Τρίτο Πανελλήνιο Συνέδριο Διαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Κίμων Χατζημπίρος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Πρόεδρος Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα

Σχινιάς Μαραθώνα: Κωπηλατοδρόμιο και Εθνικό Πάρκο Ένα διάσημο Ολυμπιακό έργο Διεθνείς αντιδράσεις από περιβαλλοντικό και αρχαιολογικό χώρο Μεγάλη δημοσιότητα

Σχινιάς Μαραθώνα: Κωπηλατοδρόμιο και Εθνικό Πάρκο Ερωτήματα: Συμβιβάζεται τεχνικό έργο σε βιότοπο; Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την λειτουργία περιβαλλοντικά προστατευόμενης περιοχής;

Σχινιάς Μαραθώνα: Κωπηλατοδρόμιο και Εθνικό Πάρκο Υποβαθμισμένο περιβάλλον  Τεχνικό έργο Περιβαλλοντική διαχείριση Ο σχεδιασμός υλοποιήθηκε όπως είχε προκύψει από τις περιβαλλοντικές μελέτες

Σχινιάς Μαραθώνα: Κωπηλατοδρόμιο και Εθνικό Πάρκο Προστασία, αναψυχή, εκπαίδευση Ανάπτυξη αθλημάτων κωπηλασίας και κανό-καγιάκ Οικονομική βιωσιμότητα Αναγκαία περιοριστικά μέτρα Αλλαγή νοοτροπίας επισκεπτών

Περιοχή Σχινιά Μαραθώνα 45 km από την Αθήνα Έκταση χερσαίου μέρους 9 km2 (υγρότοπος, πηγή, παράκτιο δάσος,αμμοθίνες, θαμνώνες, βραχώδης χερσόνησος) Έκταση θαλάσσιου μέρους 4 km2 (οικοσύστημα ποσειδωνίας) Υψηλό δυναμικό οικολογικής αναψυχής και εκπαίδευσης

Περιοχή Σχινιά Μαραθώνα Παράκτιο οικοσύστημα μεγάλης οικολογικής αξίας Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Ευαίσθητη και διαταραγμένη ισορροπία μεταξύ γλυκού επιφανειακού, θαλάσσιου και υπόγειου νερού

Περιοχή Σχινιά Μαραθώνα 19 τύποι οικολογικών ενδιαιτημάτων του παραρτήματος Ι της 92/43 (4 τύποι προτεραιότητας) ~320 είδη χλωρίδας 115 είδη πτηνών παρατηρηθέντα μέχρι το 1999, 151 μέχρι 2003, δυνητική ποικιλότητα 215 ειδών πτηνών Απειλούμενα είδη ψαριού του γλυκού νερού, αμφιβίων και ερπετών Τοπίο Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους, σημαντική αρχαιολογική περιοχή

Περιβαλλοντικές πιέσεις Διαταραχή υδρολογικού καθεστώτος, μερική αποστράγγιση υγροτόπου από το 1923 (1/10 εισροών) Κατακερματισμός ενδιαιτημάτων Αεροδρόμιο στον υγρότοπο Στρατιωτικές βάσεις Οικοπεδοποίηση, δόμηση Κυκλοφορία και στάθμευση ΙΧ, κατασκήνωση, μοτορκρός, απόρριψη σκουπιδιών, μπάζων Κυνήγι, ψάρεμα, βοσκή Υπεράντληση νερών, ρύπανση από αγροχημικά

Ενδείξεις περιβαλλοντικής υποβάθμισης Μείωση πτηνών που φωλιάζουν, ξεχειμωνιάζουν ή κατοικούν μόνιμα Μείωση επιφανειακού νερού Υφαλμύρωση υπόγειου νερού Έλλειψη αναγέννησης της Pinus pinea Αύξηση θορύβου, τοξικής ρύπανσης Αλλοιώσεις του τοπίου

Ένα έργο περιβαλλοντικής τεχνολογίας στον υγρότοπο του Σχινιά Διπλή παρέμβαση: Άρση αποστράγγισης έλους Οργάνωση προτατευόμενης περιοχής

Ο ρόλος του Κωπηλατοδρομίου στην περιβαλλοντική αναβάθμιση Κατάλληλη χωροθέτηση (5 εναλλακτικές) Φιλοπεριβαλλοντικός σχεδιασμός Ήπιος χαρακτήρας των αθλημάτων Οργανωμένο πρόγραμμα διαχείρισης και προστασίας οικοσυστημάτων και τοπίου

Ένα έργο περιβαλλοντικής τεχνολογίας στον υγρότοπο του Σχινιά 2 συνδεδεμένες ημιφυσικές λίμνες, μέγιστο μήκος: 2222m, επιφάνεια: 750000m2 Κτήρια: 75000m2 Απόληψη νερού από τη Μακαρία πηγή, παροχέτευση στον υγρότοπο Άμεση ωφέλεια: αποκατάσταση υδρολογικού καθεστώτος, απομάκρυνση αεροδρομίου Έμμεση ωφέλεια: έλεγχος διαφόρων οχλήσεων www.danailidis.gr

Ένα έργο περιβαλλοντικής τεχνολογίας στον υγρότοπο του Σχινιά Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (1997-1999) Εφαρμογή 51 αυστηρών περιβαλλοντικών όρων Μοντέλο υδατικής ποιότητας Έμφαση στη φάση κατασκευής Πρόγραμμα περιβαλλοντικής παρακολούθησης

Ένα έργο περιβαλλοντικής τεχνολογίας στον υγρότοπο του Σχινιά Χωροθέτηση των στίβων στο χώρο που καταλάμβανε το αεροδρόμιο Μαραθώνα, αφαιρώντας μια έντονα οχλούσα χρήση από τον υγρότοπο. Το τμήμα φυσικής περιοχής που καταλαμβάνεται από το έργο περιορίστηκε σε 450 στρέμματα περίπου. Χαρακτηριστικά σχεδιασμού: χωμάτινα κανάλια χωρίς επένδυση τσιμέντου, ήπια πρανή, ανθρώπινη παρουσία με χωρικά όρια Πλήρωση-ανανέωση του νερού της λίμνης μέσω παροχέτευσης νερού της Μακαρίας πηγής από το υπάρχον κανάλι προς τους στίβους και στη συνέχεια, μέσω υπερχειλιστών στον υγρότοπο, αυξάνοντας σημαντικά την διαθέσιμη ποσότητα νερού μικρότερης αλατότητας για τα οικοσυστήματα. Διακύμανση των ποσοτήτων νερού προς τον υγρότοπο, διατηρώντας την εποχικότητα ως δυναμικό χαρακτηριστικό του Βελτίωση της υδατικής ποιότητας και αύξηση της ποσότητας των διαθέσιμων γλυκών νερών, με αναμενόμενες θετικές επιπτώσεις στο πευκοδάσος και ιδιαίτερα στο τμήμα της κουκουναριάς. Διάνοιξη 2 μικρών λιμνών που θα λειτουργήσουν ως καταφύγια για την ορνιθοπανίδα όταν υπάρχει δραστηριότητα στους στίβους.

Ο ρόλος του Κωπηλατοδρομίου στην περιβαλλοντική αναβάθμιση Αποκατάσταση της φυσικής ροής του νερού Δημιουργία μιας νέας, σχεδόν φυσικής λίμνης Οριστική απομάκρυνση του αεροδρομίου Εγκατάσταση σύγχρονου αυτόματου συστήματος πυρόσβεσης στο δάσος, με αποθήκη νερού το Κωπηλατοδρόμιο Αποξήλωση εγκαταστάσεων αμερικανικής βάσης, απορρύπανση του εδάφους που κατελάμβαναν Ίδρυση Εθνικού Πάρκου για την αποτελεσματική προστασία και οργάνωση του χώρου.

Ενδείξεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης Αύξηση ποικιλότητας πτηνών (+36) Αύξηση επιφανειακού νερού Μείωση ηχορρύπανσης Μείωση παράνομων δραστηριοτήτων (π.χ. βοσκή, κυνήγι, μοτορκρός, κατασκήνωση)

Σχινιάς Μαραθώνα: Κωπηλατοδρόμιο και Εθνικό Πάρκο Πόλος: οικολογικός πολιτιστικός αθλητικός

Σχινιάς Μαραθώνα: Κωπηλατοδρόμιο και Εθνικό Πάρκο Αναψυχή, εκπαίδευση Συνδυασμός Πάρκου και Κωπηλατοδρομίου Οικονομική βιωσιμότητα Αλλαγή νοοτροπίας επισκεπτών Φορέας Διαχείρισης

Εθνικό Πάρκο Σχινιά Μαραθώνα Ίδρυση του Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα (2000) Διαχειριστική Μελέτη (2001) Ίδρυση Φορέα Διαχείρισης (2003) Χρηματοδότηση από ΕΠΠΕΡ (2004) Πρόγραμμα LIFE (2004-2007)

Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα (ΦΟΔΕΠΑΣΜ): 2003-5 Εκπόνηση κατευθυντήριου σχεδιασμού και προώθηση του έργου «Διαχείριση επισκεπτών και ερμηνεία περιβάλλοντος» Έγκριση πρότασης LIFE από την Ευρωπαϊκή Ένωση Καθαρισμός του πευκοδάσους από όγκους ξερών κλαδιών λόγω χιονόπτωσης 2004, καθώς και καθαρισμός του υγροτόπου από συσσωρευμένα μπάζα Επικοινωνιακή δράση για το Πάρκο Ένταξη του Πάρκου στο Europarc Federation Συνεργασία με ΥΠΕΧΩΔΕ στο έργο αποξήλωσης της αμερικανικής βάσης Συνεργασία με ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 στο έργο βιολογικής καταπολέμησης των κουνουπιών το 2004 Παρεμβάσεις στο Συμβούλιο της Επικρατείας και άλλες νομικές ενέργειες Παρεμβάσεις για την προστασία του Πάρκου, την λειτουργία του Κωπηλατοδρομίου και διάφορα θέματα των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ζητούμενα από το Εθνικό Πάρκο Αποτελεσματική διαχείριση των επισκεπτών (εκτίμηση: 1 εκατομμύριο / έτος) Αποκλεισμός του Ι.Χ. από το δάσος, την παραλία, τον υγρότοπο Προώθηση πεζοπορίας και παρατήρησης Ανάπτυξη αθλημάτων κωπηλασίας και καγιάκ Ανάπτυξη δυνατοτήτων επαφής με τη φύση και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (και των ΑΜΚ)

Πρώτη Ομάδα Μέτρων Αποξήλωση παλιάς αμερικανικής στρατιωτικής βάσης Εγκατάσταση αυτόματου συστήματος πυρόσβεσης Βιολογική καταπολέμηση κουνουπιών Καθαρισμός από συσσωρευμένα μπάζα Καθαρισμός από απορρίμματα επισκεπτών

Έργο: «Διαχείριση επισκεπτών και ερμηνεία περιβάλλοντος» Ορόσημα του Πάρκου Φυλάκιο εισόδου Υποδομές για περιορισμό Ι.Χ. και κυκλοφορία μέσων μαζικής μεταφοράς Μονοπάτια πεζοπορίας Σήμανση-πινακίδες 5 παρατηρητήρια τοπίου και ορνιθοπανίδας 4 εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης λουομένων

Στόχοι έργου «Διαχείριση επισκεπτών και ερμηνεία περιβάλλοντος» Όχι χρήση ΙΧ κατά την θερινή περίοδο Καθόλου ΙΧ στο δάσος, στην παραλία και στον υγρότοπο Προώθηση πεζοπορίας, αξιοποίηση μονοπατιών Παρατήρηση ορνιθοπανίδας Χώρος φιλικός για τον επισκέπτη

Τριετές πρόγραμμα LIFE Green Marathon: βιώσιμος τουρισμός: Βιώσιμη μετακίνηση στο Πάρκο Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων Διευκόλυνση ατόμων μειωμένης κινητικότητας

Βιώσιμη διαχείριση μετακινήσεων Χειμερινός χώρος στάθμευσης στο κέντρο του Πάρκου Θερινοί χώροι στάθμευσης πέριξ του Κωπηλατοδρομίου Θερινά δρομολόγια λεωφορείου από Κωπηλατοδρόμιο μέχρι αναστροφή Πεζοπορία σε μονοπάτια Διάδρομοι πρόσβασης ΑΜΚ, ειδικός εξοπλισμός Μελλοντική κατάργηση διαμπερούς κυκλοφορίας αυτοκινήτων

Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων Όχι κάδοι απορριμμάτων, αδυναμία τακτικής αποκομιδής Επιστροφή σκουπιδιών Διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση: 2-5 κατηγορίες Ενημέρωση επισκεπτών, πρακτικές λύσεις

Διευκόλυνση ατόμων μειωμένης κινητικότητας Πάρκο με επίπεδες εκτάσεις Μονοπάτια για καροτσάκια Πρόσβαση στη θάλασσα με καροτσάκι Παρατηρητήριο με ράμπα Συσκευές ενημέρωσης για άτομα μειωμένης όρασης

Σημαντικές εκκρεμότητες Υδραυλικές παρεμβάσεις για κατοικίες και ορνιθοπανίδα (ΔΕΠΟΣ) Λειτουργία συστήματος πυρόσβεσης Βόρειος οδικός άξονας (ΥΠΕΧΩΔΕ) Ανανέωση και εφαρμογή περιβαλλοντικών όρων Εθνική συμμετοχή στο LIFE Φύλαξη Εθνικού Πάρκου Βιολογική καταπολέμηση κουνουπιών Εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων Κτηματογράφηση, πιθανές απαλλοτριώσεις Μέλλον Κωπηλατοδρομίου

Σημερινή κατάσταση Εθνικού Πάρκου Καθαριότητα Φυσικό και ανθρωπογενές τοπίο Οικοσυστήματα, χλωρίδα, πανίδα Κατάσταση δάσους, κίνδυνος πυρκαγιάς Κίνηση και στάθμευση Ι.Χ. Παράνομες δραστηριότητες Δυσκολίες κατοίκων (κουνούπια, πλημμύρες) Απραξία κωπηλατοδρομίου

Προσωρινές Αρνητικές Παρενέργειες από το Κωπηλατοδρόμιο και το Εθνικό Πάρκο Αύξηση πληθυσμών κουνουπιών=>Ετήσια δράση βιολογικής καταπολέμησης Υπερβολική άνοδος στάθμης υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα=>Ολοκλήρωση προγραμματισμένων υδραυλικών παρεμβάσεων Ενδεχόμενες διορθώσεις στον αρχικό σχεδιασμό του Εθνικού Πάρκου=>Συζητήσεις με ενδιαφερόμενους

Αμφίρροπη στάση τοπικής κοινωνίας Απογοήτευση από καθυστερήσεις σε ζητήματα κουνουπιών και πλημμυρών Αιτήματα οικοδόμησης σε γεωργική γη Άρνηση περιορισμών σε Ι.Χ. Λανθάνουσα υποστήριξη αυθαιρεσιών Γραφειοκρατική νοοτροπία Έλλειψη αποφασιστικής και δυναμικής υποστήριξης στο Εθνικό Πάρκο

Θετικοί παράγοντες Ευρωπαϊκή συνδρομή (προγράμματα ΚΠΣ, LIFE) Υποχρέωση μη απαξίωσης σημαντικών υποδομών (Κωπηλατοδρόμιο, σύστημα πυρόσβεσης δάσους) Νομικές δεσμεύσεις για περιβαλλοντικούς όρους και Πάρκο Αργή ωρίμαση της ιδέας του Πάρκου στο χώρο της τοπικής κοινωνίας Ρόλος του περιβαλλοντικού κινήματος