ΤΡΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΜΑΧΕΣ, ΔΥΟ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΟΛΥΚΡΟΤΗ ΔΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 16ΟΥ ΚΑΙ 17ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ: QUANTUM ΜΑΘΗΜΑ: PROJECT ΣΧ. ΕΤΟΣ: 2012- 2013 ΜΕΛΗ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ ΧΑΡΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΕΛΛΗ ΕΛΕΝΑ ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗ

Το θέμα της ερευνητικής εργασίας με την οποία επιλέξαμε να ασχοληθούμε κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου ήταν η Επιστημονική Επανάσταση, μία περίοδος στην οποία έλαβαν χώρα αμέτρητες ανακαλύψεις καθώς ο άνθρωπος προσπαθούσε να μάθει όλο και περισσότερα για τον κόσμο που τον περιβάλλει. Μια περίοδος μεγάλων αλλαγών, αφού προηγούμενες αντιλήψεις αμφισβητήθηκαν και στο τέλος θεωρήθηκαν ξεπερασμένες. Ήταν στο χέρι του κάθε ανθρώπου να αποφασίσει αν τελικά θα υποστήριζε τις νέες αυτές αντιλήψεις ή αν θα επέμενε στα όσα ήδη γνώριζε. Η ομάδα μας ασχολήθηκε σε πρώτη φάση με το να μάθει περισσότερα για εκείνη την περίοδο: πότε, πώς και γιατί υπήρξε και ποια ήταν η σημασία της στον κόσμο του 16ου και του 17ου αιώνα; Ακόμη θελήσαμε να συνεχίσουμε μαθαίνοντας για τη δημιουργία μιας νέας κοινότητας της εποχής εκείνης, αυτής των φυσικών- φιλοσόφων. Τέλος μελετήσαμε δύο από τις λεγόμενες επιστημονικές διαμάχες της εποχής, τη διαμάχη για τη Vis Viva και τη διαμάχη ανάμεσα στο Νεύτωνα και το Χουκ.

ΠΟΤΕ, ΠΩΣ; Επιστημονική επανάσταση ονομάζουμε την περίοδο που καλύπτει κυρίως το 16ο και 17ο αιώνα. Ξεκινά το 1543 με τη δημοσίευση του έργου του Κοπέρνικου Περί της Περιστροφής των Ουράνιων Σφαιρών, συνεχίζεται με τη δημοσίευση του έργου του Γαλιλαίου σχετικά με τους ουρανούς και τις κινήσεις των πλανητών και ολοκληρώνεται με το έργο του Νεύτωνα Οι Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας που κυκλοφόρησε το 1687. Η διαπίστωση ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο και όχι το αντίστροφο έθεσε υπό αμφισβήτηση πολλές ιδέες που ως τότε θεωρούνταν δεδομένες, αφού διδάσκονταν ακόμη και στα πανεπιστήμια και τα σχολεία και προστατεύονταν από την Εκκλησία. Έτσι λοιπόν, μέχρι και το Μεσαίωνα η γνώση των ανθρώπων περιοριζόταν στα όσα έλεγε η θρησκεία. Το 14ο αιώνα όμως η Εκκλησία αντιμετώπισε κρίση. Έτσι οι επιστήμονες και φιλόσοφοι είχαν πια τη δυνατότητα να διεξάγουν πειράματα και συλλογισμούς, δίχως όμως να ανατρέπουν αυτά που δίδασκε η Εκκλησία. Μεταβολές όμως κατά το 16ο αιώνα ώθησαν τους ανθρώπους στο να αναζητήσουν οι ίδιοι την αληθινή γνώση. Στράφηκαν λοιπόν στην άμεση παρατήρηση. Έτσι γεννήθηκε η Επιστημονική Επανάσταση.

O I Μ Ε Γ Α Λ Ε Σ Α Λ Λ Α Γ Ε Σ Είναι γεγονός ότι η Επιστημονική Επανάσταση υπήρξε περίοδος μεγάλων μεταβολών σε όλους σχεδόν τους τομείς. Κεντρικό ρόλο στις αλλαγές που έλαβαν χώρα την περίοδο εκείνη έπαιξε ο Κοπέρνικος χάρη στη θεωρία του περί της περιστροφής των ουράνιων σφαιρών. Μέχρι τότε ήταν κοινώς αποδεκτή η θεωρία του γεωκεντρικού συστήματος, η οποία και καταρρίφθηκε στα πρώτα στάδια κιόλας της Επιστημονικής Επανάστασης. Μπορούμε ακόμα να πούμε ότι η Επιστημονική Επανάσταση ήταν αυτή που κατέρριψε τις θεωρίες των αρχαίων Ελλήνων που είχαν διατηρηθεί ως και το Μεσαίωνα. Αιχμή της επιστημονικής επανάστασης αποτέλεσαν η αστρονομία, τα μαθηματικά και η φυσική. Με χαρακτηριστικά γνωρίσματα την άμεση παρατήρηση, τη συσσώρευση δεδομένων, την ανακάλυψη νόμων και την ανάπτυξη συστηματικών πειραματικών μεθόδων καταλήγει η επιστημονική επανάσταση στην εξερεύνηση του σύμπαντος. Τα συμπεράσματα σημαντικών επιστημόνων του 16ου και του 17ου αιώνα αμφισβήτησαν την εικόνα του κόσμου όπως αυτή ερμηνευόταν από τα κείμενα του Αριστοτέλη και τη Βίβλο.

ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ, ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ, ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ Αναμφίβολα μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της εποχής ήταν αυτή του ηλιοκεντρικού συστήματος, ότι δηλαδή οι πλανήτες γυρνούν γύρω από τον ήλιο κι όχι από τη γη . Τη γνώση αυτή προσέφερε στους ανθρώπους ο Κοπέρνικος. Σημαντικά συμπεράσματα προέκυψαν και στο χώρο του μικρόκοσμου. Χάρη στο μικροσκόπιο ανακαλύφθηκε η ύπαρξη των μικροβίων. Όλα τα παραπάνω συμπεράσματα ήρθαν σε άμεση ρήξη με την Εκκλησία και τις Αριστοτελικές απόψεις που ήταν κυρίαρχες ως τότε. Εξίσου αξιόλογο είναι το έργο του Ρενέ Ντεκάρτ Λόγος Περί Μεθόδου. Ο Μπαρούχ Σπινόζα, με την αντίληψή του ότι Θεός και φύση είναι ένα πράγμα, τάχτηκε υπέρ της Καρτεσιανής θεωρίας και διαμόρφωσε έτσι τον πυρήνα του κινήματος του Διαφωτισμού. Το τεράστιας σημασίας έργο του Νεύτωνα Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας οδήγησε την επιστήμη σε νέες κατευθύνσεις. Σημαντική αναφορά πρέπει να γίνει και για το έργο του Γιοχάνες Κέπλερ, ο οποίος ως αστρονόμος κατέληξε στους τρεις νόμους για την κίνηση των πλανητών. Φυσικά, κεντρική προσωπικότητα στο χώρο της Επιστήμης υπήρξε ο Γαλιλαίος, ο οποίος επαλήθευσε τη θεωρία του Κοπέρνικου χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά το αστρονομικό τηλεσκόπιο.

Η Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Κ Ο Ι Ν Ο Τ Η Τ Α Όταν αναφερόμαστε στα δημιουργήματα που προέκυψαν κατά την περίοδο της Επιστημονικής Επανάστασης δεν περιοριζόμαστε απλώς στις εφευρέσεις και ανακαλύψεις που έλαβαν χώρα τότε αλλά και στη νέα κοινότητα που γέννησε η περίοδος του 16ου και 17ου αιώνα, αυτή των φυσικών φιλοσόφων. Η κοινότητα των φυσικών φιλοσόφων με την εμφάνισή της αναπόφευκτα αντικατέστησε άλλες κοινότητες κι έπρεπε να αποδείξει ότι μπορεί να αναλάβει εξίσου καλά το δικό τους έργο. Φυσικά θα προκαλούσε μεγάλο κύμα διαφωνιών και εντάσεων στην κοινωνία, ειδικά όταν οι επιστήμονες αυτοί θα εμπλέκονταν και θα αμφισβητούσαν τις θεωρίες των θεολόγων. Τα τότε πανεπιστήμια έπαψαν να είναι κέντρα διάδοσης των νέων ιδεών, αφού τους απαγορευόταν να είναι φορείς απόψεων που θα αμφισβητούσαν την κοινά αποδεκτή γνώμη. Έτσι, ιδρύονταν συχνά Ακαδημίες, μέσω των οποίων οι επιστήμονες μπορούσαν να κάνουν τις έρευνές τους και χάρη στη διανομή περιοδικών των ακαδημιών αυτών να έχουν τη δυνατότητα να διαδώσουν τα νέα συμπεράσματά τους. Μία σπουδαία Ακαδημία της εποχής υπήρξε η Royal Society στην Αγγλία.

VS. H ΔΙΑΜΑΧΗ VIS- VIVA Μία από τις επιστημονικές διαμάχες της εποχής που εξετάζουμε ήταν αυτή για τη vis-viva, η οποία και διήρκεσε πέντε χρόνια. H διαμάχη αυτή ήταν ανάμεσα στο μαθηματικό Leibniz και τους οπαδούς του Καρτέσιου, αφού ο ίδιος ο Καρτέσιος δε ζούσε εδώ και κάποιες δεκαετίες. Οι δύο αυτές προσωπικότητες είχαν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, σε πρώτη φάση όσον αφορά στα αίτια της κίνησης των σωμάτων. Ο Καρτέσιος συγκεκριμένα ήταν της άποψης ότι η κίνηση κάποιων σωμάτων οφείλεται στην κίνηση που εμπότισε μέσα τους ο ίδιος ο Θεός. Ο Leibniz από την άλλη υποστήριζε ότι ένα σώμα κινείται χάρη σε μία δύναμη που βρίσκεται μέσα σε αυτό. Ο Καρτέσιος επίσης θεωρούσε ότι η κίνηση με τον τρόπο που την όρισε είναι διατηρητέα, εκεί που ο Leibniz ήταν της άποψης ότι η δρώσα δύναμη (vis- viva) σε ένα σώμα είναι διατηρητέα. Άλλος ένας άξονας στον οποίο υπήρχαν διαφορές μεταξύ των απόψεων των δύο πλευρών είναι πάνω στον υπολογισμό της δύναμης, την οποία οι οπαδοί του Καρτέσιου αποκαλούσαν ορμή. Ένας από τους τύπους μάλιστα που δόθηκαν για τον υπολογισμό αυτό ήταν αυτός που χρησιμοποιούμε σήμερα για τον υπολογισμό της κινητικής ενέργειας. Συγκεκριμένα οι δύο τύποι που απασχολούσαν τους επιστήμονες του 17ου αιώνα ήταν ο m|v| και ο mv.

VS. ΣΧΕΣΗ ΝΕΥΤΩΝΑ- HOOKE O Νεύτωνας είχε πολλές φορές φτάσει στο σημείο να επιβεβαιώνει προηγούμενες θεωρίες, να τις συμπληρώνει ή και να τις διορθώνει. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως ερχόταν σε διαμάχη με άλλους επιστήμονες. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η σχέση του Νεύτωνα με το Hooke. Ο Robert Hooke ήταν κι αυτός Άγγλος φυσικός όπως και ο Νεύτωνας. Γεννήθηκε περίπου στα μέσα του 17ου αιώνα και υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της Βασιλικής Εταιρίας. Η διαμάχη ανάμεσα στο Νεύτωνα και το Hooke χαρακτηρίζεται από κάποιους θρυλική. Στην πορεία της έρευνάς του για να βρει τις αιτίες που η Σελήνη παραμένει σε τροχιά γύρω από τη Γη και δεν πέφτει πάνω της, ο Νεύτωνας διατύπωσε τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης. Αρχικά όμως υποστήριζε ότι η αιτία του φαινομένου αυτού είναι μια φυγόκεντρος δύναμη που απωθεί τη Σελήνη από τη Γη. Στο σημείο αυτό ο Hooke στέλνοντας ένα γράμμα στο Νεύτωνα του επισήμανε ότι η δύναμη που ευθύνεται για αυτό κεντρομόλος. Παρά τη μεταγενέστερη κόντρα που αναπτύχθηκε μεταξύ τους συχνά ο Hooke έστελνε γράμματα στο Νεύτωνα ζητώντας τη γνώμη του πάνω σε κάποια νέα θεωρία. Ένα από τα γράμματα του Hooke μάλιστα βοήθησαν το Νεύτωνα να καταλάβει ότι θα ήταν σωστό να εστιάσει στην περίπτωση μιας κεντρομόλου δύναμης. Ο Νεύτωνας αποφάσισε να δημοσιεύσει τα πορίσματά του γύρω από την τροχιά των πλανητών. Τότε ήρθε και η στιγμή που ξεκίνησε μια μεγάλη διαμάχη με το Hooke, κατηγορώντας τον ότι είχε αντιγράψει κάποια από αυτά που ο Νεύτωνας είχε ήδη διατυπώσει. Αυτό συνέβη σε μια περίοδο που ο Hooke ήταν μεγάλης ηλικίας και με κλονισμένη την υγεία του, έως ότου πεθάνει το 1703.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η Επιστημονική Επανάσταση είναι μια περίοδος μεγάλων αλλαγών που διήρκεσε ενάμιση αιώνα περίπου, από το 1543 έως το 1687. Είναι γεγονός ότι εκείνη την περίοδο ο κόσμος έπαψε να θεωρεί απολύτως σωστά τα όσα διδασκόταν στα σχολεία και τα πανεπιστήμια με την Εκκλησία να επιβάλλει τον έλεγχό της σχεδόν παντού. Οι επιστήμονες και φιλόσοφοι αναζήτησαν την αληθινή γνώση κάνοντας πειράματα, διαμορφώνοντας νέες θεωρίες και διαψεύδοντας άλλες. Η εποχή αυτή ανέδειξε μεγάλες προσωπικότητες, όπως το Νεύτωνα, το Γαλιλαίο, τον Κοπέρνικο, τον Καρτέσιο και πολλούς άλλους. Ακόμα, δημιουργήθηκε η επιστημονική κοινότητα και ιδρυθήκαν Ακαδημίες που είχαν σκοπό να διαδώσουν τις νέες γνώσεις. Φυσικά ήταν μια πολυτάραχη περίοδος, με διαμάχες όχι μόνο ανάμεσα στους επιστήμονες και την Εκκλησία, μα και μέσα στην ίδια την επιστημονική κοινότητα. Παρ’ όλα αυτά η τεράστια σημασία της Επιστημονικής Επανάστασης είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι άλλωστε γεγονός ότι τότε τέθηκαν τα θεμέλια για τη γνώση του σήμερα.

_ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΤΕ_ QUANTUM _ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΤΕ_ ΜΑΘΗΜΑ: PROJECT ΤΡΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΜΑΧΕΣ, ΔΥΟ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΟΛΥΚΡΟΤΗ ΔΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 16ΟΥ ΚΑΙ 17ΟΥ ΑΙΩΝΑ