Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, ΕΘ.Ι.ΑΓ. Ε. Θεσσαλονίκη Μέτρα που μπορούν να εφαρμοσθούν στα δάση και στο αστικό πράσινο για τον περιορισμό των κλιματικών αλλαγών Καλλιόπη Ραδόγλου Τακτική Ερευνήτρια Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, ΕΘ.Ι.ΑΓ. Ε. Θεσσαλονίκη radoglou@fri.gr

Πλανητική Κλιματική Αλλαγή Φαινόμενο του θερμοκηπίου Διοξείδιο του άνθρακα CO2 , μεθάνιο CH4, N2O CFCS Εμφανίζεται μετά τη βιομηχανική επανάσταση λόγω της χρήσης ορυκτών καυσίμων

Πλανητική Κλιματική Αλλαγή Αιτίες : Ανθρώπινες δραστηριότητες Καύση ορυκτών καυσίμων Πρώτη πηγή: αυτοκίνητα & εργοστάσια παραγωγής ενέργειας Αποδάσωση Δεύτερη πηγή: υποβάθμιση δασών και δασικές πυρκαγιές Παγκοσμίως 13 εκατ. Ηα δασών ετησίως καταστρέφονται (περίπου η έκταση της Ελλάδας) αποτελούν 18% των εκπομπών του CO2 (FAO) Αποδάσωση στον Αμαζόνιο, την Ινδονησία αλλά και φωτιές στην Μεσογειακή περιοχή

Πλανητική Κλιματική Αλλαγή Φαινόμενο του θερμοκηπίου Συνέπειες : Αύξηση της θερμοκρασίας Μεταβολή των βροχοπτώσεων Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων

CO2 και θερμοκρασία Mauna Loa- (4161m) παγκόσμιο παρατηρητήριο των αλλαγών CO2 . Η μέση ετήσια θερμοκρασία επιφάνειας της γης αυξήθηκε κατά 0.6 oC από το τέλος του 19ου αιώνα.

Κύριο Περιβαλλοντικό Πρόβλημα Απαιτεί Συνεργασία κυβερνήσεων και χωρών (Ηνωμένα Έθνη) Διαθέσιμα ερευνητικά αποτελέσματα Η διαχείριση και επέκταση των δασών για την άμβλυνση των επιπτώσεων είναι σημαντικό κεφάλαιο στις διεθνείς διαπραγματεύσεις

Σκοπός Περιγραφή των μέτρων διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων για την άμβλυνση των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών σε σχέση με το πρωτόκολλο του Κιότο. Η εφαρμογή του πρωτοκόλλου στην Ελλάδα Η συμβολή του αστικού πρασίνου στην άμεση ελάττωση των κλιματικών αλλαγών

Πρωτόκολλο του Κιότο-Kyoto Protocol (COP-3) Περιέχει νομικές δεσμεύσεις για το ύψος των εκπομπών στις αναπτυγμένες χώρες (Annex I countries) μετά από το 2000 H Ελλάδα το επικύρωσε στις 31 Μαΐου 2002 Τέθηκε σε ισχύ 16 Φεβρουαρίου 2005

Άρθρο 3.4 Αλλαγές στη χρήση γης και στη δασοπονία Land use change and forestry activities LULUCF Άρθρο 3.3 Δασώσεις Αναδασώσεις & Αποδασώσεις μετά το 1990 (afforestation reforestation and deforestation (ARD) Καταγραφή των αλλαγών στην αποθήκευση άνθρακα 2008-2012. Άρθρο 3.4 Ανθρώπινες επεμβάσεις, διαχειριστικά μέτρα στη δασοπονία σε δάσος που υπήρχε το 1990. Changes in carbon stock (Γεωργία)

Δασικά Οικοσυστήματα Καλύπτουν 27% της συνολικής επιφάνειας της γης (Ceulemans et al, 1999; Palo and Vanhanen, 2000) Περικλείουν το 60% του συνολικού αποθηκευμένου άνθρακα των επίγειων οικοσυστημάτων (Ceulemans et al, 1999)

35 Βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές Annex I Countries 35 Βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές Με μείωση της κατανάλωσης καυσίμων. Με αύξηση της αποθήκευσης άνθρακα στις δεξαμενές άνθρακα (φυσικά οικοσυστήματα + καλλιέργειες). Οι υπολογισμένες εκπομπές του 1990 είναι έτος αναφοράς (baseline)

Annex I countries, Non- Annex I countries, Βιομηχανικές χώρες Εθνική Έκθεση (National Communications) Προγράμματα Project activities Non- Annex I countries, Αναπτυσσόμενες χώρες Προγράμματα Project activities

Ευρωπαϊκή Ένωση Επικύρωσε το πρωτόκολλο European Parliament (280/2004/EC) Καθόρισε Μηχανισμούς για την καταγραφή των αερίων του θερμοκηπίου και για την εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κιότο Με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Decision 2005/166/EC) καθορίστηκαν οι κανόνες εφαρμογής σε σχέση με το απογραφικό σύστημα της κοινότητας (Community inventory system) Από το 2005 όλα τα μέλη πρέπει να εφαρμόζουν τις οδηγίες για τις απογραφές (IPCC 2003, Good Practice Guidance for Land Use, Land Change and Forest

Αλλαγές στη χρήση γης και δασοπονία Αποφυγή των εκπομπών (διατήρηση και προστασία δασών, ιδιαίτερα από τις δασικές πυρκαγιές ) Αποθήκευση άνθρακα (δασώσεις -αναδασώσεις) Διαχειριστικά μέτρα Αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων και άλλων προϊόντων (τσιμέντο και σίδηρο) από τη χρήση βιομάζας και ξύλου.

Γενικά Φυτεύσεις δένδρων (ανθρώπινες επεμβάσεις μετά το 1990) Προστασία δασών Διαχειριστικά μέτρα (επεμβάσεις της πρώτης περιόδου δέσμευσης 2008-2012 και της δεύτερης μετά 2012). Τα μέτρα είναι σε συμφωνία με τις αρχές της αειφορείας, της προστασίας των δασών και της βιοποικιλότητας των υδάτινων πόρων και των εδαφών.

Γενικά Η αποθήκευση άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα δεν λύνει το πρόβλημα αλλά Βοηθά βραχυπρόθεσμα (δεκαετίες) Ερωτήματα Διάρκεια, Φυσικά όρια, Έλεγχος Απαιτούνται ακριβή στοιχεία

Στην Ελλάδα ΥΠΕΧΩΔΕ (έχει την ευθύνη για την εφαρμογή του πρωτ. του Κιότο, αποστολή εκθέσεων στο United Nations Framework Convention on Climate Change UNFCCC (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών) Δεσμεύθηκε για το 2000 με αύξηση 15% + 3% σε σχέση με το 1990 1995 Πρώτη Εθνική Έκθεση (National Communications, Greek action plan (GAP) 1997 Δεύτερη Εθνική Έκθεση 2003 Τρίτη Εθνική Έκθεση 2006 Τέταρτη Εθνική Έκθεση Δεν περιέλαβε τα δασικά οικοσυστήματα

Στην Ελλάδα Υπάρχει μια δασική απογραφή (άρχισε 1963 και τελείωσε 1992) Δεν υπάρχει απογραφή LULUCF Δεν ξέρουμε την έκταση των δασών και της δασικής γης Υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία οικοσυστημάτων

Στην Ελλάδα Αρμόδιοι για τo Kιότο ΥΠΕΧΩΔΕ Αρμόδιοι για τη διαχείριση Γενική Διεύθυνση Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Περιφερικές Διευθύνσεις Δασών (Δασαρχεία) Αρμόδιοι για Έρευνα Ινστιτούτα Δασικών Ερευνών, Τμήματα Δασολογίας ΑΕΙ και ΤΕΙ Υπήρχαν μόνο ατομικές πρωτοβουλίες

Μέτρα Δασώσεις Αναδασώσεις & Αποδασώσεις Μέτρα Δασώσεις Αναδασώσεις & Αποδασώσεις Οι αναδασώσεις Η φυσική εξάπλωση των δασών (φυσική αναγέννηση) Οι δασώσεις στα πλαίσια του κανονισμού 1257/01 Μικρού περίτροπου χρόνου φυτείες δένδρων σε αγρούς  Η συμπλήρωση διακένων και ανασυγκρότηση των παραγωγικών δασών Η δημιουργία φυτειών λεύκης σε αρδευόμενες εκτάσεις Φυτείες ταχυαυξών ειδών

Μέτρα Επέκταση του περιτρόπου χρόνου και εφαρμογή περισσοτέρων αραιώσεων σε υψηλά δάση Οι ανoρθώσεις – αναγωγές πρεμνοφυών δασών Η επέκταση του περιτρόπου χρόνου σε πρεμνοφυή δάση δρυός Οι ανορθώσεις - βελτιώσεις βιοτόπων υγροτόπων Η διαχείριση ανασυγκρότηση πολλών περιοχών Νatura Η ανόρθωση, βελτίωση και κατάλληλη διαχείριση των ορεινών βοσκοτόπων Η ανόρθωση, βελτίωση θαμνολίβαδων με κατάλληλη διαχείριση

Μέτρα H διατήρηση και προστασία των δασών από τον κίνδυνο πυρκαγιών Προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων από διάβρωση, βιοτικούς παράγοντες και ανθρωπογενή πίεση Αποτροπή αποδάσωσης Η εφαρμογή των μέτρων απαιτεί ακριβείς μετρήσεις της αποθήκευσης του άνθρακα

Μέθοδοι υπολογισμού του άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα Μέθοδοι υπολογισμού του άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα Εθνικό Επίπεδο σύμφωνα με τις υποχρεώσεις στο πρωτόκολλο του Κιότο Τοπικό Επίπεδο ακριβείς μετρήσεις σε ορισμένους τύπους οικοσυστημάτων

Μέθοδοι του υπολογισμού του άνθρακα στα φυσικά οικοσυστήματα Μέθοδος συνδιακύμανσης (Eddy flux measurements) Υπολογίζουν την καθαρή δέσμευση CΟ2 από ένα οικοσύστημα ΕUROFLUX, 11 σταθμοί στην Ευρώπη Αποδεικνύουν ότι τα δάση είναι αποθήκες CO2 κατά μέσο όρο 3.0 ton ha-1 yr-1.

Καταγραφές σε δοκιμαστικές επιφάνειες της υπάρχουσας βιομάζας Επαναλαμβανόμενες μετρήσεις διαμέτρου, ύψους. Υπέργεια βιομάζα, Υπόγεια βιομάζα, Νεκρά βιομάζα (ξηροτάπητας), Νεκρή υφιστάμενη βιομάζα. Απογραφή στο έδαφος (οργανικός άνθρακας στο έδαφος) 0-40 cm, 0-80 cm (Level II network). Συντελεστές βιομάζας- Biomass expansion factors (BEFs) (allometric function). Πρέπει να υπολογιστούν για διάφορα δασικά είδη τύποι οικοσυστημάτων και περιοχών.

Calculation of Biomass Coarse root Allometry: DM = f(BA) Stem Allometry : DM = f(BA, H, taper, density) Leaf Litter traps Fine root Minirhizotrons and in-growth cores Understory Harvest

Μέθοδοι υπολογισμού του άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα Μέθοδοι υπολογισμού του άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα Βιογεωχημικά μοντέλα (αξιοποίηση υπαρχόντων μοντέλων ή εισαγωγή νέων) Απαιτούνται κλιματικά δεδομένα

Μέθοδοι υπολογισμού του άνθρακα στα Δασικά οικοσυστήματα Εθνική απογραφή LULUC στηρίζεται σε Δασική απογραφή Προϋποθέτει την καταγραφή της αποθήκευσης του άνθρακα και των απωλειών του άνθρακα από τα δασικά οικοσυστήματα για την περίοδο (2008-2012).

Τηλεσκοπικοί μέθοδοι Χάρτες βλάστησης (μεγάλες εκτάσεις) Χρειάζονται μοντέλα, επιπλέον δεδομένα (δοκιμαστικών επιφανειών) και κλιματικά δεδομένα

Δέσμευση άνθρακα Σε ηλικία 0-15 έτη 46 g C m-2 y-1 15-25 έτη 130 g C m-2 y-1 25-33 έτη 90 g C m-2 y-1 33-47 έτη 370 g C m-2 y-1 47-62 έτη 600 g C m-2 y-1 Στο οργανικό ορίζοντα 2800 g C m-2 62 ετών 5300 g C m-2 130 ετών

Στην Ελλάδα Πρέπει να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις του Κιότο Εθνικό Επίπεδο (σχεδιασμός, Χρηματοδότηση) Να επιλεχθεί μεθοδολογία συμβατή στις λεπτομέρειες με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Να δημιουργηθεί βάση δεδομένων Σε τοπικό Επίπεδο Να χρηματοδοτηθούν προγράμματα υπολογισμού του άνθρακα στα δασικά οικοσυστήματα.

Περιαστικό Δάσος Θεσσαλονίκης Προστασία από πυρκαγιά και καταπατήσεις Νέες φυτεύσεις Διαχειριστικά μέτρα ενίσχυσης της αποθήκευσης του άνθρακα απαιτούνται ακριβείς μετρήσεις της αποθήκευσης του άνθρακα

Ανταπόκριση των δένδρων στην αύξηση του [CO2]

Αστικό Πράσινο (δένδρα, Θάμνοι ) Μπορεί να συμβάλλει στην άμεση ελάττωση των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών Μείωση της συγκέντρωσης του CO2 Κατά κανόνα είναι αυξημένη

Αστικό Πράσινο (δένδρα, θάμνοι ) Μπορεί να συμβάλλει στην άμεση ελάττωση των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών Βελτίωση του τοπικού μικροκλίματος Μείωση των ακραίων θερμοκρασιών Ελάττωση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας

Αστικό Πράσινο (δένδρα, θάμνοι ) Μπορεί να συμβάλλει στην άμεση ελάττωση των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών Βελτίωση της κίνησης του αέρα Βελτίωση της ποιότητας του αέρα Συγκράτηση σωματιδίων και ρύπων Βελτίωση της επιφανειακή υδατικής απορροής Βελτίωση της αισθητικής του χώρου

Αστικό Πράσινο Μέτρα Να φυτευτεί κάθε ελεύθερος χώρος (αν και είναι λίγοι) Να επιλεχθούν δένδρα με δυνατότητα μεγαλύτερης δέσμευσης CO2 Να ευαισθητοποιηθεί το κοινό για την εξάπλωση του πρασίνου Να γίνονται καλλιεργητικές επεμβάσεις με στόχο την αποθήκευση άνθρακα

Αστικό Πράσινο Να δημιουργηθεί βάση δεδομένων Μπορεί πιλοτικά να μετρηθεί η αποθήκευση άνθρακα

Thank you