ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ Αντισύλληψη είναι τα προληπτικά μέτρα που χρησιμοποιεί ένα ζευγάρι για να αποφύγει μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Με άλλα λόγια, είναι μέθοδοι, τεχνικές ή φυσικές, που εμποδίζουν τη σύλληψη, δηλαδή την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, τρεις στις δέκα γυναίκες, παρ’ ότι δεν επιδιώκουν εγκυμοσύνη, δεν χρησιμοποιούν καμία αντισυλληπτική μέθοδο ή καταφεύγουν σε πιο «ανώδυνους» αλλά και ιδιαίτερα αναξιόπιστους τρόπους. Τα στοιχεία είναι απογοητευτικά, αν σκεφτούμε ότι στην εποχή μας υπάρχουν πολλοί τρόποι αντισύλληψης, τόσο για τους άντρες όσο και για της γυναίκες. Πολλοί όμως είναι αυτοί που, είτε από ντροπή, είτε από άγνοια, είτε από φόβο, αφήνονται στην τύχη και καλούνται να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.

Οι μέθοδοι αντισύλληψης διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες: τις μεθόδους φραγμού (ανδρικό και γυναικείο προφυλακτικό, διάφραγμα, κολπικοί σπόγγοι και σπερματοκτόνα κολπικά επιθέματα) τα αντισυλληπτικά χάπια τα ενδομήτρια σπειράματα τις μόνιμες μεθόδους (στείρωση) τις φυσικές μεθόδους

Μέθοδοι φραγμού Τα προφυλακτικά, τα οποία ανήκουν στις μεθόδους φραγμού, έχουν ποσοστό επιτυχίας γύρω στο 97%, όταν γίνεται σωστή χρήση, ενώ το ποσοστό πέφτει στο 79-80% σε αντίθετη περίπτωση. Είναι από υλικό λάτεξ, ενώ παράλληλα εμπεριέχουν και κάποια σπερματοκτόνο ουσία, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους.

Πλεονεκτήματα χρήσης προφυλακτικών: η ευκολία απόκτησής του το χαμηλό κόστος το γεγονός ότι αναγκάζουν τους άνδρες να συμμετάσχουν στη διαδικασία της αντισύλληψης Το ότι αποτελούν το πιο ασφαλές μέτρο πρόληψης για το AIDS Το μόνο μειονέκτημα είναι το γεγονός ότι το υλικό από το όποιο είναι φτιαγμένο μπορεί να προκαλέσει αλλεργίες.

Το διάφραγμα τοποθετείται γύρω από τον τράχηλο της μήτρας, έτσι ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος του σπερματοζωαρίου σε αυτήν. Έχει αποτελεσματικότητα γύρω στο 85%, ενώ στα μειονεκτήματα της μεθόδου συγκαταλέγονται η ανάγκη για τουλάχιστον μια επίσκεψη στο γυναικολόγο, η δυσκολία στην τοποθέτηση, καθώς και το γεγονός ότι απαιτείται παράλληλα η χρήση σπερματοκτόνων ουσιών.

Οι κολπικοί σπόγγοι, αν τοποθετηθούν σωστά, παρουσιάζουν ποσοστά επιτυχίας της τάξης του 94%, ενώ οι λανθασμένες τεχνικές μπορούν να οδηγήσουν σε αποτυχία στο 40% των περιπτώσεων, από 6% αν εφαρμοστεί σωστά. Στα σπερματοκτόνα κολπικά ενθέματα περιλαμβάνονται κολπικές κρέμες, ζελ, αφροί και κολπικά υπόθετα. Η χρήση τους συνοδεύεται από ποσοστά αποτυχίας που κυμαίνονται από 6 έως 26%, ανάλογα με το κατά πόσο χρησιμοποιούνται σωστά. Γενικά συνιστάται να συνδυάζονται με κάποιες άλλες μεθόδους (προφυλακτικό ή αντισυλληπτικά χάπια).

Αντισυλληπτικά χάπια Ιδιαίτερα διαδεδομένη στις μέρες μας είναι η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών. Τα χάπια αυτά είναι φαρμακευτικά σκευάσματα, που περιέχουν ορμόνες, όπως αυτές που στην πραγματικότητα κυκλοφορούν στο αίμα της γυναίκας και οι οποίες ουσιαστικά καθορίζουν το γυναικείο φύλο. Οι ορμόνες αυτές είναι είτε οιστρογόνα είτε προγεσταγόνα.

Τα αντισυλληπτικά χάπια μεταβάλλουν το φυσιολογικό έμμηνο κύκλο της γυναίκας, αναστέλλοντας την ωορρηξία. Η απόφαση για το είδος του αντισυλληπτικού, καθώς και η οδηγίες για τον τρόπο λήψης του είναι αποκλειστική υπόθεση του γυναικολόγου, καθώς λανθασμένη χρήση μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε αποτυχία της αντισυλληπτικής μεθόδου αλλά και σε σοβαρά προβλήματα για την υγεία της γυναίκας.

Σε γενικές γραμμές, λαμβάνοντας κανείς αντισυλληπτική αγωγή μιμείται τον κύκλο που φυσιολογικά εμφανίζουν οι ορμόνες μέσα στο γυναικείο σώμα. Η λήψη τους ξεκινά από την επόμενη Κυριακή μετά την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε η έμμηνος ρύση (ή σύμφωνα με μία άλλη μέθοδο: την επόμενη ημέρα μετά την έναρξη της αιμορραγίας) και διαρκεί 21 ημέρες. Στη συνέχεια διακόπτεται η λήψη του φαρμάκου για 7 ημέρες, οπότε και εμφανίζεται αιμορραγία όπως της περιόδου. Ωστόσο τα αντισυλληπτικά έχουν παρενέργειες. Συγκεκριμένα, μπορεί να προκαλέσουν ναυτία, αύξηση της αιμορραγίας, μείωση της ερωτικής επιθυμίας, ακμή, επιδείνωση των ημικρανιών, καθώς και αύξηση της όρεξης, που σε συνδυασμό με την κατακράτηση υγρών, οδηγεί σε αύξηση του βάρους. Τέλος, ένα πολύ σημαντικό μειονέκτημα των χαπιών αυτών, είναι το ότι δεν προσφέρουν καμία προστασία απέναντι στη μετάδοση μεταδιδόμενων νοσημάτων.

Σε ότι αφορά το συνδυασμένο χάπι (συνδυασμός οιστρογόνων και προγεσταγόνων) υπάρχουν απόλυτες αντενδείξεις, όπως η ηπατική ανεπάρκεια, ο καρκίνος του μαστού, του ήπατος ή του τραχήλου της μήτρας και το πρόσφατο ή παλαιότερο θρομβοεμβολικό επεισόδιο (έμφραγμα ή εγκεφαλικό), ενώ σχετικές αντενδείξεις αποτελούν η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα σε γυναίκες μεγαλύτερες των 35 ετών, καθώς και οι περιπτώσεις αδιευκρίνιστων κολπικών αιμορραγιών. Για τα αντισυλληπτικά που περιέχουν μόνο προγεσταγόνα, η αντενδείξεις σχετίζονται με ενεργό ηπατική βλάβη, κολπική αιμορραγία και τον καρκίνο των γεννητικών οργάνων.

Το «χάπι της επόμενης μέρας» Το χάπι της επόμενης μέρας χορηγείται όταν υπάρχει υπόνοια ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Τα χάπια αυτά είναι περίπου της ίδιας σύστασης με τα αντισυλληπτικά και μπορεί κανείς να τα ξεκινήσει έως και τρεις ημέρες μετά την χωρίς προφύλαξη σεξουαλική επαφή. Η επείγουσα αντισύλληψη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μόνιμη μέθοδος, γιατί θα έχει δυσμενείς συνέπειες, ενώ απαιτείται εκ των προτέρων επίσκεψη στο γυναικολόγο.

Ενδομήτρια σπειράματα Τα ενδομήτρια σπειράματα (σπιράλ) τοποθετούνται μόνιμα μέσα στη μήτρα από τον γυναικολόγο. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου φτάνει το 97% και, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το σπείραμα μπορεί να παραμείνει τουλάχιστον 5 χρόνια, αποτελεί μια αρκετά δημοφιλή μέθοδο αντισύλληψης. Μοναδική υποχρέωση για τη γυναίκα στο χρονικό αυτό διάστημα των πέντε ετών είναι μία επίσκεψη κάθε μήνα στο γυναικολόγο, προκειμένου να βεβαιώνεται ότι η ενδομήτρια συσκευή βρίσκεται στη θέση της. Στα μειονεκτήματα της μεθόδου συγκαταλέγεται ο περιορισμός σε ότι αφορά τις γυναίκες που το χρησιμοποιούν, καθώς ενδείκνυται κυρίως σε όσες έχουν ήδη γεννήσει, δεν παρουσιάζουν ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας και έχουν σταθερή μονογαμική σχέση.

Μόνιμες μέθοδοι αντισύλληψης Γυναικεία και ανδρική στείρωση Γυναικεία στείρωση: η μέθοδος αυτή δουλεύει μπλοκάροντας τη σάλπιγγα που είναι η δίοδος του ωαρίου στη μήτρα. Αυτό γίνεται με διάφορους τρόπους. Είτε κόβοντας και ράβοντας τις σάλπιγγες, είτε βάζοντας μεταλλικά κλιπς, είτε με διαθερμία, είτε με λαπαροσκοπική μέθοδο (δύο μικρές τομές στην κοιλιά). Ανδρική στείρωση: η μέθοδος αυτή δουλεύει κόβοντας ή ακρωτηριάζοντας στο σωληνάριο που μεταφέρει το σπέρμα εμποδίζοντάς το να φτάσει στην έξοδό του.

Αυτή η μέθοδος αντισύλληψης είναι πλέον μόνιμη, αφού η στείρωση είναι μη αντιστρέψιμη στις περισσότερες περιπτώσεις. Συχνά εμφανίζονται φλεγμονές στα εσωτερικά γεννητικά όργανα (π.χ. στην επιδιδυμίδα του άντρα), καθώς και αιματώματα. Στους άντρες η μέθοδος μπορεί να αποτύχει σε ένα μικρό ποσοστό, οπότε και παρατηρείται επανασηραγγοποίηση του πόρου, με αποτέλεσμα τα σπερματοζωάρια να βρίσκουν δίοδο, ενώ στις γυναίκες η αποτυχία οδηγεί σε εξωμήτριες κυήσεις.

Φυσικές μέθοδοι αντισύλληψης Θερμομετρική μέθοδος: το ποσοστό αποτυχίας της μεθόδου αυτής κυμαίνεται σε 2-3%. Η γυναίκα μετρά κάθε πρωί τη θερμοκρασία της. Την ημέρα της ωορρηξίας η θερμοκρασία θ’ αυξηθεί κατά μισό βαθμό και επομένως η γυναίκα θα αποφύγει την επαφή. Προγραμματισμένη συνουσία: το ποσοστό αποτυχίας της μεθόδου αυτής κυμαίνεται σε 15-30%. Η γυναίκα ξέρει ότι η ωορρηξία γίνεται στο μισό του κύκλου των 28 ημερών, δηλαδή την 14η ημέρα. Δεν έχει λοιπόν επαφές πέντε ημέρες πριν και πέντε ημέρες μετά την «επικίνδυνη» μέρα.

Περιοδική αποχή (μέθοδος ρυθμού): η μέθοδος αυτή βασίζεται σε τρεις υποθέσεις. α) το ωάριο μπορεί να γονιμοποιηθεί μόνο στις 24 πρώτες ώρες μετά την ωοθυλακιορρηξία, β) τα σπερματοζωάρια διατηρούν τη γονιμοποιητική τους ικανότητα για 48 ώρες μετά την εκσπερμάτιση και γ) η ωοθυλακιορρηξία συνήθως συμβαίνει 14 περίπου ημέρες πριν από την αρχή της επόμενης έμμηνης ρύσης. Έτσι, η γυναίκα καταγράφει τη διάρκεια των κύκλων της για έναν περίπου χρόνο και κατόπιν αφαιρεί έως 11 ημέρες από το μικρότερο κύκλο και έως 18 ημέρες από το μεγαλύτερο και το χρονικό διάστημα που προκύπτει είναι η γόνιμη περίοδος, κατά τη διάρκεια της οποίας πρέπει να αποφεύγονται οι σεξουαλικές επαφές. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι μικρή, διότι οι προϋποθέσεις στις οποίες βασίζεται είναι σχετικά μεταβλητές από κύκλο σε κύκλο. Εξάλλου, η μέθοδος αυτή ελαττώνει σημαντικά την περίοδο της σεξουαλικής δραστηριότητας του ζευγαριού ή απαιτεί χρήση αντισύλληψης (π.χ. προφυλακτικού).

Μία παραλλαγή της μεθόδου του ρυθμού είναι η μέθοδος των σταθερών ημερών. Σύμφωνα με αυτήν, οι γυναίκες που έχουν κύκλο 26-32 ημέρες δεν χρειάζεται να κάνουν υπολογισμούς γόνιμων ή επικίνδυνων ημερών. Απλώς αποφεύγουν συνουσία χωρίς προφύλαξη από την 8η έως τη 19η ημέρα του κύκλου, σύνολο δηλαδή 12 ημέρες (ως πρώτη μέρα του κύκλου θεωρείται η ημέρα εμφάνισης της περιόδου). Με τη μέθοδο αυτή η πιθανότητα εγκυμοσύνης είναι περίπου 5-12% το χρόνο, ανάλογα με το πόσο προσεκτικά εφαρμόζεται η μέθοδος. Διακεκομμένη συνουσία: εφαρμόζεται κατά κόρων από τα ζευγάρια, αλλά δεν ενδείκνυται, αφού έχει υψηλότατο ποσοστό αποτυχίας (15-30%) και επιπλέον μειώνει τη σεξουαλική απόλαυση, σε σημείο που η γυναίκα να μην φτάσει σε οργασμό. Τέλος, μπορεί να υπάρξει πρόωρη εκσπερμάτωση και η γυναίκα να μείνει έγκυος.

Γενικά, οι φυσικές μέθοδοι είναι αναξιόπιστες, αφού τις περισσότερες φορές οδηγούν σε ανεπιθύμητες κυήσεις.

Νέες μέθοδοι αντισύλληψης Υπάρχουν μέθοδοι αντισύλληψης, από τις οποίες κάποιες κυκλοφορούν ήδη στην Αμερική, ενώ κάποιες άλλες αναμένεται να κυκλοφορήσουν στο μέλλον. Χάπι τεσσάρων εποχών: Επιτρέπει την έμμηνο ρύση κάθε τρεις μήνες, λαμβάνεται συνεχώς επί 94 μέρες και διακόπτεται για μία εβδομάδα. Ενέσιμο: Αντισυλληπτικό με οιστρογόνα και προγεστογόνα σε ένεση, η οποία γίνεται μια φορά το μήνα. Ανδρικό χάπι: Σχεδιάζεται να εκλύει τεστοστερόνη και προγεστογόνα, ώστε να εμποδίζει την παραγωγή σπέρματος.

Τσιρότο: Τοποθετείται στην κοιλιά, στον κορμό ή στου γλουτούς και εκλύει συνεχώς και σε χαμηλές ποσότητες οιστρογόνα και προγεστογόνα. Αντικαθίσταται μια φορά την εβδομάδα επί τρεις εβδομάδες. Τσίχλα: Αντισυλληπτικό χάπι που μασιέται. Έχει τις ίδιες ορμόνες και θεωρείται εξίσου αποτελεσματικό.

Μύθοι και αλήθειες Μύθος: δεν επιτυγχάνεται εγκυμοσύνη όταν ο παρτενέρ «τραβηχτεί» πριν την εκσπερμάτωση. Αλήθεια: μια ποσότητα υγρών που περιέχουν σπέρμα μπορεί να εκκριθεί κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και πριν ο άντρας φτάσει σε εκσπερμάτωση. Επιπλέον, μερικοί άντρες δεν καταφέρνουν να απομακρυνθούν εγκαίρως. Μύθος: η σεξουαλική επαφή σε όρθια στάση ή με τη γυναίκα από πάνω, αποτρέπει την εγκυμοσύνη, αφού απομακρύνεται το σπέρμα από τον κόλπο της γυναίκας. Αλήθεια: οι στάσεις κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής δεν έχουν καμία σχέση με τη γονιμοποίηση. Από τη στιγμή που ο άντρας θα εκσπερματίσει, το σπέρμα συσσωρεύεται στον κόλπο και ξεκινάει φυσιολογικά την άνοδό του προς τη μήτρα.

Μύθος: το πλύσιμο ή η ούρηση αμέσως μετά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να εκμηδενίσουν τις πιθανότητες για εγκυμοσύνη. Αλήθεια: το πλύσιμο ή η ούρηση μετά τη σεξουαλική επαφή δεν πρόκειται να σταματήσουν το σπέρμα, το οποίο κατευθύνεται ήδη προς τη μήτρα. Μύθος: οι γυναίκες που θηλάζουν δεν μένουν έγκυες. Αλήθεια: αν και ο θηλασμός τείνει να αναβάλλει την ωορρηξία, αυτό δεν είναι πάντα σίγουρο, γι’ αυτό και θα πρέπει να χρησιμοποιείται μια μέθοδος αντισύλληψης που ενδείκνυται για γυναίκες που θηλάζουν.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΩΤΑ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΩΤΑ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ