Δυνατότητες παραγωγής διδακτικού υλικού Γλώσσας & Μαθηματικών μέσα από βιωματικές & συνεργατικές μεθόδους Νίκη Δεληκανάκη, Δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Σχολική Σύμβουλος 19ης Περιφ. Προσχολικής Αγωγής E-mail: n_delikanaki@yahoo.gr Website: www.delikanaki.gr

Εισαγωγικά Ο σύγχρονος κόσμος αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις σε επίπεδο κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικό, οικονομικό, εκπαιδευτικό και ηθικό στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας Προβλήματα: περιβάλλον, οικονομική κρίση, ρατσισμός, νέες μορφές βίας, μετανάστευση, ανθρώπινα δικαιώματα, αβεβαιότητα και μη- προβλεψιμότητα αντανακλούν στην εκπαί- δευση με τη μορφή παιδαγωγικών προκλήσε- ων, σύγχρονων τάσεων, μεταρρυθμίσεων σ’ όλον τον κόσμο (Καλογιαννάκη, 2005)

Ο πληθυσμός στόχος Χαρακτηριστικά πληθυσμού ρομά (τσιγγάνων) Ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρω- παϊκής Ένωσης κ.α. κείμενα διεθνών οργανι- σμών (ΟΗΕ, Unesco): δικαίωμα για εκπαίδευση των ομάδων με πολιτισμικές & γλωσσικές διαφορές (Οικονομίδης & Ελευθεράκης, 2009) Στρατηγική Λισσαβώνας 2010: 3 μελλοντικοί στόχοι εκπ/σης: ποιότητα, προσβασιμότητα, ανοιχτότητα Χαρακτηριστικά πληθυσμού ρομά (τσιγγάνων) Ομάδες με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες & δεξιότητες: Έλλειψη κοινωνικής αποδοχής της διαφορετικότητας στην ελληνική κοινωνία, έλλειψη κοινωνικής πολιτι- κής, προβλήματα οικονομικά, δυσκολίες σχολικής φοίτησης:χαμηλό ποσοστό εγγραφών, φοίτηση ελλι- πής, απορριπτική αντιμετώπιση (Σιούρτος, 2006)

Διαπολιτισμική εκπαίδευση Η τάξη ως πολυπολιτισμική κοινότητα Αρχές διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Ένταξη ρομά στο κοινό σχολείο -με ποια μορφή; -«χρησιμότητα» γνώσης; -ποιες προτεραιότητες;

Θεωρίες μάθησης και διδακτικό υλικό Πώς μαθαίνουν τα παιδιά; Θεωρίες εποικοδομητισμού (κατασκευή γνώσης) Η κοινωνική μάθηση (αλληλεπίδραση, διαμεσολάβηση) Κοινωνική ψυχολογία: δυναμική μικρών ομάδων Νευροεπιστήμες: ενδοατομικοί παράγοντες -Η μεθοδολογία προτείνεται να αξιοποιεί τη βιωματική και τη συνεργατική μάθηση (ΔΕΠΠΣ,2002) -Το αντίστοιχο διδακτικό υλικό (κατασκευαζόμενο στην τάξη) προτείνεται να αντανακλά τις θεωρίες

Βιωματική μάθηση John Dewey: άμεση εμπειρία David Kolb: βίωμα, παρατήρηση, αναστοχασμός, κατανόηση(γνωστική επεξ.), πρακτική εφαρμογή Ned Herrmann: εγκεφαλική κυριαρχία(αριστ.δεξί) Howard Gardner: πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης Carl Rogers: αποδοχή του μαθητή, ενσυναίσθηση (Τριλίβα & Αναγνωστοπούλου, 2008) Σχετ.: Οπτικές πληροφορίες, εμπράγματοι χειρισμοί, κινητικές δράσεις, ρυθμός, χιούμορ, ενδιαφέροντα, συναισθήματα, παιχνίδι

Βιωματικές & συνεργατικές εκπαιδευτικές μέθοδοι Επίσκεψη σε χώρους πολιτισμού (μουσεία, εκθέσεις), χώρους ιστορικού ή τεχνολογικού ενδιαφέροντος(μεθοδολογία σχεδιασμού:πριν-κατά-μετά) Περιβαλλοντικό μονοπάτι (συλλογή δεδομένων & ποικίλες καταγραφές πεδίου, επεξεργασία στην τάξη) Πρόσκληση ειδικού στην τάξη (επιστήμονες, συγγραφείς, καλλιτέχνες, γονείς κ.α. με ειδικές γνώσεις, μεθοδολογία συνέντευξης) Ομαδοσυνεργατική: εργασία σε ομάδες (ομάδα καθηκόντων, εφημερίδας, βιβλιοθήκης, ανακύκλω- σης, γιορτών, οργάνωσης εκθέσεων, επισκέψεων…) Σχέδια εργασίας (projects) Αναπαραστάσεις:παιχνίδια ρόλων, Θεατρικό παιχνίδι, κατασκευές, ζωγραφική

Σχεδιασμός διδακτικού υλικού στο πλαίσιο των μεθόδων αυτών Α. Ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει διδακτικό υλικό, Β. Οι μαθητές με τον εκπαιδευτικό συνδιαμορ- φώνουν εκπαιδευτικό υλικό, που υποστηρίζει: τη γνωστική ανάπτυξη: σύμφωνα με τις θεωρίες και τους μαθησιακούς στόχους του ΑΠ την καλλιέργεια ποικίλων δεξιοτήτων & στάσεων τα κίνητρα: ενδιαφέροντα και επιθυμίες μαθητών τη χρήση των νέων τεχνολογιών την επικοινωνία και αλληλεπίδραση: εντός ομάδας, μεταξύ μικρών ομάδων

Στο χώρο της τάξης Συνδιαμόρφωση πινάκων, κανόνων, ρουτίνων, Η «καλημέρα»: σε ποιες γλώσσες; 70ο Νηπ/γείο Ηρακλείου

Γλώσσα: μια γωνιά δημιουργίας… -Βιβλιοθήκη τοίχου με μεγάλη ποικιλία εντύπων, «μαλακή» γωνιά ανάγνωσης Τραπέζι κανονικού ύψους και μεγέθους με υλικά γραφής (μολύβια ξυσμένα, χαρτιά κομμένα, ξύστρες, γόμες κλπ.) Αφίσα με εικονογραφημένο αλφάβητο, παζλ με γράμματα, γλωσσικά παιχνίδια, μαγνητικά γράμματα & πίνακας, καρτέλες διάφορες, χάρτης του τόπου, υδρόγειος -Κανόνες χρήσης βιβλιοθήκης και δανειστικές καρτέλες 9ο Νηπ/γείο Ηρακλείου Είναι λειτουργική;

Δώστε ευκαιρίες στα Μαθηματικά! Διαπραγμάτευση μαθηματικών νοημά-των: στις ρουτίνες, στο εμπορικό κέντρο, κατά τις καθημερινές παρατη-ρήσεις, στο παιχνίδι, επικαιρότητα κλπ

Παραδείγματα διδακτικού υλικού Σταυρόλεξα και ακροστιχίδες (σε ομάδες) Εικονογραφημένα αινίγματα, κάρτες με σύνθετες, αντίθετες λέξεις κ.α. (λεξοδιαγω- νισμοί σε ομάδες) Λεξικά θεματικά εικονογραφη- μένα (ομάδα βιβλιοθήκης, ή άλλη) Παιχνίδια επιτραπέζια ανά- γνωσης (π.χ. διαδρομής με εμπόδια, διπλής όψης , κάρτες ή ντόμινο εικόνας-λέξης) Παιχνίδια στον Η/Υ (π.χ. αντι- στοίχισης εικόνας-λέξης με το λογισμικό “Hot Potatoes” κ.α.)

Συνταγές της φαντασίας! Συνταγές διάφορες: εκτός από τις γνωστές, ακόμα μερικές ιδιαίτερες συνταγές, π.χ. για σαπουνόφουσκες, της φιλίας, της αγάπης κλπ

Μικροί καθημερινοί διάλογοι, μικρές καθημερινές ιστορίες Μικροί καθημερινοί διάλογοι, μικρές καθημερινές ιστορίες -Κουτί με συλλογές φωτογραφιών καθημερινής ζωής για επεξεργασία σύντομων διαλόγων (σε ζευγάρια) -Κουτί με συλλογές πινάκων ( τοπίο, πορτραίτο, παράσταση κλπ) για επεξερ-γασία περιγραφής, σύνθεση μικρής ιστορίας (σε ομάδες) -Συλλογές ιστοριών κόμικς με κάρτες χρονικής διαδοχής με σκοπό τη διήγηση της ιστορίας (χιουμοριστική) α) κομμένες από περιοδικά, εφημερίδα κ.α. έντυπα β) κατασκευασμένες στην τάξη με ζωγραφική ή στον Η/Υ

Οδηγοί εικονογραφημένοι Εικονογραφημένοι οδηγοί συνδιαμορφωμένοι στην τάξη: - για την πρόληψη των ατυχημάτων, για το περιβάλλον (ανακύκλωσης, ενέργειας, φροντίδας φυτών κ.α.) κυκλοφοριακής αγωγής του μικρού πολίτη κλπ Νηπ/γείο Λιμ. Χερσονήσου Ν. Ηρακλείου: εικονογρ. οδηγός πρόληψης ατυχημάτων κατασκευασμένος από τους μαθητές

Αφίσες με συνθήματα, αφίσες με μηνύματα (παγκόσμιες ημέρες κ.α.) Αφίσες με συνθήματα, αφίσες με μηνύματα (παγκόσμιες ημέρες κ.α.) Νηπ/γείο Ζαρού Ν. Ηρακλείου Αφίσα «Ημέρα των βιβλίων»

Το ταμπλώ της συνέντευξης: ερωτήσεις-απαντήσεις καταγραφές λέξεων-κλειδιών κατά την επίσκεψη ειδικού, οι οποίες παραπέμπουν σε αναδιήγηση των προτάσεων-απαντήσεων σε μετα-γενέστερο χρόνο (με συμπληρωματική εικονογράφηση) Επίσκεψη συγγραφέως: Α΄ τάξη Δημοτικού Σχολείου Προφήτη Ηλία

Μαθηματικά παιχνίδια Παιχνίδια επιτραπέζια διαδρομών (φιδάκι), με κάρτες, με ζάρι, με καπάκια, ντόμινο, παζλ κλπ., για την επεξεργασία διαφόρων μαθηματικών εννοιών σε ποικίλα πεδία: αριθμός, χώρος-γεωμετρία (σχήματα, συμμετρία), κατηγοριοποίηση, μετρήσεις κλπ. Παιχνίδια για τον αριθμό: η κιβωτός του Νώε (1ο Νηπ/γείο Αγ. Βαρβάρας, το σταφύλι (1ο Νηπ/γείο Αγ. Μαρίνας, διαδρομές (Νηπ/γείο Καπααριανών)

Παιχνίδι γεωμετρικών σχημάτων (6ο Νηπ/γείο Ηρακλείου, παιχνίδι συμμετρίας με καρτέλες (30ο Νηπ/γείο Ηρακλείου), παζλ γεωμετρικών σχημάτων (15ο Νηπ/γείο Ηρακλείου)

Βιβλιογραφία Αυγητίδου Σ. (2008). Συνεργατική μάθηση στην προσχολική εκπαίδευση, Gutengerg Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπ/γείο (ΔΕΠΠΣ), Προγράμματα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων (2002). ΥΠΕΠΘ-Π.Ι Δεληκανάκη Ν.(2009). Η μαθηματική ανάπτυξη στην προσχολική ηλικία θεμελιώδης βάση για τη σύγχρονη σχολική μαθηματική παιδεία στο πλαίσιο της μετάβασης από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο, τχ 71, σ.96-105 Καλογιαννάκη Π.(2005). Ο «κόσμος της εκπαίδευσης», Ατραπός Οικονομίδης Β. & Ελευθεράκης Θ. (2009)(Επιμ.). Εκπαίδευση, Δημοκρατία και Ανθρώπινα Δικαιώματα, Ατραπός. Σιούρτος Γ. (2006). Η εκπαίδευση των τσιγγάνων, Επιστήμες Αγωγής, τχ 4, σ.189-196 Τάφα, Ε. (2001). Ανάγνωση και γραφή στην προσχολική εκπαίδευση, Ελληνικά Γράμματα Τριλίβα Σ. & Αναγνωστοπούλου Τ. (2008). Βιωματική Μάθηση, Τόπος Τζεκάκη Μ. (2007). Μικρά παιδιά, μεγάλα μαθηματικά νοήματα, Gutenberg