«ΠΛΑΤΩΝΑΣ» Βθ1 ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΡΑΣ 2005-06 Καραθανάση Μαρία Ζιάκα Σταματία Κουτρίκη Αγγελική ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Η ΖΩΗ ΤΟΥ Γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς ευγενείς το 427πχ. Ο πατέρας του Αρίστωνας έλεγε ότι καταγόταν από τη γενιά του Κόδρου Και η μητέρα του Περικτιόνη από το Σόλωνα. Είχε δύο .αδερφούς, τον Αδείμαντο και το Γλαύκωνα. Το πρώτο του όνομα ήταν Αριστοκλής. Πλάτωνας ονομάστηκε αργότερα για το ευρύ του στέρνο και το πλατύ του μέτωπο. Νέος ασχολήθηκε με την ποίηση, αλλά γρήγορα στράφηκε προς τη φιλοσοφία. Ήταν 20 χρόνων, όταν γνώρισε το Σωκράτη και έμεινε κοντά του για οκτώ ολόκληρα χρόνια, μέχρι την ώρα που ο μεγάλος δάσκαλος πέθανε (399 π.Χ.). Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη τον έπεισε' ότι η αθηναϊκή δημοκρατία είχε μεγάλα ελαττώματα και ανέλαβε το ρόλο του κοινωνικού μεταρρυθμιστή. Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη για λίγο καιρό κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στο συμμαθητή του Ευκλείδη. Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους,από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε σημαντικά. Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του βασιλιά των Συρακουσών Διονυσίου Α‘ γνώρισε το βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι' αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Στην Αίγινα κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος αλλά τον εξαγόρασε ο Κυρηναίος φίλος του Αννικέρης. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Eπιστρέφoντας στην Αθήνα άνοιξε τη φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία (387πχ). Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους το νέο ηγεμόνα Διονύσιο Β' απέτυχαν. Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 361, με σκοπό να συμφιλιώσει το Δίωνα με το Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Αλλά ο Δίωνας δε γλίτωσε. Δολοφονήθηκε το 353. Έτσι ο Πλάτωνας. έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Από τότε ο Πλάτωνας. και μέχρι το θάνατό του, το 347πχ, ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων.  ΠΛΑΤΩΝΑΣ

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την "Απολογία'" διαλογικά. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. "Τίμαιος", "Γοργίας", "Πρωταγόρας" κ.λ.π. Τρεις μόνο διάλογοι, το "Συμπόσιο", 11 "Πολιτεία" Και οι "Νόμοι" τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ' όλους τους διάλογους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης. Στους παλαιότερους διάλογους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Το σύνολο του πλατωνικού έργου διακρίνεται σε τρεις περιόδους με βάση τη χρονολογική σειρά: α) Περίοδος της νεότητας (400 - 387 π.Χ): Σ' αυτήν ανήκουν: Απολογία, Κρίτων, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Λάχης, Ευθύφρων, Ιππίας Μείζων, Ιππίας Ελάσσων, Ίων, Λύσις. β) Περίοδος ωριμότητας (386-367). Σ' αυτήν ανήκουν: Μενέξενος, Κρατύλος, Ευθύδημος, Γοργίας, Μένων, Παρμενίδης, Φαίδων, Φαίδρος, Πολιτεία, Συμπόσιον, Θεαίτητος. γ) Περίοδος γηρατειών. (366-348). Περιλαμβάνονται: Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Κριτίας, Τίμαιος, Νόμοι, 7η επιστολή ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ Η πλατωνική φιλοσοφία είναι ιδεοκρατική. Εισάγει δηλ. τη θεωρία των ιδεών, οι οποίες κατά τον Πλάτωνα είναι οι γενικοί και αιώνιοι τύποι των πραγμάτων, οι ουσίες που γίνονται αντιληπτές μόνο με το λογικό και όχι με την αίσθηση. Τα αισθητά τα θεωρεί είδωλα των ιδεών. Έτσι αναγνωρίζει δύο κόσμους, τον αισθητό, ο οποίος διαρκώς μεταβάλλεται και βρίσκεται σε ασταμάτητη ροή, κατά τον Ηράκλειτο, και το νοητό κόσμο, τον αναλλοίωτο, δηλ. τις ιδέες, οι οποίες υπάρχουν σε τόπο επουράνιο. Αυτές είναι τα αρχέτυπα αυτού του ορατού κόσμου, τα αιώνια πρότυπα και παραδείγματα. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Για τον Πλάτωνα η ψυχή είναι άυλη οντότητα Για τον Πλάτωνα η ψυχή είναι άυλη οντότητα. Η ιστορία και η προοπτική της είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν της υλικής υπόστασης του σώματος. Για τον Πλάτωνα η ψυχή του κάθε ανθρώπου προϋπάρχει Της γέννησής του. Και μετά τον θάνατο του σώματος συνεχίζει μόνη της να λειτουργεί. Στην ψυχή διακρίνει τρία μέρη, το λογιστικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό. Γι' αυτό και αναγνωρίζει τρεις αρετές, τη σοφία, την ανδρεία και τη σωφροσύνη, η καθεμία από τις οποίες αντιστοιχεί και σε ένα από τα τρία μέρη της ψυχής. Τις τρεις αυτές αρετές της ψυχής τις παραλληλίζει με τις τρεις χορδές της λύρας, την υπάτη, τη μέση και τη νήτη. Αλλά οι τρεις αυτές αρετές πρέπει να αναπτύσσονται αρμονικά, ώστε το λογιστικό ως θείο να κυβερνά, το θυμοειδές να υπακούει σ’ αυτό ως βοηθός, και τα δύο μαζί να διευθύνουν το επιθυμητικό, για να μην επιχειρεί. να άρχει αυτό, αφού είναι το πιο άπληστο και το κατώτερο μέρος της ψυχής. Από την αρμονική ανάπτυξη των τριών αρετών αποτελείται η δικαιοσύνη, η οποία είναι αρμονία των τριών άλλων αρετών. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Επειδή και η πόλη αποτελεί μία μεγέθυνση του ανθρώπου, διακρίνει και σ' αυτήν τρία γένη: το βουλευτικό, το πολεμικό και το χρηματικό, τα οποία αντιστοιχούν προς τα τρία μέρη της ψυχής. Όπως στον άνθρωπο έτσι και στην πόλη πρέπει να υπάρχει η δικαιοσύνη, δηλ. η αρμονία, που πετυχαίνεται, όταν και στην πόλη το καθένα από τα γένη εκτελεί το δικό του έργο και δεν επιδιώκει τα ξένα. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Κύριο χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας του αποτελεί η θεώρηση της γνώσης ως ανάμνησης. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ανθρώπινη ψυχή πριν πέσει στον κόσμο των πραγμάτων έζησε σε έναν ιδανικό κόσμο, τον κόσμο των ιδεών. Εκεί ήταν που γνώρισε την πραγματική ουσία των πραγμάτων. Τα πράγματα που γίνονται αισθητά στον άνθρωπο στη διάσταση του υλικού κόσμου, δεν αποτελούν παρά απομιμήσεις, «σκιές», είδωλα του αληθινού κόσμου των ιδεών. Επομένως ο άνθρωπος δεν ανακαλύπτε1, αλλά θυμάται αλήθειες που κάποτε γνώρισε στον κόσμο των ιδεών. Όλοι έχουν μέσα τους τη γνώση και την αλήθεια και αυτό που πρέπει να γίνει είναι να την ανακαλέσουν στη μνήμη τους. Εξάλλου η ετυμολογία της αλήθειας σημαίνει την άρση της λήθης. Ο Πλάτων ασχολείται εκτενώς με την Πολιτική Φιλοσοφία, καθορίζοντας και αναλύοντας μια συγκεκριμένη δομή πολιτικής διάρθρωσης ενός κράτους. Η Πολιτεία του Πλάτωνος χωρίζεται σε τάξεις βάσει ικανοτήτων και καταγωγής (πρβλ αριστοκρατία) και σε έναν υπέρτερο ηγεμόνα, ο oπoίος πρέπει αποκλειστικά να είναι Φιλόσοφος. Ο Πλάτων αφιερώνει μεγάλο μέρος των συγγραμμάτων του στο φιλοσοφικό ζήτημα του Έρωτα με τη διττή του σημασία: αφενός την έλξη μεταξύ δασκάλου και μαθητή (εραστή και ερωμένου), αφετέρου την τάση του ανθρώπου για ανάμνηση, για συνάντηση με τον κόσμο των ιδεών. Επιπρόσθετα, με αφορμή το ζήτημα του έρωτα, πραγματοποιεί ενδελεχή ψυχολογική ανάλυση της ανθρώπινης προσωπικότητας σε μέρη, θεωρίες τις οποίες αναδιατυπώνουν με άλλο τρόπο οι ψυχολόγοι (πρβλ Freud) του 20ουαιώνα μΧ. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Ο μύθος του σπηλαίου Ο μύθος αυτός διηγείται πως σε ένα σπήλαιο, κάτω από τη γη, βρίσκονται μερικοί άνθρωποι αλυσοδεμένοι με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να δουν μόνο τον απέναντί τους τοίχο. Δεν μπορούν να κοιτάξουν ούτε πίσω, ούτε δεξιά, ούτε αριστερά. Πίσω τους ωστόσο είναι αναμμένη μια φωτιά. Έτσι οτιδήποτε εκδηλώνεται πίσω από την πλάτη τους αναπαριστάνεται ως σκ1ά στον απέναντι τους τοίχο. Επειδή οι άνθρωποι αυτοί σε ολόκληρη τη ζωή τους τα μόνα πράγματα που έχουν δει είναι οι σκιές των πραγμάτων, έχουν την εντύπωση ότι οι σκιές που βλέπουν πάνω στον τοίχο είναι τα ίδια τα πράγματα. Εάν όμως κάποιος από τους αλυσοδεμένους ανθρώπους του σπηλαίου κατορθώσει να ανέβει πάνω στη γη και, κάτω από το φως του ήλιου πλέον, δει τα πράγματα, θα καταλάβει την πλάνη στην οποία ζούσε όσο ήταν κάτω από τη γη. Θα αντιληφθεί τότε ότι οι σύντροφοι του, που εξακολουθούν να βρίσκονται αλυσοδεμένοι στο σπήλαιο, ζουν βυθισμένοι μέσα στις ψευδαισθήσεις. Κατά τον Πλάτωνα, ο απελεύθερος δεσμώτης είναι ο φιλόσοφος, ο οποίος βλέπει τα ίδια τα όντα, τις ιδέες, και όχι τα είδωλά τους. Οι αλυσοδεμένοι σύντροφοι του είναι οι κοιvoί άνθρωποι που, έχοντας εθισθεί στις απατηλές παραστάσεις των αισθητών πραγμάτων, ζουν, χωρίς να το ξέρουν, μέσα στο ψέμα. Πάντοτε βέβαια, για τον Πλάτωνα, υπάρχει η δυνατότητα απεμπλοκής των αλυσοδεμένων ανθρώπων από τις πλάνες τους. Για να το πετύχουν αυτό, χρειάζεται να αποδεσμευτούν από τις αλυσίδες τους. Αυτές συμβολίζουν τις αισθήσεις τους, που τους υποχρεώνουν να παρατηρούν μόνο τα απατηλά είδωλα των ιδεών, των αληθινών όντων. Αντί για τις αισθήσεις τους όμως θα πρέπει να εμπιστευτούν το νου τους. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Η επίδραση του φιλοσόφου αυτού υπήρξε πάρα πολύ μεγάλη Η επίδραση του φιλοσόφου αυτού υπήρξε πάρα πολύ μεγάλη. Η ιστορία της φιλοσοφίας μέχρι τον Κικέρωνα είναι γεμάτη από αυτόν και είτε αμφισβητεί είτε ακολουθεί τη διδασκαλία του. Οι πατέρες της εκκλησίας από αυτόν δανείζονται ιδέες και επιχειρήματα και τον θεωρούν τον πιο σημαντικό αντιπρόσωπο της ανθρώπινης φιλοσοφίας. Αλλά και η νεότερη φιλoσoφική σκέψη δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τον Πλάτωνα. Τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα ή προσπαθούν να ανατρέψουν τις ιδέες του ή οικοδομούν πάνω σ' αυτές. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ Για τον Πλάτωνα η υπόθεση της Παιδείας έγινε εξ' ίσου σημαντική όσο και η επιστημονική έρευνα. Για τον Αθηναίο σοφό και τα δύο αυτά συνθετικά αποτελούν μέρος του ίδιου προβλήματος. Για να εντοπίσουμε την αλήθεια χρειαζόμαστε διανοητική παίδευση. Ο μόνος τρόπος να δούμε την αλήθεια, λέει ο Πλάτωνας, είναι μέσα από τα μάτια της ψυχής. Και μόνο μια ενάρετη ψυχή μπορεί να δει την αλήθεια. Ως εκ τούτου -για να χρησιμοποιήσουμε την πλατωνική αλληγορία τού σπηλαίου- η ψυχή πρέπει να είναι καλά παιδευμένη και ώριμη για να εγκαταλείψει το σπήλαιο των φαινομένων και να δει τις ιδέες που σχηματίζουν τα πάντα γύρω της. Η παιδεία είναι απαραίτητη για την αποκάλυψη της αλήθειας, και η αλήθεια δεν είναι μόνο χρήσιμη για την ίδια την παιδεία, σαν αυτοσκοπός, αλλά αποτελεί και στόχο απελευθέρωσης του ατόμου από την κατάσταση της δουλείας που το υποτάσσει η έλλειψή της. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

ΕΙΠΕ… Όταν μεν είσαι μόνος σου, να είσαι μετριόφρονας,όταν δε είσαι με άλλους να είσαι ειλικρινής. Η υπερβολική ελευθερία φαίνεται πως μεταβάλλεται σε υπερβολική δουλεία. Τα βιβλία είναι αθάνατα παιδιά που θεοποιούν τους πατεράδες τους. Ο γάμος είναι απαρχή παρακμής για τον άνδρα και αφετηρία ζωής για τη γυναίκα. Δεν πρέπει πρώτιστα να μας ενδιαφέρει το να ζούμε (απλά), αλλά το να ζούμε και ενάρετα. Ο Θεός είναι αλήθεια και το φως η σκιά του. Η γλώσσα είναι μικρή, αλλά καταστρέφει οικογένειες και ανατρέπει βασίλεια. Και οι σκύλες, καθώς λέει η παροιμία, όμοια προς τις κυράδες τους γίνονται κι αυτές. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Οι ευχές είναι χωρίς αξία όταν δε συνοδεύονται από έργα. Δεν υπάρχει κάτι ανώτερο για το κράτος από τους καλά τεθέντες νόμους του. Τούτο δε διότι κι ο φτωχότερος και ο πλούσιος εξασφαλίζουν έτσι ίση μεταχείριση κατά τη δίκη, στην οποία νικάει ο μικρός τον πιο μεγάλο,σαν έχει και το δίκιο με το μέρος του. Με την αμάθεια όλα τα κακά ριζώνουν σ ’όλους και βλασταίνουν. Οι σκύλοι δεν δαγκώνουν όσους κάθονται στη γη και ο θυμός δεν ξεσπάει σε όσους δείχνουν ταπεινότητα μπροστά στον θυμωμένο. Πιο πολύ πρέπει να τιμούμε όσους ανατρέφουν και διαπαιδαγωγούν καλά παιδιά, παρά αυτούς που τα γεννούνε. Και οι θεοί ακόμα δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον της ανάγκης. Η πλήρης αμάθεια είναι λιγότερο επιζήμια από τη μεγάλη πείρα και την πολυμάθεια,στην περίπτωση που οι τελευταίες συνδυάζονται με την κακή ανατροφή. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Θάνατος και Πλάτωνας Κατά τον Πλάτωνα και πολλών γνωστών φιλοσόφων, η φιλοσοφία αναδεικνύεται σε μελέτη θανάτου. Όλοι οι φιλόσοφοι μιλούν για την προετοιμασία που θα πρέπει να έχει ο άνθρωπος να υποδεχθεί τον θάνατο με ανακούφιση, όποτε και αν έλθει αυτός. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η αναζήτηση της αλήθειας εμποδίζεται από το σώμα, τον αισθητό κόσμο. Οι αισθήσεις μας παραπλανούν και μας παρασύρουν σε παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις, έτσι μας αποκλείουν από την αλήθεια και τη γνώση της αρετής. Ο μόνος τρόπος για να ανακαλύψεις την αλήθεια και την γνώση της αρετής, πετυχαίνεται με τον φυσικό θάνατο. Έτσι αποδεσμεύεται η ψυχή από το σώμα και την επιρροή των αισθήσεων. Οι φιλόσοφοι το γνώριζαν αυτό και προετοιμάζονταν για τον θάνατο τους και δεν έπαυαν ούτε στιγμή να μην το φέρνουν στο μυαλό τους. Η πλειοψηφία του κόσμου αντιμετωπίζει τον θάνατο ως συμφορά. Αυτό δεν σήμαινε φυσικά ότι θα πρέπει να επιδιώξουμε να αυτοκτονήσουμε όπως εισηγήθηκαν κάποιοι οπαδοί της στωικής φιλοσοφίας. ΠΛΑΤΩΝΑΣ

ΠΛΑΤΩΝΑΣ