Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου Αναφορικές προτάσεις Αναφορικές προτάσεις ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗ ΑΛΙΚΗ

Α. αναφορικές ονοματικές προσδιοριστικές: Αναφορικές προτάσεις Είναι οι δευτερεύουσες προτάσεις που αναφέρονται (αποδίδονται) σε έναν όρο μιας άλλης πρότασης, συνήθως ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία ή επίρρημα Διακρίνονται σε: Α. αναφορικές ονοματικές προσδιοριστικές: Λειτουργούν συντακτικά ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, επεξήγηση, παράθεση Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί (τόπου, τρόπου, αιτίας, σκοπού, υπόθεσης, συμπεράσματος…) Β. αναφορικές επιρρηματικές: Δηλώνουν παρομοίωση ή σύγκριση με το νόημα της κύριας πρότασης. Γ. αναφορικές παραβολικές

Ονοματικές αναφορικές προτάσεις Έτσι λέγονται οι εξαρτημένες αναφορικές προτάσεις που συμπληρώνουν την κύρια πρόταση από την οποίαν εξαρτώνται προσδιορίζοντας και εξειδικεύοντας τον όρο αυτής της πρότασης, στον οποίον αναφέρονται, με την δήλωση ενός επιπλέον χαρακτηριστικού που προσιδιάζει στον προσδιοριζόμενο όρο. Εισάγονται με: Αναφορικές αντωνυμίες: ὅς, ἥ, ὅ (ο οποίος, που) ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (ο οποίος ακριβώς) ὅστις, ἥτις, ὅτι (όποιος, ο οποίος) ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (όποιος από τους δύο) ὅσος, ὅση, ὅσον (όσος) οἷος, οἷα, οἷον (τέτοιος που) ὁποῖος, ὁποῖα, ὁποῖον (όποιας λογής) ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (όσο μεγάλος) ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (όσο μεγάλος) ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπόν (από τον τόπο που) Συντακτική θέση: Υποκείμενο, κατηγορούμενο, αντικείμενο, Ομοιόπτωτος Προσδιορισμός, Ετερόπτωτος προσδιορισμός, Εμπρόθετος προσδιορισμός.

Προσοχή! Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ, όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση, έχει δεικτική σημασία και εισάγει κύρια πρόταση. Στην περίπτωση αυτή μεταφράζεται ως δεικτική (αυτός κ.ά.) Παραδείγματα Ἀνήρ δίκαιος ἐστιν οὐχ ὁ μή ἀδικῶν, ἀλλ’ ὅστις ἀδικεῖν δυνάμενος μή βούλεται (υποκ.) Ἦν δέ τις Ἀπολλοφάνης, ὅς καί Φαρναβάζῳ ἐτύγχανε ξένος ὤν. (παράθ. στο Ἀπολλοφ.) Οὗτός ἐστιν ὅς ψεύδεται (κατηγορ. στο οὗτος) Οἱ θεοί συναγωνίζονται οἷς ἄν βουληθῶσιν (αντικείμενο) (επιθ. Προσδ. στο στρατόπεδον) Τόδ’ ἐστί τό στρατόπεδον ὅ κατεκαύθη ὑπό τῶν Συρακοσίων Τισσαφέρνης σατράπης κατεπέμφη ὧν αὐτὸς πρόσθεν ἦρχε (ετερόπτωτος πρ., γεν. αντικειμενική στο σατράπης)

Αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις Αναφορικές επιρρηματικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις που αναφέρονται σε όρο της πρότασης εξάρτησης, ο οποίος υπάρχει ή εννοείται, αλλά συγχρόνως εκφράζουν και κάποια επιρρηματική σχέση. Διακρίνονται σε: Α. Αναφορικές επιρρηματικές που εκφράζουν τις επιρρηματικές σχέσεις τόπου, τρόπου. Β. Αναφορικές* αιτιολογικές, αναφορικές τελικές, αναφορικές συμπερασματικές, αναφορικές υποθετικές και εκφράζουν αντίστοιχα τις επιρρηματικές σχέσεις της αιτίας, του σκοπού, του αποτελέσματος και της υπόθεσης. *Λέγονται αλλιώς και αναφορικές μεικτές

Α. Αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα: ὅπου οὗ ὁπόθεν ὅθεν ὅπως ὡς ὅπῃ ᾗ ὅποι οἷ π.χ. Οἱ βάρβαροι ἔφευγον ᾗ ἕκαστος ἐδύνατο. ( επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου) ( οι βάρβαροι έφευγαν όπως καθένας μπορούσε). Βαδίζει ὅποι βούλεται (μτφρ. Βαδίζει όπου θέλει), λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο ρήμα της κύριας «Βαδίζει»).

Β2. Aναφορικές τελικές Β1. Aναφορικές αιτιολογικές Εξαρτώνται: από ρήμα ψυχικού πάθους Εισάγονται: με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅς, ὅστις, ὅσος, οἷος Εκφέρονται: με τις εγκλίσεις των αιτιολογικών προτάσεων (οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική, ευκτική του πλάγιου λόγου) Συντακτικός ρόλος: επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας στο ρήμα της (κύριας) πρότασης την οποία προσδιορίζουν. π.χ Θαυμαστὸν ποιεῖς, ὅς ἡμῖν οὐδὲν δίδως (=Παράξενο πράγμα κάνεις, γιατί συ δε δίνεις τίποτα σε μας) Β2. Aναφορικές τελικές Εξαρτώνται: από ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας Εισάγονται: με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅς, ὅστις Εκφέρονται: με οριστική μέλλοντα, ευκτική πλαγίου λόγου (μετά από ιστορικό χρόνο) Συντακτικός ρόλος: επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού στο ρήμα της (κύριας) πρότασης την οποία προσδιορίζουν. π.χ. Ἔδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἄνδρας ἑλέσθαι, οἵ τούς πατρίους νόμους συγγράψουσι. (επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού) ( φάνηκε καλό στο δήμο να εκλέξει 30 άνδρες, για να συγγράψουν τους πατροπαράδοτους νόμους)

Β3. Aναφορικές συμπερασματικές Εισάγονται: με τις αναφορικές αντωνυμίες. Εκφέρονται: α) με τις ίδιες εγκλίσεις που εκφέρονται οι συμπερασματικές προτάσεις β) με απαρέμφατο (Σε αυτή την περίπτωση εισάγονται με τις αντωνυμίες «ὅσος», «οἷος» και συνήθως προηγούνται οι αντωνυμίες «τοσοῦτος», «τοιοῦτος») Συντακτικός ρόλος: επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος στο ρήμα της (κύριας) πρότασης την οποία προσδιορίζουν π.χ Οὐδεὶς οὕτως εὐήθης ἐστίν, ὅστις πόλεμον ἐρᾷ. B4. Aναφορικές υποθετικές Οι αναφορικές υποθετικές προτάσεις δηλώνουν προϋπόθεση. Mαζί με την κύρια πρόταση, όπου βρίσκεται η απόδοση, σχηματίζουν όλα τα είδη του υποθετικού λόγου με τις ίδιες εγκλίσεις και σημασίες. α) το πραγματικό: Ἅ μὴ οἶδα, οὐδὲ οἴομαι εἰδέναι (=Όσα δεν ξέρω ούτε φαντάζομαι ότι τα ξέρω) β) το αντίθετο του πραγματικού: Οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν πράττειν, ἅ μὴ ἠπιστάμεθα (=Δε θα επιχειρούσαμε να κάνουμε όσα δε γνωρίζουμε καλά.)

γ) το προσδοκώμενο: Ὅ,τι ἂν συμβῇ, τλήσομαι (=Ό,τι συμβεί, θα το υποστώ) δ) η αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον: Οἱ ἄνθρωποι τούτοις μάλιστα ἐθέλουσιν πείθεσθαι, οὕς ἂν ἡγῶνται βελτίστους εἶναι (= Οι άνθρωποι δέχονται να υπακούουν κυρίως σ' αυτούς που νομίζουν ότι είναι οι καλύτεροι.) ε) η απλή σκέψη: Ἐγὼ ὀκνοίην ἂν εἰς τὰ πλοῖα ἐμβαίνει, ἅ ἡμῖν Κῦρος δοίη (= Θα δίσταζα να μπω στα πλοία που θα μας έδινε ο Κύρος.) στ) η επανάληψη στο παρελθόν: Ὧτινι ἐντυγχάνοιεν, πάντας ἔκτεινον (= Όποιο συναντούσαν, τον σκότωναν) Εκφέρονται ανάλογα με το είδος του υποθετικού λόγου: α) με οριστική όταν εκφράζουν το πραγματικό ή το αντίθετο του πραγματικού β) με υποτακτική και το αοριστολογικό ἂν όταν εκφράζουν το προσδοκώμενο ή την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον γ) με ευκτική, όταν εκφράζουν την απλή σκέψη ή την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.

Αναφορικές παραβολικές ή παρομοιαστικές προτάσεις Αναφορικές παραβολικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν σύγκριση – παρομοίωση, ως προς το περιεχόμενο της κύριας πρότασης και δηλώνουν ποσό, ποιόν (δηλ. κάποια ιδιότητα) ή τρόπο. Εισάγονται: 1.Με τις αναφορικές αντωνυμίες: ὅσος, ὁπόσος, ἡλίκος, ὁπηλίκος Με τα αναφορικά επιρρήματα: ὅσον, ὅσῳ και εκφράζουν ποσό Π.χ. Σίτῳ τοσούτῳ ἐχρῆτο Σωκράτης, ὅσον ἡδέως ἤσθιεν (= Ο Σωκράτης έπαιρνε τόση τροφή, όση έτρωγε ευχάριστα). 2. Με τις αναφορικές αντωνυμίες: οἷος, ὁποῖος και εκφράζουν ποιόν Π.χ. Ὁποῖα ἄττα γὰρ ἂν τὰ ἐπιτηδεύματα τῶν ἀνθρώπων ᾖ, τοιοῦτον ἀνάγκη καὶ τὸ φρόνημα ἔχειν (= Όποιες τυχόν είναι οι ασχολίες των ανθρώπων, τέτοιο πρέπει να έχουν και τον τρόπο της σκέψης) 3. Με τα αναφορικά επιρρήματα: ὡς, ὅπως, ᾗπερ, καθάπερ, ᾗ, οἷον, οἷα. και εκφράζουν τρόπο π.χ. Ὅπως γιγνώσκετε, οὕτω καὶ ποιεῖτε (= Όπως γνωρίζετε, έτσι και να ενεργείτε).

Συντακτικός ρόλος Εκφέρονται με: Οριστική Δυνητική Οριστική Υποτακτική (με ή χωρίς ἄν) Ευκτική (με ή χωρίς ἄν) σπάνια Συντακτικός ρόλος Οι αναφορικές παραβολικές προτάσεις λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί σύγκρισης - παρομοίωσης στο ρήμα της (κύριας) πρότασης την οποία προσδιορίζουν. Άσκηση Αφού βρείτε τις αναφορικές προτάσεις να εντοπίσετε το είδος τους Πῶς οὖν ἔνοχος ἄν εἴη; Ὅς φανερός ἦν θεραπεύων τούς θεούς κύρια Ταῦτα ἀκούσαντες οἱ ἄγγελοι ἀπήλαυνον καί ἧκον ταχύ. Ὧ καί δῆλον ἦν ὅτι ἐγγύς που ἦν βασιλεύς. κύρια Ἔφυγον ταχέως ἔχοντες ἅ ἐβουλήθησαν λαβεῖν. ονοματική

Επιρρηματική/τόπο Εὖ γάρ οἶδ’ ὅτι, ὅποι ἄν ἔλθω, λέγοντος ἐμοῦ ἀκροάσονται οἱ νέοι. Οἱ κόλακες, ὥσπερ κόρακες ἐπιπίπτουσιν. παραβολική Ἡδονήν φεῦγε, ἥτις λύπην τίκτει. Επιρρηματική/αιτιολογική Οἱ βάρβαροι ἔφευγον ᾗ ἕκαστος ἐδύνατο Επιρρηματική/τρόπο Ἐγώ οὐ μόνον νῦν ἀλλά καί ἀεί τοιοῦτος, οἷος τῶν ἐμῶν μηδενί ἄλλῳ πείθεσθαι ἤ τῷ λόγῳ. Επιρρηματική/συμπερασματική Ἔστι Δίκης ὀφθαλμός, ὅς τά πάντα ὁρᾷ ονοματική Ἐφάνη κονιορτός, ὥσπερ νεφέλη λευκή. παραβολική Πρεσβείαν πέμψατε, ἥτις ταῦτα ἐρεῖ Επιρρηματική/τελική Τίς οὕτω μαίνεται, ὅστις οὐ βούλεται φίλος σοι εἶναι;  Επιρρηματική/συμπερασματική Επιρρηματική/υποθετική/Αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον Οἱ κύνες ὑλακτοῦσιν ὃν ἂν μὴ γιγνώσκωσιν