Προσωπική και Κοινωνική Συνειδητοποίηση Προαιρετικό Σεμινάριο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου σε μάχιμους εκπαιδευτικούς Προσχολικής Εκπαίδευσης (Δεκέμβριος 2011- Φλεβάρης 2012) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Σοφία Αυγητίδου Αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Σημείωση: Οι συγκεκριμένες διαφάνειες αποτέλεσαν το βοηθητικό και υποστηρικτικό υλικό των συναντήσεών μας με τις ομάδες των νηπιαγωγών που συμμετείχαν στα σεμινάρια της Λευκωσίας και της Λεμεσού. Το υλικό αυτό δε μπορεί να γίνει κατανοητό εύκολα, αν κανείς δεν έχει συμμετάσχει στην επιμορφωτική διαδικασία. Ελπίζω όμως να είναι χρήσιμο, έστω και σε αυτή τη μορφή, για όσους παιδαγωγούς της προσχολικής ηλικίας μελετούν το νέο αναλυτικό πρόγραμμα. Σοφία Αυγητίδου (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Συνολικοί στόχοι του σεμιναρίου (α) Να συγκεκριμενοποιήσουμε και να κατανοήσουμε σε βάθος τους σκοπούς, τους άξονες, και τις επιδιώξεις που σχετίζονται με τον τομέα ανάπτυξης ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ (ΠΚΣ) Να αναγνωρίσουμε τους πολλαπλούς τρόπους με τους οποίους η ΠΚΣ συνδέεται με τους άλλους τομείς ανάπτυξης, τα γνωστικά αντικείμενα, τους διαφορετικούς τρόπους σχεδιασμού δραστηριοτήτων στο νηπιαγωγείο. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Συνολικοί στόχοι του σεμιναρίου (β) Να γνωρίσουμε τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της ΠΚΣ Να εστιάσουμε στις ευκαιρίες που μας προσφέρει το νέο Α.Π. για την ανάπτυξη της προσωπικής και κοινωνικής συνειδητοποίησης των παιδιών και ειδικότερα στις πρακτικές εφαρμογές. Να περιγράψουμε, να συζητήσουμε και να αναστοχαστούμε για τις καθημερινές πρακτικές μας στο νηπιαγωγείο Να σχεδιάσουμε σχέδια δομημένων δραστηριοτήτων και σχέδια εξελικτικών δραστηριοτήτων και να εμπλουτίσουμε τις υπάρχουσες πρακτικές μας με νέες στρατηγικές και εκπαιδευτικές διαδικασίες. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Δομή σεμιναρίου 4 συναντήσεις (15:30-18:00) Λευκωσία (13/12, 24/1, 25/1, 23/2) Λεμεσός (14/12, 26/1, 27/1, 24/2) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαδικασία και υποχρεώσεις Υποχρεώσεις: υποχρεωτική παρακολούθηση / παρουσιολόγιο Έγκαιρη προσέλευση Στην 4η συνάντηση για όσες νηπιαγωγούς παρακολούθησαν τουλάχιστον το 80% των σεμιναρίων δίνεται πιστοποιητικό παρακολούθησης. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

………………..το πιο σημαντικό είναι……….. Πέρα όμως από την εισαγωγή των στόχων, του περιεχομένου, της διαδικασίας και των υποχρεώσεων στο σεμινάριο, ………………..το πιο σημαντικό είναι……….. να γνωριστούμε και να επικοινωνήσουμε! (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

1η συνάντηση Γνωριμία (δοκιμάστε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα) 1η συνάντηση Γνωριμία (δοκιμάστε να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα) 1. ποια είναι τα πιο σημαντικά πράγματα που θέλατε να πετύχετε στο νηπιαγωγείο; Πότε θα λέγατε, στο τέλος της χρονιάς, ότι είστε ευχαριστημένες; 2. Με ποια κριτήρια αξιολογώ τα αποτελέσματα μιας δομημένης δραστηριότητας ή ενός ευρύτερου εξελικτικού σχεδίου δράσεων; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Πότε θα λέγατε ότι τα παιδιά είναι ευχαριστημένα στο νηπιαγωγείο; Τι θα μας έλεγαν, αν τα ρωτούσαμε, για το πότε περνούν καλά στο νηπιαγωγείο και πότε νοιώθουν ευτυχισμένα σε αυτό; Τι καταλαβαίνουμε συγκρίνοντας τις δικές μας προτεραιότητες με αυτές των παιδιών; Πώς επηρεάζουν οι προτεραιότητές μας τις επιλογές μας και ποιες είναι οι συνέπειες των επιλογών μας για τη συμμετοχή των παιδιών σε δραστηριότητες με νόημα για αυτά, με ευκαιρίες για πρωτοβουλία και συμμετοχή στον καθορισμό του περιεχομένου και της διαδικασίας; Ας τα σκεφτούμε όλα αυτά…. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Μερικά κριτήρια σχεδιασμού και αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου δίνοντας έμφαση στην ΠΚΣ θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα παρακάτω ερωτήματα: ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΟΙ; Δίνουμε σε όλα τα παιδιά ευκαιρίες να νοιώσουν ότι ανήκουν στην τάξη; Δίνουμε πολλαπλές ευκαιρίες να αναπτυχθούν όλα τα παιδιά με διαφοροποιημένο τρόπο; ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΑΙΔΟΚΕΝΤΡΙΚΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΙ; Έχουμε δώσει σε όλα τα παιδιά την αίσθηση ότι η άποψή τους, οι επιθυμίες και τα ενδιαφέροντά τους εισακούονται; Ενισχύουμε τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων; Σεβόμαστε τα συναισθήματά τους; ΕΧΟΥΜΕ ΜΙΑ ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ; Αξιοποιούμε τις ευκαιρίες για ολόπλευρη ανάπτυξη; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Κριτήρια σχεδιασμού και αξιολόγησης (συνέχεια) ΕΝΙΣΧΥΟΥΜΕ ΤΙΣ ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ; – ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ: δίνουμε έμφαση στην εκπαιδευτική διαδικασία παρά στην ύλη της διδασκαλίας; Αναπτύσσουμε στρατηγικές μάθησης που συνδέονται με την έκφραση, τη σύγκριση, την ταξινόμηση, την κατανόηση, τη λήψη αποφάσεων και τη μεταγνώση; ΕΝΙΣΧΥΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ; Συνεργαζόμαστε με τους γονείς, με τους συναδέλφους και με τα παιδιά για την καλύτερη οργάνωση των μαθησιακών εμπειριών; Ενισχύουμε την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση και τη συνεργασία μεταξύ των παιδιών; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Τα κριτήρια αυτά επηρεάζουν: Την οργάνωση του ΧΩΡΟΥ: κέντρα μάθησης Την οργάνωση του ΧΡΟΝΟΥ: ευέλικτη και διαφοροποιημένη Τις ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΜΑΣ: ολιστική με έμφαση στις δεξιότητες ή έμφαση στα γνωστικά αντικείμενα (ύλη) Την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: διαφοροποιημένοι τρόποι οργάνωσης ελεύθερων και δομημένων δραστηριοτήτων Το ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥ: κατευθυντικό ή εμψυχωτικό; Την ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ: πότε είμαστε ευχαριστημένες; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Σκοποί και επιδιώξεις ΠΚΣ ΑΞΟΝΕΣ 1. Μαθαίνω ποιος είμαι (προσωπική ανάπτυξη - ταυτότητες) 2. Νοιώθω ότι ανήκω και ότι μπορώ να τα πάω καλά με τους άλλους – αναγνωρίζω τις ανάγκες τους (κοινωνική γνώση – κοινωνικές δεξιότητες – ανάγκες άλλων) 3. Νοιώθω ικανός και υπεύθυνος (ανεξαρτησία, αυτοεξυπηρέτηση και αυτοπεποίθηση) 4. Λύνω προβλήματα, είμαι περίεργος, νοιώθω δημιουργικός (αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία, στάση μάθησης) 5. Κατασκευάζω δράσεις με νόημα μαζί με τους άλλους σε ένα πλαίσιο κανόνων (αυτονομία και συνεργασία, σεβασμός στους κανόνες, επιπτώσεις συμπεριφοράς) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Άρα, τα παιδιά στο πλαίσιο της ΠΚΣ θέλουμε Να εκφράζονται, να μοιράζονται εμπειρίες Να ακούνε τους άλλους Να επιλέγουν Να διαπραγματεύονται, να διεκδικούν, να υποχωρούν Να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται Να σέβονται τους κανόνες Να παίρνουν αποφάσεις Να αναγνωρίζουν τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους και να είναι υπεύθυνα (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Να δούμε μαζί αναλυτικά ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΤΙΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ (η περιγραφή του τομέα ανάπτυξης στο Α.Π. μοιράστηκε και υπάρχει στο διαδίκτυο) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Σημαντικό να διευκρινίσουμε: Πώς συνδέεται ο τομέας ανάπτυξης ΠΚΣ με: Άλλους τομείς ανάπτυξης Γνωστικά αντικείμενα Διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης των δραστηριοτήτων και των τρόπων εργασίας στην προσχολική εκπαίδευση Ρόλο της νηπιαγωγού Ρόλο των παιδιών (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Η σύνδεση γίνεται μέσα από τα επιλεγμένα θέματα και τις δραστηριότητες στο πλαίσιο σχεδίων εξελικτικών δραστηριοτήτων Παράδειγμα: ο Εαυτός μου και οι άλλοι Παιχνίδια γνωριμίας: δομημένη κινητική δραστηριότητα Ζωγραφίζω τον αγαπημένο μου φίλο: τέχνες (τρόπος αναπαράστασης + αυτοπεποίθηση) Φωτογραφίες από την οικογένεια: έκφραση συναισθημάτων και εμπειριών (δομημένη δραστηριότητα) Κανόνες στην τάξη και στο σπίτι – επίλυση προβλήματος (γνωστική ανάπτυξη) Παραμύθι για τη βοήθεια και τη συνεργασία – δομημένη αφηγηματική δραστηριότητα Το σημαντικό είναι να εμπλέκονται τα παιδιά σε δραστηριότητες με νόημα για αυτά και μέσα από την προσπάθεια ολόπλευρης ανάπτυξης των παιδιών να «εξυπηρετούνται» τα γνωστικά αντικείμενα (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Η σύνδεση γίνεται μέσα από την αναγνώριση των μαθησιακών ευκαιριών στο ελεύθερο και το δομημένο παιχνίδι Κοινωνικό δραματικό παιχνίδι Συμβολικό-φανταστικό Κατασκευαστικό – οικοδομικό Κινητικό Παιδαγωγικό υλικό Τα παιδιά: αναπτύσσουν δημιουργικότητα, φαντασία, ενεργητική συμμετοχή στην επιλογή, διερευνούν, επιλύουν προβλήματα, πειραματίζονται, διασκεδάζουν, διαπραγματεύονται, διεκδικούν, υποχωρούν, αυτοελέγχονται, αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους. Παραδείγματα (προφορικά και βιντεοσκοπημένα…..) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Η σύνδεση γίνεται μέσα από την επιλεγμένη εκπαιδευτική διαδικασία Η σύνδεση γίνεται μέσα από την επιλεγμένη εκπαιδευτική διαδικασία. Το παρακάτω παράδειγμα δείχνει πως μέσα από τη συμμετοχή των παιδιών στην προετοιμασία ενός νέου κέντρου μάθησης που συνδέεται με το περιεχόμενο ενός σχεδίου εξελικτικών δραστηριοτήτων προάγεται η ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών Δημιουργία ενός φαρμακείου, ενός οδοντιατρείου, ενός νοσοκομείου Τα παιδιά εμπλέκονται στη διαδικασία Προσδιορίζουν , αναφέρουν τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη διαμόρφωση του κέντρου μάθησης Εκφράζουν απόψεις για την οργάνωση του χώρου ( που να μπει το νέο κέντρο μάθησης, γιατί να μπει εκεί, αν χωράει, πως θα είναι η διάταξή του κ.λ.π.) Συγκρίνουν τις διαφορετικές απόψεις, επιχειρηματολογούν και παίρνουν αποφάσεις με βάση το συμπέρασμα από τη σύγκριση και την καταμέτρηση των «ψήφων» Αναλαμβάνουν την ευθύνη δράσης για την οργάνωση του χώρου αφού αποφασίσουν τον επιμερισμό εργασίας και τους κανόνες συνεργασίας για τον εμπλουτισμό του χώρου με κατασκευές (ΑΣΚΗΣΗ: ποιες επιδιώξεις από τον τομέα ΠΚΣ επιτελούνται και ποιες των άλλων τομέων και γνωστικών αντικειμένων; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ρόλος νηπιαγωγού Η νηπιαγωγός: Παρατηρεί, Ακούει, αφουγκράζεται τα παιδιά Συγκεντρώνει πληροφορίες και καταγράφει με στόχο να κατανοήσει τα παιδιά Αναγνωρίζει τη μάθηση και τις ευκαιρίες για την ενίσχυσή της Οργανώνει πρακτικές που ενισχύουν τις επιλογές, τη συμμετοχή και τη δράση των παιδιών Οργανώνει δραστηριότητες που ενισχύουν ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, την πρωτοβουλία και τη συλλογική δράση των παιδιών Δημιουργεί κλίμα ασφάλειας, έκφρασης και σεβασμού των απόψεων των παιδιών Οργανώνει το χώρο, το χρόνο και το καθημερινό πρόγραμμα μαζί με τα παιδιά και όχι για τα παιδιά Type equation here. Type equation here. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Τι δείξαμε μέχρι τώρα; Η σχέση κοινωνικής και γνωστικής ανάπτυξης είναι άρρηκτη Στο νέο ΑΠ γίνεται η μετάβαση από τη διδασκαλία στην ολόπλευρη ανάπτυξη (λιγότερη πίεση, ευέλικτα σχέδια, περισσότερες δυνατότητες) Η μάθηση και οι ευκαιρίες μάθησης είναι διάσπαρτες αρκεί να τις αναγνωρίσουμε και να τις υποστηρίξουμε Το «χάσιμο χρόνου» (χρόνος για ελεύθερο παιχνίδι, ρυθμός μάθησης παιδιών, εξάσκηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ενίσχυση της πρωτοβουλίας των παιδιών) είναι «κέρδος χρόνου». (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Προσωπική και Κοινωνική Συνειδητοποίηση – 2η και 3η συνάντηση Προσωπική και Κοινωνική Συνειδητοποίηση – 2η και 3η συνάντηση (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Σοφία Αυγητίδου Αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Τι δείξαμε στην 1η συνάντηση Τη φιλοσοφία/ το περιεχόμενο του τομέα ΠΚΣ Πιο σημαντικό ακόμα δείξαμε ότι …. Το περιεχόμενο του ΠΚΣ δεν είναι ανεξάρτητο από τις ευρύτερες στρατηγικές και διαδικασίες που χρησιμοποιώ στην τάξη (π.χ. συμμετοχή των παιδιών στη λήψη αποφάσεων, ευκαιρίες για αλληλεπίδραση, για έκφραση και υποστήριξη της γνώμης τους, ενίσχυση της πρωτοβουλίας τους στο παιχνίδι και υποστήριξη της μάθησης που συμβαίνει εκεί, την επικοινωνία με τους γονείς κ.λ.π.) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Αναγνωρίσαμε διαφορές στην ορολογία και νέες δυνατότητες που προσφέρει το νέο Α.Π. Από τις ελεύθερες και ήσυχες δραστηριότητες στο ελεύθερο και δομημένο παιχνίδι Από τις γωνιές στα κέντρα μάθησης Από το μάθημα/διδασκαλία/συζήτηση στη δομημένη δραστηριότητα Από το σχέδιο μαθήματος στο σχέδιο δραστηριότητας Από τη θεματική ενότητα στα σχέδια εξελικτικών δραστηριοτήτων Εις βάθος μελέτη/ project (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Άρα… Από τη διδασκαλία στην ολόπλευρη ανάπτυξη Από την αυστηρή οργάνωση του ωρολόγιου προγράμματος στην ευελιξία Από την έμφαση στις δομημένες δραστηριότητες, χρόνος και χώρος για περισσότερο παιχνίδι Από το παιδί αποδέκτη της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε συνδιαμορφωτή μέσα από τη λήψη αποφάσεων και την καλλιέργεια υπεύθυνης στάσης (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Σκοπός της 2ης και 3ης συνάντησης Α) Να δείξουμε διαφορετικές μορφές οργάνωσης της μάθησης σε σχέση με τον τομέα ΠΚΣ (δομημένη δραστηριότητα, δομημένη δραστηριότητα αφήγησης, δομημένη κινητική ή δημιουργική δραστηριότητα, εις βάθος μελέτη, ελεύθερο και δομημένο παιχνίδι) Β) Να αναγνωρίσουμε σε μία δραστηριότητα ή ένα σχέδιο εξελικτικών δραστηριοτήτων ή μια εις βάθος μελέτη τις πολλαπλές σχέσεις τους με διαφορετικούς τομείς, γνωστικά αντικείμενα και άλλα είτε μέσα από: τους στόχους που έχουμε το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων την εκπαιδευτική διαδικασία (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Σκοπός της 2ης και 3ης συνάντησης Γ) να προτείνουμε δομημένες δραστηριότητες για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων και τρόπους ενίσχυσης της συνεργατικής μάθησης. Δ) να γνωρίσουμε τρόπους αξιολόγησης τόσο της προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών όσο και τρόπους αξιολόγησης των ενεργειών και δραστηριοτήτων των εκπαιδευτικών που σχετίζονται με τον τομέα της ΠΚΣ (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Εργασία σε ομάδες 1: δομημένη δραστηριότητα αφήγησης Διαβάζω την ιστορία και βρίσκω: ποιο είναι το περιεχόμενο του ΠΚΣ που πιθανά αντιστοιχεί και τι στόχους μπορώ να θέσω Σε τι είδους συμμετοχή των παιδιών στοχεύω στη δραστηριότητα και με ποιες ενέργειες θα την ενισχύσω (καταγράφω ενδεικτικές ερωτήσεις, τη σειρά των ενεργειών μου και τη δράση των παιδιών) Ποιες προεκτάσεις μπορεί να έχει η δραστηριότητα με τα παιδιά (σχέδιο εξελικτικών δραστηριοτήτων) Ποιοι στόχοι μπορεί να προκύψουν σε σχέση με άλλους τομείς και διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Εργασία σε ομάδες 2: εις βάθος προσέγγιση Κάνω ένα σχέδιο εξελικτικών δραστηριοτήτων για μια εις βάθος προσέγγιση με το θέμα «κανόνες». Βρίσκω ποιο είναι το περιεχόμενο του ΠΚΣ που αντιστοιχεί και τι στόχους μπορώ να θέσω Αναπτύσσω το θέμα σε ενότητες, σκέφτομαι τους διαθέσιμους πόρους, χώρους για επίσκεψη και ειδικούς που μπορώ να καλέσω. Καταγράφω πως μπορεί να γίνει η εκκίνηση του πρότζεκτ, τις δραστηριότητες που θα εμπλέξω κατά την εξέλιξή του και που θέλω να φτάσω Βρίσκω ποιοι στόχοι μπορεί να προκύψουν σε σχέση με άλλους τομείς και διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Εργασία σε ομάδες 3: δομημένη δραστηριότητα με τη διαδικασία της συνεργατικής μάθησης Με αφορμή μία ιστορία (μπορείτε να επιλέξετε και μία κινητική, μαθηματική, δημιουργική δομημένη δραστηριότητα) οργανώνω 2 συνεργατικές δραστηριότητες με τα παιδιά. Σκεφτείτε πώς θα προκύψει η ανάγκη για συνεργασία των παιδιών με βάση την ιστορία; Ποιος θα είναι ο στόχος της εργασίας σε ομάδες και πώς τα παιδιά θα μπορέσουν να προτείνουν τρόπους για να τον επιτύχουν; Πώς θα οργανώσετε και θα εξασφαλίσετε τη συνεργασία μεταξύ των παιδιών; Ποιες μπορεί να είναι οι προεκτάσεις από αυτή τη δραστηριότητα σε άλλες δραστηριότητες (σχέδιο εξελικτικών δραστηριοτήτων) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Εργασία σε ομάδες 4: πλαίσιο δραστηριοτήτων με βάση ένα κέντρο μάθησης Σκεφτείτε για 2 από τα 3 κέντρα μάθησης μαγαζάκι, φαρμακείο και εστιατόριο. Α) με ποιους τρόπους μπορεί η δράση των παιδιών (χρήση υλικού, αλληλεπίδραση, σενάριο) κατά το ελεύθερο παιχνίδι στο συγκεκριμένο κέντρο μάθησης να συνδεθεί με τομείς ανάπτυξης και γνωστικά αντικείμενα; Β) με ποιους τρόπους η νηπιαγωγός μπορεί να επεκτείνει το ελεύθερο παιχνίδι σε δομημένο παιχνίδι ή/και να οργανώσει το δομημένο παιχνίδι των παιδιών στο συγκεκριμένο κέντρο μάθησης; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Μετά τις δραστηριότητες πρώτης γνωριμίας και εμπιστοσύνης, Ένα πρόγραμμα ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων προϋποθέτει έναν ετήσιο προγραμματισμό Μετά τις δραστηριότητες πρώτης γνωριμίας και εμπιστοσύνης, Δραστηριότητες επικοινωνίας (ενεργητική ακρόαση, θέση ερωτήσεων, αναζήτηση ιδεών, δεξιότητες συζήτησης, δημόσια ομιλία, δεξιότητες παρουσίασης – ανακοίνωσης στην τάξη. Ανάληψη ρόλων , δεξιότητες ηγεσίας, λήψης αποφάσεων, πρόκληση, κριτική, συμβιβασμός, διαπραγμάτευση, βοήθεια, μοίρασμα, διδασκαλία άλλων). Δραστηριότητες συνεργασίας Δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Δραστηριότητες γνωριμίας Βρες ένα φίλο, η μπάλα που ταξιδεύει, το μαγικό μικρόφωνο κ.α. Λέω και θυμάμαι τα ονόματα των συμμαθητών μου Λέω τα αγαπημένα μου χρώματα, παιχνίδια, φαγητά κ.λ.π. και βρίσκω ομοιότητες με τα άλλα μέλη της ομάδας Αν ήμουν ζώο, λουλούδι, πόλη…. Τι προτιμάς να είσαι…μαργαρίτα ή τριαντάφυλλο;…. Βλέπω μια φωτογραφία (π.χ. θάλασσα) και θυμάμαι μια ευτυχισμένη στιγμή σε ένα τέτοιο μέρος. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Δραστηριότητες εμπιστοσύνης Βρίσκω κάτι που μου αρέσει και το λέω στο ζευγάρι μου - βρίσκω κάτι που μου αρέσει στο ζευγάρι μου και του το λέω Παρουσιάζω την αγαπημένη μου ζωγραφιά σε όλη την ομάδα και μιλώ γι’ αυτήν Τυφλόμυγα Τι μπορώ να πω για τον εαυτό μου που δεν είναι φανερό στους άλλους; Που δεν το γνωρίζουν οι άλλοι; Που δεν είναι εύκολο να το καταλάβουν; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Δραστηριότητες επικοινωνίας Καθρέφτης Παντομίμα Κάνω μία ζωγραφιά με το ζευγάρι μου έχοντας έναν μαρκαδόρο και ένα χαρτί Βρίσκω ένα άλλο τέλος σ’ ένα γνωστό παραμύθι Αποφασίζω με τι ρούχα θα ντύσουμε μία κούκλα Κάνουμε μία παραμυθοσαλάτα… (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Δραστηριότητες συνεργασίας Μία ομάδα αναπαριστά ένα άγαλμα με το σταμάτημα της μουσικής Κάθε ομάδα προσπαθεί κανένα μέλος της να μην πέσει στον ποταμό με τους κροκόδειλους Δύο ομάδες ανταγωνίζονται ποια θα κατασκευάσει το μεγαλύτερο πύργο. Κατασκευή μίας κουκλοθεατρικής παράστασης. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος Τι μπορούμε να κάνουμε για να φτιάξουμε την τάξη μας ή την αυλή του νηπιαγωγείου μας πιο όμορφη; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Πρακτικές στις οργανωμένες δραστηριότητες: προς μία συνεργατική μάθηση Έγιναν βιωματικές ασκήσεις με θέματα: Ταξιδιωτικό πρακτορείο Το χταπόδι Μαντέψτε την ιστορία Η αγαπημένη μου ιστορία (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Οργάνωση των συνεργατικών δραστηριοτήτων Συζήτηση πριν τη δραστηριότητα (ορισμός κοινών στόχων, συζήτηση για το τι και πως πρέπει να γίνει, χωρισμός σε ομάδες). Ομαδική εργασία Συζήτηση μετά τη δραστηριότητα (αναστοχασμός των παιδιών για τον τρόπο που εργάστηκαν και το αποτέλεσμα). Προσοχή στις ευκαιρίες για πολλαπλούς τρόπους έκφρασης και δράσης των παιδιών. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Στη διάρκεια της ελεύθερης απασχόλησης είναι σημαντικό η νηπιαγωγός: Στη διάρκεια της ελεύθερης απασχόλησης είναι σημαντικό η νηπιαγωγός: i) εκτός από το να παρατηρήσει το τι, με ποιον, πού, πώς και πόσο παίζουν τα παιδιά (καταγραφές σε ημερολόγιο) ii) να παρέμβει λεκτικά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, αφού έχει πρώτα παρατηρήσει, προκειμένου να: 1) προτείνει μια κοινή δραστηριότητα. 2) ενθαρρύνει τη συμμετοχή ενός παιδιού στο ομαδικό παιχνίδι (Hannikainen, 2001). 3) επεκτείνει το παιχνίδι (Brostrom, 2001). iii) να συμμετέχει στο παιχνίδι, προκειμένου: 1) να εκπαιδεύσει ορισμένα παιδιά στο παιχνίδι. iv) να ενθαρρύνει μεικτές ομάδες παιχνιδιού. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Τρόποι αξιολόγησης της ανάπτυξης των παιδιών στην ΠΚΣ (ενδεικτικά) Παρατήρηση (ανεκδοτολογική καταγραφή, συστηματική παρατήρηση) Κοινωνιόγραμμα – συνέντευξη με τα παιδιά Ερωτηματολόγιο που απαντά η νηπιαγωγός Ερωτηματολόγιο προς τους γονείς (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

1. ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙ Η ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ Μπορεί να υιοθετήσει την παρατήρηση του παιχνιδιού και των αλληλεπιδράσεών τους. Μπορεί να παρατηρεί δύο παιδιά ή ομάδες συμπαικτών για 10 λεπτά το κάθε ένα, μέχρι να ολοκληρώσει μία πρώτη εικόνα για τα παιδιά. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ανεκδοτολογικές καταγραφές Ο Α. και ο Η. παίζουν στη μοκέτα με το οικοδομικό υλικό. Χαλούν το κτίσμα της Β. και του Π. που παίζουν εκεί για να πάρουν τα τουβλάκια και να κάνουν δικό τους κτίσμα. Επισημαίνω ότι δεν παίρνουμε τα παιχνίδια από άλλα παιδιά χωρίς να τους ρωτήσουμε αν τα χρειάζονται. Συζητούμε αν θα τους άρεσε να τους χαλούν τα παιχνίδια τους άλλα παιδιά. (Ν2, ελεύθερες δραστηριότητες, 29/9/2005). Το δίδυμο Γ. και Γ.Π. άρχισε να γίνεται πιο ελαστικό. Ο Γ. έφυγε από την ομάδα αυθόρμητα χωρίς να προηγηθεί παρεξήγηση ή κάτι άλλο και έπαιξε με τον Γ.Κ. στον υπολογιστή και στη συνέχεια στη γωνιά των φυσικών επιστημών. Αξιοσημείωτο είναι βέβαια και το γεγονός ότι ο Γ.Π. δεν τον ακολούθησε ως συνήθως ή δεν απαίτησε να μείνει μαζί του. Έπαιξε στη γωνιά του οικοδομικού υλικού που συνήθως προτιμά με τον Ν, Γ και ΓΤ…..(30/1) Και τις επόμενες ημέρες ο Γ και Γ.Π. συνεχίζουν να επιλέγουν ξέχωρες ομάδες χωρίς πρόβλημα. Συνεχίζουν να έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους (φίλοι). Αρχίσαμε την εφαρμογή του εβδομαδιαίου ατομικού δελτίου για τις ελεύθερες δραστηριότητες που έχω ήδη περιγράψει. (3/2) (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ανάλυση των καταγραφών (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Συστηματικές καταγραφές με βάση τα παρακάτω ερωτήματα: Τι παιχνίδια παίζουν τα παιδιά; Παίζουν παιχνίδια που προϋποθέτουν την επιλογή και το παίξιμο ρόλων; Πώς παίζουν τα παιχνίδια; Ατομικά, παράλληλα, συνεργατικά; Γιατί τα παιδιά παίζουν κυρίως μόνα τους ή παράλληλα; Ποια παιδιά είναι ικανά να παίξουν ομαδικά παιχνίδια και γιατί; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ερωτήσεις για αναστοχασμό Έχουν αρχίσει τα παιδιά να διαμορφώνουν σχέσεις με άλλα παιδιά στην τάξη; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Τι κάνω για να βοηθήσω τα παιδιά να αναπτύξουν σχέσεις με τους συνομηλίκους τους; Θεωρώ αυτονόητο ότι τα παιδιά σταδιακά θα αναπτύξουν σχέσεις; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ερωτήσεις για αναστοχασμό Παίζουν τα παιδιά μεταξύ τους ή είναι συνήθως μόνα; Πόσο τελικά γνωρίζω τι κάνουν τα παιδιά στη διάρκεια της ελεύθερης απασχόλησης; Πόσο τα παρατηρώ; Πόσο εμπλέκομαι στο παιχνίδι τους μέσα από την παρατήρηση – την προτροπή – τη συμμετοχή; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ερωτήσεις για αναστοχασμό Αν βρίσκονται μόνα τους, το έχουν επιλέξει τα ίδια; Μήπως βιάζομαι να ωθήσω παιδιά που μένουν μόνα να κάνουν κάτι μαζί με άλλους; Τι κάνω όταν αποκλείεται ένα παιδί από την ομάδα; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Κοινωνιόγραμμα Εφαρμόζεται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές για να αποτυπώσει τα δίκτυα των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών και να το κοινωνικό τους στάτους: π.χ. Πες μου 3 (ή ποια) παιδιά διαλέγεις για να παίξετε μαζί (θετικό πρόσημο). Γιατί τους διαλέγεις; Πες μου 3 παιδιά που διαλέγεις ποτέ για να παίξετε μαζί (αρνητικό πρόσημο). Γιατί δεν τους διαλέγεις; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Παράδειγμα αξιοποίησης του κοινωνιογράμματος Δημοφιλή: 1,2 Μέσου όρου: 3,5, 6 Απορριπτόμενο: 4 Παραμελημένο: 7   1 2 3 4 5 6 7 + - Σύνολ ο 4+ 1- 2+ 4- 2- 3+ (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Σημαντικό να γνωρίσουμε τους λόγους επιλογής ή απόρριψης των παιδιών Αποδοχή Απόρριψη Κοινό παιχνίδι Μη αποδεκτή συμπεριφορά Συναισθηματικό δέσιμο Δεν είναι από κανέναν αποδεκτό Είναι αποδεκτός και από τους άλλους Μη τήρηση κανόνων Εξωσχολική επαφή   Αποδεκτή συμπεριφορά- παίζουμε καλά Έλλειψη επικοινωνίας Ετοιμότητα για βοήθεια-ευγένεια- προστασία (6) Φυσική βία/επιθετικότητα Μακροχρόνια γνωριμία (5) Φύλο Κατοχή ικανότητας/ επίδοση στο σχολείο Καυγάς σε παιχνίδι (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Χάρτης Συμπληρώνεται ορισμένες στιγμές στη διάρκεια μίας ημέρας Καταγράφονται η θέση των παιδιών και της νηπιαγωγού στο χώρο και το είδος της δραστηριότητας (διάγραμμα της τάξης) Σε μία δεύτερη σελίδα σημειώνονται η σύνθεση της ομάδας (ηλικία, φύλο, σχέση), η δραστηριότητα, το είδος της αλληλεπίδρασης και ο ρόλος της νηπιαγωγού. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

(c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Μετά για κάθε ομάδα παιχνιδιού σημειώνεται στον πίνακα *Πρώτα κατασκευάζεται έναν πρόχειρο χάρτη της τάξης για να σημειώνεται τις ομάδες παιχνιδιού. Μετά για κάθε ομάδα παιχνιδιού σημειώνεται στον πίνακα Είδος αλληλεπίδρασης: Α. μοναχικό ή παράλληλο ή συνεργατικό Β. με επικοινωνία ή χωρίς επικοινωνία Το ρόλο της νηπιαγωγού: Απούσα, Δίνει οδηγίες, Βοηθάει, Συμμετέχει στο παιχνίδι, κάνει παρατήρηση στα παιδιά (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ελεύθερες Δραστηριότητες Παράδειγμα αξιοποίησης του χάρτη: Το είδος των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών Ελεύθερες Δραστηριότητες 1η περίπτωση 2η περίπτωση Συμμετοχή παιδιών σε συνεργατικό ομαδικό παιχνίδι με επικοινωνία 52% 41% Συμμετοχή παιδιών σε παράλληλο παιχνίδι με επικοινωνία 6% 12% Μοναχικό παιχνίδι 36% 47% (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Παράδειγμα αξιοποίησης του χάρτη: Το είδος των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών Στερεοτυπική σύνθεση των ομάδων στο παιχνίδι Αλληλεπιδράσεις με παιδιά 1η περίπτωση 2η περίπτωση Ίδιου φύλου 76% 47% Ίδιας ηλικίας 61% 59% Με φίλους 44% 41% (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ερωτήσεις που μπορεί να απαντήσει η νηπιαγωγός για να διαπιστώσει την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών Καταγράφω για το κάθε παιδί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της χρονιάς είναι αυτόνομο στις ρουτίνες της τάξης; Μπορεί να εκφράζεται, να μοιράζεται εμπειρίες; μιλά θετικά για τον εαυτό του και για τους άλλους; ακούει τους άλλους προσεκτικά; Μπορεί να επιλέγει; Μπορεί να διαπραγματεύεται, να διεκδικεί, να υποχωρεί; Είναι ευαισθητοποιημένο/ανταποκρίνεται στις ανάγκες των άλλων; αλληλεπιδρά και συνεργάζεται με τα άλλα παιδιά / ενηλίκους; Γνωρίζει και σέβεται τους κανόνες; Μπορεί να παίρνει αποφάσεις / να λύνει προβλήματα; αναγνωρίζει τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του και είναι υπεύθυνο; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Σημαντική η συζήτηση με τους γονείς Για να πάρουμε συγκεκριμένες πληροφορίες για την ιδιοσυγκρασία και τις κοινωνικές εμπειρίες του παιδιού Για να δώσουμε συγκεκριμένες πληροφορίες με βάση τις καταγραφές που έχουμε κάνει. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή το σημείο που αποδίδουμε τα αίτια για θέματα κοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών (π.χ. «κλαίει εύκολα», «είναι δειλό παιδί», «δε μπαίνει εύκολα σε παρέες», «θέλει να είναι πάντα ο αρχηγός») στην προσωπικότητα του παιδιού και στον τρόπο ανατροφής του και όχι σε δυναμικούς παράγοντες όπως οι σχέσεις που το παιδί αναπτύσσει με τους γύρω του στο συγκεκριμένο κλίμα της τάξης. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Προσπάθεια ερμηνείας της συμπεριφοράς των παιδιών στο κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο της τάξης Αποφυγή ετικετοποίησης των παιδιών και απόδοσης αιτιών στον τρόπο ανατροφής τους προσπάθεια βελτίωσης των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των παιδιών στο συγκεκριμένο πλαίσιο του νηπιαγωγείου (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ενίσχυση της συμμετοχής των γονέων σημαίνει ότι η νηπιαγωγός: Ερευνά και καταγράφει τις συμπεριφορές, σκέψεις, αλληλεπιδράσεις με παιδιά και γονείς – δεν έχει στερεότυπες αντιλήψεις που λειτουργούν ως εμπόδιο για συνεργασία. Απέναντι σ’ αυτές τις προκαταλήψεις αναρωτιέται για τους δικούς της φόβους και προσδοκίες, αναζητά το λόγο που οι γονείς συμπεριφέρονται μ’ αυτόν τον τρόπο χωρίς να τους κρίνει και σχεδιάζει νέες ενέργειες για την εξασφάλιση της συνεργασίας. (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ερωτηματολόγιο προς τους γονείς στην αρχή της χρονιάς (ενδεικτικοί άξονες) Χαρακτηριστικά του παιδιού Προσδοκίες των γονέων Φόβοι – ανησυχίες των γονέων και των παιδιών Τρόποι πειθαρχίας Δραστηριότητες των παιδιών Διάθεση και δυνατότητες για συνεργασία (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Ερωτηματολόγιο προς τους γονείς κατά τη διάρκεια της χρονιάς (ενδεικτικά ερωτήματα) Αρέσει στο παιδί σας το νηπιαγωγείο; Θέλει να έρθει; Έχει φίλους; Τι σας ικανοποιεί από το νηπιαγωγείο σε ότι αφορά το παιδί σας; Τι σας δυσαρεστεί και τι χρειάζεται βελτίωση; Πώς θα θέλατε/μπορείτε να βοηθήσετε στις επιθυμητές αλλαγές; (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Τι μπορείτε να κάνετε μέχρι την επόμενη συνάντησή μας Κάτι ή όλα από τα παρακάτω: Ένα κοινωνιόγραμμα / τι γνώρισα που δεν ήξερα; / τι στόχους βάζω με βάση τις επιλογές των παιδιών; Να εφαρμόσω ένα εξελικτικό σχέδιο δραστηριοτήτων για ένα από τα θέματα του τομέα ΠΚΣ Να σχεδιάσω δομημένες δραστηριότητες με περιεχόμενο από ΠΚΣ Να σχεδιάσω συνεργατικές δραστηριότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα που να προάγουν τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών (c) Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού