά αποθέματα. Η αγροτική τεχνολογία έχει εξασφαλίσει ότι η γεωργία μεταμορφώθηκε σε μια επιχείρηση: μια χούφτα ανθρώπων μπορεί να εφοδιάσει με τρόφιμα μια ολόκληρη χώρα. Η εξάπλωση της τεχνολογίας παγκοσμίως εξομάλυνε σε μεγάλο βαθμό τις διακυμάνσεις της παραγωγής. (π.χ ξηρασία του 1998 στη Β. Αμερική, ξηρασία 2010 Ρωσία)

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Η πολιτική σημασία της γεωργίας ως τομέας παραγωγής = παροχής τροφής… … συντήρηση/διατήρηση της αγροτικής κοινότητας/υπαίθρου = εξασφάλιση της βασικής ανάγκης του ανθρώπου για τροφή … … έλεγχος και διαχείριση μεγάλου μέρους του φυσικού περιβάλλοντος = στήριξη και διατήρηση των αγροτικών κοινοτήτων … → μεγάλη η πολιτική αξία της γεωργίας μετά την παροχή τροφής

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Στον αναπτυγμένο κόσμο η γεωργία είναι μοναδική γιατί είναι οργανωμένη στα πλαίσια ενός πανίσχυρου lobby που έχει ως στόχο να διατηρήσει το βιοτικό επίπεδο των μελών του σταθερό. Υπερβολική η εμπλοκή των αγροτικών οργανώσεων στην αγροτική πολιτική της ΕΕ. Οργανώσεις: COPA, COGECA, CEJA εμπλέκονται και καθορίζουν την πορεία της ΚΑΠ. Τα συμφέροντα που εκπροσωπεί καθεμιά από αυτές συνδέονται με την ανάπτυξη και ευημερία του αγροτικού τομέα όπου και τα μέλη της εργάζονται….

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Π.χ. μείωση της αγροτικής παραγωγής ή συρρίκνωση της γεωργίας → ανεργία για τα μέλη της COPA. Η COPA έχει συνταγματικά δικαιώματα στη διαμόρφωση αποφάσεων για την ΚΑΠ άρα πολλές ανεπάρκειες της ΚΑΠ σήμερα οφείλονται στην COPA (π.χ. η υπερπαραγωγή η υπερβολική χρηματική υποστήριξη τη δεκαετία του 1980 είχαν τις ρίζες τους στον υπερ- προστατευτικό ρόλο που έπαιξε η COPA για τη θέσπιση τέτοιων πολιτικών. CEJA που εκπροσωπεί αγρότες αρχηγούς γ. εκμεταλλεύσεων που βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους ανησυχούν για το μέλλον του επαγγέλματός τους,

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; COGECA, υπερασπίζεται τη συνεταιριστική ιδέα, συμβάλλει στην ενδυνάμωση των μεμονωμένων παραγωγών έναντι των ιδιωτικών επιχειρήσεων του κλάδου εισροών (μηχανήματα, λιπάσματα κλπ.) Πολλές φορές από οργανώσεις αγροτών προωθείται όχι μόνο η διασφάλιση τροφής με τη μορφή μέτρων αγροτικής πολιτικής αλλά … … η άσκηση της γεωργίας ως κύριας οικονομικής δραστηριότητας στην ύπαιθρο… … δηλ. η στήριξη της γεωργίας ισοδυναμεί με «υποστήριξη της διατήρησης των οικισμών και της προστασίας, διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος»

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Ποια η σύνθεση των αγροτικών συμφερόντων των κρατών – μελών της ΕΕ στο επίπεδο των ευρωπαϊκών οργανώσεων, κυρίως της COPA και της CEJA οι οποίες εκφράζουν αμεσότερα τους αρχηγούς εκμεταλλεύσεων των χωρών μελών? Μη ισότιμη αντιπροσώπευση των χωρών-μελών (π.χ. 6 ψήφους οι μεγάλες χώρες, 3 οι μεσαίες και 2 οι μικρές). Την προεδρία την καταλαμβάνουν συνήθως οι μεγάλες χώρες π.χ. Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία, Ισπανία. Οι πρόεδροι συνήθως της COPA, COGECA και της CEJA είναι συνήθως Γάλλοι και Γερμανοί.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Συμμαχίες Μόνιμες συμμαχίες: α- Γαλλίας, Ιταλίας, Βελγίου, Λουξεμβούργου, Ελλάδας και Ιρλανδίας, β- Αγγλία, Ολλανδίας, Δανίας από την άλλη, γ- η Γερμανία, η Ισπανία και η Πορτογαλία δεν αποτελούν σταθερό σύμμαχο. Συμμετέχουν αναλόγως των θεμάτων που συζητούνται Άρα οι τοποθετήσεις των αγροτικών οργανώσεων των χωρών μελών δεν ανταποκρίνεται πάντοτε στη διαίρεση μεταξύ βορείων και νοτίων χωρών, τις περισσότερες φορές οι εθνικές αντιπροσωπείες εκφράζουν τις ίδιες θέσεις με τους αντίστοιχους Υπ. Γεωργίας.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; ΕΡΩΤΗΜΑ, κατά πόσο οι αγροτικές οργανώσεις σε εθνικό επίπεδο «συνθέτουν» τα συμφέροντα όλων των αγροτών. δηλ. τόσο των μικρών όσο και των μεγάλων ή ακόμα των παραγωγών όλων των προϊόντων (π.χ. τόσο των κτηνοτρόφων όσο και των παραγωγών).??? Σε εθνικό επίπεδο στις αγροτικές οργανώσεις κυριαρχούν οι μεγαλύτεροι και οι πιο αποδοτικοί αγρότες, οι οποίοι συνήθως παράγουν προϊόντα μεγάλης καλλιέργειας. Συνεπώς ο προσανατολισμός της ΚΑΠ ωφέλησε τους μεγάλους αγρότες και ότι ορισμένα προϊόντα προστατεύονται περισσότερο από άλλα.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Η νέα κατεύθυνση της ΚΑΠ από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 είναι σε αντίθεση των κυρίαρχων αγροτικών συμφερόντων της COPA κλπ. χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ευνοούνται περισσότερο οι λιγότερο αποδοτικοί αγρότες του Νότου… … γιατί οι αγροτικές οργανώσεις δεν αποτελούν μόνο ομάδες πίεσης αλλά επιτελούν και άλλους ρόλους απαραίτητους για τη διαμόρφωση και εφαρμογή κοινοτικών πολιτικών… π.χ. λειτουργούν ως ιμάντες επικοινωνίας μεταξύ της Επιτροπής της ΕΚ και των αγροτών, εξασφαλίζοντας αμφίδρομη πληροφόρηση κατά τη διαμόρφωση της πολιτικής και νομιμοποίηση κατά την εφαρμογή της.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Επίσης η Επιτροπή των ΕΚ στηρίζει την ύπαρξη και τη λειτουργία των ευρωπαϊκών αυτών οργανώσεων από την εποχή της ίδρυσης της ΕΟΚ και χρηματοδοτεί μεγάλο μέρος των λειτουργικών δαπανών της COPA/COGECA/CEJA. Αυτό που χρήζει ευρύτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 η Επιτροπή προώθησε και τελικά 1- πέτυχε σταδιακά την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων της ΚΑΠ χωρίς να υπολογίσει τις απόψεις και τις αντιδράσεις των COPA/COGECA/CEJA, και επομένως 2- οι αγρότες ως επαγγελματική κατηγορία έπαψαν πλέον να θεωρούνται από την κοινωνία ως κατηγορία που χρειάζεται προστασία.

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Πολλές ανεπάρκειες της ΚΑΠ που εμφανίζονται σήμερα οφείλονται στην COPA, γιατί η ίδια η Ομοσπονδία συμμετείχε στη διαμόρφωση μέτρων και μηχανισμών προστασίας των αγροτών τις δεκαετίες του ‘50 και ‘60… … π.χ. α- η υπερπαραγωγή και β- η υπερβολική χρηματοδοτική υποστήριξη το ‘80… … η COPA υποστήριζε ότι 1- η αύξηση της αγροτικής παραγωγής δε θα υπερβεί τα όρια, 2- θα αυξηθεί η παγκόσμια ζήτηση για αγροτικά προϊόντα το οποίο σήμαινε πως η ΕΕ θα απαλλαγεί από την πίεση να ελέγχει και να επιδοτεί για πλεονασματικά γεωργικά προϊόντα → λάθος

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; Φυσικά όλες οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο «προστατεύουν» τον αγροτικό τομέα. Άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο. Πχ. χώρες όπως η Αργεντινή, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία στηρίζουν ελάχιστα τους αγρότες ενώ η ΗΠΑ και η Ευρώπη είναι άκρως γενναιόδωρες με τους αγρότες και τέλος η Νορβηγία, η Φιλανδία και η Ιαπωνία στηρίζουν υπερβολικά τους αγρότες... … υπάρχουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο στηρίζονται οι αγρότες καθώς η στήριξη και η προστασία των αγροτών είναι παγκόσμια φαινόμενα…

ΓΙΑΤΙ ‘ΕΠΙΔΟΤΟΥΝ’ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ; Γιατί η γεωργία εξακολουθεί να θεωρείται ως ο πιο ‘προστατευόμενος’ τομέας της οικονομίας μιας χώρας; … η περίπτωση της ΕΕ … η περίπτωση της Νέας Ζηλανδίας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ Μαραβέγιας, Ν (1993) Η Πολυμορφία των Αγροτικών Συμφερόντων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και η Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, στο Επιθεώρηση Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τομ.11, σελ * Πετροπούλου, Ε. (2005) Γεωργία και Αγροτική Πολιτική, επιμ. Δαουτόπουλος, Γ. Καζακόπουλος, Λ. και Κούση, Μ., Αγροτική Κοινωνιολογία, εκδ. Ζυγός, Θες/κη. Gardner, B. (1996). ‘Why support farmers’. In European Agriculture – Policies, production and trade, 3-14, Routledge, London.