Πρόληψη και Διαχείριση εργασιακού άγχους ΠΕ4 Εκπαιδευτικό Υλικό Πρόληψη και Διαχείριση εργασιακού άγχους Ενότητα 1: Eργασιακό άγχος και σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα

Στρες – Εννοιολογική προσέγγιση Ο όρος «στρες» προέρχεται από την αγγλική λέξη “stress”, η οποία έχει τις ρίζες της στη λατινική λέξη “stringere” (παθητική μετοχή) που σημαίνει «σφίγγω» Ως Στρες (Stress) λοιπόν, ορίζεται η μη προσαρμοστική σωματική και συναισθηματική απάντηση σε καταστάσεις “καταστροφών” ή “υπερβολικών απαιτήσεων”, ενώ ως στρεσογόνος παράγοντας θεωρείται κάποιος συγκεκριμένος παράγοντας που μπορεί να προκαλεί στρες σε δεδομένη χρονική στιγμή Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός ή μονάδα μέτρησης Οι Lazarus και Folkman (1984) ορίζουν το στρες ως: «...απαιτήσεις (εσωτερικές ή εξωτερικές) που σύμφωνα με την εκτίμηση του ατόμου, θέτουν σε δοκιμασία ή και ξεπερνούν τις διαθέσιμες δυνατότητές του» Το στρες αποτελεί ένα προσαρμοστικό μηχανισμό που ως στόχο έχει την κινητοποίηση και τη διατήρηση της κινητοποίησης του ατόμου, ώστε να (α) αντιμετωπίσει δύσκολες συνθήκες ή κινδύνους, (β) να αξιολογήσει καταστάσεις και (γ) να θέσει προτεραιότητες

Άγχος– Εννοιολογική προσέγγιση Άγχος βρίσκεται στο ρήμα «άγχω», που μπορεί να αποδοθεί ως «πιέζω» ή «πνίγω». Είναι ένα υποκειμενικό συναίσθημα ανησυχίας αόριστου φόβου ή κακής προδιάθεσης, που συνοδεύεται από ένα πλήθος συμπτωμάτων από το αυτόνομο κυρίως νευρικό σύστημα. Αρκετά συχνά, το άγχος  μπορεί να επηρεάζει την αντίληψη του πάσχοντος για διάφορες κοινές και συνηθισμένες εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής και σε ένα μεγάλο ποσοστό μπορεί να τροποποιεί την ομαλή λειτουργικότητα του ατόμου Δεν θεωρείται ασθένεια, ούτε συναίσθημα αλλά μια κατάσταση στην οποία υποπίπτει ο οργανισμός που συνήθως δεν μπορεί να καθοριστεί πλήρως, καθώς απουσιάζει ένα συγκεκριμένο ερέθισμα που τον προκαλεί άμεσα. Το άγχος συνοδεύεται από ένα αόριστο αίσθημα φόβου και μία ανασφάλεια για το τι μπορεί να συμβεί

Distress VS Eustress Εκτός από το αρνητικά θεωρούμενο στρες, το οποίο στη διεθνή βιβλιογραφία αποδίδεται με τον όρο “distress” υπάρχει και το στρες με αποδεδειγμένα θετικά αποτελέσματα για τον ανθρώπινο οργανισμό, το “eustress” (δημιουργικό στρες) (Sheridan & Radmacher, 1992) το οποίο σχετίζεται με τη συντήρηση της λειτουργικής κατάστασης του οργανισμού και συμβάλει στη διατήρηση της εγρήγορσης του οργανισμού (Βάρβογλη, 2006) Το στρες είναι αποτέλεσμα της ενεργητικής αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος. Τα γεγονότα δημιουργούν στρες στο άτομο μόνο εάν εκτιμηθούν ως τέτοια από το ίδιο Για να θεωρηθεί ένα γεγονός στρεσογόνος παράγοντας σημαίνει ότι αλλάζει την ομοιόσταση του ατόμου. Δηλαδή αλλάζει την φυσιολογική ισορροπία του ανθρώπινου συστήματος (Salye, 1973)

Στρεσογόνοι παράγοντες Χρόνιοι: διακρίνονται σε διακοπτόμενους (π.χ. συγκρούσεις) και συνεχείς (π.χ. μόνιμη αναπηρία) Βραχυπρόθεσμοι-οξείς: χρονικά περιορισμένοι (π.χ. μια αναμενόμενη εγχείρηση) Καθημερινοί: συνδέονται με έντονα σωματικά συμπτώματα και προβλήματα στην συμπεριφορά Προκαλούμενοι από σοβαρές εξωτερικές αλλαγές: έπειτα από φυσικές καταστροφές ή καταστάσεις πολέμου Στις περισσότερες περιστάσεις, μόλις απομακρυνθεί η οξεία απειλή, η αντίδραση αδρανοποιείται και τα επίπεδα των ορμονών του στρες αποκαθίστανται στο κανονικό επίπεδο. Το οξύ στρες θέτει το άτομο σε ετοιμότητα και μπορεί να προκαλέσει μέχρι και ευχάριστη ένταση, αλλά όταν είναι επαναλαμβανόμενο εξαντλεί το άτομο.

Επίπεδα άγχους Ήπιο άγχος: είναι παρόν στην καθημερινή ζωή, αυξάνει την ετοιμότητα και κινητοποιεί τη μάθηση και την εξέλιξη. Μέτριο άγχος: περιορίζει το πεδίο αντίληψης του ατόμου έτσι ώστε το επίκεντρο της προσοχής να είναι οι άμεσες ανησυχίες με έλλειψη προσοχής σε άλλες πληροφορίες Σοβαρό άγχος: το άτομο εμφανίζει μειωμένη ικανότητα μάθησης, μικρή ικανότητα προσαρμογής και εύκολη διάσπαση προσοχής Πανικός: το άτομο χάνει τον έλεγχο και βιώνει φόβο και τρόμο. μειωμένη ικανότητα αντίληψης, διαταραχή σχέσεων και απώλεια λογικής σκέψης

Εργασιακό Άγχος (ΕΑ) – ορισμοί Είναι μια δυναμική προσέγγιση στην οποία ένας εργαζόμενος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια απαίτηση /κατάσταση η οποία υπερβαίνει το μέτρο των ικανοτήτων του. Προέρχεται από τον συνδυασμό των συνθηκών εργασίας και των ατομικών χαρακτηριστικών κάθε εργαζομένου. Ένας εργαζόμενος μπορεί να εκδηλώσει εργασιακό άγχος όταν η εργασία δεν ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και στις προσδοκίες του ατόμου (ορισμοί;;;)

Τύποι εργασιακού άγχους Άγχος πρόκλησης: εμφανίζεται όταν υπάρχουν αυξημένες ευθύνες ή υποχρεώσεις του εργαζομένου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και μπορεί να βελτιώσει την απόδοση του εργαζομένου. Συνδέεται με την επίτευξη ενός στόχου (άγχος επίτευξης) Άγχος παρεμπόδισης: εμφανίζεται κυρίως όταν υπάρχουν καθυστερήσεις, αναβολές ή ακυρώσεις στο πρόγραμμα εργασίας κάποιου και μπορεί να μειώσει την απόδοση του εργαζομένου. Συνδέεται με την αναβολή ή ματαίωση ενός στόχου (άγχος ματαίωσης)

Εργασιακό Άγχος (ΕΑ) και σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα Πώς η σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα εντείνει το ΕΑ: Αυξανόμενη εργασιακή ανασφάλεια Μειωμένη οικονομική ικανοποίηση Ανάγκη για ευελιξία Εντατικοποίηση εργασίας Κακή ισορροπία προσωπικής και εργασιακής ζωής Πώς το ΕΑ επηρεάζει τη σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα: το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα υγείας γενικά και επηρεάζει 22% των εργαζομένων στην Ευρώπη των 27 (2005) Ετήσιο οικονομικό κόστος του εργασιακού άγχους στην ΕΕ των 15 ανήλθε στα 20 δισ. Ευρώ (2002)

Εργασιακή πραγματικότητα Ευρώπη Το εργασιακό άγχος στην ΕΕ: Αφορά 1 στους 4 εργαζόμενους 50-60% των χαμένων εργάσιμων ημερών σχετίζονται με το εργασιακό άγχος Εργασιακό άγχος βιώνεται ανεξάρτητα από : Θέση στην ιεραρχία Μέγεθος επιχείρησης Κλάδο εργασίας

Αποτελέσματα - 2011 Pan-European poll on occupational health and safety for EU-OSHA Το εργασιακό στρες στην Ελλάδα προβλέπετε να αυξηθεί στα επόμενα 5 χρόνια; Και αν ναι, κατά πόσο; 93% των ερωτώντων απάντησαν «ΝΑΙ» 83% απάντησαν αυτών που απάντησαν καταφατικά πρόσθεσαν ότι θα αυξηθεί «πολύ» Οι Έλληνες συμμετέχοντες εμφανίστηκαν πιο ανήσυχοι για αυτή την πρόβλεψη από όλες τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα Οι εργαζόμενοι, οι γυναίκες και τα άτομα ηλικίας 18-34 ετών εμφανίστηκαν πιο ανήσυχοι, από τους ανέργους, άντρες, και ηλικίας άνω των 55 ετών Ενημέρωση κοινού για θέματα υγείας και ασφάλειας στο εργασιακό περιβάλλον. 56% δήλωσε ότι είναι καλά ενημερωμένο 63% εργαζομένων και 42% των ανέργων δηλώνουν ενημερωμένοι

2011 Pan-European poll on occupational health and safety for EU-OSHA Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος (86%) και ο Ελληνικός (81%) συμφωνούν πως η καλή υγεία των εργαζομένων και η ασφάλεια στην εργασία είναι σημαντικές προϋποθέσεις για μια ανταγωνιστική οικονομία Παρόμοιες απόψεις (77% στο Ελληνικό δείγμα και 87% συνολικό Ευρωπαϊκό δείγμα) υπάρχουν για την επίπτωση που έχουν αυτοί οι δύο παράγοντες ως προς την παραγωγικότητα στις ηλικιακές ομάδες προ της συνταξιοδότησης Σχετικά υψηλός ο ελληνικός μέσος όρος (36%) σε σχέση με τον ευρωπαϊκό (23%) των εργαζομένων που πιστεύουν πως και να προκύψουν τέτοιας φύσης προβλήματα στο χώρο εργασίας τους κανείς δεν θα μεριμνήσει για την αντιμετώπισή τους