Το διδακτικό συμβόλαιο Προσδοκίες του δασκάλου και των μαθητών στο πλαίσιο της τάξης Εισήγηση σε νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς Ανδρέας Καρατζάς – Οκτώβριος 2010

Διδακτικό σύστημα: αμοιβαίες προσδοκίες Διδακτικό σύστημα: αμοιβαίες προσδοκίες Κατά την εκπαιδευτική πράξη: Ο δάσκαλος αναμένει - προσδοκά κάτι από τους μαθητές Οι μαθητές αναμένουν – προσδοκούν κάτι από το δάσκαλο Αυτό το « κάτι » ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ την εκπαιδευτική πράξη (διδασκαλία και μάθηση) Η αποτελεσματικότητα της σχέσης εξαρτάται από την αμοιβαία κατανόηση των προθέσεων του άλλου.

Μια πρώτη προσπάθεια ορισμού Μια πρώτη προσπάθεια ορισμού Είναι το σύνολο των συμπεριφορών του/της εκπαιδευτικού που αναμένονται από τον μαθητή και το σύνολο των συμπεριφορών του μαθητή που αναμένονται από τον/την εκπαιδευτικό. σύνολο υπονοούμενων κανόνων καθορισμός αντίστοιχων ρόλων μαθητή δασκάλου μέσα στην τάξη σε σχέση με τη γνώση

Το διδακτικό συμβόλαιο εξαρτάται πάντα από τις γνώσεις που εξετάζονται Οι συνέπειες του συμβολαίου Ο εκπαιδευτικός υποτίθεται ότι δημιουργεί τις απαραίτητες συνθήκες για τη μάθηση των γνώσεων από τους μαθητές και ότι αναγνωρίζει αυτή τη μάθηση, όταν αυτή πραγματοποιείται. Ο μαθητής υποτίθεται ότι ικανοποιεί αυτές τις συνθήκες. Η «διδακτική» σχέση οφείλει να συνεχίζεται όσο και αν κοστίζει τόσο στο μαθητή όσο και στον εκπαιδευτικό.

Διαφορά παιδαγωγικού και διδακτικού συμβολαίου Διαφορά παιδαγωγικού και διδακτικού συμβολαίου Το παιδαγωγικό συμβόλαιο κάνει σαφείς στο μέγιστο τους στόχους και τις σχολικές απαιτήσεις για κάθε μαθητή. Το διδακτικό συμβόλαιο, αντίθετα, εξηγεί πως υπάρχει αναγκαστικά μια ορισμένη αδιαφάνεια μέσα στο «διδακτικό σύστημα», που συνδέει τη γνώση, το μαθητή και το δάσκαλο.

Διδακτική κατάσταση και συμβόλαιο " Σε όλες τις διδακτικές καταστάσεις ο δάσκαλος προσπαθεί να δώσει στο μαθητή να καταλάβει αυτό που θέλει να κάνει, αλλά δεν μπορεί να το πει με τέτοιο τρόπο, με τον οποίο ο μαθητής δεν θα έχει παρά να εκτελέσει μια σειρά οδηγιών. Αυτό το συμβόλαιο λειτουργεί σαν ένα σύστημα αμοιβαίων υποχρεώσεων που καθορίζει αυτό που κάθε συνεργάτης, ο δάσκαλος και ο μαθητής, έχει την ευθύνη να διαχειριστεί, και με το οποίο θα είναι υπεύθυνος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έναντι του άλλου. " (Guy Brousseau, 1986)

Από τη μεριά του μαθητή: Ο μαθητής προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει την προσδοκία του δασκάλου του, με βάση μόνο τους όρους της ερώτησης – οδηγίας που του απευθύνει, για να δώσει μια «σωστή»- ταιριαστή απάντηση, χωρίς να έχει δώσει ένα νόημα στην ερώτηση - οδηγία.

« Η ηλικία του καπετάνιου » Stella Baruk, 1985 Ένας δάσκαλος έδωσε σε 97 μαθητές της Α΄ και Β΄ τάξης Γυμνασίου το παρακάτω πρόβλημα: Πάνω σε ένα πλοίο υπάρχουν 26 πρόβατα και 10 κατσίκες. Ποια είναι η ηλικία του καπετάνιου; Από τους 97 μαθητές, οι 76 απάντησαν χρησιμοποιώντας τους αριθμούς της εκφώνησης.

Ερμηνεία Ένα πρόβλημα έχει μία και μόνη απάντηση. Για να βρεθεί αυτή η απάντηση πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα τα δεδομένα του προβλήματος. Δεν είναι απαραίτητη καμιά άλλη ένδειξη. Η λύση θα βρεθεί στις διδαγμένες γνώσεις .

Παράδειγμα: Το συμβόλαιο ως βοήθεια στην κατανόηση της οδηγίας Παράδειγμα: Το συμβόλαιο ως βοήθεια στην κατανόηση της οδηγίας Ο Νίκος έχυσε το κακάο του πάνω στο τετράδιό του. Μπορείς να ανακαλύψεις αυτό που είχε γράψει στο χαρτί; 1,23 1,3 0,01 > 0,0 10,65 > ,65 3, > 3,10 Σύγκριση δεκαδικών αριθμών

Ενδιαφέρον του διδακτικού συμβολαίου παρέχει τις συνθήκες που είναι απαραίτητες για την επίτευξη της διδασκαλίας/μάθησης του στόχου βοηθά τους μαθητές προσδιορίζοντας τις διαδικασίες που θα χρησιμοποιήσουν βοηθά τον/την δάσκαλο/α να ερμηνεύσει τις απαντήσεις των μαθητών δίνει νόημα στη διδασκαλία/μάθηση

Ρήξεις του διδακτικού συμβολαίου Ο/Η δάσκαλος/α επιθυμεί να επιτύχουν οι μαθητές του. Φαινόμενο Jourdain Μια συνηθισμένη συμπεριφορά του μαθητή ερμηνεύεται ως εκδήλωση μιας επιστημονικής γνώσης. Φαινόμενο Topaze Όταν ο μαθητής συναντά μια δυσκολία, ο δάσκαλος οικειοποιείται το ρόλο του μαθητή και τη λύνει με κάποιο τρόπο, αντί να αφήσει το μαθητή να την ξεπεράσει με τις δικές του δυνάμεις. Φαινόμενο της μη κατανοητής προσδοκίας Η πεποίθηση ότι μια αναμενόμενη απάντηση των μαθητών έρχεται από μόνη της.

La scène du bourgeois gentilhomme Philo : Vous allez donc écrire de la prose. M. Jourdain : Non, je ne veux ni prose, ni vers. Philo : Il faut bien que cela soit l'un ou l'autre. M. Jourdain : Pourquoi ? Philo : Parce qu'il n'y a, pour s'exprimer, que la prose ou les vers. M. Jourdain : Il n'y a que la prose ou les vers ? Philo : Oui Monsieur. Tout ce qui n'est point prose est vers et tout ce qui n'est point vers est prose. M. Jourdain : Et quand l'on parle, qu'est-ce donc que cela ? Philo : De la prose ! M. Jourdain : Quand je dis "Nicole, apportez-moi mes pantoufles et mon bonnet de nuit", c'est de la prose ? Philo : Oui ! Monsieur ! M. Jourdain : Par ma foi, il y a plus de quarante ans que je dis de la prose sans que je n'en sache rien. Philo : Voilà ce que c'est que d'être instruit, monsieur.

Το φαινόμενο Jourdain « Le Bourgeois Gentilhomme » του Molière Ο καθηγητής αναγνωρίζει την ένδειξη μιας επιστημονικής γνώσης στις απαντήσεις του μαθητή Αποφυγή της επιβεβαίωσης του λάθους Ο μαθητής χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα και ο καθηγητής βλέπει εκεί τη δομή της γνώσης Εισαγωγή της γνώσης σε οικείες δραστηριότητες

Ένα παράδειγμα από τα μαθηματικά Μαθητής: 2x1=2, 1x2=2 Καθηγητής: Ωραία, γνωρίζεις ότι το 1 είναι ουδέτερο για τον πολλαπλασιασμό και ότι η αντιμετάθεση των αριθμών δεν επηρεάζει τον πολλαπλασιασμό. Ο μαθητής επιτυγχάνει τη σωστή απάντηση μέσω μιας συνηθισμένης αναγνώρισης και ο καθηγητής βεβαιώνει την αξία αυτής της δραστηριότητας μέσω ενός μαθηματικού και επιστημονικού λόγου.

Η σκηνή του « topaze » Από το θεατρικό έργο του Marcel Pagnol [Moutons….moutonsss] Έλα, παιδί μου, κάνε μια προσπάθεια. Λέω προβατάαα. Ήταν (επαναλαμβάνει με χάρη) ήταννν. [étaint…étainttt] Δηλαδή δεν ήταν ένα πρόβατο. Ήταν πολλά πρόβατα…πρόβατααα. [… moutonsse]

Το φαινόμενο Topaze Ο μαθητής αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα ορθογραφίας και γραμματικής. Μπροστά στις επαναλαμβανόμενες αποτυχίες ο Topaze προσφέρει τις συνθήκες μέσα στις οποίες ο μαθητής θα τελείωνε βάζοντας ένα α [ ένα s]. Ο δάσκαλος «υποβάλλει» τη σωστή απάντηση κρύβοντάς την κάτω από διδακτικούς κώδικες ολοένα και πιο διάφανους.  Ο δάσκαλος επιφορτίζεται τη δουλειά του μαθητή. Ο έλεγχος των γνώσεων, στις οποίες αποσκοπεί η ορθογραφία, χάνεται τελείως. 

Ένα παράδειγμα από τα μαθηματικά Πέρασμα από τον πολλαπλασιασμό στην πρόσθεση Ο δάσκαλος: 5x4 (5 φορές το 4: επανάληψη του 4) Ο μαθητής: 4+4+4+4+4=20 Ο δάσκαλος απλοποιεί την εργασία ενεργώντας με τέτοιο τρόπο, ώστε ο μαθητής να επιτυγχάνει τη σωστή απάντηση με μια συνηθισμένη κατανόηση των ερωτήσεων του δασκάλου και όχι μέσω μιας ειδικής αυθεντικής μαθηματικής δραστηριότητας πάνω στην προτεινόμενη δομή.

Μη κατανοητή προσδοκία… Πολυπλοκότητα της δραστηριότητας ερωτήσεις/απαντήσεις μέσα στην τάξη Παράδειγμα: ερώτηση που θέτει ο δάσκαλος στο μάθημα της Ιστορίας: " Στο Βυζάντιο οι άνθρωποι των πόλεων είχαν πολλά…; " Απαντήσεις μαθητών : " κατοικίδια, παιδιά, … " Αναμενόμενη απάντηση : " προβλήματα ! "

Μεταγνωστικό ολίσθημα Λειτουργία Αντικατάσταση ενός προβλήματος, στο οποίο το περιεχόμενο της διδασκαλίας δίνει τη λύση, με ένα πρόβλημα, στο οποίο η λύση με χρήση αντικειμένων μπορεί να επιτευχθεί εύκολα. Ερμηνεία αυτής της επιτυχίας ως ικανή απόδειξη της κατασκευής της επιδιωκόμενης γνώσης.

Χρησιμοποίηση των γνώσεων και συμβόλαιο Ο δάσκαλος: «πόσο κάνει τέσσερις φορές το τρία;» Ο μαθητής: « τέσσερις φορές το τρία κάνει δώδεκα » Ερμηνεία: το μάθημα έγινε κατανοητό, μπορώ να περάσω στο επόμενο Ποια γνώση χρησιμοποιήθηκε; 4+4+4 Απάντηση : επανάληψη της πρόσθεσης (όχι πολλαπλασιασμός!)

Διδακτικό Συμβόλαιο Σύνολο αμοιβαίων υποχρεώσεων που κάθε συνεταίρος θέτει ή πιστεύει ότι θέτει, ρητά ή σιωπηρά στους άλλους που του θέτει ή πιστεύει ότι του θέτει ο συνεταίρος σχετικά με τη διδαγμένη γνώση Το συμβόλαιο είναι το αποτέλεσμα μιας σιωπηρής διαπραγμάτευσης που καθορίζει τη διδακτική κατάσταση (συνθήκες εκπαίδευσης/ μάθησης)