ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Τεχνική της Συλλογικής Επαναδιατύπωσης γραπτού κειμένου

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Επισήμανση λαθών με κόκκινο μολύβι πάνω στο γραπτό κείμενο με κάποιες διορθώσεις πάνω από τη λέξη ή στο περιθώριο. Συνήθως είναι ορθογραφικές ή συντακτικές παρατηρήσεις. Γενικές παρατηρήσεις που σχετίζονται με τη βελτίωση ή μη βελτίωση ή γενικότερα με την πληθώρα των μορφολογικών λαθών ή με τον πλούτο του περιεχομένου. Καμιά παρατήρηση. Αυτό συνηθιζόταν τη δεκαετία του 1980 προερχόταν από τη θεωρία της απενοχοποίησης του λάθους.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Μόνο βαθμός, κάτι συνήθως που ενδιαφέρει κυρίως τους/τις μαθητές/τριες. Συγκέντρωση συνηθισμένων λαθών (ορθογραφικών και συντακτικών), επισήμανση και συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης. Γενικές παρατηρήσεις στα γραπτά κείμενα που ανακοινώνονται στην ολομέλεια της τάξης.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Οδηγίες για το πλαίσιο επικοινωνίας μέσα στο οποίο εντάσσεται το κείμενο. Γίνεται και στο πλαίσιο του προγραφικού σταδίου. Επανεγγραφή προσωπική μετά από παρατηρήσεις από τον/τη διδάσκοντα/ουσα Οδηγίες για τη νοηματική δομή που θα έπρεπε να έχει το κείμενο. Γίνεται και στο πλαίσιο του προγραφικού σταδίου ή προκύπτει μέσω της επαναδιατύπωσης των κειμένων και της συζήτησης. Ανάγνωση πρότυπων γραπτών κειμένων

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ονομασία: Τεχνική συλλογικής επαναδιατύπωσης (ή επεξεργασίας) των γραπτών κειμένων. Πρόκειται για μια διαδικασία που ακολουθεί την παραγωγή λόγου εκ μέρους των μαθητών/τριών, κατά την οποία αυτό που έγραψαν σχολιάζεται και κρίνεται ως προς το αν είναι κατάλληλο για τον σκοπό για τον οποίο παρήχθη. Η διαδικασία γίνεται από όλους τους μαθητές και όλες τις μαθήτριες της τάξης. Ο/η διδάσκων/σα την πρώτη φορά εξηγεί στους μαθητές/τριες τη διαδικασία και τη χρησιμότητά της για τους/τις ίδιους/ες.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Δεδομένου ότι η ατομική δοκιμασία εντάσσεται σε μια θεματική που θα έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης στην τάξη, καλό είναι ο/η εκπαιδευτικός στη διατύπωση του θέματος για παραγωγή γραπτού λόγου να λάβει υπ’ όψιν προτάσεις που τα παιδιά πιθανόν να έχουν διατυπώσει στη συζήτησή τους . Μπορεί να δοθούν δύο θέματα και οι μαθητές/τριες να επιλέξουν αυτό που τους/τις ενδιαφέρει να αναπτύξουν.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Στην αρχή της διαδικασίας επιλέγεται με προκαθορισμένα κριτήρια το γραπτό ενός/μιας μαθητή/τριας ή μιας ομάδας μαθητών. Αν το επιτρέπουν οι συνθήκες, και ιδίως ο χρόνος, επιλέγει και περισσότερα γραπτά. Ο τρόπος επιλογής μπορεί να γίνει με διάφορους –παιδαγωγικούς-τρόπους: α) εθελοντικά, β) με κλήρωση, γ) με σειρά, δ) άγνωστου/ης μαθητή/τριας, ε) άλλος τρόπος

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Επιπλέον: «Είναι σκόπιμο - εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες – να γίνεται κάποια προεργασία του κειμένου από τους μαθητές πριν από το μάθημα (ατομικά ή ομαδικά), έτσι ώστε οι όποιες αδυναμίες και οι προτεινόμενες διορθώσεις να μην αναζητούνται για πρώτη φορά στην ώρα του μαθήματος» (Χαραλαμπόπουλος & Χατζησαββίδης 1997:83)

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Διαβάζεται το κείμενο είτε από τον/τη μαθητή/τρια που το έγραψε είτε από τον διδάσκοντα/ουσα. Παρουσιάζεται το κείμενο. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι: α) γράφεται στο μισό αριστερό του πίνακα, β) προβάλλεται σε διαφάνεια, γ) μοιράζεται φωτοτυπημένο, δ) προβάλλεται στον διαδραστικό πίνακα.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ο/η διδάσκων/ουσα καλεί τους/τις μαθητές /τριες να επισημάνουν τις εκφραστικές και άλλες αδυναμίες και να προτείνουν τροποποιήσεις και αλλαγές, ώστε το κείμενο να γίνει πιο κατάλληλο και να πετυχαίνει πιο αποτελεσματικά τον επικοινωνιακό του στόχο.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η σειρά που προτείνεται να ακολουθηθεί είναι η εξής: α) επισήμανση ορθογραφικών λαθών, β) βελτίωση στη διατύπωση κατά περίοδο, γ) αν υπάρξει ανάγκη, αναδόμηση του κειμένου, δ) σύγκριση δύο κειμένων (αρχικού – τελικού).

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Τονίζεται κατ' επανάληψη ότι η αναζήτηση εναλλακτικών διατυπώσεων γίνεται για να κατανοηθεί ότι η διατύπωση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί δεν είναι μία, αλλά υπάρχουν και άλλες από τις οποίες επιλέγουμε αυτή που ταιριάζει καλύτερα στα συγκεκριμένα συμφραζόμενα.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η τεχνική αυτή πρέπει να καλύπτει τις αδυναμίες κάθε μορφής που επισημαίνονται σ' αυτό, σε οποιοδήποτε επίπεδο και αν ανήκουν: ορθογραφία, μορφολογία, σύνταξη, λεξιλόγιο, δομή του κειμένου, οι οποίες σχολιάζονται, αναλύονται και αναζητούνται τρόποι επανόρθωσης τους. Το αρχικό κείμενο δεν αναμορφώνεται εκ βάθρων, αλλά επαναδιατυπώνονται μόνο τα σημεία που παρουσίαζαν αδυναμίες, έτσι που η τελική του διατύπωση να εκφράζει με πιο κατάλληλο τρόπο το νόημα που είχε την πρόθεση να μεταδώσει ο συντάκτης του.

Επιγραμματικά (Σύμφωνα με το Χατζησαββίδη 2011) Επιγραμματικά (Σύμφωνα με το Χατζησαββίδη 2011) 4.Επεξεργασία του γραπτού λόγου α. Επισήμανση ορθογραφικών λαθών β. Βελτίωση διατύπωσης σε κάθε περίπτωση χωριστά γ. Αναδόμηση του κειμένου (αν χρειάζεται) δ. Σύγκριση αρχικού – τελικού κειμένου Ενδεχομένως : Προεργασία του κειμένου από τους μαθητές ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗ 1.Επιλογή κειμένου 2.Μεγαλόφωνη ανάγνωση κειμένου από τον μαθητή ή τον καθηγητή 3.Παρουσίαση του κειμένου (επιλογές) α. Χωρίζουμε τον πίνακα στη μέση και γράφουμε το κείμενο στο αριστερό μέρος β. Το μοιράζουμε φωτοτυπημένο γ. Το σκανάρουμε και το προβάλλουμε στον βιντεοπροβολέα ή στον διαδραστικό πίνακα.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιλέχθηκε τυχαία ένα τμήμα της Β΄ Γυμνασίου, εφόσον ο έλεγχος του τρόπου που τα παιδιά χρησιμοποιούν τον λόγο δεν μπορεί παρά να γίνεται καθημερινά στο πλαίσιο της σχολικής πράξης.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Το θέμα στο οποίο κλήθηκαν οι μαθητές /τριες να παράξουν γραπτό λόγο επιλέχθηκε από τον διδάσκοντα και εγκρίθηκε από την ολομέλεια της τάξης ύστερα από διαλογική συζήτηση. Το θέμα ήταν το εξής: «Στη σημερινή εποχή, η μορφή της οικογένειας έχει αλλάξει. Πολλές φορές και οι δύο γονείς εργάζονται και , τότε, την ανατροφή των παιδιών αναλαμβάνουν τρίτα πρόσωπα. Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι επιπτώσεις αυτών των αλλαγών στα παιδιά και πώς νομίζετε ότι θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό;»

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Τα κριτήρια επιλογής του θέματος ήταν: Η συνάφειά του με τη 2η θεματική ενότητα του σχολικού βιβλίου, η οποία μόλις είχε ολοκληρωθεί διδακτικά. Η κάλυψη της ανάγκης έκφρασης και επικοινωνίας των μαθητών/τριών. Η συνειδητοποίηση του τρόπου με τον οποίο ένα κείμενο λειτουργεί ως φορέας ιδεολογίας. Η κατάκτηση όλων των παραμέτρων που συγκροτούν ένα γραπτό κείμενο ώστε να μπορούν να παράγουν γραπτό λόγο προσαρμοσμένο στο κατάλληλο κειμενικό είδος και στο κατάλληλο επίπεδο ύφους.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Στην πρώτη φάση: Έγινε εντοπισμός των ορθογραφικών λαθών και ανταποκρίθηκε το σύνολο των μαθητών επισημαίνοντας και τον σχετικό ορθογραφικό κανόνα,στις περιπτώσεις που αυτό κρίθηκε αναγκαίο από τον διδάσκοντα. Έγινε συζήτηση για την αυξανόμενη τάση να παραλείπονται από αρκετούς χρήστες του γραπτού λόγου – κι όχι μόνο μαθητές- οι τόνοι. Υπήρξε, μάλιστα, έντονο ενδιαφέρον για το ζήτημα και έγινε κατάθεση προσωπικών εμπειριών για τους λόγους παράλειψης των τόνων.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Στη δεύτερη φάση: Οι μαθητές/τριες συμμετείχαν με έντονο ενδιαφέρον αξιοποιώντας το γλωσσικό τους απόθεμα. Επιλέχθηκαν δύο διατυπώσεις για κάθε περίοδο λόγου, που δεν απομακρύνονταν αισθητά από το κείμενο και τα συμφραζόμενά του. Διορθώθηκαν αδυναμίες του γραπτού σε πολλά επίπεδα (φωνολογίας, μορφολογίας, σύνταξης).π.χ. εντοπίστηκε η λανθασμένη χρήση του όρου «εργάσιμος χώρος», αντί του ορθού «εργασιακός»

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Στην τρίτη φάση: Από τις δύο επιλογές στη διατύπωση που διαμορφώθηκαν στην προηγούμενη φάση τα παιδιά είχαν τις εξής δυνατότητες: είτε να επιλέξουν τη μία αναδιατυπωμένη περίοδο λόγου είτε να κάνουν έναν συμφυρμό των δύο λεξιλογικών ή συντακτικών επιλογών

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Οι επιλογές σε αυτή τη φάση έγιναν με απόφαση της ολομέλειας και με τη διευκρίνιση ότι δεν υπάρχει μία μόνο ορθή σύνταξη ή μία μόνο λεξική δυνατότητα αλλά προσπαθούμε να ταιριάξουμε τη μία ή την άλλη επιλογή στο ύφος του κειμένου . Οι προτάσεις και οι περίοδοι δε λειτουργούν ξεκομμένα κι ανεξάρτητα αλλά ενταγμένες σε ένα ευρύτερο σύνολο, το κείμενο.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ Στην τέταρτη και τελευταία φάση: Έγινε σύγκριση ανάμεσα στο αρχικό και στο τελικό κείμενο, προκειμένου να αναδειχθεί η διαφορά ανάμεσά τους και οι μαθητές/τριες να συνειδητοποιήσουν την αξία του εγχειρήματος αλλά και τη σημασία της ενεργοποίησης όλων σε ένα πλαίσιο συνοικοδόμησης και ισότιμων ρόλων.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Με τη διαδικασία της επαναδιατύπωσης η γλώσσα αντιμετωπίζεται σφαιρικά, έτσι όπως λειτουργεί και σε φυσιολογικές συνθήκες, όπου έχουμε ταυτόχρονη λειτουργία των στοιχείων όλων των επιπέδων (προφοράς, μορφολογίας, σύνταξης, λεξιλογίου, σημασίας), σε συνδυασμό με τη συγκεκριμένη κάθε φορά εξωγλωσσική εμπειρία που εκφράζουν, η φύση της οποίας προσδιορίζει την τελική επιλογή και διευθέτηση αυτών των στοιχείων. Η εν λόγω τεχνική επιτρέπει στους/στις μαθητές /τριες να κατανοήσουν τι μπορούν να πετύχουν με τη γλώσσα και πώς μπορούν να το πετύχουν. Σε τελευταία ανάλυση να κατανοήσουν πώς λειτουργεί η γλώσσα για να υπάρξει επικοινωνιακό αποτέλεσμα

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Με τη διαδικασία αυτή οι μαθητές/τριες εθίζονται να αναζητούν τον καταλληλότερο τρόπο διατύπωσης, κάνουν κτήμα τους ποικίλα εκφραστικά μέσα και αυξάνουν έτσι τον εκφραστικό τους πλούτο. Ο προβληματισμός των μαθητών/τριών πάνω σ' αυτό που έγραψαν τους δίνει τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσουν και να διευρύνουν τη γνώση για τη γλώσσα που διαισθητικά και ασύνειδα διαθέτουν. Δίνεται η δυνατότητα στους/στις μαθητές/τριες να προσεγγίσουν το κείμενο τους από τη σκοπιά του παρατηρητή και να το κρίνουν με τα κριτήρια και τις απαιτήσεις του αποδέκτη.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Αξιοποιούνται οι γνώσεις και η διαίσθηση των μαθητών/τριών, που με τον τρόπο αυτό διευρύνονται και εμπλουτίζονται το ίδιο φυσιολογικά, όπως και κατά την επικοινωνιακή τους πρακτική. Η αναζήτηση και δοκιμή εναλλακτικών τρόπων έκφρασης ενεργοποιεί τη γνώση της δομής της γλώσσας που ασύνειδα διαθέτουν οι μαθητές/τριες και μέσω αυτής της ενεργοποίησης έχουν τη δυνατότητα να την ελέγξουν και να επιφέρουν τις απαραίτητες διορθώσεις, να διευκρινίσουν σημεία για τα οποία είχαν αμφιβολίες, επομένως να συνειδητοποιήσουν και να εμπεδώσουν ό,τι ήξεραν και, τέλος, να το διευρύνουν.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Η εν λόγω τεχνική συμβάλλει στην ανάπτυξη πολλών γλωσσικών και νοητικών δεξιοτήτων/ ικανοτήτων των μαθητών/τριών: κατανόηση των ενδογλωσσικών σχέσεων σε όλα τα επίπεδα (μορφολογία, σύνταξη, λεξιλόγιο, δομή του κειμένου), κατανόηση της σχέσης της γλώσσας με την εξωγλωσσική πραγματικότητα που εκφράζει, καλλιέργεια και ανάπτυξη αφαιρετικής ικανότητας, ικανότητα προσαρμογής του λόγου στην περίσταση επικοινωνίας.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Είναι σημαντικό ότι στη θέση του αποδέκτη βρίσκεται όλη η τάξη, γιατί αφενός θα γίνονται επισημάνσεις από πολλές πλευρές και αναπτύσσεται κριτικός αντίλογος σε κάθε επισήμανση και ταυτόχρονα προκαλείται γόνιμη συζήτηση και προβληματισμός για τη γλώσσα και τις δυνατότητες της να μεταδίδει μηνύματα με τον κατάλληλο για κάθε επικοινωνιακή περίσταση τρόπο, που αποτελεί το κύριο ζητούμενο του κριτικού γραμματισμού. Εξετάζεται το κείμενο από την πλευρά των τεσσάρων δεξιοτήτων: ως πλαίσιο επικοινωνίας, ως γλωσσική και νοηματική δομή, ως κοινωνική πράξη και ως αντικείμενο αξιολόγησης, που αποτελούν βασικές δεξιότητες πάνω στις οποίες κινείται ο κριτικός γραμματισμός.

Σας ευχαριστώ Δ. Γέρμανος