Εννοιολογική Χαρτογράφηση Χαρακτηριστικά Εννοιολογικής Χαρτογράφησης Παραδείγματα Γιάννης Μιχαλόπουλος

Εννοιολογικοί χάρτες Ο χάρτης εννοιών (concept map) είναι ένα σχηματικό διάγραμμα που προσδιορίζει σχέσεις μεταξύ των βασικών εννοιών μιας περιοχής μελέτης με τη μορφή προτάσεων Είναι μια τεχνική διδασκαλίας και μια στρατηγική μάθησης που σκοπεύει να βοηθήσει τους μαθητές να μάθουν έννοιες με ουσιαστικό τρόπο.

Εννοιολογική χαρτογράφηση Αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο Cornell (Joseph D. Novak το 1972). Η εννοιολογική χαρτογράφηση αναφέρεται στην προσαρμογή των νέων εννοιών στις προϋπάρχουσες γνωστικές δομές των μαθητών και στοχεύει στην ενίσχυση της εποικοδομιστικής και ουσιαστικής μάθησης.

Συστατικά στοιχεία Ε.X. Κόμβοι (αναπαριστά μια έννοια) Αντικείμενα (περιγράφονται με ουσιαστικά) – περιγραφικοί χάρτες Συμβάντα/γεγονότα (περιγράφονται με ρήματα) – επεξηγηματικοί χάρτες Σύνδεσμοι (γραμμές που συνδέουν τους κόμβους) Ετικέτα με απλές και σύντομες λέξεις Περιγράφουν τις σχέσεις των εννοιών Η σύνδεση 2 κόμβων δημιουργεί μια πρόταση

Συστατικά στοιχεία Ε.X.

Είδη Εννοιολογικών χαρτών Ιεραρχικοί Αραχνοειδείς Διαγράμματος ροής Συστημικοί

Πλεονεκτήματα για μαθητές Ενεργητική – αποτελεσματική μάθηση Εργαλείο δημιουργικής σκέψης Εργαλείο ανάπτυξης και καλλιέργειας κριτικής σκέψης Εργαλείο μεταγνώσης Ενίσχυση ομαδοσυνεργατικής μάθησης Επίλυση προβλημάτων

Πλεονεκτήματα για διδάσκοντες Μέσο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος στην τάξη Διαγνωστικό εργαλείο για την ανίχνευση και αναπαράσταση πρότερων γνώσεων των μαθητών Εργαλείο αξιολόγησης της μάθησης και της εξέλιξης της γνωστικής αλλαγής μετά τη διδακτική παρέμβαση

Τύποι δραστηριοτήτων εννοιολογικής χαρτογράφησης Συμπλήρωση (δίνεται ένας Ε.Χ. με κενά) Επέκταση (προσθήκη εννοιών και συνδέσεων) Διόρθωση Σχολιασμός (ελεύθερα ή απαντώντας σε ερωτήσεις) Κατασκευή (δίνοντας την κεντρική έννοια, ένα σύνολο εννοιών και συνδέσεων μια ερώτηση ή σχετικό κείμενο) Συνδυασμός των παραπάνω

Γιατί είναι εφαρμόσιμοι οι χάρτες στην εκπαίδευση Οι μαθητές δεν είναι κενά δοχεία Οποιαδήποτε νέα γνώση πρέπει να συνδεθεί στις προϋπάρχουσες γνώσεις Οι αντιλήψεις των μαθητών δεν είναι πάντα ορθές – εμποδίζουν τη διδασκαλία Ανίχνευση αρχικών ιδεών Χρήση ερωτήματος Κατάλογος εννοιών

Εννοιολογικοί χάρτες και Αξιολόγηση Η κατασκευή χάρτη αποκαλύπτει τη γνώση – μάθηση που έχει επέλθει σε συγκεκριμένο θέμα Αξιολογούμε σε ένα χάρτη Τον αριθμό των εννοιών Τον αριθμό των συνδέσεων Την ορθότητα των συνδέσεων Τη γλωσσική επάρκεια των συνδέσεων Τη ροή του χάρτη Δραστηριότητες αξιολόγησης Κατασκευή χάρτη από την αρχή δοθέντος του θέματος Κατασκευή χάρτη με δοσμένες έννοιες

Λογισμικό Ενν. Χαρτογράφησης CmapTools: http://cmap.ihmc.us/ Synergo http://hci.ece.upatras.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=103 COMPASS: http://hermes.di.uoa.gr/compass/ Kidspiration Inspiration FreeMind XMind

Παράδειγμα Α - Δημοτικό Χρήση λογισμικού Ε. Χ. Cmap Tools Τάξη: Γ Τίτλος δραστηριότητας: Οι περιπέτειες του Οδυσσέα στα νησιά του Αιόλου, Λαιστρυγόνων και της Κίρκης (Εννοιολογική χαρτογράφηση) Διάρκεια: 1 διδακτική ώρα (45') Διδακτικοί Στόχοι (Με την ολοκλήρωση του φύλλου εργασίας οι μαθητές αναμένεται να μπορούν να: Ξεκινούν το πρόγραμμα εννοιολογικής χαρτογράφησης Cmap Tools και να ανοίγουν έτοιμους χάρτες (αρχεία). Εισάγουν, επεξεργάζονται το κείμενο σε πλαίσια εννοιών ή ετικέτες συνδέσμων. Δημιουργούν νέες έννοιες και συνδέσεις Παριστάνουν προτάσεις με συνδέσεις στο χάρτη εννοιών. Αναγνωρίσουν τη χρησιμότητα των εννοιολογικών χαρτών σε μαθήματα που διδάσκονται (εκτός πληροφορικής) όπως η Ιστορία.

Φύλλο Εργασίας Δραστηριότητα 1 (Στο νησί του Αιόλου) (Συμπλήρωση ημιτελούς εννοιολογικού χάρτη)

Φύλλο Εργασίας Επέκταση του χάρτη με νέες έννοιες και συνδέσεις

Φύλλο Εργασίας Επέκταση χάρτη Αναγνώριση σημαντικών εννοιών από κείμενο και παράσταση τους στο χάρτη

Φύλλο Εργασίας Αναγνώριση πλεονεκτήματος εννοιολογικού χάρτη Αναγνώριση πλεονεκτήματος εννοιολογικού χάρτη Συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης

Παραδείγματα Ε.Χ. Γυμνάσιο -1

Παραδείγματα Ε.Χ. Γυμνάσιο -2

Παραδείγματα Ε.Χ. Γυμνάσιο -3

Παραδείγματα Ε.Χ. Γυμνάσιο -3

Παράδειγμα – Σενάριο Ε. Χ Παράδειγμα – Σενάριο Ε.Χ. (Ειδική Θεωρία Διδακτικής Πληροφορικής, Τεύχος Α, Β’ Επίπεδο)

Συμπεράσματα… Η Ε.Χ. είναι μια χρήσιμη τεχνική: «Ξεκαθάρισμα σκέψης» Ενίσχυση κατανόησης Ενσωμάτωση νέας γνώσης Αναγνώριση παρανοήσεων Εξοικονομεί χρόνο (σε σχέση με άλλες τεχνικές κατανόησης και παραγωγής γραπτού λόγου) Ισχυρό επικοινωνιακό εργαλείο μεταξύ μελών της ομάδας Ενθαρρύνει την ανακάλυψη της γνώσης και την κοινωνική δόμηση της γνώσης μέσα από ομαδικές δραστηριότητες

Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία Επιμορφωτικό υλικό για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Πράξη. Τεύχος 6Α Ειδικό μέρος Κλάδων ΠΕ19/20, Ειδική Θεωρία Διδακτικής της Πληροφορικής. Εννοιολογική Χαρτογράφηση http://blogs.sch.gr/kse799/files/2013/09/ylikoKSE_PE1920_6B_201304.pdf Γουλή, Ε., Γόγουλου, Α., Παπανικολάου, Κ., &Γρηγοριάδου, Μ. (2005). Αξιοποιώντας τον Εννοιολογικό Χάρτη ως Εργαλείο Διδασκαλίας και Αξιολόγησης στο μάθημα Πληροφορικής Γυμνασίου. Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου "Διδακτική της Πληροφορικής", (Κόρινθος, 7-9 Οκτωβρίου). https://academic.cuesta.edu/acasupp/AS/908.htm, Cuesta College – Sans Luis http://blogs.sch.gr/echorian/archives/117 , Blog για την Πληροφορική, Παραδείγματα Εννοιολογικών Χαρτών Πανεπιστήμιο Πειραιά, Computer Supported Learning Engineering Laboratory, http://cosy.ds.unipi.gr/alt_book/PTTs/ppt7_ConceptMaps_FIN.ppt