Διαβίωση στη Φύση – Μικροί Κατασκηνωτές Περιβαλλοντική Ομάδα Δημοτικού Σχολείου Νέας Χηλής Στ1 τάξη Υπεύθυνη προγράμματος: Ελένη Δελίδου Υπεύθυνη τμήματος: Μαρία Βαλκάνη Επιμέλεια – δημιουργία cd: Ελένη Δελίδου Συνέχεια

Θεματικές ενότητες Εκπαιδευτικές δραστηριότητες Θεωρητικό υπόβαθρο Συνεργασία με άλλους φορείς

Θεωρητική Εκπαίδευση των μαθητών/τριών Είδη κατασκήνωσης Σχεδιασμός κατασκήνωσης Εξοπλισμός κατασκήνωσης Προσανατολισμός Συμπεριφορά στον κατασκηνωτικό χώρο Πρώτες Βοήθειες

Είδη Κατασκήνωσης Οργανωμένη κατασκήνωση Ελεύθερη κατασκήνωση Η κατασκήνωση που γίνεται σε συγκεκριμένους οριοθετημένους χώρους στους οποίους παρέχονται ανέσεις για τις καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου. Για παράδειγμα τα Δημοτικά ή ιδιωτικά οργανωμένα κάμπινγκ, όπου η πρόσβαση γίνεται με το αυτοκίνητο. Τα κάμπινγκ αυτά διαθέτουν φωτισμό, ζεστό νερό, τουαλέτες, σούπερ μάρκετ, εστιατόριο καθώς και ειδικούς χώρους κοινόχρηστης κουζίνας και πλυσταριού. Επίσης, διαθέτουν χώρους αναψυχής με αθλητικές εγκαταστάσεις, αίθουσες με ηλεκτρονικά παιχνίδια, κινηματογράφο, κλπ ώστε να απασχολείται ο κατασκηνωτής στον ελεύθερο χρόνο του. Ελεύθερη κατασκήνωση Η κατασκήνωση που γίνεται οπουδήποτε στην ύπαιθρο χωρίς τις στοιχειώδεις υποδομές. Οι κατασκηνωτές έχουν την ευθύνη να οργανώσουν μόνοι τους τον προσωρινό καταυλισμό τους και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την ασφαλή διαμονή τους εκεί.

Σχεδιασμός Κατασκήνωσης Οργανωμένης Ελεύθερης

Σε Οργανωμένη Κατασκήνωση πριν αποφασίσουμε να στήσουμε το αντίσκηνο: Κατά το στήσιμο απομακρύνουμε όλα τα ανώμαλα υλικά του εδάφους, όπως πέτρες, ξύλα, αγκάθια, απορρίμματα. Ανοίγουμε αυλάκια γύρω από το αντίσκηνο για να μην μπουν νερά σε περίπτωση ξαφνικής βροχής. Αν το αντίσκηνο στηθεί σε επικλινές έδαφος, τότε το κεφάλι κατά τον ύπνο τοποθετείται στο ψηλότερο σημείο. Το κεφάλι να βρίσκεται απέναντι από την πόρτα. Επιλέγουμε έναν από τους διαθέσιμους χώρους του κάμπινγκ σύμφωνα με την επιθυμία μας. Στήνουμε στην πιο ομαλή τοποθεσία του διαθέσιμου χώρου Προσέχουμε να μη στήσουμε πάνω σε φωλιές εντόμων και μικρών ερπετών Επιλέγουμε τον προσανατολισμό που θέλουμε να έχουμε μέσα στο κάμπινγκ Ανάλογα με τις επιθυμίες μας για τη διαμονή μας, ελέγχουμε τη γύρω περιοχή. Π.χ. αν θέλουμε ησυχία δεν θα στήσουμε δίπλα σε μια οικογένεια με μικρά παιδιά. Αντιθέτως αν θέλουμε να γνωρίσουμε νέους φίλους, στήνουμε δίπλα σε ομοειδείς κατασκηνωτές.

Σχεδιασμός Ελεύθερης Κατασκήνωσης πριν αποφασίσουμε να στήσουμε το αντίσκηνο προσέχουμε τα εξής: Κατά το στήσιμο απομακρύνουμε όλα τα ανώμαλα υλικά του εδάφους, όπως πέτρες, ξύλα, αγκάθια, απορρίμματα. Ανοίγουμε αυλάκια γύρω από το αντίσκηνο για να μην μπουν νερά σε περίπτωση ξαφνικής βροχής. Αν το αντίσκηνο στηθεί σε επικλινές έδαφος, τότε το κεφάλι κατά τον ύπνο τοποθετείται στο ψηλότερο σημείο. Το κεφάλι να βρίσκεται απέναντι από την πόρτα. Γίνεται καταμερισμός εργασιών. Φροντίζουμε για το φαγητό (παρασκευή και διατήρηση). Φύλαξη λίγο πιο μακριά από τα αντίσκηνα. Διάνοιξη λάκκου και επικάλυψη για την τουαλέτα Εύρεση χώρου για τη συγκέντρωση των απορριμμάτων Επιλέγουμε σκιερό ή ηλιόλουστο μέρος ανάλογα με την εποχή Τα μέρος της κατασκήνωσης να είναι ανοιχτό και μαλακό πλάτωμα. Εάν υπάρχουν φυσικά εμπόδια, είναι καλύτερα να στήσουμε πίσω από αυτά για να ανακόπτουν τον αέρα. Να ελέγξουμε το χώρο για ασφάλεια και διαφυγή. Να υπάρχει νερό κοντά. Να βρούμε μέρος για το άναμμα της φωτιάς. Η κατασκήνωση να εντοπίζεται εύκολα τη νύχτα. Δε στήνουμε ποτέ: Σε διάδρομο κοπαδιών Σε βαθουλώματα του εδάφους – ρέματα Κάτω από μεμονωμένα δέντρα γιατί μπορεί να σπάσουν τα κλαδιά.   Πηγή: Κουθούρης, Χ. (2009). Υπαίθριες Δραστηριότητες Αναψυχής Ακραία Αθλήματα. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη.

Εξοπλισμός κατασκήνωσης Για τη σκηνή Αντίσκηνο, πασσαλάκια, σκοινί, σφυράκι, φακό, μπαταρίες, λάμπα Για τον ύπνο στρωματάκι, υπνόσακο Για το φαγητό νερό, θερμός, γκαζάκι, σουγιάς, ένα βολικό μαγειρικό σκεύος, κύπελλο Για την καθαριότητα σακκούλες σκουπιδιών, σκουπάκι, φαράσι, βιοδιασπώμενα απορρυπαντικά Για το φαρμακείο Βαμβάκι, ιώδιο, ψαλιδάκι, γάζες, νάρθηκες, αντικουνουπικό, αντικνησμικές κρέμες, αντιοφικό ορό, αμμωνία Για τη διασκέδαση Επιτραπέζια παιχνίδια, βιβλία, cd μουσικής κλπ). Προσωπικά είδη ρούχα άνετα και ζεστά, αδιάβροχο, καλά παπούτσια (μποτάκια) βιοδιασπώμενο σαπούνι και σαμπουάν

Συμπεριφορά στον κατασκηνωτικό χώρο Στο οργανωμένο κάμπινγκ Στην ελεύθερη κατασκήνωση

Συμπεριφορά στην οργανωμένη κατασκήνωση Δεν κάνουμε φασαρία ώστε να ενοχλούμε τους διπλανούς Τηρούμε τις ώρες κοινής ησυχίας Χρησιμοποιούμε με κόσμιο τρόπο τους κοινόχρηστους χώρους Μαζεύουμε τα σκουπίδια μας Διατηρούμε τις περιβαλλοντικές μας ευαισθησίες (δεν καταστρέφουμε δέντρα, θάμνους κλπ) Τηρούμε τους κανονισμούς του κάμπινγκ Θυμόμαστε ότι και οι άλλοι έχουν τα ίδια και ίσα δικαιώματα μ’ εμάς στη χρήση του κατασκηνωτικού χώρου Συμπεριφορά στην οργανωμένη κατασκήνωση

Συμπεριφορά στην ελεύθερη κατασκήνωση Δεν ξεριζώνουμε τίποτα Δεν κάνουμε θόρυβο για να μην ενοχλούμε τους μόνιμους κατοίκους του δάσους Δεν χρησιμοποιούμε συσκευασίες μιας χρήσης (πλαστικά ποτήρια, πιάτα κλπ) Προτιμάμε το γκαζάκι για τη μαγειρική παρά το άναμμα της φωτιάς. Για το άναμμα της φωτιάς δεν κόβουμε δέντρα και κλαδιά αλλά μαζεύουμε τα ξερά πεσμένα κλαδιά καθαρίζοντας έτσι και το δάσος. Όταν σβήνουμε τη φωτιά την ελέγχουμε καλά, δεν αφήνουμε αποκαΐδια και αποκαθιστούμε πλήρως το σημείο όπου έκαιγε. Είναι καλό να έχουμε πάντα νερό κοντά στη φωτιά. Δεν θάβουμε τα χαρτιά της τουαλέτας. Δεν απομακρύνουμε υλικά του δάσους από τον τόπο τους. Δεν παίρνουμε τίποτα μαζί μας. Δεν χαράζουμε μονοπάτια Δεν χρησιμοποιούμε απορρυπαντικά και σαπούνι Καλύπτουμε κάθε ίχνος μας όταν φεύγουμε ώστε να μείνει ο χώρος ακριβώς όπως ήταν πριν έρθουμε. “LEAVE NO TRACE” είναι το σύνθημά μας. Συμπεριφορά στην ελεύθερη κατασκήνωση

Εκπαίδευση στον Προσανατολισμό Χωρίς όργανα Με όργανα Με τον ήλιο Με τη Σελήνη Με τους αστερισμούς τη νύχτα Με την παρατήρηση φυσικών σημαδιών Χρήση πυξίδας Διάβασμα και χρήση χάρτη Με ένα φυσικό αντικείμενο και ένα όργανο Με τον ήλιο και ένα ρολόι χεριού Πηγή: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας (2007). Προσανατολισμός στο Φυσικό και στο Δομημένο Περιβάλλον. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Website: http://kpe-makrin.mag.sch.gr, e-mail: mail@kpe-makrin.mag.sch.gr

Προσανατολισμός με τον Ήλιο Γνωρίζοντας ότι στο Βόρειο ημισφαίριο, ο Ήλιος μεταξύ Ανατολής και Δύσης πραγματοποιεί μια νότια ελλειπτική τροχιά, μάθαμε με τη βοήθεια ενός ξύλου να βρίσκουμε εύκολα τον άξονα Ανατολής- Δύσης. Το πείραμά μας Τοποθετήσαμε κάθετα ένα ξύλο στο έδαφος και σημειώσαμε τη σκιά του στο έδαφος με ένα σημείο (Α). Περιμέναμε 15΄- 30΄, να μετακινηθεί αρκετά ο ήλιος, και στη συνέχεια σημειώσαμε και πάλι τη σκιά του ξύλου στο έδαφος με ένα άλλο σημείο (Β). Ενώσαμε τα δυο σημεία Α και Β με μια ευθεία, σχηματίζοντας μπροστά μας τον άξονα Ανατολής - Δύσης, αλλά με αντίθετη κατεύθυνση. Δηλαδή, το σημείο Α είναι προς τη Δύση και το σημείο Β προς την Ανατολή.

Προσανατολισμός με τη Σελήνη Όταν τη νύχτα δεν υπάρχουν σύννεφα και φαίνεται η Σελήνη, αρκεί να θυμόμαστε ότι η Σελήνη ακολουθεί την ίδια ακριβώς τροχιά με τον ήλιο στον ουράνιο θόλο, αλλά με διαφορετική χρονική καθυστέρηση ανάλογα με τις φάσεις της Σελήνης. Έχοντας αυτό στο μυαλό μας εντοπίζουμε εύκολα τον άξονα Ανατολής - Δύσης

Προσανατολισμός με τον Πολικό Αστέρα. Κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορούμε εύκολα να προσανατολιστούμε, εάν γνωρίζουμε τη θέση του Πολικού Αστέρα, ο οποίος δείχνει πάντα το Βορρά. Για να εντοπίσουμε όμως σωστά τον Πολικό Αστέρα πρέπει πρώτα να εντοπίσουμε τη Μεγάλη Άρκτο, που είναι ορατή όλο το χρόνο και αρκετά ευδιάκριτη στο νυχτερινό ουρανό. Στη συνέχεια ενώνουμε με μια νοητή ευθεία τα δυο αστέρια που βρίσκονται στη βάση του τετραγώνου της Μεγάλης Άρκτου και προεκτείνουμε την ευθεία άλλες τέσσερις φορές προς τα δεξιά.

Προσανατολισμός με την παρατήρηση φυσικών σημαδιών Με τα βρύα: Τα βρύα είναι φυτά ιδιαίτερα υδρόφιλα και για αυτό φύονται μόνο σε σκιερά και υγρά σημεία. Επομένως, εάν δούμε βρύα να φύονται σε σημεία είτε πάνω στις πέτρινες στέγες είτε πάνω σε κορμούς δέντρων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτά τα σημεία μας καταδεικνύουν το Βορρά. Από τα δέντρα: τα δέντρα γέρνουν προς το Νότο γιατί τα φυσάει δυνατά ο βοριάς. Από τις μυρμηγκοφωλιές: τα μυρμήγκια τοποθετούν το μεγαλύτερο όγκο χώματος που «εξορύσσουν» προς το Βορρά για να προστατεύουν τη φωλιά τους από τους δυνατούς και κρύους Βοριάδες. Από το Ιερό της Εκκλησίας: Βλέπει πάντα προς την Ανατολή. Από το Σταυρό σε κάθε τάφο: ο Σταυρός είναι τοποθετημένος προς τη Δύση. Επίσης: Ο πιο κρύος άνεμος φυσάει από το Βοριά. Τα περισσότερα ορεινά χωριά συνήθως είναι προσανατολισμένα στο Νότο. Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι προσανατολισμένα προς το Νότο.

Χρήση πυξίδας Γνωρίσαμε την πυξίδα, τη λειτουργία της και τη χρησιμότητά της. Εντοπίσαμε το Βορρά και στη συνέχεια τα υπόλοιπα σημεία του ορίζοντα.

Εξασκηθήκαμε στη μελέτη ενός χάρτη, διαβάσαμε το υπόμνημα και εντοπίσαμε διάφορες τοποθεσίες και διαδρομές. Στη συνέχεια παίξαμε σε ομάδες το παιχνίδι «βρες πιο γρήγορα ,τη συντομότερη διαδρομή» μεταξύ διαφόρων σημείων του χάρτη της περιοχής μας.

Με τον ήλιο και ένα ρολόι χεριού Τοποθετούμε το ρολόι οριζόντια, με τον ωροδείκτη προς τον ήλιο. Η διχοτόμος της γωνίας που σχηματίζει ο ωροδείκτης και η ευθεία που ενώνει το κέντρο και τον αριθμό 12, μας υποδεικνύει το Νότο. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι επειδή ζούμε στο Βόρειο Ημισφαίριο, η διχοτόμος θα μας δείξει το Νότο, ενώ εάν ζούσαμε στο Νότιο Ημισφαίριο, η ίδια διχοτόμος θα μας έδειχνε το Βορρά. Να θυμόμαστε ότι το καλοκαίρι γυρίζουμε το ρολόι μας μία ώρα πίσω για να συντονιστούμε με τον Ηλιακό χρόνο Πηγή: Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας (2007). Προσανατολισμός στο Φυσικό και στο Δομημένο Περιβάλλον. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Website: http://kpe-makrin.mag.sch.gr, e-mail: mail@kpe-makrin.mag.sch.gr

Πρώτες Βοήθειες Προκειμένου να είμαστε ασφαλείς κατά την παραμονή μας στη φύση, μάθαμε να αντιμετωπίζουμε συνήθεις μικροτραυματισμούς στην εξοχή αλλά …και σοβαρότερα προβλήματα, ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε βοήθεια τόσο στον εαυτό μας όσο και στους συντρόφους μας. Περισσότερες λεπτομέρειες θα βρείτε «στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες» και στις «συνεργασίες».