ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Ο ρόλος των ΤΠΕ στο σχολείο Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Θεωρίες μάθησης Ο Συμπεριφορισμός (behaviorism) Υπάρχουν τρία κύρια ψυχολογικά ρεύματα : Ο Συμπεριφορισμός (behaviorism)  Οι Γνωστικές θεωρίες μάθησης  Οικοδομισμός (constructivism, constructionism)  Θεωρία επεξεργασίας της πληροφορίας  Οι Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης  Κοινωνιογνωστικές θεωρίες (κοιν/κή αλληλ/δραση – διερ/κή μάθηση)  Θεωρία της δραστηριότητας (activity theory)  Κατανεμημένη γνώση (distributed cognition)  Εγκαθιδρυμένη γνώση (situated cognition ) Εγκαθυδριμένη γνώση () Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

 Ποια θεωρία να διαλέξω;  Πώς θα την υλοποιήσω;  Με ποια εργαλεία;  Ποια θεωρία να διαλέξω;  Πώς θα την υλοποιήσω;  Με ποια εργαλεία; Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Ο συμπεριφορισμός  Θεωρεί ότι μάθηση είναι η τροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου.  δίνει έμφαση στην αναμετάδοση της πληροφορίας και στην τροποποίηση της συμπεριφοράς.  οι εκπ/κές εφαρμογές του ορίζουν ξεκάθαρα τους παιδαγωγικούς και διδακτικούς στόχους που πρέπει να επιτευχθούν. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Κυβερνητική και Συμπεριφορισμός  Norbert Wiener (1949)  Κυβερνητική: «το ενιαίο πεδίο της θεωρίας εντολών και της επικοινωνίας που αφορά τις μηχανές και τα έμβια όντα» Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Θέσεις της Κυβερνητικής που στηρίχτηκε η εφαρμογή του συμπεριφορισμού στην εκπαίδευση Πληροφορία Έλεγχος Ανάδραση (feed back) Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Θεωρητικοί του Συμπεριφορισμού I. Pavlov J.B. Watson E.L. Thorndike B. F. Skinner Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Θέσεις του συμπεριφορισμού στην εκπαίδευση Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης στις νοητικές καταστάσεις των υποκειμένων. Τα «πιστεύω» τους, οι προσδοκίες τους, οι προθέσεις τους όπως και τα κίνητρά τους δεν είναι προσβάσιμα. Το μόνο που προέχει να γίνει είναι η περιγραφή της συμπεριφοράς και όχι η εξήγησή της. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Γενικοί νόμοι της ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά τους συμπεριφοριστές Συσχετισμός των φυσικών ερεθισμάτων που δέχεται το άτομο με τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς που εκδηλώνει. Το μοντέλο ερέθισμα – αντίδραση S-R (Stimuli - Response) Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Εξήγηση της μάθησης κατά τους συμπεριφοριστές  Για την επίτευξη της μάθησης δεν μας ενδιαφέρει η εσωτερική (νοητική) λειτουργία των υποκειμένων αλλά εστιάζουμε την προσοχή μας στην ανάλυση των χαρακτηριστικών εισόδου – εξόδου της ανθρώπινης συμπεριφοράς.  Η μάθηση είναι ζήτημα δημιουργίας συνδέσεων μεταξύ των ερεθισμάτων και των αντιδράσεων ενώ για να αντιληφθούμε την πολυπλοκότητα των συμπεριφορών πρέπει να τις κατατμήσουμε σε στοιχειώδεις μονάδες. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Προγραμματισμένη διδασκαλία Μηχανοποίηση της εκπαίδευσης B. F. Skinner N. Crowder Προγραμματισμένη διδασκαλία Διδακτικές μηχανές Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Οι αρχές της μάθησης κατά τον Σκίνερ (Skinner) Η μάθηση απαιτεί: την ενεργό συμμετοχή του παιδιού, τη δόμηση της διδακτέας ύλης σε σύντομες διδακτικές ενότητες, τη βαθμωτή πρόοδο της διδασκόμενης ύλης σύμφωνα με τους ρυθμούς του μαθητή (προσαρμογή), την άμεση επαλήθευση της απάντησης του μαθητή, την ενίσχυση της σωστής απάντησης στην τιθέμενη ερώτηση. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Διδακτική μέθοδος του Skinner Προγραμματισμένη διδασκαλία Οι διδακτικοί και παιδαγωγικοί στόχοι πρέπει να διατυπώνονται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο και με σαφή περιγραφή των επιδιωκόμενων αλλαγών στη συμπεριφορά των μαθητών. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της μάθησης θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο μετρήσιμο. Η ύλη θα πρέπει να δομείται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να την ακολουθήσουν όλοι οι μαθητές. Θα πρέπει επίσης να ξεχωρίζουν τα βήματα ή τα στάδια προόδου που προαπαιτούνται για να φτάσουν οι μαθητές στην επίτευξη των μαθησιακών στόχων. Η μάθηση πρέπει να προχωρεί γραμμικά χωρίς διακλαδώσεις. Η σχολική ατμόσφαιρα χρειάζεται να γίνει περισσότερο ενισχυτική και αισιόδοξη. Το πρόγραμμα πρέπει να είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται τα λάθη από τη μεριά του μαθητή Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Παράδειγμα λογισμικού που ακολουθεί τη γραμμική οργάνωση του Skinner Η πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι η Αθήνα: (Ναι - Όχι) Σωστό Λάθος Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Οι αρχές της μάθησης κατά τον N. Crowder παρουσίαση πληροφοριών, απαίτηση από το μαθητή να χρησιμοποιήσει αυτή την πληροφορία όταν απαντά σε ανάλογες ερωτήσεις, εκτίμηση της απάντησης του μαθητή, λήψη αποφάσεων αναφορικά με την ποιότητα των παρεχόμενων απαντήσεων. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Διδακτική μέθοδος του N. Crowder Η απάντηση του μαθητή καθορίζει το τι θα ακολουθήσει ως παρουσίαση από το πρόγραμμα. Η μέθοδος του Crowder πιστεύει πως όταν ο μαθητής κάνει λάθος πρέπει να του παρέχονται περαιτέρω επεξηγήσεις, ώστε να βρει τη σωστή απάντηση. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Παράδειγμα λογισμικού που ακολουθεί τη μέθοδο του Crowder Περιέχει διακλαδώσεις ή πολλαπλές επιλογές Η απάντηση του μαθητή καθορίζει το τι θα ακολουθήσει ως παρουσίαση από το πρόγραμμα Πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι: Η Αθήνα Η Σπάρτη Το Ναύπλιο Το Παρίσι Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Οι Γνωστικές θεωρίες μάθησης αναγνωρίζουν ότι τα παιδιά, πριν ακόμα πάνε στο σχολείο διαθέτουν γνώσεις και αυτό που χρειάζεται είναι να βοηθηθούν ώστε να οικοδομήσουν νέες γνώσεις πάνω σε αυτές που ήδη κατέχουν. Τα παιδιά, κάτω από αυτό το πρίσμα, συμμετέχουν ενεργά στην οικοδόμηση των γνώσεών τους. Το πλαίσιο αυτό οδηγεί στην άποψη ότι η εκπαίδευση πρέπει να έχει ως κύριο σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στις άτυπες και τις τυπικές γνώσεις τους. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Θεωρητικοί των γνωστικών θεωριών J. Piaget S. Papert R. Gagné Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Ο δομικός γνωστικισμός του J. Piaget Βασικές αρχές Το γνωστικό σύστημα αυτo-οργανώνεται και εξελίσσεται προς καταστάσεις ισορροπίας. Οι γνώσεις δεν είναι αντίγραφα της πραγματικότητας αλλά αφομοιώσεις του πραγματικού. Γνωρίζω ένα αντικείμενο όταν ενεργώ πάνω σε αυτό και το μεταμορφώνω. Μονάδα μάθησης είναι το σχήμα. Υπάρχουν τέσσερις περίοδοι διανοητικής ανάπτυξης του ατόμου.(αισθησιοκινητική, προσυλλογιστική, συλλογιστική, αφαιρετική σκέψη) Μηχανισμοί της προσαρμογής (μάθησης): Αφομοίωση: η ενέργεια του οργανισμού για να εντάξει μια κατάσταση σε σχήματα δραστηριοτήτων που ήδη διαθέτει. Συμμόρφωση: οι ενέργειες που πραγματοποιεί ο οργανισμός ανάλογα με τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος για την επίτευξη ενός σκοπού. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Η θεωρία “επεξεργασίας των πληροφοριών” Βασικοί εκπρόσωποι: R. Gagné, A. Newell το ανθρώπινο πνεύμα μοντελοποιείται στη μορφή ενός συστήματος επεξεργασίας της πληροφορίας. οι γνωστικές διεργασίες είναι μια συνεχής επεξεργαστική λειτουργία της οποίας τα αποτελέσματα συνιστούν εισόδους για άλλες επεξεργασίες. κάθε γνωστική διεργασία συνίσταται από αναπαραστάσεις και από επεξεργασίες. οι γνώσεις είναι δομές σταθεροποιημένες στη “μακροπρόθεσμη μνήμη”. Ο διαρκής αυτός χαρακτήρας τους, τις διακρίνει από τις αναπαραστάσεις που είναι περιστασιακές δομές που δημιουργήθηκαν σε μια συγκεκριμένη κατάσταση και για συγκεκριμένους στόχους. οι αναπαραστάσεις διαφοροποιούνται των γνώσεων γιατί είναι αυτόματα ενεργές ενώ μια γνώση πρέπει να δραστηριοποιηθεί ώστε να είναι διαθέσιμη. οι γνώσεις συνδέονται με τη δράση με σκοπό τη μοντελοποίηση και το μετασχηματισμό της πραγματικότητας. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Η θεωρία του συνδεσιασμού (connexionism) Ο εγκέφαλος διαθέτει ένα τυποποιημένο δίκτυο νευρώνων με ενδιαφέρουσες ιδιότητες. Ένα νευρωνικό δίκτυο σχηματίζεται ως ένα σύνολο αυτόματων διασυνδέσεων (connexions), όπως το δίκτυο των νευρώνων του νευρικού συστήματος. Οι νοητικές δομές αναδύονται από τις νευρωνικές δομές. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Λειτουργία νευρωνικών δικτύων Ένα αυτόματο (i) θα μεταφέρει σε ένα άλλο αυτόματο (j) ένα ερεθισμό είτε θετικό είτε αρνητικό δηλ. είτε διεγερτικό είτε αποδιεγερτικό αντίστοιχα. Ο ερεθισμός αυτός προκαθορίζεται από την κατάσταση δραστηριότητας Ui του (i) ενώ επιπλέον θα από το συναπτικό βάρος Wij που εξαρτάται από το κανάλι. Tα παραπάνω αυτόματα είναι ταυτόσημα στα πλαίσια του δικτύου. Tα νευρωνικά μοντέλα είναι πολύ κοντά στα βιολογικά συστήματα των οργανισμών. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Οι Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Βασικοί εκπρόσωποι: L. Vygotsky J. Bruner Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Οι Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης Βασικές αρχές Η ανάπτυξη της νόησης είναι μια διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπου κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα. Το παιδί όχι παθητικός δέκτης αλλά ενεργό υποκείμενο που με τις πράξεις του διαμορφώνει τη γνωστική του πραγματικότητα. Ο μαθητευόμενος διαθέτει κοινωνικά κίνητρα. Η νοητική ανάπτυξη είναι αδιάρρηκτα συνδεμένη με την ιστορική διάσταση. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Χαρακτηριστικά της θεωρίας του L. Vygotsky Η διαμεσολάβηση του ενήλικα (ανάδειξη του κοινωνικού περιβάλλοντος της μάθησης). Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης (το εν δυνάμει εσωτερικό του μαθητή που βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση ανάπτυξης). Η γλώσσα (κωδικοποιημένες γλωσσικές συμβολικές μορφές για επικοινωνία και αναπαράσταση). Γνωστική ανάπτυξη (επιτυγχάνεται: 1. με τη διαμεσολάβηση των κοινωνικών γεγονότων και των πολιτισμικών εργαλείων, 2. με την εσωτερίκευσή τους). Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Η ανακαλυπτική μάθηση (discovery learning) του J. Bruner Έμφαση στη διευκόλυνση της μάθησης μέσω της κατανόησης των δομών και των επιστημονικών αρχών ενός γνωστικού αντικειμένου Ανακαλυπτική μέθοδος Καθοδηγούμενη ανακάλυψη Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Βασικές θέσεις του Bruner όλοι μπορούν να μάθουν οτιδήποτε και σε οποιαδήποτε ηλικία (με κατάλληλη δομή και οργάνωση της ύλης - ανάλογη μεθόδευση της διδασκαλίας). ο μαθητής πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με προβληματικές καταστάσεις. Σπειροειδές αναλυτικό πρόγραμμα - έμφαση στο πολιτιστικό πλαίσιο (ευκαιρίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης) -ο ρόλος του δασκάλου (διευκολυντής, διαμεσολαβητής, εμψυχωτής και συντονιστής). Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Από την κοινωνική μάθηση στην ατομική Εκπρόσωποι: W. Doise, G. Mugny Βασικές αρχές: κάθε μαθητής οικοδομεί αναπαραστάσεις (representations), μοντέλα της πραγματικότητας και ειδικότερα των τεχνικών αντικειμένων με τα οποία βρίσκεται σε αλληλεπίδραση το υποκείμενο αναπτύσσει σχήματα δράσης τα οποία κατευθύνουν τη συμπεριφορά του μέσα στις δραστηριότητές του της μετατροπής του πραγματικού η πραγματική κατεύθυνση της ανάπτυξης της σκέψης δεν διευθύνεται από το ατομικό στο κοινωνικό αλλά από το κοινωνικό στο ατομικό Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Η Φύση της μάθησης κατά τους W. Doise, G. Mugny  η μάθηση έχει κοινωνική φύση (κάθε διαπροσωπική διαδικασία μετασχηματίζεται σε ενδοπροσωπική).  κάθε λειτουργία εμφανίζεται δύο φορές στην πολιτισμική ανάπτυξη του παιδιού: σε κοινωνικό επίπεδο (ανάμεσα σε άτομα και στη συνέχεια σε ατομικό επίπεδο (μέσα στο ίδιο το παιδί).  η μάθηση είναι προϊόν κοινωνικογνωστικής σύγκρουσης. Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

Έννοιες της κοινωνικογνωστικής σύγκρουσης Η κοινωνικογνωστική σύγκρουση μπορεί να εννοηθεί σαν: Συμφωνία ανάμεσα σε υποκείμενα ανάλογων νοητικών δυνατοτήτων πάνω στη λύση προβλήματος ή την κρίση πάνω σε ένα γνωστικό αντικείμενο μηχανισμός εξισορρόπησης της παιδικής σκέψης διαδικασία κατά την οποία, όταν το άτομο αντιμετωπίζοντας ένα πρόβλημα διατυπώνει κάποια εκτίμηση, δέχεται από το κοινωνικό περιβάλλον μια συγκροτημένη αντίδραση που υπερασπίζεται με σαφήνεια αντίθετες από τη δική του απόψεις. Τότε συνειδητοποιεί ότι εκτός από τη δική του άποψη υπάρχουν και άλλες θεωρήσεις ενώ ταυτόχρονα η κοινωνικογνωστική σύγκρουση του παρέχει και νέες πληροφορίες καθιστώντας το ικανό για διαφορετικές απαντήσεις Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου

ΤΕΛΟΣ Μόκιας Γιάννης Επιμόρφωση Β Επιπέδου