Εγκυμοσύνη και ιοντίζουσες ακτινοβολίες Δρ. Παναγιώτης Κηπουρός Φυσικός Ιατρικής - Ακτινοφυσικός

Εισαγωγή Τα βιολογικά αποτελέσματα στο κύημα λόγω ακτινοβόλησης του εξαρτώνται από : Το στάδιο της ανάπτυξης του (εβδομάδα κύησης) Τη δόση της ακτινοβολίας που δέχθηκε Τα άμεσα αποτελέσματα της ακτινοβόλησης του κυήματος είναι: Θανάτωση Εμφάνιση δυσπλασιών για δόσεις > 100 mSv ( 1000 α/γ θώρακος) Νοητική καθυστέρηση μείωση του IQ κατά 3 μονάδες ανά 100 mSv Η «φυσιολογική» πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων ανωμαλιών (για λόγους άσχετους με ακτινοβολίες) είναι 3-6 %

Εισαγωγή Τα απώτερα αποτελέσματα της ακτινοβόλησης του κυήματος είναι: Καρκινογένεση Λευχαιμία Το ποσοστό εμφάνισης καρκίνου στα άτομα του πληθυσμού (για λόγους άσχετους με ακτινοβολίες) είναι 25 % 1.5 % ανά 100 mSv

Επιδράσεις της ακτινοβολίας στο κύημα Χρόνος μετά τη σύλληψη Επίδραση της ακτινοβολίας Πρώτες 3 εβδομάδες (περίοδος εμφύτευσης του κυήματος στη βλεννογόνο της μήτρας) Κανένα αποτέλεσμα στο παιδί που θα γεννηθεί 3η έως 8η εβδομάδα (περίοδος μείζονος οργανογένεσης) Πιθανότητα εμφάνισης δυσπλασιών Κατώφλι: 100 mSv 8η έως 25η εβδομάδα (περίοδος διάπλασης του κεντρικού νευρικού συστήματος) Πιθανότητα μείωσης του δείκτη νοημοσύνης και διανοητική καθυστέρηση 4η εβδομάδα έως τη γέννηση Πιθανότητα καρκινογένεσης στην παιδική ηλικία ή στην ενήλικο ζωή

Δόσεις στο κύημα από διαγνωστικές εξετάσεις Εξέταση Δόση στο κύημα (mSv) Πιθανότητα ανάπτυξης θανατηφόρου καρκίνου (%) Ακτινογραφία θώρακα 0.01 >> σπονδ. Στήλης 1.7 0.025 >> κοιλίας Αξονική θώρακα 0.06 >> κεφαλής >> πυέλου 25 0.4 >> κοιλίας 8 0.1 Σπινθηρ. οστών 3.3 0.05 >> μυοκαρδίου 3.7 σύγκριση Υπενθύμιση: το «σύνηθες» ποσοστό εμφάνισης νεοπλασιών είναι 25 %

Ακτινοπροστασία του κυήματος πριν την εξέταση Ενημερώστε το προσωπικό του εργαστηρίου αν νομίζετε ότι είστε έγκυος

Ακτινοπροστασία του κυήματος πριν την εξέταση Σε περίπτωση που η εξεταζόμενη δεν έχει παρατηρήσει καθυστέρηση στον κύκλο ή βρίσκεται εντός διαστήματος 10 ημερών από την έναρξη της τελευταίας εμμήνου ρήσεως τότε η εξέταση πραγματοποιείται κανονικά. Εάν υπάρχει υπόνοια εγκυμοσύνης η εξέταση πρέπει να αναβάλλεται μέχρι την επόμενη έμμηνο ρύση ή να πραγματοποιείται εφόσον έχει προηγηθεί αρνητικό τεστ εγκυμοσύνης. Σε περίπτωση που η εξέταση είναι αιτιολογημένη, πρέπει να πραγματοποιηθεί κανονικά. Όταν η εγκυμοσύνη είναι γνωστή τότε πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές διαγνωστικές μέθοδοι με χαμηλότερη ή μηδενική ακτινική επιβάρυνση (π.χ υπέρηχοι, μαγνητική τομογραφία κλπ). Σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης προέχει η άμεση διάγνωση και η ασφάλεια της εγκύου.

Έκθεση της εγκύου σε ακτινοβολίες χωρίς να είναι γνωστή η εγκυμοσύνη Εάν η δόση στο κύημα δεν υπερβαίνει το 1 mSv τότε δεν είναι απαραίτητη η λήψη μέτρων (δοσιμετρικοί υπολογισμοί κλπ) διότι δεν συνεπάγονται βλάβες σε αυτό ενώ η πιθανότητα εμφάνισης απώτερων αποτελεσμάτων είναι αμελητέα. Η διακοπή της κύησης δεν αιτιολογείται για δόσεις στο κύημα μικρότερες των 100 mSv. Επίσης, η διακοπή δεν αιτιολογείται σε εξετάσεις όπου το κύημα είναι εκτός της κύριας δέσμης της ακτινοβολίας (π.χ α/γ άκρων, μαστογραφία κλπ). Σε περιπτώσεις όπου η δόση στο κύημα ξεπερνά τα 100 mSv η απόφαση διακοπής της εγκυμοσύνης ανήκει αποκλειστικά στο οικογενειακό περιβάλλον αφού πρώτα ενημερωθεί για τις πιθανότητες εμφάνισης βλαβών. Υπενθύμιση: Σε καμία συνήθη διαγνωστική εξέταση δεν αναμένονται δόσεις της τάξης των 100 mSv στο κύημα.

Επίλογος - Συμπεράσματα Οι συνήθεις διαγνωστικές εξετάσεις δεν εγκυμονούν κινδύνους για το κύημα. Η ενημέρωση του ιατρού, πριν την εξέταση, για ενδεχόμενη εγκυμοσύνη είναι μείζονος σημασίας. Η διακοπή της εγκυμοσύνης είναι αιτιολογημένη μόνο σε εξαιρετικές-ακραίες περιπτώσεις. Η σωστή ενημέρωση (εκτίμηση πιθανοτήτων εμφάνισης βλαβών) των γονέων είναι βασική αφού η απόφαση είναι αποκλειστικά δική τους. Σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης (ατυχήματα, ακτινοθεραπεία) προέχει η ασφάλεια της εγκύου.