Νίκος Καζαντζάκης – Αναφορά στο Γκρέκο Νίκος Καζαντζάκης – Αναφορά στο Γκρέκο « –Παππού, αγαπημένε, είπα, δώσ΄ μου μια προσταγή. -Φτάσε όπου μπορείς, παιδί μου. -Παππού, φώναξα τώρα πιο δυνατά: Δώσε μου μια πιο δύσκολη, πιο κρητικιά προσταγή. -Φτάσε όπου δεν μπορείς.»

Νίκος Καζαντζάκης «Αναφορά στο Γκρέκο» Νίκος Καζαντζάκης «Αναφορά στο Γκρέκο» Πρόταση διδασκαλίας λογοτεχνικού κειμένου στα πλαίσια της Διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας ως LV3 (Langue Vivante 3)

Επίπεδο: Β2 Θέμα: Η αναζήτηση της ελευθερίας Απαιτούμενος χρόνος: 5 διδακτικές ώρες Υλικό: Φωτοτυπίες με κείμενα, λεξιλόγιο, ερωτήσεις κατανόησης - εμπέδωσης - επέκτασης, γραμματικές ασκήσεις, φωτογραφίες, αποσπά- σματα συνεντεύξεων του Κρητικού στοχαστή στο διαδίκτυο. Επιδιώξεις : Κατανόηση γραπτού λόγου και πα- ραγωγή προφορικού λόγου.

Προετοιμασία Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Χρόνος συγγραφής του έργου του ΄΄Αναφορά στο Γκρέκο΄΄. Αναφορά στο φιλοσοφικό ρεύμα του Υπαρξισμού που επικρατεί την εποχή μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι το 1960, και επηρέασε τον τρόπο σκέψης και τη φιλοσοφική στάση του Νίκου Καζαντζάκη. Τι αναζητάει μέσα από τη συγγραφή ο κρητικός συγγραφέας, ποιοι είναι οι ήρωές του και ποιο τύπο ανθρώπου ενσαρκώνουν .

Η ζωή του Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Μεγάλο Κάστρο (Ηράκλειο), που ήταν η πρωτεύουσα της τουρκοκρα- τούμενης Κρήτης, στις 18 Φεβρουαρίου 1883 και πέθανε στις 26 Οκτωβρίου 1957 στο Fribourg en Brisgau, στη Γερμανία. Από το 1897 ως το 1899, που έγινε η κρητική εξέγερση εναντίον των Τούρκων, καταφεύγει με την οικογένειά του στη Νάξο.Εκεί μαθαίνει γαλλικά και ιταλικά. Από το 1902 ως το 1906, σπουδάζει νομικά στο Πανε- πιστήμιο της Αθήνας όπου και αναγορεύεται Διδάκτωρ της Νομικής.

Η ζωή του Το 1907 πηγαίνει στο Παρίσι για να σπουδάσει φιλο- σοφία. Μένει δύο χρόνια και παράλληλα ανακαλύπτει τη σκέψη του Νίτσε στον οποίο αφιερώνει τη διδακτο- ρική του διατριβή με θέμα: «Ο Φρειδερίκος Νίτσε στη φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας».

Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (1945 – 1967) Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (1945 – 1967) Η πεζογραφία Λέγοντας μεταπολεμική πεζογραφία, εννοούμε εκείνη που γράφεται μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Εκείνη την εποχή, ο κόσμος μοιάζει παράλογος και στην καρδιά των ανθρώπων έχουν εγκαταστα- θεί η αγωνία και η αβεβαιότητα. Το φιλοσοφικό ρεύ- μα του υπαρξισμού κυριαρχεί. Σ΄ αυτή την περίοδο γράφει τα μυθιστορήματά του ο Νίκος Καζαντζάκης.

Τι αναζητάει μέσα από το μυθιστόρημα ο Καζαντζάκης Τι αναζητάει μέσα από το μυθιστόρημα ο Καζαντζάκης Μέσα από το μυθιστόρημα, ο κρητικός συγγραφέας αναζητεί τη σωτηρία του ανθρώπου. Το παραδοσιακό ελληνικό περιβάλλον γίνεται ο καμβάς των έργων του. Ο συγγραφέας δανείζεται τους ήρωές του από τη μυ- θολογία, τη θρησκεία, την καθημερινή ζωή και ενσαρ- κώνουν τον περήφανο, ελεύθερο και αγωνιζόμενο άνθρωπο.

Κείμενο Καλή η Κρήτη, μα μονάχα για να πάρεις φόρα. Υστερα από λί- γους μήνες δε χωρούσα πια. Οι δρόμοι στένεψαν, το πατρικό σπίτι μίκρανε, οι βασιλικοί κι οι κατηφέδες της αυλής του έχα- σαν τη μυρωδιά τους. Κοίταζα τους παλιούς φίλους πώς είχαν βολευτεί και τρόμαξα. Δε θα κλειστώ εγώ ποτέ σε τέσσερις τοί- χους, σ΄ ένα γραφείο, ορκίζουμουν, δε θα τα κάμω ποτέ πλακά- κια με την καλοπέραση, δε θα υπογράψω ποτέ πως είμαι σύμ- φωνος με την ανάγκη.Κατέβαινα στο λιμάνι, κοίταζα τη θάλασ- σα, πόρτα λευτεριάς μου φάνταζε, να την ανοίξω να φύγω!

Κείμενο Μ’έβλεπε ο πατέρας μου να πηγαινόρχουμαι αμίλητος, αγέλα- στος, και ζάρωνε τα φρύδια του. Τον άκουσα μια μέρα να λέει στη μητέρα μου : «Τι ΄ναι ετούτος ο γιος σου; Τι σκουλήκι τον τρώει; Δεν κοιτάζει μπροστά του να πιάσει ό,τι φτάνει το μπράτσο του. Πέρα κοιτάζει, πέρα, τ’ άφταστα.Κάλλιο δέκα και καρτέ- ρει, λέει, παρά πέντε και στο χέρι. Μακάρι να βγω ψεύτης, μα ο γιος μας μοιάζει με τους θεοπάλαβους που λεν τα παραμύθια, που ξεκινούν να παν στην άκρα του κόσμου να βρουν, λέει, το αθάνατο νερό.»

Κείμενο Το φυσούσε και δεν κρύωνε. Περίμενε ν’ ανοίξω γρα- φείο, ν’ αρχίσω τις κουμπαριές στα χωριά, για να πιά- σω φίλους να με βγάλουν βουλευτή, να γράφω άρθρα στην ντόπια εφημερίδα, να βγάλω καμιά φυλλάδα να λέει πως ο τόπος πάει κατά γκρεμού και πρέπει καινού- ριοι άντρες να’ ρθουν να πάρουν το τιμόνι. Μια μέρα δεν κρατήθηκε: -Γιατί γυρνάς άεργος; Πότε θ’ ανοίξεις γραφείο να πιάσεις δουλειά;

Κείμενο Δεν είμαι ακόμα έτοιμος. Τι σου λείπει; Δεν είμαι ακόμα έτοιμος. Τι σου λείπει; Τίποτα δε μου’λειπε κι όλα μου’λειπαν.Η αυθάδεια και η απληστία της νιότης με βασάνιζαν. Μέσα μου δού- λευαν, μπορεί και να δουλεύουν ακόμη, οι ασκητές της Θηβαïδας με τη λαχτάρα του απόλυτου κι οι μεγάλοι ταξιδευτές που ταξιδεύοντας μεγάλωναν τη γης. Πήρα κουράγιο.

Κείμενο - Δεν είμαι ακόμα έτοιμος, είπα πάλι. Δε φτάνει το Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Πρέπει να κάνω ανώτερες σπουδές. -Πάει να πει; Δίστασα. Κάθουνταν ο πατέρας μου στη συνηθισμένη του γωνιά στον καναπέ, πλάι στο παράθυρο της αυλής. Στρούφιζε, ξεστρούφιζε ένα τσιγάρο και δε με κοίταζε. Ηταν Κυριακή δειλινό, ο ήλιος έμπαινε από το παρά- θυρο και φώτιζε το ηλιοκαμένο αυστηρό πρόσωπο και τα χοντρά μουστάκια του πατέρα μου.

Κείμενο Και μια πληγή, θα’ταν σπαθιά από τούρκικο σπαθί, στο κούτελό του. -Πάει να πει; ξαναρώτησε και σήκωσε το κεφάλι, με κοίταξε. Θες να πας παραπέρα; -Ναι. -Πού; Μου φάνηκε πως η φωνή του έτρεμε. -Στο Παρίσι, αποκρίθηκα. Σώπασε ο πατέρας μου για λίγη ώρα. -Καλά, είπε τέλος, να πας. Αγριος, αγράμματος ο πατέρας μου, μα όταν ήταν για την πνευματική μου προκοπή δε μου αρνιόταν τίποτα.

Στάδια διδασκαλίας 1.Μετά την προετοιμασία που περιλαμβάνει βιογρα- φικά στοιχεία του συγγραφέα, την περίοδο κατά την οποία γράφει, το σκοπό για τον οποίο συγγράφει τα μυθιστορήματά του, το φιλοσοφικό ρεύμα του υπαρξι- Σμού, και αφορά στο 1ο διδακτικό δίωρο, επανερχό- μαστε στην επόμενη συνάντηση με μία σύντομη ανα- φορά, ώστε να διευκολύνουμε την προσέγγιση του κειμένου που ακολουθεί στο επόμενο στάδιο.

Στάδια διδασκαλίας 2. Ο δάσκαλος διαβάζει μεγαλόφωνα το κείμενο και αφού τελειώσει την ανάγνωσή του,οι μαθητές καλού- νται στη συνέχεια, να διαβάσουν κι εκείνοι με τη σειρά τους μεγαλόφωνα. Η παρέμβαση του δασκάλου επιβάλλεται στα σημεία εκείνα που δυσκολεύουν τους μαθητές στην ορθή ανάγνωση. Αφού διαβαστεί το κείμενο, ακολουθούν ενδεικτικές ερωτήσεις, που αφορούν μια πρώτη προσέγγιση συν- αισθηματικής φύσης όπως:

Στάδια διδασκαλίας Σας άρεσε το κείμενο που διαβάσατε; Στάδια διδασκαλίας Σας άρεσε το κείμενο που διαβάσατε; Ποια σημεία σας άρεσαν περισσότερο; Με λίγα λόγια θα μπορούσατε να πείτε σε τι αναφέρεται το απόσπασμα που διαβάσαμε; 3. Ο δάσκαλος στη συνέχεια ζητάει από τους μαθητές να του πουν τις λέξεις και τις εκφράσεις που δεν κατανοούν. Τις γράφει στον πίνακα και παράλληλα αναφέρει μία πρόταση ως παράδειγμα, ώστε να μπορέσει να γίνει κατανοητό σε ποιες περιστάσεις χρησιμο- ποιούνται.

Στάδια διδασκαλίας 4. Πριν γίνει η επεξεργασία του κειμένου, στον Πολιτικό χάρτη της Ελλάδος, δείχνουμε πού βρίσκεται η Κρήτη και ο νομός Ηρακλείου, η Αθήνα όπου σπούδασε ο Καζαντζάκης. Γίνεται και μια μικρή αναφορά στους ασκητές της Θηβαïδας, για να κατανοηθεί το περιεχόμενο της παραγράφου. 5.Ακολουθεί η επεξεργασία του κειμένου, η οποία αφορά στη λεπτομερή ανάλυση κάθε παραγράφου, από τον διδάσκοντα. Ο δάσκαλος εξηγεί τα δύσκολα σημεία δίνοντας περισσότερες πληροφορίες όπου χρειάζεται, οι μαθητές κρατούν σημειώσεις και παράλληλα συμμετέχουν απαντώντας σε ερωτήσεις του δασκάλου ή υποβάλλοντας δικές τους.

Επιδιώξεις Το σκεπτικό είναι να προσφέρουμε το θεωρητικό υπό- θρο στους μαθητές , ώστε με τη σειρά τους να εμπλα- κούν στη διαδικασία της μάθησης, συμμετέχοντας με δημιουργικό και παραγωγικό τρόπο. Η διδασκαλία της Ελληνικής ως LV3 στοχεύει στο να καταστήσει τους μαθητές ικανούς: α) να διαβάζουν με ευχέρεια, β)να κατανοούν το κείμενο που διαβάζουν, γ)να απαντούν με ευχέρεια σε ερωτήσεις κατανόησης, πραγματολογικές, προσωπικές, δ) να μπορούν να διηγηθούν με λίγα λόγια το κείμενο που διάβασαν, ε) να μεταφράσουν αποσπάσματα του κειμένου, εάν τους ζητηθεί.

Λεξιλόγιο Παίρνω φόρα = prendre son élan, commencer fort Δε με χωράει ο τόπος = ne pas pouvoir se tenir en place, tranquille Βολεύομαι= se mettre à l’ aise, bien s’ installer Τρομάζω= s’ effrayer Τα κάνω πλακάκια με την καλοπέραση= faire bien la fête(du sens figuré) Υπογράφω= signer Είμαι σύμφωνος με = être d’ accord avec Πόρτα λευτεριάς= porte de liberté Πηγαινοέρχομαι= aller et venir Αμίλητος,η,ο= silencieux αγέλαστος,η,ο= qui ne rit pas Ζαρώνω τα φρύδια= froncer les sourcils Με τρώει το σκουλήκι= le ver me ronge, ne pas être complètement satisfait (du sens figuré) Κοιτάζω τ’ άφταστα= viser l’ inaccessible Θεοπάλαβος,η,ο= complètement fou

Λεξιλόγιο Το φυσώ και δεν κρυώνει= je ne le digère pas, je ne peux Το αθάνατο νερό =l’ eau immortelle Το φυσώ και δεν κρυώνει= je ne le digère pas, je ne peux pas l’ accepter (du sens figuré) Η κουμπαριά= le lien entre les mariés et les témoins Ο βουλευτής= le député Η ντόπια εφημερίδα= le journal local Πάω κατά γκρεμού= aller au bord du gouffre Παίρνω το τιμόνι= prendre le volant, le gouvernail κρατιέμαι= se retenir ο άεργος= celui qui n’ a pas d’ emploi γυρνάω,ώ, γυρίζω= tourner πιάνω δουλειά = commencer à travailler η αυθάδεια = l’ impertinence η απληστία = l’ avidité η νιότη, τα νιάτα = la jeunesse

Λεξιλόγιο βασανίζω = torturer ο ασκητής, οι ασκητές = l’ ascète η λαχτάρα = le désir το απόλυτο = l’ absolu παίρνω κουράγιο= prendre du courage διστάζω = hésiter στη συνηθισμένη του γωνιά = dans son coin habituel στρουφίζω, στρίβω = rouler Το δειλινό = le crépuscule Το ηλιοκαμένο πρόσωπο = la figure tannée, bronzée Αυστηρός,ή,ό= sévère Η πληγή= la blessure

Λεξιλόγιο Η σπαθιά= le coup d’ épée Το κούτελο, το μέτωπο= le front Αποκρίνομαι, απαντώ= répondre Σωπαίνω= se taire Άγριος,α,ο= sauvage Αγράμματος,η,ο= illettré Η πνευματική προκοπή= le progrès spirituel Είμαι στο κέφι= être de bonne humeur

Ερωτήσεις 1.Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση; 2.Ποιος είναι ο αφηγητής; 3.Από πού κατάγεται; 4. Πώς ένιωσε ο αφηγητής , μόλις επέστρεψε στο νησί του; Γιατί ένιωσε έτσι; 5.Πώς καταλαβαίνετε τη φράση: «Δεν θα υπογράψω ποτέ πως είμαι σύμφω- νος με την ανάγκη.» 6.Το έχετε πει ποτέ; 7.Τι συμβολίζει η θάλασσα για τον Καζαντζάκη; 8.Για σας η θάλασσα συμβολίζει κάτι; 9.Ποια ήταν η γνώμη του πατέρα για το γιο του; 10.Ηταν ικανοποιημένος με τη στάση του γιου του; 11.Ποια ήταν τα όνειρα του πατέρα για το μέλλον του γιου του;

Ερωτήσεις 12. Γιατί δίσταζε ο αφηγητής να ανακοινώσει τα σχέδιά του στον πατέρα του; 13. Εσείς έχετε βρεθεί ποτέ σε παρόμοια θέση; Αν ναι, περιγράψτε τι έγινε. 14.Πώς περιγράφει τον πατέρα του; 15.Ο πατέρας ήταν περήφανος για το γιο του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. 16.Να χαρακτηρίσετε τον αφηγητή και τον πατέρα του, με τη βοήθεια συγκεκριμένων εκφράσεων που δίνονται στο κείμενο. 17. Δώστε ένα τίτλο στο κείμενο. 18.Αποδώστε με δικά σας λόγια το περιεχόμενο του κειμένου. 19.Ποια είναι η γενικότερη φιλοσοφία του Καζαντζάκη για τη ζωή, όπως απορρέει από την ανάλυση του κειμένου. 20. Η μητέρα παίζει καθοριστικό ρόλο στις αποφάσεις και στα σχέδια του πατέρα για το γιο του; Πώς θα χαρακτηρίζατε αυτή την αντίληψη; 21.Συμφωνείτε με τον τρόπο σκέψης του πατέρα ή του αφηγητή; Δικαιολο- γήστε την απάντησή σας. 22.Πού βρίσκεται η Κρήτη; Εχετε πάει ποτέ; 23. Γνωρίζετε κάτι σχετικά με την ιστορία της; Αν ναι, να το αναφέρετε.

Ασκήσεις Να αντικαταστήσετε τις λέξεις: τρόμαξα, πηγαινόρχουμαι, αμίλητος, αγέλαστος, ζάρωνε τα φρύδια, η αυθάδεια, η απληστία, δίστασα, αυστηρό, χοντρά μουστάκια, το κούτελο, αποκρίθηκα, αγράμματος, πνευματική προκοπή, με άλλες συνώνυμες λέξεις. Να βρείτε και να γράψετε σε ποιο χρόνο βρίσκονται τα παρακάτω ρήματα κι έπειτα να τα μεταφέρετε στο α΄ πρόσωπο του Ενεστώτα. Στένεψαν, μίκρανε, κοίταζα, είχαν βολευτεί, θα κλειστώ, ορκίζουμουν, ξεκινούν, γυρνάς, βασάνιζαν, πήρα, δίστασα, κάθουνταν, στρούφιζε, φάνηκε, αρνιόταν. Να μεταφέρετε στον άλλο αριθμό , στην ίδια πτώση τα ουσιαστικά: μήνες, οι δρόμοι, της αυλής, τους φίλους, την ανάγκη, τα φρύδια, βουλευτή, το πρόσωπο, η φωνή

Χρήσιμες ηλεκτρονικές πηγές Χρήσιμες ηλεκτρονικές πηγές www.amis-kazantzaki.gr www.kazantzakis-museum.gr www.youtube.com/watch?v=QUySbeogljc&feature=related www.youtube.com/watch?v=xOg6pWd2QxY&NR=1