Το Αμάρτημα της μητρός μου Γεώργιος Βιζυηνός

Γεώργιος Βιζυηνός Βιογραφικά στοιχεία Ο Γεώργιος Βιζυηνός γεννήθηκε το 1849 και ως γιος πολυ φτωχής οικογένειας αναγκάστηκε σε νεαρή ηλικία να μετανάστευση στην Κωσταντινούπολη. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, ενω λίγο αργότερα γνώρισε τον προστάτη του, Γεώργιο Ζαρίφη, που τον όθησε στη Γερμανία , όπου σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία δουλεύοντας τον ίδιο καιρό πάνω σε γνωστά του έργα και ταξιδεύοντας.Το 1884 έγραψε το «Αμάρτημα της μητρός μου» και γυρίζοντας πίσω στην Αθήνα , εκλέγεται υφηγητής στην έδρα της Ιστορίας της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών .

Το Αμάρτημα της μητρός μου Το συγκεκριμένο έργο του Βιζυηνού αποτελεί αυτοδιηγητική ιστορία στηριγμένη στην παιδική ηλικία του συγγραφέα σε συνδιασμό με το αμάρτημα που τέλεσε η μητέρα του. Επηρεασμένος έντονα απο το προσωπικό του παρελθόν και περιβάλλον έγραψε αυτό το του έργο με βάση τις εμπειρίες του παρεμβαίνοντας ελάχιστα στην ιστορία και αλλάζοντας τα ονόματα των πρωταγωνιστών.

Αφηγηματικές Τεχνικές Αφήγηση ομαλή ροή της ιστορίας ευκολότερη κατανόηση κειμένου Αφηγητής: ομοδιηγητικός Εστίαση:εσωτερική Περιγραφή λεπτομέρεις , περιγραφή χώρων, προσώπων Διάλογος παραστατικότητα έμφαση Εσωτερικός συναισθηματική κατάσταση προσώπων μονόλογος ψυχογράφηση ηρώων

Αφηγηματικές Τεχνικές Αναδρομές σε στιγμές μεγάλη έντασης στο παρελθόν Πρόδρομη μόνο στο λόγο του Γιώργη, μιλώντας αφήγηση για την ξενιτιά Αφήγηση της ιστορίας στο ποτάμι Μοιρολόι μάνας

Κοινωνικό περιβάλλον (Λαϊκές αντιλήψεις, Λαογραφικά στοιχεία,Εθιμοτυπίες,Δεισιδαιμονίες) Μέσα από τα γεγονότα αντλούμε στοιχεία για το κοινωνικό περιβάλλον της εποχής το οποίο είναι ρεαλιστικό και τα έθιμα οι αντιλήψεις και τα λαογραφικά στοιχεία έχουν άμεση επιρροή στην ζωή των ηρώων. Η κοινωνική πραγματικότητα γίνεται το σκηνικό πλαίσιο της ιστορίας. Λαογραφικά στοιχεία Θρησκευτική ζωή Η ζωή τους ήταν εξαρτημένη από τον Θεό και η πίστη τους ακλόνητη καθώς τον επικαλούνταν σε κάθε λύπη και χάρα. Το συχωροχάρτι εξιλεώνει τις ψυχές των ανθρώπων.

Επαγγέλματα Η άγνοια των ανθρώπων τους προέτρεπε να στραφούν και να εμπιστευτούν ένα άλλο πρόσωπο και να του προσάψουν μια επαγγελματική ιδιότητα παρότι δεν διέθετε τις απαιτούμενες γνώσεις (συνήθως του ιατρού) Το εθιμικό της υοθεσίας Η διαδικασία γινόταν υπό τον έλεγχο της εκκλησίας αλλά και του συνόλου της τοπικής κοινωνίας, χωρίς όμως τη συμμετοχή νομικών. Η υιοθέτηση του παιδιού βασίζεται στην υπόσχεση που δίνει η γυναίκα που υιοθετεί ότι θα αγαπήσει και θα φροντίσει το παιδί σαν να είναι δικό της. Λαϊκές αντιλήψεις , Δεισιδαιμονίες Έκβαση αρρώστιας Απέδιδαν τις μακροχρόνιες ασθένειες σε μια υπερφυσική δύναμη, ο συγγραφέας αναφέρεται σε φυλαχτά οπως το χαϊμαγλι και στις Νηρηϊδες νεραϊδες της λαϊκης ελληνικής μυθολογίας. Οι φανταστικές αυτες εξηγήσεις και οι αναφορές στον σατανά ώθησαν τους ανθρώπους να καταφύγουν στην εκκλησία καθώς την θεωρούσαν το μόνο δυνατό μέσο αντίστασης και ελπίδας. Όπως η αντίληψη οτι η παραμονή του άρρωστου επί σαράντα μερόνυχτα στην εκκλησία θα τον γιατρέψει.

-Να σκιαγραφήσετε το χαρακτήρα της μάνας  και τη σχέση της τόσο με τον αφηγητή και  τα αγόρια της όσο και με την Αννιώ.  -Πως παρουσιάζεται ο ρόλος του πατέρα; Ποια είναι η στάση του και πως τον χαρακτηρίζετε; Πατέρας- Μιχαλιώς, καλός σύζυγος, πατέρας και άνθρωπος, διασκεδαστικός χαρακτήρας, αγαπάει την γυναίκα του και θέλει να την έχει κοντά του στις χαρούμενες στιγμές. Η άποψη του είναι πως οι γονείς δεν πρέπει να κάνουν διακρίσεις στα παιδιά, όμως εκείνος έχει αδυναμία στην Αννιώ. Είναι ευαίσθητος, παραφέρεται την στιγμή που συνειδητοποιεί τον θάνατο του παιδιού του. Αρχικά φέρεται προσβλητικά στην γυναίκα του, αλλά στην συνέχεια την προστατεύει από την κοινωνική κατακραυγή. Χρηστάκης και κοιλιάρφανο, νιώθουν αγάπη για την αδελφή τους, παραβλέπουν τις διακρίσεις της μάνας, παρέχουν τους μισθούς τους για να μεγαλώσει το πρώτο υιοθετημένο κορίτσι και είναι αντίθετοι με την δεύτερη υιοθεσία.

Αφηγητής γιός, είναι τραγικό πρόσωπο, νιώθει αγάπη και στοργή για την αδελφή του και βοηθάει στις περιποιήσεις της μικρής, λόγω της ασθένειά της. Βρίσκεται κοντά στην αδελφή του στον χώρο της εκκλησίας, παρόλο που νιώθει φόβο από την επιβλητικότητα του χώρου. Τραυματίζεται ψυχικά με την προσευχή της μητέρας στην εκκλησία, στερείται την μητρική στοργή. Η λύτρωση για τον αφηγητή έρχεται αρχικά με το συμβάν στο ποτάμι όπου σώζετε από την μητέρα του και στην συνέχεια με την εκμυστήρευση του αμαρτήματος της. Αννιώ είναι φιλάσθενη, δεν μπορεί να γιατρευτεί με τα μέσα εκείνης της εποχής, αγαπάει τα αδέλφια της και μοιράζεται πράγματα μαζί τους. Είναι ευγενική και με ήθος, η σχολική φοίτηση δεν είναι υποχρεωτική για την μικρή, όπως για τα αδέλφια της.


Δεσπονιώ, ντρέπεται να αξιοποιήσει την ελευθερία που της προσφέρει η χηρία λόγω της σεμνότητας της, φροντίζει για το φαγητό των παιδιών της, την ενδυμασία τους και την πορεία τους στο σχολείο. Διστάζει να βγεί από το σπίτι της λόγω της κοινής γνώμης. Ξεπερνά την ατολμία της όταν όμως αρρωσταίνει η Αννιώ και ψάχνει να βρεί κάθε τρόπο ίασης για το παιδί της. Το όνομα της συνοδεύεται από το όνομα του άντρα της και η ενδυμασία της είναι πολύ βαριά, δηλωτικό της ηθικής που έπρεπε να έχουν οι γυναίκες εκείνης της εποχής . Είναι σεμνή και συγκρατημένη όταν θρηνεί τον άντρα της γιατί φοβάται μήπως αντιμετωπίσει την κατακραυγή του κόσμου, υπερβαίνει όμως τα όρια της όταν θρηνεί για το παιδί της. Μετά τον θάνατο της κόρης της εμφανίζεται δυναμική και αρχίζει να δουλεύει σκληρά για να ζήσει τα υπόλοιπα παιδιά της. Υιοθετεί δύο κορίτσια προσπαθώντας να πνίξει τις τύψεις που βαραίνουν την συνείδηση της λόγω του ακούσιου αμαρτήματος. Έχει χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και παρόλο που είναι βαθιά θρησκευόμενη, πιστεύει σε προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Η λύτρωση για το αμάρτημά της δεν επέρχεται ούτε με το μυστήριο της εξομολόγησης.

Ο Βιζυηνός είναι ο πάτερας του ψυχογραφικού διηγήματος Επαληθεύεται αυτός ο χαρακτηρισμός Δυο χαρακτηριστικά ψυχογραφικά παραδείγματα είναι: Η ψυχική κατάσταση της μητέρας όπου μετά την εκμυστήρευση εξηγείται η συμπεριφορά της η όποια βασανίζεται από ενοχές και δεν μπορεί να εξιλεωθεί («Το φοβερών εκείνο δυστύχημα……εν ταις ευτυχίαις της»). Η ψυχολογική κατάσταση του γιου επηρεάζεται από την αντίστοιχη της μητέρας του: « Η εκμυστήρευσης αυτή έκαμε βαθύτατων επ’ εμού εντύπωσαν. Τώρα μου ανοιγόταν οι οφθαλμοί, και κατάλαβα πολλής πράξεις της μητρός μου». Ο Βιζυηνός χαρακτηρίζεται πατέρας του ψυχογραφικού διηγήματος διότι η πεζογραφία του ψυχολογική και ψυχογραφική, ( αφού άλλωστε είχε σπουδάσει ψυχολογία), παρ όλα τα ηθογραφικά και λαογραφικά της στοιχειά εμφανίζεται αρμονικά υποταγμένη στις απαίτησης της πλοκής του μύθου . Ο μύθος και η πλοκή γίνονται ο κεντρικός μοχλός που προκαλεί τις ψυχολογικές καταστάσεις και συχνά οδηγεί τα πρόσωπα σε μια οξυτάτη κρίση συνείδησης, η χριστιανική αφοσίωση , η αγάπη και η συγνώμη αποτελούν της μόνες διεξόδους από αυτή την κρίση, και έρχονται για να φέρουν στο τέλος την κάθαρση.

Τα κύρια ψυχογραφικά του χαρακτηριστικά στο «αμάρτημα της μητρός μου» ευνόητα είναι εξής: Το διήγημα αποτελεί ψυχολογική ανάλυση οικογενειακών σχέσεων: σχέση αφηγητή με τη μητέρα, σχέση μητέρας με τα αρσενικά παιδιά της, σχέση μητέρας με τα θηλυκά παιδιά της.
 Έντονο το αυτογραφικό και το βιωματικό στοιχείο.
 Η επιμονή του συγγραφέα στον εσωτερικό κόσμο των κειμενικών προσώπων, η διείσδυση στο ψυχικό βάθος, οι αληθινές σχέσεις προσώπων. Αποδίδει τα κίνητρα της συμπεριφοράς των προσώπων και τα συναισθήματά τους. 
Συγκρούσεις μεταξύ προσώπων, συνήθως βουβές, σιωπηρές (π.χ. Γιωργή-μητέρας όταν επιστρέφουν από την εκκλησία) ή της μητέρας με το Γιωργή προς το τέλος πριν την εξομολόγηση της μητέρας, οι εσωτερικές συγκρούσεις του καθενός (π.χ. του Γιωργή μεταξύ ζήλιας και αγάπης για την Αννιώ).
 Η σωστή περιγραφή και απόδοση του ψυχικού δράματος της μητέρας.
 Κυριαρχία του μέτρου στην απόδοση του δράματος, χωρίς ακρότητες και υπερβολές (π.χ. Σε μια κορυφαία σκηνή όπως η στιγμή του ακούσματος της προσευχής από το Γιωργή στην εκκλησία)
 Η λεπτή συγκίνηση και η ανθρωπιά.
 Η αποκάλυψη στο τέλος

Η μητέρα στο τέλος της ιστορίας συνεχίζει να αισθάνεται ένοχη παρότι πήρε άφεση αμαρτιών από τον πατριάρχη. Η αίσθηση αυτής της στάσης που δημιουργεί. H μητερα αφου βγηκε απο την εκλησσια ηταν αναλαφρη, ευχαριστημενη καθως της ειχε φυγει το βαρος που κρατουσε τοσο καιρο. Ομως επειδη ηταν κατι που τη στιγματισε για μια ζωη και το κρατουσε τοσο καιρο μεσα της χωρις να αναφερει τιποτα σε κανενα ειναι φυσιολογικο ακομα και μετα την εξoμολογηση της να μην νιωθει την αφεση αμαρτιων της σε τοσο έντονο βαθμό ωστε να ξεχασει το συμβαν με το νεογεννητο μωρο. Μπορούμε να δικαιολογήσουμε αυτή τη στάση εξαιτίας της δραματικότητας που είχε το γεγονός που τη βασάνιζε. Ήταν πραγματικά δύσκολο να σβήσει από τη σκέψη της αυτό που είχε συμβεί και να νιώσει ήσυχη.


Εκδοχή για το τέλος της ιστορίας Στο τέλος της ιστορίας θα ήταν ωραίο να δούμε οτι μετά την άφεση αμαρτιών και την συγχώρεση της μητέρας για το αμάρτημά της, η ίδια πραγματικά νιώθει απαλλαγμένη από το δυσβάστακτο βάρος που έχει. Η θεία παρέμβαση να λειτουργήσει λυτρωτικά για τη μάνα, ώστε να συνεχίσει τη ζωή της χωρίς το μαρτύριο των τύψεων. Την ίδια αλλαγή θα πρέπει να δούμε και στη συμπεριφορά της Κατερινιώς, η οποία θα γινόταν πιο γλυκιά, συνετή, έξυπνη και προκομμένη, έτσι ακριβώς όπως την ήθελε ο αδερφός της.

Θεατρικό έργο Το θέατρο ‘ΤΡΙΑΝΟΝ’ παρουσιάζει ‘Το αμάρτημα της μητρός μου’ του Γεώργιου Βιζυηνού όπου παρακολούθησαμε μαζί με τους καθηγητές μας. Το αυτοβιογραφίκο διήγημα χωρίς καμία αλλαγή στη γλώσσα αποτυπώνοντας το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί η μουσική επένδυση του έργου είναι ποιήματα του Γεώργιου Βιζυηνού όπου μελοποιήθηκαν ειδικά για να αποδώσουν την τραγικότητα της ιστορίας στους θεατές. Ο Ηλίας Λογοθέτης σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στον ρόλο του Γεωργή αναδεικνύοντας τον χαρακτήρα του Βιζυηνού. Μαζί του η Μαρία Ζαχαρή ενσαρκώνει τη μάνα μ’ ένα συνταρακτικό μονόλογο εξομολογείται το Αμάρτημα της μητρός.

Πηγές Κ.Στεργιόπουλος ‘Ο Βιζυηνός και το διήγημα’ www.elia.org.gr www.ekebi.gr

Βάλια Καπελέτζη Εύα Δέσποτοπούλου Κατερίνα Παναγιωτάκη Κυριάκος Βιδάλης Σοφία Ξυλούρη