Ανάπτυξη θετικών στάσεων προς τη Φυσική Αγωγή ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Συγχρηματοδότηση Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α) ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΕΑΕΚ Ψυχολογία Φυσικής Αγωγής ΜΚ208, Διάλεξη 10η Ανάπτυξη θετικών στάσεων προς τη Φυσική Αγωγή ΓΟΥΔΑΣ ΜΑΡΙΟΣ ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

Θέματα Στάσεις και συμπεριφορά Στάσεις, υγεία και ο δια βίου αθλητικός τρόπος ζωής Αλλαγή στάσεων προς το μάθημα της Φυσικής Αγωγής Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων

Στάσεις και συμπεριφορά H Φ.Α. είναι το δημοφιλέστερο μάθημα στο σχολείο, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. Το ενδιαφέρον για το μάθημα έχει φθίνουσα πορεία από το Δημοτικό έως στο Λύκειο. Γιατί σταδιακά φθίνει το ενδιαφέρον για τη φυσική δραστηριότητα; Γιατί το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο μετά το σχολείο; Βασικός στόχος της Φυσικής Αγωγής είναι η δια βίου άσκηση Αν οι μαθητές αγαπήσουν πραγματικά τη Φ.Α. είναι πιθανό να γυμνάζονται στην υπόλοιπη ζωή τους

Στάσεις και συμπεριφορά Τι είναι οι στάσεις; Η άποψη, η τοποθέτηση, η γνώμη, η ιδέα, η κρίση για ένα θέμα, μια κατάσταση, ένα φαινόμενο. «η προδιάθεση που μαθαίνεται και κάνει τα άτομα να αντιδρούν θετικά ή αρνητικά» (Ajzen,1988) Μαθαίνονται μέσα από άμεσες εμπειρίες ή από άλλους ανθρώπους Αυτό που σκέφτεται το άτομο ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ Αυτό που αισθάνεται Τον τρόπο που σκοπεύει να συμπεριφερθεί σε μια δεδομένη κατάσταση

Στάσεις και συμπεριφορά Γνωστικό Τα πιστεύω, οι γνώσεις, οι ιδέες για το αντικείμενο Στοιχεία στάσεων Συναισθηματικό Προτιμήσεις, εκτιμήσεις, επιθυμίες, συναισθήματα για το αντικείμενο Συμπεριφορικό Προδιάθεση για δράση

Στάσεις και συμπεριφορά Πιθανή ανάλογη συμπεριφορά Προσδοκία για συμμετοχή στο μάθημα στο μέλλον, ενεργός συμμετοχή σε φυσική δραστηριότητα στη ζωή Θετική στάση ενδιαφέρον για το μάθημα της Φ.Α. Όσο θετικότερες οι στάσεις για το μάθημα της Φ.Α. Τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για ανάλογη συμπεριφορά

Στάσεις και συμπεριφορά Σχέσεις στάσεων και συμπεριφοράς Το μοντέλο της «σχεδιασμένης συμπεριφοράς» (Ajzen & Madden,1986) Στάσεις μαθητή για τη Φ.Α. Η επίδραση των σημαντικών άλλων (γονείς, καθηγητές, φίλοι κ.λ.π.) Πρόθεση για συμμετοχή στο μάθημα Συμπεριφορά: Συμμετοχή στο μάθημα Αντιλαμβανόμενος έλεγχος της κατάστασης. Πόσο νομίζει ο μαθητής ότι ελέγχει τα πράγματα

Στάσεις και συμπεριφορά Η θεωρία των στάσεων έχει εφαρμογή στη Φ.Α. και στον αθλητισμό. Οι συμπεριφορές των μαθητών και αθλητών καθοδηγούνται από τις στάσεις τους (Godin & Shephard,1986; Theodorakis, 1992) …δίνουν τα κατάλληλα μηνύματα …είναι ενθουσιώδεις …επηρεάζουν γνωστικά και συναισθηματικά τα παιδιά Ο ρόλος του Κ.Φ.Α. είναι σημαντικός στη διαμόρφωση θετικών στάσεων για την άσκηση όταν…

Στάσεις και συμπεριφορά Γνώση – εμπειρία για το κέρδος της άσκησης Ενίσχυση στάσεων για τη φυσική δραστηριότητα Η εμπειρία και η γνώση από ένα πρόγραμμα εκμάθησης σκι ενίσχυσε τις θετικές στάσεις φοιτητών για το άθλημα. (Θεοδωράκης, Γούδας, Κουθούρης, 1992) Τη θετική σχέση στάσεων, πρόθεσης, αντιλαμβανόμενου ελέγχου και συμπεριφοράς επιβεβαίωσε έρευνα με γυναίκες που συμμετείχαν σε πρόγραμμα άσκησης (Θεοδωράκης, 1994)

Στάσεις, υγεία και «ο δια βίου αθλητικός τρόπος ζωής» Γιατί ασκούνται οι άνθρωποι; Για υγεία & καλή φυσική κατάσταση …ωραίο σώμα …κοινωνικές σχέσεις …συνεύρεση με φίλους …αισθητική εμπειρία …ασκητική εμπειρία …ίλιγγο …αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου αλλά και για… Kenyon,1968; Schutz et al.,1985

Στάσεις, υγεία και «ο δια βίου αθλητικός τρόπος ζωής» Στάσεις προς τη φυσική δραστηριότητα: Όλες οι ομάδες και ηλικίες θέτουν ως προτεραιότητα την άσκηση για υγεία (Θεοδωράκης κα. 1989,1991,1992)

Αλλαγή στάσεων προς το μάθημα της Φ. Α. Γνώση + εμπειρία Αλλαγή στάσεων Αλλαγή συμπεριφοράς Οι στάσεις αλλάζουν δύσκολα, ιδιαίτερα της παιδικής ηλικίας Μπορούν να αλλάξουν αν προσφερθούν γνώση και εμπειρίες (Θεοδωράκης, 1990) Καλλιεργούνται οι στάσεις για την άθληση; Προσφέρονται οι γνώσεις και εμπειρίες για τη δια βίου άσκηση; Το σημερινό Α.Π.Φ.Α. Επικεντρώνεται σε κινητικές δεξιότητες και αθλοπαιδιές. Δεν ευνοεί τη διαμόρφωση τέτοιας μορφής στάσεων. Στο σημερινό σχολείο

Αλλαγή στάσεων προς το μάθημα της Φ. Α. Η αλλαγή στάσεων προς την άσκηση είναι εφικτή. Οι στάσεις αλλάζουν μετά από κατανόηση και γνώση. (Brodie & Birtwistle, 1990) Η αύξηση γνώσεων από συμμετοχή σε πρόγραμμα για υγεία άλλαξε όχι μόνο τις στάσεις αλλά ακολουθήθηκε μια πιο υγιεινή συμπεριφορά (Connor et al.,1986) Οι Κ.Φ.Α. & ο τρόπος διδασκαλίας τη διαμόρφωση θετικών στάσεων προς τη Φ.Α. επηρεάζουν Κατανόηση της σημασίας της Φ.Α. Εμπειρίες άσκησης Επιμόρφωση με διαλέξεις Ισχυρές θετικές στάσεις για την άσκηση Πιθανή άσκηση και μετά το σχολείο (Corbin & Chevrette, 1981; Laurie,1981)

Αλλαγή στάσεων προς το μάθημα της Φ. Α. Οι ενήλικες που δεν συμμετέχουν στα σπορ δεν συμμετείχαν και μικροί στα σπορ. (Corbin et al., 1983) Οι στάσεις διαμορφώνονται και αποκτούνται μέσα από προσωπική εμπειρία, πριν από την ηλικία των 10 – 12 χρόνων (Pease & Aderson, 1986) Στο αρνητικό πρότυπο των γονέων Οι αρνητικές στάσεις για φυσικές δραστηριότητες στο σχολείο οφείλονται: Στις διοικήσεις των σχολείων που αδιαφορούν για αθλητικά προγράμματα Στους Κ.Φ.Α. που αντιμετωπίζουν τους μαθητές σαν αθλητές, δεν ενδιαφέρονται για τη δημιουργικότητα, για καινοτομίες, δεν ενημερώνονται τακτικά

Αλλαγή στάσεων προς το μάθημα της Φ. Α. Στάσεις προς τον καθηγητή Ενδιαφέρον για το μάθημα Προσανατολισμός στη μάθηση Προσανατολισμός στη δραστηριότητα Πρόθεση για άσκηση Χρησιμότητα μαθήματος Στάσεις προς την άσκηση Αντιληπτή ικανότητα Στάσεις προς τη συμμετοχή Συμπεριφορά Οι θετικές στάσεις προς Φ.Α., καθηγητή, την άσκηση, επηρεάζουν την πρόθεση των μαθητών για συμμετοχή (Παπαϊωάννου & Θεοδωράκης,1996)

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Η ενίσχυση των θετικών στάσεων για τη δια βίου άσκηση μπορεί να γίνει με ενίσχυση των στοιχείων των στάσεων: Του γνωστικού Γνώση σε βάθος για τα οφέλη της άσκησης: Βελτίωση της υγείας Χαλάρωση από το άγχος Ξεκουράζει Γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο Προστατεύει από καρδιοαγγειακές παθήσεις Του συναισθηματικού Να αναδεικνύεται ότι η συμμετοχή στο μάθημα είναι: Καλή Χρήσιμη Ευχάριστη Όμορφη

Συναισθηματικός τομέα Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Η αλλαγή ή η ενίσχυση των στάσεων για τη Φ.Α. σχετίζεται: Συναισθηματικός τομέα Ευαισθητοποίηση των παιδιών για τη Φ.Α. Δημιουργία συναισθηματικών «πιστεύω» συνδέει τη Φ.Α. με ισχυρά εσωτερικά συναισθήματα (Ajzen & Driver, 1991) Γνωστικός τομέα Γνώση και κατανόηση των μηχανισμών της άσκησης δυναμώνει τις θετικές στάσεις των παιδιών για τη Φ.Α.

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Η αλλαγή ή η ενίσχυση των στάσεων για τη Φ.Α.σχετίζεται: Κοινωνικός τομέα Ο Κ.Φ.Α. να χρησιμοποιεί θετικά τον παράγοντα των «σημαντικών άλλων» Όταν πιστεύουμε ότι ελέγχουμε μια κατάσταση τότε ενισχύεται η στάση μας για αυτήν. Ενίσχυση της πεποίθησης ότι τα παιδιά: μπορούν να ελέγξουν τις καταστάσεις μπορούν να τα καταφέρουν να ξεπεράσουν τα όποια εμπόδια Αντιληπτός έλεγχο της συμπεριφοράς

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Παραδείγματα Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Συναισθηματικά Στατιστικά στοιχεία για ασθένειες, καρδιοπάθειες, παχυσαρκία, κάπνισμα κ.λ.π. Η άσκηση σαν προληπτικό μέτρο Η άσκηση βοηθά στην ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων, στον περιορισμό του άγχους κ.λ.π. Ενίσχυσε την ευαισθησία Τόνισε την ομορφιά Ωραίο – γερό σώμα, η χάρη της αθλητικής κίνησης, ο ρυθμός, το μεγαλείο των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων Εξήγησε τη συμβολή της άσκησης Διασκέδαση, εσωτερική ευχαρίστηση, αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, έλεγχος άγχους

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Παραδείγματα Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Γνώση και κατανόηση Δώσε πληροφορίες Γιατί πρέπει να γυμναζόμαστε μόνιμα, όχι ευκαιριακά Πως και που θα γυμναστούμε μόνοι μας Πως θα αθληθούμε στις διακοπές, με τους φίλους μας, με την οικογένειά μας. Για να δουν τα παιδιά τη προοδευτική βελτίωση από την άσκηση Συχνά τεστ Με καλεσμένους ειδικούς, αθλητές-πρότυπα για κάπνισμα, αλκοόλ, διατροφή και έλεγχο βάρους, έλεγχο άγχους, αθλητικές εμπειρίες Οργάνωσε εκδηλώσεις Δώσε ερεθίσματα Αφίσες, βίντεο, εργασίες παιδιών

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Παραδείγματα Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Οι σημαντικοί άλλοι Συζήτηση, επιρροή, προσπάθεια ανάπτυξης θετικών στάσεων για άσκηση και σε αυτούς Τόνισε πως θα νοιώσουν οι γονείς, οι συγγενείς, οι φίλοι, οι δάσκαλοί από τη συμμετοχή του παιδιού στα σπορ Επαφή με γονείς Ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. και του αθλητικού θεάματος Διαφήμιση, βία - οπαδοί, κοινωνικά πρότυπα, υγιεινά πρότυπα. Μη καπνίζεις μπροστά τους Να συμμετέχεις ενεργά στις ασκήσεις και στο παιχνίδι Πρότυπο η εικόνα & η συμπεριφορά του Κ.Φ.Α.

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Παραδείγματα Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Αντιληπτός έλεγχος «εμείς καθορίζουμε το μέλλον μας» «όλα εξαρτώνται απο εμάς» πίστη στον εαυτό μας, στις δυνάμεις μας Να κυριαρχεί η άποψη ότι Περιορισμός των εμποδίων – αύξηση των ευκαιριών Πολλές, εναλλακτικές, προτάσεις για όλους, για δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου, χαμηλού οικονομικού κόστους, όχι κουραστικές. Συμμετοχή, συνεργασία, να παρακινούν ή να βοηθούν τους ασθενέστερους, να παίζουν τίμια. Τα ικανότερα και πιο έμπειρα παιδιά σε κάποιο άθλημα να γίνουν δάσκαλοι για τα υπόλοιπα.

Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Παραδείγματα Προτάσεις για ενίσχυση ή αλλαγή στάσεων Συμπεριφορές Δώσε το δικό σου παράδειγμα Πρότεινε δραστηριότητες στην πόλη και στη ύπαιθρο Οργάνωσε τέτοιες δραστηριότητες στις αργίες, πάρε μέρος. Ενημέρωσε για τα αθλητικά σωματεία της περιοχής, επικοινώνησε μαζί τους, πρότεινε παιδιά από το σχολείο σου. Οργάνωσε αθλητικές εκδηλώσεις μέσα και έξω από το σχολείο σε συνεργασία με τοπικούς φορείς Δώσε χρόνο συμμετοχής στις εκδηλώσεις αυτές σε όλα τα παιδιά για να βιώσουν την αθλητική εμπειρία

Θέματα για συζήτηση Η συμμετοχή στο μάθημα της Φ.Α. δεν είναι πάντα μια αυτόματη διαδικασία. Σαν Κ.Φ.Α. σε ποιους τομείς πρέπει να ρίξετε βάρος για να συμμετέχουν όλα τα παιδιά στο μάθημα και γιατί; Σαν Κ.Φ.Α. θα πρέπει να αποτελούμε για τα παιδιά πρότυπο υγιεινού και αθλητικού τρόπου ζωής. Πως μπορούμε να πείσουμε τα παιδιά να μην καπνίζουν, να ασκούνται, να συμμετέχουν στο μάθημα όταν εμείς δεν το κάνουμε; Μήπως θα πρέπει σαν Κ.Φ.Α.να δουλέψουμε, σε προσωπικό επίπεδο, πάνω στις αρχές της θεωρίας των στάσεων για να αλλάξουμε αυτές τις ανθυγιεινές συμπεριφορές;

Επίλογος Για να συμμετέχει ένα παιδί στο μάθημα της Φ.Α. (συμπεριφορά) θα πρέπει να ξέρει γιατί το κάνει, να του αρέσει, να το θεωρεί χρήσιμο και σημαντικό, να έχει πρόθεση να το κάνει. Θετικές στάσεις για άσκηση προϋποθέτουν αντίληψη ότι μπορεί να τα καταφέρει, ο κοινωνικός περίγυρος, οι σημαντικοί άλλοι εγκρίνουν μια τέτοια συμπεριφορά. Ο Κ.Φ.Α. και το πώς γίνεται το μάθημα επηρεάζουν σημαντικά τη διαμόρφωση θετικών στάσεων για άσκηση, μάλιστα αυτές που διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία είναι και οι πιο ισχυρές, δεν αλλάζουν εύκολα. Το μάθημα της Φ.Α. είναι ιδανικό πεδίο διαμόρφωσης και ενίσχυσης θετικών στάσεων για υγιεινή και αθλητική συμπεριφορά μέσα και έξω από το σχολείο αλλά και στην υπόλοιπη ζωή.

Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου, Α., Θεοδωράκης, Ι., Γούδας, Μ., (2003). Για μια καλύτερη Φυσική Αγωγή, Κεφάλαιο 11ο, σελ. 255 – 268, Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Weinberg, R., & Gould, D., (1995) Foundations of Sport and Exercise Psychology, Κεφάλαιο 26ο, σελ 481 – 493, Champaign, IL: Human Kinetics.