Πρακτικές που συμβάλλουν στη μείωση των τροχαίων συγκρούσεων ανάμεσα στους νέους και προτάσεις για την εκπόνηση σχεδίου δράσης Σύνοψη πορισμάτων μελέτης Πανεπιστημίου Κύπρου Συντονίστρια: Γεωργία Παναγιώτου, Ph.D.

Η μελέτη Ανάθεση έργου στην ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κύπρου Στόχος: Ανασκόπηση διεθνών πρακτικών Σύνδεση με προηγούμενα ευρήματα από το ερευνητικό πρόγραμμα ΤΡΟΧΑΙΑ Κατάθεση εισηγήσεων με βάση τα εμπειρικά δεδομένα

Οι νεαροί οδηγοί (άνδρες) αποτελούν την κύρια ομάδα υψηλού κινδύνου Το πρόβλημα Οι νεαροί οδηγοί (άνδρες) αποτελούν την κύρια ομάδα υψηλού κινδύνου Μικρή ηλικία (ανωριμότητα?) Έλλειψη εμπειρίας Υπερεκτίμηση ικανοτήτων Υποτίμηση κινδύνων Παρορμητισμός Ψυχαγωγική χρήση οδήγησης Ευαλωτότητα σε παράγοντες κινδύνου (ταχύτητα, αλκοόλ, κούραση, κινητό)

Ευάλωτες υπο-ομάδες και συνθήκες Άτομα Επαναλαμβανόμενοι παραβάτες Χρήση αλκοόλ Μοτοσικλετιστές Νέοι με έντονα χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως παρορμητισμός, αναζήτηση ενθουσιασμού, χαμηλή ευσυνειδησία, εναντίωση στην εξουσία, επιθετικότητα Συνθήκες Νύκτα Δύσκολες καιρικές συνθήκες και δρόμοι Παρέες Ουσίες Κούραση Κινητό

Θέμα ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Πολύ-επίπεδη, συντονισμένη προσπάθεια Ανάγκη για εμπειρική τεκμηρίωση Το πρόβλημα πρέπει να μελετάται τοπικά Ενημερότητα για ευρήματα από διεθνή ερευνητικά κέντρα Να τηρούνται λεπτομερή αρχεία με βάση τους στόχους των εκστρατειών Να γίνεται σωστή «διάγνωση» Να γίνονται συστηματικές μελέτες αποτελεσματικότητας Πρακτικές του εξωτερικού ανάθεση μελετών σε ερευνητικούς φορείς, ερευνητικά κέντρα για τις συγκοινωνίες και την οδική συμπεριφορά, συντονισμός με οργανισμούς για προαγωγή της δημόσιας υγείας ≠ με σπατάλη πόρων! Γιαυτο βλέπουμε να ασχολείται ο WHO και οι περισσότερες μελέτες να βρίσκονται σε επιστημονικά περιοδικά στο τομέα της δημόσιας υγείας

Εμπειρογνωμοσύνη στην λήψη μέτρων Ανάλογα με τα προτεινόμενα μέτρα Ειδικοί στη ανθρώπινη συμπεριφορά Συγκοινωνιολόγοι Ειδικοί στην επικοινωνία, διαφήμιση Επιδημιολόγοι Ειδικοί στη δημόσια υγεία Οικονομολόγοι Κ.α. Με την ολοκλήρωση της παρούσας μελέτης, πρόταση κάποιων βασικών τομέων για πιθανά μέτρα (με τα υπέρ και κατά) αλλά κάθε μέτρο που θα αποφασιστεί ότι θα χρησιμοποιηθεί θα ήταν ορθό να μελετηθεί συγκεκριμένα

ΠΡΟΤΑΣΗ 1 Η δημιουργία δομής / φορέα για την έρευνα και την πρόταση πολιτικής για τις τροχαίες συγκρούσεις και την οδική συμπεριφορά Μελετά ΤΟΠΙΚΑ, προτείνει μέτρα, αξιολογεί, τηρεί αρχεία χρηματοδότηση από το κράτος και τα Ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία.

Επισημάνσεις Μεθοδολογικά προβλήματα, σχετικά λίγες οι έρευνες Σωστό μέτρο αποτελεσματικότητας Σπάνια, πολύ-παραγοντικά σύμβαντα Ανάγκη για τοπική πιλοτική εφαρμογή και τεκμηρίωση αποτελεσματικότητας Αποτελεσματικότητα πιθανόν μόνο στο πλαίσιο άλλων μέτρων Μέτρα μπορεί να αντικρούονται ή να αλληλοσυμπληρώνονται Τα άτομα που παρουσιάζουν την πιο προβληματική συμπεριφορά, συνήθως δεν θέλουν να την αλλάξουν

Σφαιρική, συστεμική, πολύ-επίπεδη προσέγγιση Πολιτική προτεραιότητα Αντιμετώπιση ως θέμα δημόσιας υγείας και δημοσίου συμφέροντος Ταυτόχρονη στόχευση σε πολλά επίπεδα Άμεση μείωση των τροχαίων με εστιασμένα, εντατικά μέτρα Μακρόχρονη αλλαγή στάσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών Στόχευση τόσο στο άτομο (οδηγό) όσο και στο πλαίσιο (εκπαιδευτικούς, λειτουργούς υγείας, εκπαιδευτές οδήγησης, ΜΜΕ/δημοσιογράφους, πολιτικούς, τοπικές αρχές, μη κυβερνητικές οργανώσεις)

Συστεμική Προσέγγιση Ανθρώπινος Παράγοντας Πολιτική Οικογένεια Γειτονιά Όχημα Κατά- σκευαστές Άτομο Κοινότητα Οδικό Σύστημα Σχολείο/ Εργασία Κοινωνία

Το μοντέλο του Ελβετικού Τυριού (Reason, 2000) Βασισμένο στους Reason, 2000 και Salmon & Lenné 2009

Γιατί η σφαιρική προσέγγιση; Μέτρα που στοχεύουν στο να μάθουν τις «σωστές» οδικές συμπεριφορές ΜΟΝΟ στο άτομο (π.χ. μέσω των ΜΜΕ) «έχουν αποτύχει παταγωδώς» (Lomas, 1998, Wallack, 2000) Παρόμοιες αποτυχίες και σε άλλους τομείς δημόσιας υγείας (ναρκωτικά, σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία κλπ) Το άτομο λειτουργεί στο πλαίσιο Θα δείτε ότι θα σας πω για αρκετά μέτρα ότι φαίνεται να δουλεύουν μόνο όταν συνδυαστούν και με άλλα στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης και συγκροτημένης εκστρατείας – ίσως εν μέρει γιατί η αποτελεσματικότητα ‘χάνεται’ ανάμεσα στις άλλες επιρροές

ΠΡΟΤΑΣΗ 2 Μακρόχρονη πολιτική δέσμευση που να θέτει την μείωση των οδικών συγκρούσεων ως προτεραιότητα Συντονισμός ανάμεσα στις διάφορες Αρχές Κινητοποίηση των πολιτών, οργανωμένων και μη για συλλογική αντιμετώπιση του προβλήματος Παράλληλες δράσεις για άμεση και πιο μακροχρόνια αντιμετώπιση

Τύποι Δράσεων Ευρείες και Συγκεκριμένες Δράσεις Ευρείες Συγκεκριμένες Μακροχρόνιες Πλατύ κοινό Χαμηλό οικονομικό κόστος Χαμηλή αποτελεσματικότητα σε πραγματική μείωση συγκρούσεων Π.χ. εκπαίδευση, αλλαγή στάσεων, κινητοποίηση κοινού Συγκεκριμένες Άμεσες Εξατομικευμένες Υψηλό οικονομικό κόστος Υψηλή αποτελεσματικότητα σε πραγματική μείωση συγκρούσεων Π.χ. ποινές, αστυνόμευση, ατομική τροποποίηση συμπεριφοράς Με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία:

H πυραμίδα των προσεγγίσεων Ατομικές, αποτελεσματικές Γενικές , λιγότερο αποτελεσματικές Π.χ. Ενημέρωση, Πινακίδες στο δρόμο Π.χ. Ατομική Ψυχο θεραπεία, Ποινές Αποτελεσματικότητα Ένταση,

Εισηγήσεις με βάση την πυραμίδα Έμφαση σε άμεσα, πιο αποτελεσματικά μέτρα Στοχεύουν στους νεαρούς (ομάδα υψηλού κινδύνου) Εισηγήσεις για τη βελτίωση πιο μακρόχρονων και γενικών παρεμβάσεων Με στόχο τη μακρόχρονη αλλαγή στάσεων στη κοινωνία Για ομάδες/άτομα στα οποία οι γενικές παρεμβάσεις δεν είναι αποτελεσματικές, μεταφέρονται σε πιο εντατικές παρεμβάσεις 16

Νεαροί οδηγοί – βασικές αρχές Αύξηση Ηλικίας Οδήγησης Μείωση έκθεσης στο κίνδυνο

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΗΘΗΚΑΝ

Εμπλοκή γονιών Οι νέοι οδηγοί μιμούνται τους γονείς Οι γονείς διαμορφώνουν στάσεις Ελέγχουν τη συμπεριφορά (ηλικία απόκτησης άδειας, πρόσβαση σε όχημα, παρατήρηση οδικής συμπεριφοράς, πού, πότε, με ποιους) Άντληση γνώσης από άλλα πεδία (π.χ. επιθετικότητα). Εμπλοκή σε μικρές ηλικίες Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η εμπλοκή των γονιών κατά την απόκτηση άδειας βοηθά Βοηθά η εμπλοκή ΜΕΤΑ την απόκτηση άδειας (έλεγχος συμπεριφοράς) Από τις πιο επιτυχείς και τεκμηριωμένες δράσεις

ΠΡΟΤΑΣΗ 3 Μελέτη του τρόπου εμπλοκής των γονιών για εποπτεία των παιδιών τους μετά την απόκτηση άδειας Κινητοποίηση για αλλαγή στάσεων στους γονείς Σωστή επιμόρφωση γονιών (ψυχο-εκπαίδευση, εντατικά προγράμματα από ειδικούς στη συμπεριφορά) Μη υποχρεωτική εμπλοκή? Κίνδυνος: εμπλοκή μόνο συνειδητοποιημένων γονιών

Διαχείριση επαναλαμβανόμενων παραβατών – γενικές παραβάσεις Πρόκληση: ΔΕΝ είναι δεκτικοί στη αλλαγή συμπεριφοράς με συμβατικά μέσα (ενημέρωση, εκπαίδευση, παρότρυνση, MME) Η παρότρυνση μπορεί να επιφέρει αντίθετα αποτελέσματα – αντίδραση στην «εξουσία» Στοχευμένη παρέμβαση, διαφορετική από αυτή για το ευρύ κοινό Ανάγκη για συστηματικό έλεγχο (παρουσία της αστυνομίας), παρακολούθηση της προόδου και έγκαιρης εφαρμογής της νομοθεσίας Ποινές που να είναι αποτρεπτικές αλλά να μη δημιουργούν υποκουλτούρα παραβατών μέσω ματαίωσης

Διαχείριση επαναλαμβανόμενων παραβατών – χρήση αλκοόλ Οι νεαροί είναι πιο πιθανόν να οδηγήσουν υπό την επήρεια αλκοόλης Macho πρότυπα – αγνόηση κινδύνου Δημογραφικοί λόγοι – βγαίνουν πιο συχνά Οι επαναλαμβανόμενοι παραβάτες αποτελούν ξεχωριστή υπο-ομάδα – στόχο Χαρακτηριστικά αντικοινωνικότητας/ψυχοπάθειας Ή ΆΛΛΕΣ ψυχικές διαταραχές (κατάθλιψη, άγχος) Χρήση για κατευνασμό συναισθημάτων και χαλάρωση Πρέπει να αντιμετωπιστεί η αιτία της χρήσης

Πρόταση 4 Νομοθεσία για πιο έντονες και άμεσες ποινές για νεαρούς συστηματικούς παραβάτες (αργοπορημένες επιβολές με περίπλοκες δικαστικές διαδικασίες έχουν φανεί να αυξάνουν τις οδικές συγκρούσεις) Η στέρηση της άδειας (για μικρό διάστημα) είναι αποτρεπτική Συντονισμός με ασφαλιστικές εταιρίες για πιθανή αύξηση ασφαλίστρων Εμφανής αστυνόμευση με συγκεκριμένους στόχους Ο νέος να γνωρίζει ότι σχεδόν σίγουρα θα εντοπιστεί και ότι σίγουρα θα του επιβληθεί ποινή Γνωστοποιείται στο κοινό/νέους

Πρόταση 5 Άμεση παραπομπή επαναλαμβανόμενων παραβατών που οδηγούν μετά τη χρήση ουσιών για ψυχολογική/ψυχιατρική αξιολόγηση και θεραπεία Παρακολούθηση ότι το μέτρο έχει εφαρμοστεί (π.χ. βεβαίωση ειδικού ψυχικής υγείας ότι το άτομο παρακολούθησε ένα ελάχιστο αριθμό συνεδριών). Στόχος: Η αντιμετώπιση διαταραχών που συνυπάρχουν με τη χρήση (κατάθλιψη, τραύμα, άγχος κλπ) ΌΧΙ η εκπαίδευση των οδηγών σε θέματα οδικής συμπεριφοράς Συντονισμός με άλλες δράσεις για παροχή ασφαλών μέσων μεταφοράς μετά τη διασκέδαση

Εκστρατείες αλλαγής συμπεριφοράς μέσα από ΜΜΕ Αποτελεσματικές* στο πλαίσιο άλλων δράσεων (π.χ. σε συνδυασμό με εκστρατεία αστυνόμευσης) Από μόνες τους ΔΕΝ είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές (δεν υπάρχουν συστηματικές εμπειρικές αποδείξεις) Τα αποτελέσματα διαρκούν μόνο όσο διαρκεί η εκστρατεία Τα μηνύματα με στόχο μόνο τον εκφοβισμό ΔΕΝ δουλεύουν, ειδικά στους οδηγούς υψηλού κινδύνου Το συναίσθημα έχει αποτέλεσμα αλλά το άτομο να ξέρει και τι πρέπει να κάνει Πιο αποτελεσματικά τα θετικά μηνύματα (τι κερδίζεις αντί τι χάνεις) Πιο αποτελεσματική η απειλή απώλειας άδειας, ελευθερίας αντί θανάτου στους νέους Επειδή δουλεύει μόνο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, εισήγηση για περαιτέρω και σε βάθος μελέτη πριν εφαρμοστεί κάποια δαπανηρή εκστρατεία

ΠΡΟΤΑΣΗ 6 Περιορισμένη χρήση ΜΜΕ μόνο σε στοχευμένες περιόδους σε συνδυασμό με πολύ-επίπεδες εκστρατείες Αξιοποίηση επικοινωνιολόγων, διαφημιστών, ειδικών στις πωλήσεις για την ετοιμασία των μηνυμάτων Πιλοτική χρήση/μελέτη μέσα από ομάδες του πληθυσμού στόχου Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας Αλλαγή στάσης, αλλαγή συμπεριφοράς, μάθηση/μνήμη για μήνυμα Δεν μεταφράζονται άμεσα σε μείωση συγκρούσεων

Μοτοσικλετιστές νεαροί οδηγοί Μικρή ηλικία, ταχύτητα και χρήση ουσιών και πάλι οι βασικοί παράγοντες επικινδυνότητας Νομοθεσίες για χρήση κράνους – το πιο οικονομικό και αποτελεσματικό μέτρο Μηχανικά μέσα: Anti-lock φρένα, φωσφορίζον ρουχισμός, αναμμένα φώτα την ημέρα, χρωματιστά κράνη (όχι μαύρα) Κάποια αποτελεσματικότητα αλλά ΑΠΑΙΤΟΥΝ ΜΕΛΕΤΗ σε συνδυασμό με τις συνολικές νομοθεσίες γιατί μπορεί να έχουν αντίθετα αποτελέσματα Πιο αποτελεσματικά τα όποια μέτρα καθυστερούν την απόκτηση ανεξάρτητης άδειας και προστατεύουν από την έκθεση σε κινδύνους

ΠΡΟΤΑΣΗ 7 Καθυστέρηση απόκτησης μαθητικής άδειας μοτοσικλέτας??? Περιορισμός διάρκειας μαθητικής, ώστε ο νεαρός να πρέπει να περάσει από εξέταση Πιο περιεκτικές εξετάσεις Καταστολή ταχύτητας, χρήσης αλκοόλ, καλύτερη επιβολή χρήσης κράνους – στοχευμένη αστυνόμευση Επιβολή ποινών για παραβάτες που να καθυστερούν την ανεξάρτητη οδήγηση

Άλλες παρεμβάσεις (που χρήζουν μελέτης και έρευνας) Καλύτερα μέσα συγκοινωνίας ώστε να μην μειώνεται το αίσθημα ελευθερίας των νεαρών Περισσότερη μελέτη για να δημιουργηθεί συνείδηση χρήσης των μέσων Μειώνει την έκθεση στο κίνδυνο περιορίζοντας τα χιλιόμετρα που οδηγούν οι νέοι 29

Άλλες παρεμβάσεις Αστυνόμευση και καταστολή (όπως πιο πάνω) Με συγκεκριμένες, μετρήσιμες δράσεις Με χρήση μέσων που επιτρέπουν την εποπτεία (ΚΑΜΕΡΕΣ) Με νομοθεσίες που επιτρέπουν την άμεση, συστηματική επιβολή ποινών, χωρίς μεγάλη ελαστικότητα και χωρίς καθυστερήσεις που προκαλούν ματαίωση και θυμό Συνδυασμένες με άλλες, στοχευμένες δράσεις 30

Άλλες παρεμβάσεις Σταδιακή απόκτηση άδειας Επιτυχημένη γιατί καθυστερεί την ανεξάρτητη οδήγηση, επιτρέπει την μετάδοση στάσεων Βοηθά στην εμπλοκή των γονιών ΠΡΟΣΟΧΗ στην πιθανότητα μείωσης της ηλικίας μαθητικής Μέτρο με καλή αποτελεσματικότητα αλλά με πολλά και διαφορετικά μοντέλα εφαρμογής Πόσο θεσμοθετημένη η εμπλοκή των γονιών?? Μετρήσιμοι στόχοι με ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΥΞΗΜΕΝΗ περίοδο μάθησης υπό εποπτεία (αρκετές περισσότερες απαιτούμενες ώρες) Χρήση συμβολαίων Αυστηρή επιβολή νομοθεσιών για παραβάσεις κατά τα ενδιάμεσα στάδια Εφαρμόσιμο στη Κύπρο??

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Η βάση της πυραμίδας: Εκπαίδευση στη σχολική ηλικία Bασισμένη σε μοντέλο εκπαίδευσης υγείας Αυξάνει τη γνώση Κάποια αλλαγή στάσεων Τυπικά πολύ φτωχά αποτελέσματα στην αλλαγή συμπεριφοράς Δεν πρέπει να αναμένονται άμεσα αποτελέσματα Να αποφασιστούν τα επιθυμητά μέτρα αποτελεσματικότητας Π.χ. διατροφή και άσκηση ‘’όλοι το γνωρίζουμε. Γνωστική αυσμφωνία ‘’ συνήθως τροποοιούμε τις στάσεις μας για να δικαιολογήσουμε τη συμπεριφορά μας 33 33

Η αναποτελεσματικότητα της απλής διδακτικής προσέγγισης: Τι να προσέξουμε ** Αν συσχετιστεί με μείωση της ηλικίας απόκτησης άδειας αύξηση στις συγκρούσεις Παραδοσιακά στηρίζεται στο μοντέλο απόκτησης γνώσης: μέρος του αναλυτικού σχολικού προγράμματος Έχει επηρεαστεί περισσότερο από την πρόοδο στις επιστήμες της εκπαίδευσης παρά στις επιστήμες συμπεριφοράς (δημόσιας υγείας) Γνωστική έμφαση Στηρίζεται στην υπόθεση ότι οι νέοι συμπεριφέρονται επικίνδυνα γιατί δεν γνωρίζουν καλύτερα με οποιοδήποτε τρόπο π.χ. μαθήματα αγωγής του πολίτη και κοινωνικών επιστημών δεν έχουν φανεί πουθενά να μειώνουν το ρατσισμό ή να αυξανουν τα ποσοστά ψηφοφόρων στις εκλογές 34 34

Δανεισμός αρχών από τις επιστήμες της συμπεριφοράς ‘Διάγνωση‘ της κατάστασης του κάθε μαθητή-νεαρού οδηγού ώστε να εντοπιστούν οι ανάγκες Εντοπισμός των επιρροών για αρνητική συμπεριφορά Χρήση τεχνικών τροποποίησης συμπεριφοράς που έχουν τεκμηριωθεί: Μάθηση κανόνων Υπενθύμιση Ανατροφοδότηση Δημόσια Δέσμευση Χρήση κινήτρων και αμοιβών Συνδυασμός τεχνικών για μέγιστο αποτέλεσμα (με υποστήριξη από επιστήμες αλλαγής στάσεων) Η αποτελεσματικότητα μπορεί να μειώνεται γιατί περιλαμβάνονται στο δειγμα και αυτοί που δεν τους αρέσει το μάθημα η ο δάσκαλος και δεν θέλουν να συμμετάσχουν Π.χ. πινακίδες που υπενθυμίζουν τη χρήση ζώνης μπορεί να έχουν αποτέλεσμα όταν παρουσιάζονται σε μέρος όπου είναι άμεσα εφικτό να φορεθεί η ζώνη Π.χ. αύξηση χρήσης ζώνης ασφαλείας από μικρά παιδιά (νηπιαγωγειο) και τους γονείς τους ::καλή αποτελεσματικόητα μέσα από ενίσχυση (ανταλλάξιμα κουπόνια στα παιδιά) αλλά αρκετά καλή αποτελεσματικότητα και μέσα από συμμετοχική μαθηση. Σκετσάκι με επαναλαμβανομενα μηνύματα που προβλήθηκε και τους γονείς και μεγαλύτρα παιδιά Π.χ πινακίδες που δείχνουν πόσοι οδηγοί φορούσαν τη ζώνη τους χθές Booster sessions 35 35

Στην εκπαίδευση Πιο συμμετοχική μάθηση**, ίσως με στόχο την ανάπτυξη πιο γενικών, μεταφερόμενων δεξιοτήτων Κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων, επίλυση διαπροσωπικών προβλημάτων Διαφορετική στόχευση σε αυτούς που ενδιαφέρονται και σε αυτούς που δεν ενδιαφέρονται Μικρή διάρκεια αποτελέσματος _σταδιακή επανάληψη 36

Επιδράσεις του κοινωνικού πλαισίου Μικρό το % χρόνου του μαθητή στα μαθήματα αγωγής υγείας σε σύγκριση με την έκθεση σε άλλα ερεθίσματα Επίγνωση και συγχρονισμός με μηνύματα από άλλες πηγές Απομυθοποίηση της επικίνδυνης οδήγησης στα ΜΜΕ Γονείς που οδηγούν επικίνδυνα Έλλειψη μέσων μαζικής συγκοινωνίας (συμφέροντα εταιριών κλπ) Φίλοι που μπορεί να μην είναι στο σχολείο Η αγωγη υγείας δεν φτάνει ένα σημαντικό % των νεαρών που είναι εκτός σχολείου 37 37

Θετικές συμβολές στην εκπαίδευση από την κοινότητα Ανάγκη για ενεργή εμπλοκή της ευρύτερης κοινότητας Αλλαγή στάσεων στοχευόμενη όχι μόνο στους μαθητές Παραπομπή ατόμων που ενδιαφέρονται ή που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο σε πιο ‘εντατικά‘ προγράμματα Ομάδες συνομιλήκων Μη κυβερνητικές οργανώσεις που να στοχεύουν στην ατομική συμβουλευτική, επίλυση προβλημάτων κλπ. Παραπομπή στον εκπαιδευτικό ψυχολόγο Τα επιτυχημένα προγράμματα εκπαίδευσης είναι αυτά που δεν μένουν μόνο στο διδακτικό κομμάτι άλλα συνδυάζονται με και πιο άμεσες παρεμβασεις στην κοινότητα, π.χ ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες σε έφηβες 38 38

Ανάγκη για προγράμματα στη κοινότητα Δραστηριοποίηση και ενεργός συμμετοχή της κοινότητας (συμμετοχική μάθηση) Οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση, ομάδες πασχόντων κλπ) Το πρόβλημα ως πρόβλημα όλων Ταυτόχρονη χρήση πολλών μέσων με ένα κοινό μήνυμα κάθε φορά (π.χ. χρήση ζώνης στα παιδιά) ΜΜΕ, προσέγγιση απομακρυσμένων, ευάλωτων ομάδων Στηριγμένη σε ορθή διάγνωση του προβλήματος Π.χ. ομάδες εστίασης γονιών από διάφορα κοινωνικά στρώματα Υποστήριξη με πρακτικά, οικονομικά μέσα Νομοθεσία, αστυνόμευση, δανειο-δωρεά παιδικού καθίσματος Και στόχευση σε παιδιατρους, νοσηλευτές, εκπαιδευτικούς κλπ 39 39

ΠΡΟΤΑΣΗ 8 Πιλοτική δοκιμή ενός συγκεκριμένου προγράμματος με προσπάθεια εμπλοκής της κοινότητας Π.χ. χρήση ζώνης και προστατευτικών καθισμάτων για παιδιά Εμπλοκή Δήμων/Κοινωτήτων Εμπλοκή Εθελοντικών και Μη Κυβερνητικών οργανώσεων Πολυεπίπεδη προσέγγιση με όλα τα μέσα Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας

Προώθηση κουλτούρας οδικής συνείδησης Η οδική συμπεριφορά-στάσεις αντιλήψεις, αντανακλά τη γενική κουλτούρα και ΔΕΝ αλλάζει μεμονωμένα Κυπριακή κουλτούρα Μειωμένη υπευθυνότητα Τα λάθη συγχωρούνται εύκολα Δεν προοδεύουν απαραίτητα οι νομοταγείς πολίτες Έχω ότι θέλω χωρίς κόστος 41

Τι βοηθά στην αλλαγή κουλτούρας Δανεισμός παρεμβάσεων από άλλες επιτυχημένες εκστρατείες αλλαγής συνείδησης Ανακύκλωση Κάπνισμα Βοηθητικά τα ακόλουθα: Νομικά υποχρεωτική συμμετοχή με ποινές για μη συμμετοχή Υπενθυμίσεις, προειδοποιήσεις Διευκόλυνση της συμμετοχής με προμήθεια των αναγκαίων υλικών και εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες Π.χ. στα προγράμματα για καθίσματα παιδιών βοηθά να δίνεται το κάθισμα Οι κάδοι ανακύκλωσης 42

Τι βοηθά στην αλλαγή κουλτούρας Εμπλοκή της τοπικής κοινότητας (π.χ. ένα υπεύθυνο άτομο σε κάθε γειτονιά) Στα σχολεία καλλιεργείται νωρίς η έννοια ότι η συμμετοχή σχετίζεται με κοινωνικά επιθυμητά χαρακτηριστικά Όχι μόνο ότι πρέπει να συμμετέχουν Συχνές υπενθυμίσεις και επαναλήψεις Εκπαίδευση σε μεταφερόμενες δεξιότητες αυτό-βελτίωσης Όταν τα μηνύματα που λαμβάνονται στο σχολείο συγκρούονται με τις γενικές κοινωνικές νόρμες η αποτελεσματικότητα είναι πολύ χαμηλή για αντιμετώπιση των αντίθετων επιρροών (αντίστασης τις πιέσεις, ατομικής αποτελεσματικότητας) και επαναλήψεις 43 43

Μέτρα που ΔΕΝ είναι αποτελεσματικά Εκπαίδευση παιδιών/νεαρών οδηγών μέσα από απλή μετάδοση πληροφοριών ή και οδική εξάσκησης Δεν μεταφράζεται σε αλλαγή συμπεριφοράς ή μείωση τροχαίων, ειδικά στους οδηγούς υψηλού κινδύνου Εκπαίδευση συστηματικών παραβατών ως θεραπεία Μη καταληκτικά στοιχεία για αποτελεσματικότητα –δεν θέλουν να αλλάξουν Εκπαίδευση στις μανούβρες της οδήγησης και επικίνδυνες συνθήκες Σε πολλές περιπτώσεις αυξάνει τις συγκρούσεις γιατί αυξάνει λανθασμένα την αυτοπεποίθηση

ΠΡΟΤΑΣΗ 9 Περαιτέρω μελέτη και συνεργασία με ειδικούς στην αλλαγή στάσεων και τροποίηση συμπεριφοράς για βελτίωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Ταυτόχρονη όμως επένδυση και σε ανώτερα στρώματα της πυραμίδας Αλλαγή έμφασης προγραμμάτων αγωγής υγείας στα σχολεία και εκπαίδευσης οδηγών σε μεταφέρσιμες δεξιότητες Αύξηση αυτογνωσίας Αντίληψη των ατομικών περιορισμών Αντίληψη κινδύνων Κοινωνικές δεξιότητες και επίλυση προβλημάτων Με αξιολόγηση αποτελεσματικότητας Στην αλλαγή στάσεων και συμπεριφοράς

Συμπεράσματα Σφαιρική, συστεμική αντιμετώπιση ως πρόβλημα δημόσιας υγείας Επένδυση στη συστηματική έρευνα, μελέτη και αξιολόγηση Όλα τα μέτρα χρήζουν περεταίρω μελέτης τα ευρήματα στηρίζονται σε φτωχές μεθοδολογικά έρευνες και αλληλοσυγκρουόμενα ευρήματα Δεν είναι σαφές το πώς εφαρμόζονται τοπικά Απαιτείται συνεργασία μεταξύ της ερευνητικής ομάδας και των αρμοδίων φορέων

Βραχυπρόθεσμα: Μέτρα με αποτελεσματικότητα που ΔΕΝ εμπεριέχουν κινδύνους Εμπλοκή γονιών Διάγνωση και θεραπεία παραβατών Αστυνόμευση, εφαρμογή και άμεσες ποινές Συντονισμένη με άλλες δράσεις χρήση ΜΜΕ Συγκοινωνίες Αναβάθμιση υφιστάμενων προγραμμάτων εκπαίδευσης Πιλοτικές δοκιμές προγραμμάτων εμπλοκής της κοινότητας Ανάθεση σε επιστημονικούς φορείς για διαμόρφωση και αξιολόγηση τελικών μέτρων

Μεσο-και μακροπρόθεσμα: Μέτρα που χρειάζονται περαιτέρω μελέτη λόγω και της δυσκολίας εφαρμογής Σταδιακή απόκτηση άδειας Μείωση/αύξηση ηλικίας μαθητικής και ανεξάρτητης άδειας Περιεχόμενο εκπαίδευσης στην οδήγηση Εκπαίδευση εκπαιδευτών Εφαρμογή μηχανικών μέσων που δεν έχουν ακόμα μελετηθεί εκτενώς Δημιουργία μόνιμου φορέα έρευνας

Ανάγκες για περαιτέρω μελέτη Καλύτερο ζύγισμα των υπέρ/κατά των μέτρων που πιθανόν να υιοθετηθούν Μελέτη των μεθόδων που έχουν χρησιμοποιηθεί στις σχετικές έρευνες και στις μελέτες αξιολόγησης Καταρτισμός σχεδίου εφαρμογής (με τις διάφορες εμπλεκόμενες Αρχές) και σχεδίου υλοποίησης, αξιολόγησης και επανασχεδιασμού συγκεκριμένων δράσεων που θα επιλεγούν.

Ευχαριστώ για τη προσοχή σας! Ευχαριστίες: Βασίλης Βασιλείου Γεωργία Ναθαναήλ Σωφρόνης Σωφρονίου