Το άγχος: πάθηση των μαθητών…

Είναι η λέξη τέτοια…καθημερινή Μια λέξη, που μπήκε τώρα τελευταία στο λεξιλόγιο μας και όπου μαστίζει τους περισσότερους ανθρώπους είναι η λέξη άγχος. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται για ποικίλους λόγους, ενώ οι συνέπειες που βιώνουν οι παθόντες είναι πολλές και σημαντικές. Η μεγαλύτερη «φωλιά» αυτού είναι ο μαθητής που όσο αναβαίνει σε μαθησιακό επίπεδο ,αυξάνεται και το σφίξιμο στο λαιμό του. Θα λέγαμε πως μαθητής και άγχος είναι λέξεις ανάλογες. Λέγεται πως είναι η ποιότητα ζωής του σήμερα και οι ανάγκες για το αύριο…ουσιαστικά η αλήθεια είναι στη μέση, μα ειλικρινά η χρυσή τομή για τον μαθητή που βρίσκεται; Ερώτημα αναπάντητο για τον ίδιο καθώς το μυαλό δεν ψάχνει τα ζητούμενα ,αλλά λειτουργεί μηχανικά με τα δεδομένα που έχει περιορίζοντας τη ματιά του σε ότι του δίνεται. Βάζει παρωπίδες διότι θεωρεί ότι δεν πάσχει από αυτό το φαινόμενο και το αποδέχεται ως κάτι καθημερινό.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΓΧΟΣ (επιστημονικά) «Άγχος» βρίσκεται στο αρχαιοελληνικό ρήμα άγχω, το οποίο μπορεί να αποδοθεί ως πιέζω, πνίγω ή στραγγαλίζω, πράγμα που από μόνο του μας προϊδεάζει για το ότι δεν πρόκειται για κάποιο ευχάριστο συναίσθημα, αντιθέτως μάλιστα. Στην ουσία το άγχος είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα που αποτελείται από αόριστη ανησυχία ή ακόμα και φόβο, ο όποιος συνήθως δεν μπορεί να καθοριστεί πλήρως, διότι απουσιάζει κάποιο ερέθισμα που να τον προκαλεί άμεσα. Παρόλο που ο λόγος του άγχους δεν είναι πάντα φανερός, υπάρχουν κάποια κοινά συμπτώματα στους ανθρώπους που διακατέχονται από αυτό, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων υπερένταση, δύσπνοια, ταχυκαρδία, εφίδρωση, διάρροια και τάση για εμετό. Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να επισημάνουμε πως ενώ το άγχος φαίνεται άχρηστο με μια πρώτη ματιά, δεν είναι.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΑΓΧΟΥΣ Α)  Το Άγχος μπορεί να χωριστεί σε τέσσερις βασικές κατηγορίες. Μία από αυτές αποτελεί το λεγόμενο «Άγχος Αναμονής». Πρόκειται για ένα συναίσθημα που όλοι, ανεξαιρέτως, έχουμε βιώσει σε κάποιο στάδιο της ζωής μας! Είναι το άγχος εκείνο που αισθανόμαστε πριν από κάθε σημαντικό γεγονός που περιμένουμε να λάβει χώρα και πιθανώς να έχει αρνητική και άρα δυσάρεστη για εμάς έκβαση. Φανταστείτε πώς νιώθουμε περιμένοντας ένα διαγώνισμα στο σχολείο, μια σημαντική επαγγελματική συνέντευξη ή ακόμα και κάποιο ερωτικό ραντεβού με κάποιον ή κάποια που σας ενδιέφερε πολύ! Σε περιπτώσεις σαν κι αυτές ένας βαθμός άγχους μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά, διότι είναι σε θέση να μας κινητοποιήσει, ώστε να προετοιμαστούμε κατάλληλα και να επιδείξουμε τον καλύτερο μας εαυτό! Αντιθέτως, το υπερβολικό άγχος θα είναι σίγουρα καταστροφικό, μιας και θα μας εμποδίσει να φέρουμε εις πέρας την εκάστοτε διαδικασία επιτυχώς. Το καλό με το άγχος αυτού του τύπου είναι το γεγονός ότι συνήθως έχουμε τη δυνατότητα να το διαχειριστούμε ως ένα βαθμό και να μην το αφήσουμε να δράσει βλαπτικά για εμάς.

Β)  Δυστυχώς, μια τέτοια δυνατότητα δεν υπάρχει όταν αντιμετωπίζουμε ένα δεύτερο τύπο άγχους, γνωστό ως «Γενικευμένο Άγχος». Το Γενικευμένο Άγχος μπορεί να οφείλεται σε μία πληθώρα αιτίων, που μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα και ανησυχία για ζητήματα επαγγελματικά, οικονομικά, προσωπικά/ σχέσεων, κοινωνικά, ή συνδυασμό αυτών και σχετίζονται με την καθημερινότητα μας. Βασικό χαρακτηριστικό του Γενικευμένου Άγχους είναι το γεγονός ότι αυτός που το βιώνει δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα του τί το προκαλεί. Εδώ, παρότι το άγχος που βιώνει κανείς δεν έχει ιδιαίτερα μεγάλη  ένταση, είναι συνεχές και έχει μεγάλη διάρκεια, τουλάχιστον έξι μηνών και μπορεί να συνοδεύεται από νευρικότητα, αγωνία, τεντωμένα νεύρα, εύκολη κόπωση, ευερεθιστότητα, δυσκολία στη συγκέντρωση και προβλήματα στον ύπνο. Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, αυτός ο τύπος άγχους μόνο κακό μπορεί να προκαλέσει, τόσο σε ψυχοσωματικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Γ)  Υπάρχει όμως και ένας τρίτος τύπος άγχους που δεν είναι άλλος από το «Φοβικό Άγχος». Η βασική διαφορά του Φοβικού Άγχους από τους υπόλοιπους τύπους είναι το γεγονός ότι εδώ το άγχος είναι περιστασιακό και εμφανίζεται μόνο όταν έρθουμε αντιμέτωποι με κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα που μας προκαλεί φόβο, ενώ μόλις το ερέθισμα  εξαφανιστεί ή απομακρυνθούμε εμείς από αυτό, εξαφανίζεται αυτομάτως και το άγχος που σχετίζεται με το ερέθισμα. Με άλλα λόγια θα μπορούσε να πει κανείς ότι το Φοβικό Άγχος εστιάζει σε κάτι που συμβαίνει τώρα και όχι σε κάτι που πρόκειται να συμβεί στο μέλλον. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθούμε στις πολύ γνωστές μας «Φοβίες».

Ένας άλλος τύπο άγχους με έντονα συμπτώματα και συνέπειες που μπορεί να γίνουν εξαιρετικά δυσάρεστες για εκείνον που το βιώνει : το «Άγχος Πανικού». Το Άγχος Πανικού εκδηλώνεται με τη μορφή των λεγόμενων κρίσεων πανικού. Εδώ, το άτομο καταλαμβάνεται ξαφνικά από εξαιρετικά έντονο άγχος το οποίο όμως δεν έχει μεγάλη διάρκεια, αφού διαρκεί μερικά λεπτά. Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας κρίσης, ο άνθρωπος που τη βιώνει αισθάνεται ότι χάνει τον έλεγχο του εαυτού του και βιώνει έντονο φόβο ότι θα πεθάνει, συνήθως λόγω εμφράγματος του μυοκαρδίου ή εγκεφαλικού επεισοδίου, ή ότι θα χάσει τα λογικά του και θα τρελαθεί. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι κάτι τέτοιο δε συμβαίνει σε καμία περίπτωση και ότι οι κρίσεις πανικού δεν απειλούν τη σωματική υγεία των ανθρώπων που τις βιώνουν. Παρόλα αυτά, συνοδεύονται από έντονα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ταχυκαρδία και αύξηση αρτηριακής πίεσης, δύσπνοια, αίσθημα δυσφορίας, αίσθημα πνιγμού, ενοχλήσεις στο στήθος, μούδιασμα, διάρροια, ρίγη, ζαλάδα, τα οποία σε συνδυασμό με την αίσθηση πλήρους απώλειας ελέγχου της κατάστασης και ένα αίσθημα ότι το άμεσο περιβάλλον δεν είναι πια οικείο, ανατροφοδοτούν το φόβο για επικείμενο θάνατο. Τέλος, οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι, είτε αυθόρμητες, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει κάποιος εμφανής λόγος που τις προκαλεί, είτε καταστασιακές, που σημαίνει ότι «πυροδοτούνται» από κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα ή κατάσταση που θα αντιμετωπίσει κάποιος, ακόμα και αν πρόκειται για το φόβο αναμονής μιας νέας κρίσης πανικού

Πρόφαση και πρόβλημα ταυτίζονται Οι έφηβοι συχνά πατούν στην ατάκα ότι «Δεν έγραψα καλά γιατί είχα άγχος» ελάτε τώρα! Είναι η κλασσική πλέον πρόφαση του μαθητή που του εξασφαλίζει την δικαιολογία μιας αποτυχίας. Φυσικά το νόμισμα έχει δυο όψεις : α) απλά ο μαθητής βαριόταν να διαβάσει και β) ο μαθητής πραγματικά είχε άγχος. Το θέμα είναι ότι το φαινόμενο αυτό είναι τόσο καθημερινό και η ατάκα αυτομάτως γίνεται τόσο εύχρηστη όπου δεν ξέρεις τι να πιστέψεις με αποτέλεσμα ακόμα και εσύ ο ίδιος να επαναπαυτείς στην ιδεολογία ότι για όλα ευθύνεται αυτός ο «πνευματικός μπελάς». Στην πρώτη περίπτωση τα πράγματα είναι απλά, ο μαθητής δεν ανταποκρίθηκε γιατί δεν προηγήθηκε η κατάλληλη προετοιμασία. Οπότε η ατάκα αυτή είναι η δικαιολογία για τα αποτελέσματα που θα λάβει. Στην δεύτερη περίπτωση ο μαθητής μπλόκαρε λόγο του ότι πιθανότατα να πανικοβλήθηκε και να σκέφτηκε αρνητικά στην πρώτη δυσκολία που συνάντησε. Παρατηρείται ότι το άγχος όχι μόνο δεν βοηθά αλλά δημιουργεί περιστασιακά κενά μνήμης. Άμα συνδέσει κανείς το άγχος τον πανικό και τον πεσσιμισμό οδηγείται κάλλιστα στη χαμηλή αυτοπεποίθηση και ταυτόχρονα αποθαρρύνει τον εαυτό του να τα καταφέρει στις παρακάτω ασκήσεις της γραπτής εξέτασης. Οπότε άλλο είναι η πρόφαση και άλλο το πρόβλημα . Η ταύτιση τους βρίσκεται στην ατάκα μα τη σημασία τι γνωρίζει ο καθένας προσωπικά.

Άγχος και ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ Είναι γνωστό και αποδεκτό σε όλους ότι το άγχος των πανελληνίων σημαδεύει τη ζωή του ανθρώπου για καιρούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο υποψήφιος εξεταζόμενος αντιμετωπίζει τις εξετάσεις αυτές ως το μεγαλύτερο βήμα της ζωής του που θα τον οδηγήσει στα ανοιχτά νερά (αγορά εργασίας, κοινωνία) που μέχρι τώρα τα αντιμετώπιζε σφαιρικά χωρίς να τα βιώνει εξολοκλήρου και με τον ίδιο βαθμό δυσκολίας. Ουσιαστικά το άγχος αυτό δημιουργείται λόγω του ότι υπάρχει ο φόβος για πιθανή αποτυχία στις εξετάσεις, δηλαδή δεν είναι τόσο το μετά που τους προβληματίζει όσο η στιγμή και το αποτέλεσμα που απαρτίζεται από ένα σύνολο αριθμών! Επίσης Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθουμε μήπως απογοητεύσουμε τους γονείς μας, ή ματαιώσουμε τις προσδοκίες που έχουμε από τον εαυτό μας. Το άγχος κινητοποιείται από αρνητικές σκέψεις, μεγαλώνει μέσα απ’αυτές και τελικά, στην χειρότερη περίπτωση, μπορεί να μας ακινητοποιήσει –όταν ξεφεύγει τελείως από τον έλεγχό μας- και να μας οδηγήσει να εγκαταλείψουμε την προσπάθειά μας. Επίσης, μέσα από τις αρνητικές σκέψεις που κάνουμε όταν φοβόμαστε κάτι πολύ άθελά μας «προετοιμάζουμε» την αποτυχία, αφού ασυνείδητα σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτύχουμε!

Ερευνητές προτείνουν… Προετοιμασία – Αντιμετώπιση Καλή προετοιμασία (οργανόγραμμα) Επανάληψη μαζί με φίλους: Δοκιμή μαζί με άλλους εξεταζόμενους Συνάντησε άλλους συμμαθητές σου και ας ρωτήσει ο ένας τον άλλον . Αν μπορείς να το εξηγήσεις στους άλλους, τότε το έχεις κατανοήσει...διαφορετικά, χρειάζεσαι κι άλλες επαναλήψεις!  Κάντε ένα διάλειμμα και συζήτησε εκφράζοντας τους φόβους και τις αμφιβολίες σου στους γονείς σου και σε ανθρώπους που μπορούν να σε ακούσουν! «Φαντάσου με λεπτομέρειες τις πραγματικές συνθήκες...»)  Όσο πιο συχνά φαντάζομαι τις εξετάσεις τόσο πιο πολύ εξοικειώνομαι μαζί τους...! Αυτό που μπορώ να το αντιμετωπίσω στη φαντασία μου, μπορώ να το κάνω και στην πραγματικότητα!!  Γυμναστική (καθημερινά) Ξεκούραση & καλός ύπνος Πρωινό μπάνιο με χλιαρό νερό

Κατά τη διάρκεια: • Ξεκίνα με ό,τι γνωρίζεις καλά.... • Συνδύασε εισπνοές- εκπνοές με θετικές (και ρεαλιστικές) σκέψεις... • Μόλις νιώσεις τα πρώτα σημάδια πανικού επανέλαβε μια λέξη ή φράση που σε ηρεμεί («μάντρα») (π.χ. «ήρεμα», «χαλαρά», «είμαι δίπλα σου...». Μετά: • Μετά τις εξετάσεις κάνε ένα δώρο στον εαυτό σου: μια βόλτα μ’ένα φίλο. • Οραματίσου την επιτυχία και προετοίμασε τον εαυτό σου για την επόμενη ημέρα.

Το άγχος πάντα θα μας ακολουθεί και θα υπάρχει το θέμα είναι να ξέρουμε να το διαχειριστούμε και να το κάνουμε σύμμαχό μας και όχι εχθρό μας...!!! Ένα μυστήριο συναίσθημα μπορεί να γίνει άκρως δημιουργικό… Είμαι το άγχος σου ο εφιάλτης σου του πόνου της αγάπης σου ο κίνδυνος στο περιβάλλον σου Εγώ είμαι ο μηχανισμός της ρουτίνας ο ρυθμός Είμαι το πρωταρχικό Σου γκρεμίζω το εγώ Είμαι το άγχος μ’ έφτιαξες εσύ αρχή και τέλος η ζωή σου φυλακή Πάντα θα σε ακολουθώ η σκιά σου θα `μαι εγώ να με διώξεις δεν μπορείς να με νικήσεις προσπαθείς Εγώ η μόνη απειλή για τη ζωή σου τη σκληρή Είμαι ο φόβος σου Είμαι το άγχος σου Είμαι το άγχος μ’ έφτιαξες εσύ αρχή και τέλος η ζωή σου φυλακή (οι στίχοι αυτοί είναι παρμένοι από το ομώνυμο τραγούδι με το θέμα “stress”)