Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ 3000 – 332 π.Χ.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Σε αντίθεση με την θέση της γυναίκας σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένου και εκείνου της Ελλάδας, η αιγυπτιακή γυναίκα φαίνεται να απολάμβανε τα ίδια νομικά και οικονομικά δικαιώματα με τον Αιγύπτιο άνδρα, τουλάχιστον στη θεωρία. Αυτό το σκεπτικό ανακλάται στην αιγυπτιακή τέχνη και στις ιστορικές περιγραφές.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Τα δικαιώματα της γυναίκας στην Αίγυπτο αναφέρονται σε όλους τους τομείς της Αιγυπτιακής κοινωνίας: Είχε ιδιωτική περιουσία (γη, δούλους, αποθέματα, χρήματα) ως και οικονομικές δραστηριότητες (επένδυση). Μπορούσε να διαχειρίζεται τα νόμιμα δικαιώματά της σύμφωνα με τη θέλησή της και να προχωρά στη σύνταξη δικαιικών πράξεων χωρίς να έχει την ανάγκη της συμπαράστασης κάποιου κηδεμόνα. Είχε ελεύθερη βούληση, μπορούσε να πάρει διαζύγιο, να υιοθετήσει ένα παιδί χωρίς να χρειάζεται τη συγκατάθεση άνδρα.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Αν υποτεθεί πως οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στα 3000 χρόνια της αρχαίας αιγυπτιακής ιστορίας ήταν ίσως μικρότερες από εκείνες που έφεραν στις σύγχρονες κοινωνίες οι δύο τελευταίοι αιώνες, οι διαφορές όμως μεταξύ κοινωνικών τάξεων άνοιγαν τέτοιο χάσμα, ώστε η ζωή μιας γυναίκας της άρχουσας τάξης να μην έχει καμία σχέση με τη ζωή μιας εργάτριας, μιας υπηρέτριας, μιας αγρότισσας και, περισσότερο φυσικά, μιας σκλάβας.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Τα ιερογλυφικά, η γραπτή γλώσσα των αρχαίων Αιγυπτίων, απαιτούσε μεγάλη καλλιτεχνική δεξιοτεχνία και ήταν πολύ δύσκολη η εκμάθησή της. Τη μάθαιναν επί χρόνια οι γραφείς και ξεκινούσαν τη σταδιοδρομία τους στις κρατικές υπηρεσίες, στο ιερατείο ή στις καλές τέχνες. Όσοι γονείς είχαν την οικονομική δυνατότητα, έστελναν τα αγόρια σε σχολές γραφέων από την ηλικία των πέντε ετών και μετά. Σε ό,τι έχει σχέση με τις γυναίκες, υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια κορίτσια είχαν διδαχτεί γραφή και ανάγνωση, για επαγγελματικούς λόγους αλλά και για πνευματική ευχαρίστηση. Υπάρχει μάλιστα και αναφορά σε λογοτεχνικές προσπάθειες γυναικών.

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι φορούσαν ελαφριά και δροσερά ρούχα από λεπτό, άβαφο λινό ύφασμα. Τα ρούχα τους απλώς τυλίγονταν γύρω από το σώμα, για αυτό και είχαν ελάχιστες ραφές. Οι γυναίκες στην εποχή του Αρχαίου βασιλείου φορούσαν απλό, ίσιο φόρεμα με τιράντες, φτιαγμένο από ένα ορθογώνιο κομμάτι λινό, με ραφή στη μία πλευρά. Για να μην ζεσταίνονται, χρησιμοποιούσαν πολύ λεπτά υφάσματα και δε φορούσαν εσώρουχα. Αυτό το απλό ντύσιμο δεν άλλαξε, αν και στα χρόνια του Μέσου Βασιλείου πλούσιες και φτωχές άρχισαν να φορούν κολιέ με πολύχρωμα σχέδια. Η μόδα του Νέου Βασιλείου ήταν πιο κομψή: φορούσαν πλισέ χιτώνες με κρόσσια πάνω από το ίσιο φόρεμα.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ Γνωρίζουμε ότι βάση της διατροφής των πλούσιων Αιγυπτίων ήταν το κρέας, τα ψάρια και τα δημητριακά. Έτρωγαν πάντα πολύ κρέας. Ο κόκορας και η κότα δεν ήταν ακόμη γνωστά, η πτηνοτροφία, ωστόσο, και η κατανάλωση πουλερικών ήταν μεγάλη -περιστέρια, χήνες, γερανοί, ορτύκια. Σε ορισμένους νομούς και πόλεις απαγορευόταν να τρώνε ψάρι. Το γάλα ήταν μια πραγματική απόλαυση και το έβαζαν σε πήλινα δοχεία. Ο ζύθος ήταν το εθνικό ποτό των Αιγυπτίων. Παντού στο σπίτι, στα χωράφια, στα καράβια, στις ταβέρνες, έπιναν ζύθο, που τον έφτιαχναν από κριθάρι ή σίκαλη και από χουρμάδες.

ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ - ΣΩΜΑΤΟΣ Τα καλλυντικά ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Αρχαία Αίγυπτο. Οι Αιγύπτιες χρησιμοποιούσαν σκευάσματα με βάση ζωικά και φυτικά έλαια - από φοίνικα, ελιά και καρύδα - αναμειγμένα με αρωματικά και ιαματικά βότανα, προκειμένου να προστατεύσουν το δέρμα τους από τη γήρανση και την αφυδάτωση. Ο καθρέπτης, φτιαγμένος από γυαλιστερό μέταλλο με διακοσμημένες λαβές, αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του γυναικείου καλλωπισμού. ΣΩΜΑΤΟΣ Υπήρχαν παρασκευάσματα που ομόρφαιναν, που ξανάνιωναν την επιδερμίδα, που έκαναν πιο σφιχτή τη σάρκα και άλλα που καταπολεμούσαν τους λεκέδες και τα σπυριά του προσώπου. Χρησιμοποιούσαν, σκόνη από αλάβαστρο και ανθρακική σόδα καθώς και ένα είδος αλατιού ανακατεμένο με μέλι, για να κάνουν την σάρκα πιο σφιχτή. Άλλες συνταγές είχαν για βάση το γαϊδουρινό γάλα.

Ο ΓΑΜΟΣ Οι Αιγύπτιες παντρεύονταν πολύ νέες, λίγο μετά την ήβη, γι’ αυτό και, συνήθως, πριν πατήσουν τα είκοσι είχαν κιόλας αρκετά παιδιά. Ο γάμος τους ήταν προϊόν ελεύθερης βούλησής τους, ή ακόμη και πρωτοβουλίας τους, με εξαίρεση τα μέλη των δυναστειών, όπου οι γάμοι γίνονταν υποχρεωτικά μεταξύ τους. Βρέθηκαν επιστολές γραμμένες από γυναικεία χέρια, που προτείνουν ερωτικές συναντήσεις, καμιά φορά μάλιστα και γάμο. Οι γυναίκες μπορούσαν και να έχουν περιουσία στο όνομά τους και να την κληροδοτούν. Η ακίνητη περιουσία μεταβιβαζόταν από τη γραμμή της γυναίκας, δηλαδή από μητέρα σε κόρη. Ίσως γι’ αυτό οι αδερφοί παντρεύονταν τις αδερφές τους, για να παραμείνει η περιουσία στην οικογένεια κι όχι να περάσει σε ξένα χέρια.

ΑΙΓΥΠΤΙΑ ΜΗΤΕΡΑ Η διατροφή του παιδιoύ σε μικρή ηλικία ήταν στην αρμοδιότητα της μητέρας του, που το θήλαζε ως τα τρία του χρόνια. Πάμπολλα αγαλματίδια δείχνουν μια μητέρα που σφιχταγκαλιάζει το μικρό στο στήθος της, εκφράζοντας έτσι την ίδια την εικόνα της γονιμότητας και μιας ορισμένης μορφής γυναικείου ιδεώδους. Για την έξοδό της από το σπίτι, η νεαρή μητέρα κρατούσε το μωρό σε μικρή αυτοσχέδια κούνια φτιαγμένη από πλεχτό σάλι. Είχε έτσι τα χέρια ελεύθερα και μπορούσε να επιστρέψει στη δουλειά, στα χωράφια λόγου χάριν, λίγο καιρό μετά τον τοκετό.

ΑΙΓΥΠΤΙΑ ΜΗΤΕΡΑ Ένα από τα πιο διαδεδομένα και τα πλέον εκτιμώμενα γυναικεία επαγγέλματα ήταν το επάγγελμα της τροφού. Στα εύπορα κοινωνικά στρώματα, συνηθιζόταν να εμπιστεύεται η μητέρα τον θηλασμό του μωρού της σε μια τροφό που αναλάμβανε να ασχοληθεί με το παιδί ως την ηλικία των τριών ετών. Σε αντάλλαγμα του γάλακτος που προσφέρει και των φροντίδων που υποχρεώνεται να παράσχει, η τροφός στεγάζεται και διατρέφεται από την οικογένεια, η οποία μπορεί έτσι και να ελέγχει αν το παιδί είναι καλά στη υγεία του. Αντί θηλάστρων, οι Αιγύπτιες χρησιμοποιούσαν μικρά κύπελλα από τερρακόττα με επίμηκες ράμφος, που μερικά δείγματά τους βρέθηκαν σε τάφους παιδιών. Στον τάφο μιας νέας κοπέλας, που ανακαλύφθηκε το 1982 στη Σακκάρα (11η δυναστεία, περί το 2100 π.Χ.), οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως το εμπρός μέρος ενός μικρού φορέματος με ντεκολτέ σε σχήμα V, που έδενε στο λαιμό με ένα κορδόνι, και που προοριζόταν να ντύνει το παιδί στο υπερπέραν.

ΕΞΟΥΣΙΑ Στην Αίγυπτο οι γυναίκες που άσκησαν εξουσία μόνες για μακρύτερο ή βραδύτερο χρόνο υπήρξαν περισσότερες από μία. Δεν υπήρχε κάποιος νόμος που ρύθμιζε τα σχετικά με τον τρόπο διαδοχής εντός των δυναστειών, νόμος που επέτρεπε να κυβερνούν οι γυναίκες. Εξαίρεση αποτελούσαν οι βασίλισσες της Αιγύπτου (π.χ. Κλεοπάτρα), οι οποίες καλούνταν στο θρόνο σε συνδυασμό με κάποιο γάμο τους με έναν από τους αδελφούς τους.

ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ Η Κλεοπάτρα (Ιανουάριος 69 π.Χ. – 12 Αυγούστου, 30 π.Χ.) ήταν η τελευταία βασίλισσα της ελληνιστικής Αρχαίας Αιγύπτου, προτού αυτή αποτελέσει πλέον κομμάτι της πανίσχυρης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η βασιλεία της σηματοδοτεί το τέλος της ελληνιστικής και την αρχή της ρωμαϊκής περιόδου στην ανατολική Μεσόγειο. Αποτέλεσε τον τελευταίο Φαραώ της Αρχαίας Αιγύπτου, καθώς ο γιος της Καισαρίων βασίλεψε μόνο κατ’ όνομα προτού εκτελεστεί.

ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ Η Κλεοπάτρα ήταν κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίου ΙΒ' Αυλητή, με μητέρα την Κλεοπάτρα Ε' Τρύφαινα. Λίγα είναι πραγματικά γνωστά για την παιδική της ηλικία, μα πρέπει να υπήρξε μάρτυρας της αυξανόμενης δυσαρέσκειας του απλού λαού προς το βασιλικό οίκο των Πτολεμαίων, που κορυφώθηκε κατά τη βασιλεία του πατέρα της. Η αναρχία αυτή προέκυψε για πολλούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους είναι ο φυσικός και ηθικός εκφυλισμός των κυβερνώντων, ο συγκεντρωτισμός της εξουσίας και η διαφθορά. Αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα την απώλεια της Κύπρου και της Κυρηναϊκής, κάνοντας τη βασιλεία του Πτολεμαίου ΙΒ' μια από τις πιο ολέθριες της δυναστείας.

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Μαρία Γιάγκου Μαρία Γιάντσιου Αθανασία Βέργου ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Μαρία Γιάγκου Μαρία Γιάντσιου Αθανασία Βέργου