Διδακτική μεθοδολογία Θρησκευτικής Εκπαίδευσης Μαριοσ κουκουναρασ λιαγκησ λεκτορασ, εθνικο και καποδιστριακο πανεπιστημιο αθηνων

Εξοικείωση με προτεινόμενες διδακτικές μεθόδους (Βιωματική και Διερευνητική) Στόχοι Παρουσίαση Άσκηση/Ομαδοσυνεργασία Συζήτηση Μέθοδος

Γιατί Βιωματική και Διερευνητική μέθοδοι; Υπηρετούν τον φιλοσοφικό προσανατολισμό και την παιδαγωγική θεωρία των νέων ΠΣ (Δημοτικό-Γυμνάσιο, Λύκειο) Στηρίζονται σε μία πλούσια γκάμα γνωσιακών διαδικασίων Υποστηρίζουν τον νέο άνθρωπο σύμφωνα με τα αναπτυξιακά βιολογικά, γνωσιακά, ηθικά, συναισθηματικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του προκειμένου να παράγει γνώση Εμπλέκουν την εκπαιδευτική κοινότητα σε μία ανοιχτή, διαφοροποιημένη και ευέλικτη παραγωγή γνώσης, η οποία έχει σχέση με τη ζωή των μελών και βιωσιμότητα Έχουν ερευνηθεί θεωρητικά και πρακτικά σε ευρωπαϊκό και ελληνικό πλαίσιο, ειδικά στη Θρησκευτική Εκπαίδευση Οι στόχοι και η εισαγωγή Διάρκεια 3 λεπτά

Βιωματική μέθοδος Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στη θεωρία και έρευνα των Mary Kalantzis & Bill Cope για τη Νέα Μάθηση (New Learning) α) Βιώνοντας: Οι μαθητές καλούνται μέσα από τις δραστηριότητες να αναβιώσουν κάτι που έχει σχέση με την εμπειρία τους, κάτι που ήδη ξέρουν. β) Νοηματοδοτώντας: Σε αυτό το βήμα οι μαθητές συνδέουν την εμπειρία τους με τον θρησκευτικό χαρακτήρα της έννοιας που μελετούν. Μαθαίνουν το νόημα των εννοιών, ορισμούς, γεγονότα που προσδίδουν στην έννοια θρησκευτική χροιά και περιεχόμενο. Σε αυτήν τη φάση, όμως, προσφέρεται απλώς μια πρώτη γνωριμία και όχι βαθύτερη ανάλυση της νέας γνώσης (αυτό θα γίνει αργότερα). Ζητούμενο είναι να ανακαλύψουν οι μαθητές ότι το βίωμα του προηγούμενου βήματος σχετίζεται με τη νέα γνώση και αυτή τελικά με την ίδια τους τη ζωή. γ) Αναλύοντας: Σε αυτό το βήμα αναλύεται σε βάθος το θρησκευτικό περιεχόμενο της έννοιας από τους μαθητές και αξιολογείται. Στα δύο προηγούμενα βήματα οι μαθητές έχουν ζήσει την εμπειρία της έννοιας στη ζωή και στη θρησκεία και έχουν κατακτήσει όρους και έννοιες χρήσιμες για να κατακτήσουν τη νέα γνώση. Τώρα οι μαθητές καλούνται να αντιληφθούν τον σκοπό, τον ρόλο, και τη λειτουργία της έννοιας αυτής, και να εκφράσουν τη γνώμη τους, να βρουν ομοιότητες και διαφορές, να διαμορφώσουν προσωπική άποψη και να σταθούν κριτικά απέναντι σ’ αυτήν. δ) Εφαρμόζοντας: Σε αυτό το βήμα τα παιδιά καλούνται να συνδέσουν όσα έμαθαν στα προηγούμενα στάδια του μαθήματος με το σήμερα, με τις καταστάσεις της ζωής τους και να τα εφαρμόσουν όσο αυτό είναι δυνατό. Επιχειρούν να εφαρμόσουν σε παρόμοια ή δυσκολότερη συνθήκη όσα έμαθαν στα προηγούμενα στάδια. Διάρκεια 12 λεπτά

1ο Στάδιο 2ο Στάδιο 3ο Στάδιο 4ο Στάδιο Οι μαθητές/τριες καλούνται μέσα από τις δραστηριότητες να βιώσουν κάτι που έχει σχέση με την έννοια/θέμα και την εμπειρία τους , κάτι που ήδη ξέρουν 1ο Στάδιο Οι μαθητές/τριες συνδέουν την εμπειρία τους με τον θρησκευτικό χαρακτήρα της έννοιας/ του θέματος που μελετούν 2ο Στάδιο Οι μαθητές/τριες αναλύουν σε βάθος το θρησκευτικό περιεχόμενο της έννοιας/θέματος από τους μαθητές και αξιολογείται 3ο Στάδιο Οι μαθητές/ τριες επιχειρούν να εφαρμόσουν σε παρόμοια ή δυσκολότερη συνθήκη όσα έμαθαν στα προηγούμενα στάδια 4ο Στάδιο Σύντομη ανακεφαλαίωση των σταδίων Διάρκεια 2 λεπτά

Διερευνητική μέθοδος Οι μαθητές Εφαρμόζουν τα πιστεύω και τις αξίες τους σε καταστάσεις της ζωής τους αλλά και των άλλων Περιγράφουν τις απαντήσεις τους για κάθε έννοια Αξιολογούν Κάθε έννοια Οι μαθητές Αναπλαισιώνουν κάθε έννοια σε θρησκευτικό περιβάλλον και συγκεκριμένες καταστάσεις Διερευνούν Θρησκευτικές και μη θρησκευτικές έννοιες Αρχίζουμε από εδώ Ή αρχίζουμε από εδώ H μέθοδος αυτή στηρίζεται στη θεωρία και έρευνα του Clive Erricker, ο οποίος ανέπτυξε κατά τη βάση τη θεωρία του Michael Grimmitt α) Περιγράφοντας: Μια πιθανή αρχική ερώτηση θα ήταν: «Ποια είναι η σημασία της συγκεκριμένης έννοιας για μένα προσωπικά;». Οι μαθητές μέσα από διάλογο και ανταλλαγή ιδεών εκφράζουν τις προσωπικές τους απόψεις για μία έννοια ή πρακτικές και τις απαντήσεις γύρω από ερωτήματα σχετικά με αυτήν ή αυτές. β) Εφαρμόζοντας: Σε αυτό το στάδιο, μέσα από δράσεις, βιώνουν την έννοια, όπως την αντιλαμβάνονται, σε διαφορετικές καταστάσεις, στη ζωή μας, στην κοινωνία, στον κόσμο. Ανακαλύπτουν πιθανές προκλήσεις και δυσκολίες που παρουσιάζει η έννοια, αν τοποθετηθεί σε διαφορετικές συνθήκες. Για παράδειγμα: «Μπορείς να θυμηθείς κάποια περίπτωση που είχες αντίρρηση ή επιφυλάξεις γι’ αυτήν την έννοια; Τι προκάλεσε αυτή σου τη στάση; Τι αποτέλεσμα είχε;». γ) Διερευνώντας: Οι μαθητές μέσα από ερευνητικές δράσεις μελετούν θρησκευτικές εμπειρίες, με στόχο τη βαθύτερη κατανόησή της έννοιας. Ερωτήματα που βοηθούν σε αυτό το στάδιο μπορεί να είναι τα εξής : «Πώς πιστεύετε ότι αυτές οι εικόνες, ήχοι, κείμενα, (οπτικοακουστικό υλικό που έχει δοθεί) σχετίζονται με την έννοια; Ποια κατά τη γνώμη σας είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της έννοιας;». δ) Αναπλαισιώνοντας: Εφαρμογή της έννοιας σε μια συγκεκριμένη θρησκευτική κατάσταση. Σε αυτό το βήμα τα παιδιά μέσα από δράσεις κατανοούν την έννοια στο πλαίσιο της θρησκείας τους και αναγνωρίζουν ζητήματα που εγείρονται από αυτήν σε σχέση με τα ίδια. Η επιτυχία της αναπλαισίωσης εξαρτάται από την τεχνική και το υλικό που θα χρησιμοποιηθεί. Καλό είναι η έννοια να δοκιμαστεί σε πραγματικές και ακριβείς συνθήκες, ώστε να δημιουργηθούν ζητήματα και ερωτήσεις, να εκφραστούν διαφορετικές και αντίθετες απόψεις και να προκληθεί γόνιμος και δημιουργικός διάλογος. Έτσι οι μαθητές θα ανακαλύψουν τρόπους και εναλλακτικές απόψεις, θα διερευνήσουν και θα διαπιστώσουν με ποιο τρόπο μια έννοια εντάσσεται σε συγκεκριμένα πιστεύω της παράδοσής τους και θρησκευτικές πρακτικές άλλων θρησκευτικών ομάδων. Ερωτήσεις που διευκολύνουν σε αυτό το στάδιο είναι: «Ποια ζητήματα σχετικά με την έννοια εγείρονται σ' αυτό το περιβάλλον; Σε τι ταυτίζονται και σε τι διαφέρουν οι απόψεις των ... για την έννοια από τις δικές σας απόψεις;» ε) Αξιολογώντας: Μέσα από αναστοχαστικές δράσεις οι μαθητές προσδιορίζουν την αξία της έννοιας και του θρησκευτικού της νοήματος για τους ίδιους προσωπικά. Διαμορφώνουν αξιολογικές κρίσεις που βασίζονται σε γεγονότα και επιχειρήματα. Η αξιολόγηση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: αρχικά από τη μεριά του πιστού (από «μέσα») και στη συνέχεια «εξωτερικά», μέσω συνεργασίας και διαλόγου, με ερωτήσεις όπως: «Ποια πιστεύετε πως θα ήταν η άποψη ενός... για την έννοια αυτή; Με ποιον τρόπο θα απαντούσατε στην αντίληψη ενός... για την έννοια αυτή; Ποια είναι η αντίληψη των σύγχρονων μαθητών για την έννοια και σε τι μοιάζει ή διαφέρει από την αντίστοιχη ενός...;». Διάρκεια 13 λεπτά

Οι μαθητές/τριες εκφράζουν τις προσωπικές τους απόψεις για μία έννοια/ ένα θέμα Περιγράφοντας Οι μαθητές/τριες μέσα από δραστηριότητες βιώνουν την έννοια,/το θέμα όπως την /το αντιλαμβάνονται, σε διαφορετικές καταστάσεις, στη ζωή , στην κοινωνία, στον κόσμο Εφαρμόζοντας Οι μαθητές/τριες μέσα από ερευνητικές δραστηριότητες μελετούν θρησκευτικές εμπειρίες, με στόχο τη βαθύτερη κατανόηση της έννοιας/ του θέματος Διερευ νώντας Οι μαθητές/τριες εφαρμόζουν την έννοια/ το θέμα σε μια συγκεκριμένη θρησκευτική κατάσταση Αναπλαισιώνο ντας Οι μαθητές/τριες μέσα από αναστοχαστικές δραστηριότητες προσδιορίζουν την αξία της έννοιας και του θρησκευτικού της νοήματος για τους ίδιους προσωπικά και το περιβάλλον τους Αξιολο γώντας Σύντομη ανακεφαλαίωση των σταδίων Διάρκεια 2 λεπτά

Δραστηριότητα άσκησης στη διδακτική μεθοδολογία Δραστηριότητα άσκησης στη διδακτική μεθοδολογία Να τοποθετήσετε σε σειρά τις κάρτες με την περιγραφή των σταδίων μαθήματος Διαθέσιμος χρόνος 1 λεπτό Να αντιστοιχήσετε κάθε στάδιο με τα ουσιαστικά ερωτήματα στα οποία απαντά η διδασκαλία μας Διαθέσιμος χρόνος 5 λεπτά Να αντιστοιχήσετε κάθε κάρτα με τα ουσιαστικά ερωτήματα των μαθητών/τριών με τις κάρτες στις οποίες περιγράφονται τα στάδια ενός μαθήματος Διαθέσιμος χρόνος 7 λεπτά Αξιολόγηση των απαντήσεων Δίνεται σε κάθε ομάδα μία μέθοδος με τις αντίστοιχες κάρτες για κάθε στάδιο (3 πακέτα καρτών για κάθε ομάδα). Διάρκεια δραστηριότητας 15 λεπτά

ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ-ΛΥΣΕΙΣ ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ Α Β Ποια η σημασία της έννοιας/του θέματος για σένα προσωπικά στη ζωή σου;……… Γ Ας χωριστούμε σε ομάδες. Δείτε αυτές τις φωτογραφίες (διασκέδαση,…… ΝΟΗΜΑΤΟ ΔΟΤΩΝΤΑΣ Β Τι νιώθουν/σκέφτονται για την έννοια/το θέμα οι πιστοί στη θρησκεία;…. Γ Ερωτήσεις για την Εκκλησία του 4ου αιώνα και τα προβλήματα που αντιμετώπιζε……. ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΣ Β Πώς διαμορφώνεται από τη θεολογία η έννοια/ το θέμα…. Γ Στις ομάδες ας διαβάσουμε μία διαταγή που έβγαλαν οι αυτοκράτορες Κωνσταντίνος και Λικίνιος το 313 μ.Χ. και ας….. ΕΦΑΡΜΟ ΖΟΝΤΑΣ Β Ποια σημασία της έννοιας/ του θέματος για σένα προσωπικά τώρα;…… Γ Στην εποχή μας οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου διασφαλίζονται επίσημα από τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου…. Γρήγορη ανάγνωση και έλεγχος των απαντήσεων από τις ομάδες 1 λεπτό

ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ-ΛΥΣΕΙΣ Α ΠΕΡΙΓΡΑ ΦΟΝΤΑΣ Β Ποια είναι η σημασία της συγκεκριμένης έννοιας για μένα προσωπικά;…… Γ «Χιονοστιβάδα»: Οι μαθητές/μαθήτριες στοχάζονται προσωπικά …. ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΣ Β Μπορείς να θυμηθείς κάποια περίπτωση που είχες επιφυλάξεις για ;….. Γ «Στοχασμός για ερωτήματα»: Οι μαθητές/τριες καταγράφουν μόνοι/ες, στη συνέχεια συζητούν….. ΔΙΕΡΕΥ ΝΩΝΤΑΣ Β Πώς πιστεύετε ότι αυτές οι εικόνες, ήχοι, κείμενα σχετίζονται με την έννοια/το θέμα; …… Γ «Μετάδοση βίντεο»: Προβάλλεται βίντεο με θέμα «Επιστήμη και Εκκλησία» …. ΑΝΑΠΛΑΙ ΣΙΩΝΟΝΤΑΣ Β Ποια ζητήματα σχετικά με την έννοια/το θέμα εγείρονται σ' αυτό το περιβάλλον;….. Γ «Έντεχνος συλλογισμός (Artful Thinking)….. ΑΞΙΟΛΟΓΩΝΤΑΣ Β Ποια πιστεύετε πως θα ήταν η άποψη ενός ….. για την έννοια/το θέμα αυτή;… Γ «Συζήτηση στρογγυλής τράπεζας»: Πείραμα Cern. Γρήγορη ανάγνωση και έλεγχος των απαντήσεων από τις ομάδες 1 λεπτό

Ζητήματα, διευκρινήσεις, συμβουλές… (1) Ζητήματα, διευκρινήσεις, συμβουλές… (1) Διαχείριση χρόνου: Κάθε στάδιο μαθήματος δεν μπορεί έχει την ίδια διάρκεια Ο ρεαλιστικός χρονοπρογραμματισμός γίνεται με βάση ποια γνωσιακή διαδικασία είναι σημαντικότερη για τους μαθητές/τριες και την έννοια/ το θέμα ώστε να επιτευχθούν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα Επιλογή δραστηριοτήτων: Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν ενεργή συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών Δεν είναι απαραίτητα ομαδικές Περιλαμβάνουν ποικίλες τεχνικές, το αποτέλεσμα των οποίων αξιολογείται και χρησιμοποιείται λειτουργικά στις διδακτικές διαδικασίες Διαχείριση χρόνου: Τα στάδια δεν είναι ισομερή χρονικά. Ιδιαίτερα στη διερευνητική πρέπει τουλάχιστον δύο να είναι σύντομα. Σημασία έχει να υπηρετηθούν αποτελεσματικά τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα Επιλογή δραστηριοτήτων: Οι δραστηριότητες αφορούν τους μαθητές/τριες και τον/ την εκπαιδευτικό. Σκοπός είναι η ενεργοποίησης των μαθητών/τριών. Πάντα, ακόμη και στην ομαδοσυνεργασία η δραστηριότητα ξεκινά από τη μονάδα. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται ποικίλλουν ανάλογα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα. Πλήθος αυτών προτείνονται στον Οδηγό Γυμνασίου-Λυκείου και παρόλο που στηρίζονται στη βιωματική μάθηση δεν αποκλείουν αμεσότερες τεχνικές διδασκαλίας (π.χ. ερωταποκρίσεις) Συζήτηση. Διάρκεια 15΄.

Ζητήματα, διευκρινήσεις, συμβουλές… (2) Ζητήματα, διευκρινήσεις, συμβουλές… (2) Κριτήρια επιλογής μεθόδου: Με βάση το θέμα/ έννοια εγγύτητα με τη ζωή σχέση με την εμπειρία τους δυσκολία στην κατανόησή της/του Με βάση την ομάδα αναπτυξιακό επίπεδο επίπεδα συνεκτικότητας, συνεργατικότητας, δημιουργικότητας, αποδοτικότητας σχέσεις μελών ακαδημαϊκό επίπεδο

Ζητήματα, διευκρινήσεις, συμβουλές… (3) Ζητήματα, διευκρινήσεις, συμβουλές… (3) Κριτήρια επιλογής έναρξης στη διερευνητική μέθοδο: Με βάση τις μαθησιακές ανάγκες (επίπεδο γνώσεων και δυνατοτήτων ) που έχουν σε σχέση με την έννοια/το θέμα η διδασκαλία ξεκινά είτε από το στάδιο του «Διερευνώντας» είτε από το στάδιο του «Περιγράφοντας» Αν το θέμα/έννοια είναι ήδη γνωστό/η, οι μαθητές/τριες έχουν σχετικές εμπειρίες και η ομάδα είναι φιλοπερίεργη οι εκπαιδευτικοί ξεκινούν από το στάδιο του «Διερευνώντας» Αν το θέμα/έννοια είναι σύνθετο/η και απαιτεί για την κατανόησή του διασύνδεση με τις εμπειρίες των μαθητών/τριών οι εκπαιδευτικοί ξεκινούν από το στάδιο του «Περιγράφοντας»

Ευχαριστώ για τη συνεργασία!