C- 202/07, France Télécom Επιθετική τιμολόγηση (predatory pricing) Χατζήσαρη Αικατερίνη Ανταγωνισμός και Ρύθμιση: τα παραδείγματα της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών ΠΜΣ Εμπορικού Δικαίου, Κατεύθυνση: Άυλα Αγαθά και Ανταγωνισμός 2018- 2019

Εισαγωγή Ελεύθερη και ανεξάρτητη για κάθε επιχείρηση διαμόρφωση της τιμής  βασικότερη ανταγωνιστική παράμετρος για προσέλκυση πελατείας Αντιμονοπωλιακή νομοθεσία επιδιώκει να διασφαλίσει → την ελευθερία καταναλωτή να επιλέγει μεταξύ περισσότερων ανταγωνιστικών τιμών ↓ Περιορίζεται με επιχειρηματική συμπεριφορά - είτε άμεσα → συμπεριφορά που κατευθύνεται στη διαμόρφωση τιμών -είτε έμμεσα → μέσω του αποκλεισμού των ανταγωνιστών που προσφέρουν ή θα μπορούσαν να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις στον καταναλωτή -με μονομερή ή διμερή συμπεριφορά Αν η τιμολογιακή συμπεριφορά είναι μονομερής ελέγχεται μόνο στην περίπτωση που προέρχεται από επιχείρηση/επιχειρήσεις με δεσπόζουσα θέση κατά το άρθρο 102 ΣΛΕΕ.  Καταχρηστική τιμολόγηση: Εκμεταλλευτική κατάχρηση  όταν η τιμή υπερβολικά υψηλή και χρησιμοποιείται ως μέσο για την εκμετάλλευση των αντισυμβαλλομένων της επιχείρησης με δεσπόζουσα θέση Παρεμποδιστική κατάχρηση  όταν η τιμή είναι υπερβολικά χαμηλή και αποσκοπεί στον αποκλεισμό ή στην εκτόπιση πραγματικών ή δυνητικών ανταγωνιστών της επιχείρησης με δεσπόζουσα θέση

Επιθετική τιμολόγηση/ Καταχρηστική υποτιμολόγηση Στις περιπτώσεις παρεμποδιστικής κατάχρησης ενδέχεται από τη συμπεριφορά της επιχείρησης με δεσπόζουσα θέση να προκύπτουν βραχυπρόθεσμα οφέλη για τους πελάτες ή/και τους τελικούς καταναλωτές. Πώληση από την επιχείρηση με δεσπόζουσα θέση σε υπερβολικά χαμηλή τιμή. Έλεγχος της επιχείρησης με δεσπόζουσα θέση που πωλεί σε τιμές ακόμη και κάτω από το κόστος της, προκειμένου να εκδιώξει ανταγωνιστές από την αγορά, έτσι ώστε να αυξήσει ακολούθως τις τιμές της ανενόχλητη πάνω από το επίπεδο, στο οποίο αυτές θα διαμορφώνονταν υπό συνθήκες ανταγωνισμού. Πότε η υπερβολικά χαμηλή τιμή είναι καταχρηστική εξαρτάται, στο κοινοτικό δίκαιο, από τη σχέση της με το κόστος της επιχείρησης με δεσπόζουσα θέση καθώς και από την ύπαρξη ή μη πρόθεσης εκτοπισμού των ανταγωνιστών.

C- 202/07, France Télécom Πραγματικά Περιστατικά Διάδικοι: - France Télécom SA (υπεισήλθε κατόπιν συγχωνεύσεως της 1ης Σεπτεμβρίου 2004 στα δικαιώματα της Wanadoo Interactive SA (WIN)) - Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων η Wanadoo Interactive SA (στο εξής: WIN) δραστηριοποιούνταν στη Γαλλία, στον τομέα της παροχής υπηρεσιών προσβάσεως στο Διαδίκτυο, περιλαμβανομένων των υπηρεσιών ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line, ψηφιακή ασυμμετρική σύνδεση). Αίτηση αναιρέσεως από τη France Télécom της απόφασης του Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 30ής Ιανουαρίου 2007 (Τ-340/03, France Télécom κατά Επιτροπής)  το Πρωτοδικείο απέρριψε την προσφυγή της με αίτημα την ακύρωση της απόφασης της Επιτροπής της 16ης Ιουλίου 2003 (Υπόθεση COMP/ 38.233)

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Υπόθεση COMP/ 38.233)  Διαπίστωσε ότι από τον Μάρτιο του 2001 έως τον Οκτώβριο του 2002  η WIN «παρέβη το άρθρο [82 ΕΚ] εφαρμόζοντας για τις υπηρεσίες της eXtense και Wanadoo ADSL επιθετικές τιμές οι οποίες δεν της παρέχουν τη δυνατότητα να καλύψει το μεταβλητό κόστος μέχρι τον Αύγουστο του 2001 και το συνολικό κόστος της από τον Αύγουστο του 2001, στο πλαίσιο σχεδίου προληπτικής καταλήψεως της αγοράς υψηλής ταχύτητας προσβάσεως στο Διαδίκτυο σε πολύ σημαντικό στάδιο της αναπτύξεώς της». η Επιτροπή διέταξε τη WIN να παύσει την εν λόγω παράβαση και της επέβαλε πρόστιμο 10,35 εκατομμυρίων ευρώ. Πρωτοδικείο Παραπέμποντας κυρίως στις αποφάσεις C-62/86, AKΖO κατά Επιτροπής και C‑333/94 P, Tetra Pak κατά Επιτροπής, το Πρωτοδικείο υπενθύμισε το διττό κανόνα AKZO. Οι κατέχουσες δεσπόζουσα θέση επιχειρήσεις υπέχουν ειδικές υποχρεώσεις και ενδέχεται να στερηθούν το δικαίωμά τους να υιοθετούν συμπεριφορές που δεν είναι εξ ορισμού καταχρηστικές και θα ήταν αποδεκτές αν τις υιοθετούσε μια επιχείρηση που δεν κατέχει δεσπόζουσα θέση. ↓ Η WIN δεν μπορεί να επικαλεστεί απόλυτο δικαίωμα ευθυγραμμίσεως με τις τιμές των ανταγωνιστών της, οσάκις οι τιμές αυτές είναι κάτω του κόστους της εν λόγω επιχειρήσεως για να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά της. Μολονότι είναι γεγονός ότι η ευθυγράμμιση της κατέχουσας δεσπόζουσα θέση επιχειρήσεως με τις τιμές των ανταγωνιστών της δεν είναι αφ’ εαυτής καταχρηστική ή επικριτέα, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να αποκτήσει τέτοιο χαρακτήρα όταν δεν σκοπεί μόνο στην προάσπιση των συμφερόντων της, αλλά και στην ενίσχυση της εν λόγω δεσπόζουσας θέσεως, καθώς και στην κατάχρησή της.

Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: περί αναγκαιότητας να αποδειχθεί η δυνατότητα καλύψεως της ζημίας Ως προς τον 1ο λόγο αναίρεσης = έλλειψη αιτιολογίας → 1ο σκέλος: περί αναγκαιότητας να αποδειχθεί η δυνατότητα καλύψεως της ζημίας Η αναιρεσείουσα προβάλλει ότι το Δικαστήριο, με την απόφαση Tetra Pak κατά Επιτροπής, έκρινε ότι η απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας που υπέστη μια κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση λόγω της πολιτικής τιμών που εφαρμόζει δεν είναι απαραίτητη υπό τις περιστάσεις της υποθέσεως επί της οποίας εκδόθηκε η συγκεκριμένη απόφαση. Το Πρωτοδικείο, εφόσον ακολούθησε τη νομολογία της αποφάσεως Tetra Pak κατά Επιτροπής, έπρεπε να διευκρινίσει αν οι περιστάσεις της υπό κρίση υποθέσεως είναι παρόμοιες με εκείνες της υποθέσεως επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση ή δικαιολογούν το να δοθεί εν προκειμένω λύση πανομοιότυπη με αυτή που δόθηκε με την εν λόγω απόφαση. Έκρινε ότι το Πρωτοδικείο αιτιολόγησε επαρκώς το ότι η Επιτροπή δεν ήταν υποχρεωμένη να αποδείξει ότι η WIN είχε δυνατότητα καλύψεως της ζημίας.  Συγκεκριμένα, το Πρωτοδικείο υπενθύμισε, καταρχάς, ότι το Δικαστήριο, με τις αποφάσεις AKZO κατά Επιτροπής (σκέψεις 71 και 72), καθώς και Tetra Pak κατά Επιτροπής (σκέψη 41), έκρινε, αφενός, ότι οι κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους τιμές πρέπει πάντα να θεωρούνται καταχρηστικές και, αφετέρου, ότι οι κάτω του μέσου συνολικού κόστους, αλλά άνω του μέσου μεταβλητού κόστους τιμές πρέπει να θεωρούνται καταχρηστικές μόνον εάν αποδειχθεί η εφαρμογή σχεδίου εξοβελισμού των ανταγωνιστών.

Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: περί αναγκαιότητας να αποδειχθεί η δυνατότητα καλύψεως της ζημίας Εφαρμόζοντας εν προκειμένω τη συλλογιστική που ακολούθησε το Δικαστήριο στην απόφαση Tetra Pak κατά Επιτροπής, το Πρωτοδικείο αποφάνθηκε ότι η Επιτροπή ορθώς θεώρησε ότι η επίμαχη πολιτική τιμών αποσκοπούσε στον εξοβελισμό των ανταγωνιστών, δεδομένου ότι οι τιμές της WIN ήταν, όπως και στην υπόθεση επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση Tetra Pak κατά Επιτροπής, κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους, και αφετέρου ότι, όσον αφορά το συνολικό κόστος, η Επιτροπή έπρεπε να αποδείξει επιπλέον ότι η επιθετική πολιτική τιμών της WIN εντασσόταν σε σχέδιο «προληπτικού αποκλεισμού» της αγοράς. Η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση εκθέτει με επαρκή σαφήνεια τους λόγους για τους οποίους το Πρωτοδικείο έκρινε ότι οι περιστάσεις της υπό κρίση υποθέσεως, και ειδικότερα η σχέση μεταξύ των τιμών της WIN και του μέσου μεταβλητού και του συνολικού κόστους, είναι ανάλογες προς τις περιστάσεις της υποθέσεως επί της οποίας εκδόθηκε η απόφαση Tetra Pak κατά Επιτροπής, καταλήγοντας ότι, ως εκ τούτου, η απόδειξη της καλύψεως της ζημίας δεν αποτελεί προαπαιτούμενο της διαπιστώσεως της εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών.

Δικαστήριο : περί του δικαιώματος της κατέχουσας δεσπόζουσα θέση επιχειρήσεως να ευθυγραμμίζει τις τιμές της με τις τιμές των ανταγωνιστών της 1ος λόγος αναίρεσης → 2ο σκέλος: περί του δικαιώματος της κατέχουσας δεσπόζουσα θέση επιχειρήσεως να ευθυγραμμίζει τις τιμές της με τις τιμές των ανταγωνιστών της Διαπιστώνεται, πάντως, ότι, όπως προβάλλει η Επιτροπή, το Πρωτοδικείο απάντησε διεξοδικά στα επιχειρήματα που προέβαλε πρωτοδίκως η WIN Πράγματι, το Πρωτοδικείο διευκρίνισε, καταρχάς, ότι το δικαίωμα της WIN να ευθυγραμμίζει τις τιμές της με τις τιμές των ανταγωνιστών της αμφισβητείται μόνον κατά το μέτρο που η άσκηση του δικαιώματος αυτού «συνεπάγεται τη μη κάλυψη [του κόστους] της επίμαχης υπηρεσίας από την κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση». Το Πρωτοδικείο παρέπεμψε στην κοινοτική νομολογία σύμφωνα με την οποία οι κατέχουσες δεσπόζουσα θέση επιχειρήσεις υπέχουν ειδικές υποχρεώσεις από το άρθρο 82 ΕΚ. Ειδικότερα, το Πρωτοδικείο υπενθύμισε ότι, ναι μεν η κατοχή δεσπόζουσας θέσεως δεν στερεί από την επιχείρηση το δικαίωμα να προστατεύει τα εμπορικά συμφέροντά της όταν αυτά απειλούνται και πρέπει να αναγνωρισθεί στην επιχείρηση αυτή, σε λογικό μέτρο, το δικαίωμα να προβαίνει στις ενέργειες που κρίνει κατάλληλες για να προστατεύσει τα εν λόγω συμφέροντα, πλην όμως τέτοιες ενέργειες είναι ανεπίτρεπτες οσάκις αποσκοπούν στην ενίσχυση της δεσπόζουσας θέσεως και στην κατάχρησή της. Κατ’ εφαρμογή της νομολογίας αυτής, το Πρωτοδικείο κατέληξε, με τη σκέψη 187 της αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως, ότι η WIN δεν μπορεί να επικαλεστεί απόλυτο δικαίωμα ευθυγραμμίσεως των τιμών της με τις τιμές των ανταγωνιστών της προς δικαιολόγηση ενεργειών που συνιστούν κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσεώς της. πρώτος λόγος αναίρεσης αβάσιμος

Δικαστήριο: σχετικά με την πλάνη περί το δίκαιο κατά την εκτίμηση του αν υπήρχε σχέδιο εφαρμογής επιθετικών τιμών 6ος λόγος αναιρέσεως → 2ο σκέλος που αντλείται από παράβαση του άρθρου 82 ΕΚ Η αναιρεσείουσα προβάλλει ότι το Πρωτοδικείο παρέβη το άρθρο 82 ΕΚ, διότι η διαπίστωσή του περί της υπάρξεως σχεδίου εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών στηρίζεται αποκλειστικά σε υποκειμενικά στοιχεία, ενώ το εν λόγω άρθρο επιβάλλει αντικειμενικά προσδιορίσιμη απόδειξη της υπάρξεως σχεδίου αποκλεισμού των ανταγωνιστών, στηριζόμενη σε αντικειμενικά στοιχεία, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη κινδύνου για τους ανταγωνιστές ή η επιλεκτική προσφορά χαμηλών τιμών σε πελάτες των ανταγωνιστών. Εκτίμηση του Δικαστηρίου : Αρκεί η διαπίστωση ότι είναι εσφαλμένη η άποψη της αναιρεσείουσας ότι η διαπίστωση του Πρωτοδικείου περί υπάρξεως σχεδίου εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών στηρίχθηκε αποκλειστικά σε υποκειμενικά στοιχεία. Συγκεκριμένα, το Πρωτοδικείο έκανε, βεβαίως, λόγο για εφαρμογή εκ μέρους της WIN «στρατηγικής προληπτικού “αποκλεισμού της αγοράς”», αλλά στήριξε τη διαπίστωσή του αυτή σε αντικειμενικά στοιχεία, όπως εσωτερικά έγγραφα της επιχειρήσεως αυτής.  δεδομένου ότι το δεύτερο σκέλος του έκτου λόγου αναιρέσεως είναι αβάσιμο, ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος στο σύνολό του.

Δικαστήριο: περί του ότι το Πρωτοδικείο, μη λαμβάνοντας υπόψη του την αδυναμία καλύψεως της ζημίας, παρέβη το άρθρο 82 ΕΚ 7ος λόγος αναιρέσεως → 1ο σκέλος που αντλείται από αδυναμία αποδείξεως της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας Η αναιρεσείουσα προβάλλει ότι το Πρωτοδικείο παρέβη το άρθρο 82 ΕΚ, διότι έκρινε ότι η απόδειξη της καλύψεως της ζημίας δεν αποτελεί προαπαιτούμενο της διαπιστώσεως της εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών. Αντιθέτως, η κοινοτική νομολογία έχει ανέκαθεν θεωρήσει την απόδειξη αυτή ως απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση της διαπιστώσεως της εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών, δεδομένου ότι δεν θα ήταν εύλογο από οικονομικής απόψεως να ακολουθήσει μια επιχείρηση μια τέτοια πρακτική. Η Επιτροπή απαντά, καταρχάς, ότι, κατά τη νομολογία, δεν απαιτείται απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας. Εξάλλου, μια τέτοια απόδειξη, την οποία απαιτούν τα δικαστήρια στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, στηρίζεται σε οικονομική λογική, ξένη προς το κοινοτικό δίκαιο. Συγκεκριμένα, κατά την Επιτροπή, αντιθέτως προς το αμερικανικό δίκαιο, η ανάλυση περί καταχρήσεως στο πλαίσιο του άρθρου 82 ΕΚ προϋποθέτει κατοχή δεσπόζουσας θέσεως από την επιχείρηση. Το γεγονός και μόνον ότι η επιχείρηση κατέχει δεσπόζουσα θέση αρκεί για να γίνει δεκτό ότι υφίσταται δυνατότητα καλύψεως της ζημίας. Τέλος, εν προκειμένω, η εξαιρετική ανάπτυξη της οικείας αγοράς καθιστά πιθανή την κάλυψη της ζημίας.

Δικαστήριο: περί του ότι το Πρωτοδικείο, μη λαμβάνοντας υπόψη του την αδυναμία καλύψεως της ζημίας, παρέβη το άρθρο 82 ΕΚ Κατά πάγια νομολογία, το άρθρο 82 ΕΚ → αποτελεί έκφραση του γενικού σκοπού της εξασφαλίσεως ανόθευτου ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά Δεσπόζουσα θέση, κατά την έννοια του άρθρου 82 ΕΚ, κατέχει μια επιχείρηση που, λόγω της οικονομικής ισχύος της, μπορεί να κωλύει τη διατήρηση συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού στην οικεία αγορά και να υιοθετεί ανεξάρτητη συμπεριφορά έναντι των ανταγωνιστών της, των πελατών της και, τελικά, των καταναλωτών (απόφαση Hoffmann-La Roche)   Η επιβαλλόμενη από το άρθρο 82 ΕΚ απαγόρευση της καταχρήσεως δεσπόζουσας θέσεως στην αγορά, κατά το μέτρο που μπορεί να επηρεαστεί το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών, καλύπτει κάθε συμπεριφορά που μπορεί να επηρεάσει τη δομή μιας αγοράς όπου, ακριβώς λόγω της παρουσίας της προαναφερθείσας επιχειρήσεως, ο ανταγωνισμός είναι ήδη εξασθενημένος και που έχει ως αποτέλεσμα να κωλύεται η διατήρηση του υφισταμένου στην αγορά ανταγωνισμού ή η ανάπτυξή του, λόγω της χρησιμοποιήσεως διαφορετικών μέσων από εκείνα που διέπουν τον κανονικό ανταγωνισμό μεταξύ των προσφερομένων από τους επιχειρηματίες προϊόντων ή υπηρεσιών (απόφαση Hoffman-La Roche)  Η κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση υπέχει ειδική ευθύνη να μη θίγει, με τη συμπεριφορά της, τον αποτελεσματικό και ανόθευτο ανταγωνισμό εντός της κοινής αγοράς (απόφαση Nederlandsche Banden-Industrie-Michelin κατά Επιτροπής, σκέψη 57). Πρέπει να γίνει δεκτό ότι καταχράται τη δεσπόζουσα θέση της η επιχείρηση που, σε μια αγορά της οποίας η δομή του ανταγωνισμού είναι ήδη εξασθενημένη λόγω, ακριβώς, της παρουσίας της επιχειρήσεως αυτής, εφαρμόζει πολιτική τιμών αποκλειστικά προς εξοβελισμό των ανταγωνιστών της, προκειμένου, εν συνεχεία, να αντλήσει όφελος από την εξασθένηση του ανταγωνισμού.

Δικαστήριο: περί του ότι το Πρωτοδικείο, μη λαμβάνοντας υπόψη του την αδυναμία καλύψεως της ζημίας, παρέβη το άρθρο 82 ΕΚ Για την εκτίμηση της νομιμότητας της πολιτικής τιμών της κατέχουσας δεσπόζουσα θέση επιχειρήσεως, το Δικαστήριο στηρίχθηκε, με τη σκέψη 74 της προπαρατεθείσας αποφάσεως AKZO κατά Επιτροπής, σε κριτήρια σχετικά με τις τιμές, τα οποία βασίζονται στο κόστος της εν λόγω επιχειρήσεως και στη στρατηγική της. Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο έχει διευκρινίσει ότι : οι κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους τιμές  πρέπει να θεωρούνται, κατ’ αρχήν, καταχρηστικές, στον βαθμό που η εφαρμογή τέτοιων τιμών από κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση δεν εξυπηρετεί άλλον οικονομικό σκοπό πλην του εξοβελισμού των ανταγωνιστών. οι κάτω του συνολικού, αλλά άνω του μέσου μεταβλητού κόστους τιμές  πρέπει να θεωρούνται καταχρηστικές μόνον εφόσον η εφαρμογή τους εντάσσεται σε σχέδιο εξοβελισμού των ανταγωνιστών (βλ. αποφάσεις AKZO κατά Επιτροπής, σκέψεις 70 και 71, καθώς και Tetra Pak κατά Επιτροπής, σκέψη 41). (σκέψη 109) Επομένως, αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζει η αναιρεσείουσα, δεν προκύπτει από τη νομολογία ότι η απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας που υπέστη η κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση λόγω της προτάσεως τιμών σε ορισμένο βαθμό κατώτερων του κόστους αποτελεί προαπαιτούμενο της διαπιστώσεως του καταχρηστικού χαρακτήρα μιας τέτοιας πολιτικής τιμών. Ειδικότερα, το Δικαστήριο έχει αποκλείσει την αναγκαιότητα τέτοιας αποδείξεως σε περιπτώσεις όπου η πρόθεση της οικείας επιχειρήσεως να εξοβελίσει τους ανταγωνιστές της τεκμαιρόταν λόγω της εκ μέρους της εφαρμογής τιμών κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους (βλ., συναφώς, απόφαση Tetra Pak κατά Επιτροπής, σκέψη 44). (σκέψη 110)

Δικαστήριο: περί του ότι το Πρωτοδικείο, μη λαμβάνοντας υπόψη του την αδυναμία καλύψεως της ζημίας, παρέβη το άρθρο 82 ΕΚ Η ερμηνεία αυτή δεν αποκλείει το να λάβει η Επιτροπή υπόψη της τη δυνατότητα καλύψεως της ζημίας κατά την εκτίμηση του καταχρηστικού χαρακτήρα της εν λόγω πρακτικής, διότι το στοιχείο αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο, π.χ., για να αποκλειστεί, στην περίπτωση εφαρμογής τιμών κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους, η εξυπηρέτηση άλλων σκοπών, πλην του εξοβελισμού των ανταγωνιστών, ή για να αποδειχθεί, σε περίπτωση εφαρμογής τιμών κατώτερων του μέσου συνολικού κόστους, αλλά ανώτερων του μέσου μεταβλητού κόστους, η ύπαρξη σχεδίου εξοβελισμού των ανταγωνιστών. (σκέψη 111) Η παντελής έλλειψη δυνατότητας καλύψεως της ζημίας δεν αρκεί για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να ενισχυθεί η δεσπόζουσα θέση της οικείας επιχειρήσεως, ιδίως κατόπιν της εξόδου ενός ή περισσοτέρων ανταγωνιστών από την αγορά, και, συνεπώς, να αποδυναμωθεί περαιτέρω ο ήδη εξασθενημένος, ακριβώς λόγω της παρουσίας της εν λόγω επιχειρήσεως, ανταγωνισμός και να ζημιωθούν οι καταναλωτές λόγω του περιορισμού των διαθέσιμων επιλογών.  το Πρωτοδικείο ορθώς έκρινε ότι η απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας δεν αποτελεί προαπαιτούμενο της διαπιστώσεως της εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών. το πρώτο σκέλος του έβδομου λόγου αναιρέσεως είναι αβάσιμο.  η αίτηση αναιρέσεως είναι αβάσιμη

Σχολιασμός: σχετικά με τον per se χαρακτήρα της παράβασης στην πώληση κάτω του ΜΜΚ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ DÁMASO RUIZ-JARABO COLOMER της 1ης Απριλίου 2008, στις Συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C‑468/06 έως C‑478/06 Σωτ. Λέλος και Σία EE κατά GlaxoSmithKline ΑΕΒΕ σημείο 59. Η τρίτη πρακτική που θεωρείται καταχρηστική per se αφορά τις επιθετικές τιμές. Κατά το Δικαστήριο, οι τιμές που είναι κατώτερες του μέσου όρου των κυμαινόμενων εξόδων (τα οποία κυμαίνονται ανάλογα με τις παραγόμενες ποσότητες), δεδομένου ότι δεν δικαιολογούνται από κανένα οικονομικό λόγο, αποτελούν απόδειξη ότι υφίσταται σκοπός εξαφανίσεως ανταγωνιστή και, ως εκ τούτου, κρίνονται καταχρηστικές. (απόφαση AKZO, σκέψη 71, και απόφαση της 14ης Νοεμβρίου 1996, C‑333/94 P, Tetra Pak κατά Επιτροπής (σκέψη 41). ≠ Ν. Κοσμίδης: στην Απόφαση AKZO δεν προκύπτει αν η πώληση σε τιμή κάτω του μέσου κόστους είναι per se παράνομη. σημείο 60. Η πιο πρόσφατη νομολογία δεν ακολουθεί την άποψη του υποχρεωτικού χαρακτηρισμού των πρακτικών αυτών ως καταχρηστικών. σημείο 62. Το άρθρο 82 ΕΚ δεν είναι κατάλληλο να διέπει τα είδη συμπεριφοράς που χαρακτηρίζονται ως καταχρηστικά καθεαυτά, για λόγους τόσο νομικούς όσο και οικονομικούς. σημείο 72. Από καθαρά οικονομικής απόψεως, η προσέγγιση per se είναι υπερβολικά τυπολατρική και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον έχει επικριθεί από διάφορες αξιόλογες φωνές που υποστηρίζουν μια διαφορετική ερμηνεία του άρθρου 82 ΕΚ, που θα εστιάζει στις συνέπειες κάθε καταχρήσεως και θα σταθμίζει τις συγκεκριμένες περιστάσεις μέσω μιας ανάλυσης των οφελών («rule of reason») σημείο 75.  Μόνον από τη σύγκριση των θετικών και αρνητικών συνεπειών για τον καταναλωτή και τους λοιπούς επιχειρηματίες της ίδιας αγοράς μπορούν να συναχθούν τα κατάλληλα στοιχεία για τη συναγωγή ορθών συμπερασμάτων. σημείο 76.  Σύμφωνα με τα ανωτέρω, τα per se καταχρηστικά είδη συμπεριφοράς δεν εμπίπτουν στο άρθρο 82 ΕΚ

Σχολιασμός: σχετικά με τον per se χαρακτήρα της παράβασης στην πώληση κάτω του ΜΜΚ Ανακοίνωση της Επιτροπής — Κατευθύνσεις σχετικά με τις προτεραιότητες της Επιτροπής κατά τον έλεγχο της εφαρμογής του άρθρου 82 της συνθήκης ΕΚ σε καταχρηστικές συμπεριφορές αποκλεισμού που υιοθετούν δεσπόζουσες επιχειρήσεις (2009/C 45/02) → λύσεις που προσανατολίζονται σε συστηματικότερη οικονομική ανάλυση και σε αξιολόγηση των πρακτικών που προέρχονται από επιχειρήσεις με δεσπόζουσα θέση βάσει των αποτελεσμάτων της στον ανταγωνισμό (“effects based approach”) ↓ Βελτίωση της αποτελεσματικότητας , παρ.74. «Γενικά, δεν θεωρείται πιθανό ότι μία συμπεριφορά εξόντωσης θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, η Επιτροπή θα εξετάζει ισχυρισμούς που προέρχονται από δεσπόζουσες επιχειρήσεις ότι η χαμηλή τιμολόγηση επιτρέπει την επίτευξη οικονομιών κλίμακας ή τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας σε σχέση με την επέκταση της αγοράς.» C- 202/07 P, France Télécom : σκέψη 47 «η WIN δεν μπορεί να επικαλεστεί απόλυτο δικαίωμα ευθυγραμμίσεως των τιμών της με τις τιμές των ανταγωνιστών της προς δικαιολόγηση ενεργειών που συνιστούν κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσεώς της.» σκέψη 109: οι κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους τιμές  πρέπει να θεωρούνται, κατ’ αρχήν, καταχρηστικές, στον βαθμό που η εφαρμογή τέτοιων τιμών από κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση δεν εξυπηρετεί άλλον οικονομικό σκοπό πλην του εξοβελισμού των ανταγωνιστών.  Η πώληση σε τιμές κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους είναι καταχρηστική κατά μαχητό τεκμήριο. Μπορεί υπό ορισμένες περιστάσεις να δικαιολογηθεί αντικειμενικά. Η δεσπόζουσα επιχείρηση μπορεί να αποδείξει ότι η υποτιμολόγηση οφειλόταν σε προωθητικές ενέργειες, ανάγκη διάθεσης πλεονάζουσας παραγωγής ή σε απαξίωση των προϊόντων λόγω τεχνολογικών εξελίξεων. (Ν. Κοσμίδης, Δ. Τζουγανάτος)

Σχολιασμός: σχετικά με τον per se χαρακτήρα της παράβασης στην πώληση κάτω του ΜΜΚ Ο μη χαρακτηρισμός ως per se καταχρηστική συμπεριφορά επιβεβαιώνεται και από τις προτάσεις του γενικού εισαγγελέα NILS WAHL της 20ής Οκτωβρίου 2016 στην Υπόθεση C‑413/14 P (Intel) σημείο 101: Κατά τη νομολογία σχετικά με τις πρακτικές τιμολογήσεων και τις πρακτικές συμπιέσεως του περιθωρίου κέρδους απαιτείται εξέταση του συνόλου των περιστάσεων προκειμένου να εξακριβωθεί αν η επίμαχη επιχείρηση έχει καταχραστεί τη δεσπόζουσα θέση της (Βλ. αποφάσεις Deutsche Telekom (C‑280/08 P, σκέψη 175), TeliaSonera (C‑52/09, σκέψη 76) και Post Danmark I (C‑209/10, σκέψη 26)).

Σχολιασμός: σχετικά με το στοιχείο του σκοπού εκτόπισης του ανταγωνιστή Το Δικαστήριο έκρινε ότι η προσβαλλόμενη απόφαση είχε στηρίξει τις διατυπώσεις της και σε αντικειμενικά στοιχεία, χαρακτηρίζοντας ως τέτοια στοιχεία τα εσωτερικά έγγραφα της δεσπόζουσας επιχείρησης.  Αμφισβητείται αν οι απόψεις στελεχών αποτελούν αντικειμενικά στοιχεία. (Ν. Κοσμίδης) Ανακοίνωση Προτεραιοτήτων, παρ. 66 → η Επιτροπή μπορεί να βασιστεί σε άμεσα αποδεικτικά στοιχεία που συνίστανται σε έγγραφα από τη δεσπόζουσα επιχείρηση τα οποία δείχνουν σαφώς την ύπαρξη στρατηγικής εξόντωσης , όπως ένα λεπτομερές σχέδιο θυσιών για τον αποκλεισμό ανταγωνιστή, την αποτροπή εισόδου στην αγορά ή την πρόληψη της εμφάνισης νέας αγοράς, ή αποδείξεις συγκεκριμένων απειλών για δράση εξόντωσης

Σχολιασμός: σχετικά με το ζήτημα της ανάκτησης της ζημίας ή αποκατάστασης των απωλειών Κατά πόσο η απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας της τιμολογιακής πολιτικής μετά τον εκτοπισμό από την αγορά των ανταγωνιστών (recoupment) από τη κατέχουσα δεσπόζουσα θέση επιχείρηση αποτελεί προϋπόθεση για την καταδίκη της επιθετικής τιμολόγησης ως καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης. (Το Δικαστήριο στην Tetra Pak II→ κίνδυνος εκτοπισμού ανταγωνιστών → διατηρείται ευχέρεια επιβολής κυρώσεων κατά της καταχρηστικής υποτιμολόγησης) Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Ján Mazák της 25.9.2008 στην υπόθεση France Télécom:  συνιστά προαπαιτούμενο, συγκεκρμένα: - σημείο 68. Το Πρωτοδικείο, στηριζόμενο στην απόφαση Tetra Pak II, διαπιστώνει, στη σκέψη 228 της αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως, ότι η Επιτροπή ορθώς έκρινε ότι η απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας δεν αποτελεί προϋπόθεση της διαπιστώσεως της εφαρμογής επιθετικής πολιτικής τιμών. - σημείο 69. Θεωρώ εσφαλμένη την ερμηνεία αυτή της νομολογίας του Δικαστηρίου εκ μέρους του Πρωτοδικείου και, ως εκ τούτου, και εκ μέρους της Επιτροπής. Κατά την άποψή μου, σύμφωνα με τη νομολογία αυτή, η απόδειξη της δυνατότητας καλύψεως της ζημίας είναι επιβεβλημένη. C- 202/07 P, France Télécom: Το Δικαστήριο έχει αποκλείσει την αναγκαιότητα τέτοιας αποδείξεως σε περιπτώσεις όπου η πρόθεση της οικείας επιχειρήσεως να εξοβελίσει τους ανταγωνιστές της τεκμαιρόταν λόγω της εκ μέρους της εφαρμογής τιμών κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους (σκέψη 110) Ωστόσο, η Επιτροπή μπορεί να λάβει υπόψη της τη δυνατότητα καλύψεως της ζημίας κατά την εκτίμηση του καταχρηστικού χαρακτήρα της εν λόγω πρακτικής, διότι το στοιχείο αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο, π.χ., για να αποκλειστεί, στην περίπτωση εφαρμογής τιμών κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους, η εξυπηρέτηση άλλων σκοπών, πλην του εξοβελισμού των ανταγωνιστών, ή για να αποδειχθεί, σε περίπτωση εφαρμογής τιμών κατώτερων του μέσου συνολικού κόστους, αλλά ανώτερων του μέσου μεταβλητού κόστους, η ύπαρξη σχεδίου εξοβελισμού των ανταγωνιστών. (σκέψη 111)

Σχολιασμός: σχετικά με το ζήτημα της ανάκτησης της ζημίας ή αποκατάστασης των απωλειών Eυθ. Κινινή: → Φαίνεται ότι η νομολογία εκκινεί από ένα τεκμήριο ότι σε περίπτωση πώλησης κάτω του προσήκοντος μέτρου κόστους η επιχείρηση θα επιτύχει την ανάκτηση της ζημίας (χάρη στην αύξηση της τιμής που θα επακολουθεί) και κατά συνέπεια παρέλκει η χωριστή απόδειξη της ανάκτησης.  Η Ανακοίνωση της Ευρ. Επιτροπής της 9.2.2009 («Κατευθύνσεις σχετικά με τις προτεραιότητες της Επιτροπής κατά τον έλεγχο της εφαρμογής του άρθρου 82 της συνθήκης ΕΚ σε καταχρηστικές συμπεριφορές αποκλεισμού που υιοθετούν δεσπόζουσες επιχειρήσεις») - έχοντας λάβει υπόψη τις δυσκολίες απόδειξης επιφυλάσσει ένα ευρύ περιθώριο εκτίμησης και διακηρύσσει ότι η διαπίστωση ζημίας για τους καταναλωτές δεν αποτελεί μηχανικό υπολογισμό κερδών και απωλειών και δε χρειάζεται απόδειξη του συνολικού κέρδους. (παρ.70) - δεν περιλαμβάνει την ανάκτηση στις προϋποθέσεις θεμελίωσης επιθετικής τιμολόγησης. ≠ Δικαστήρια της Αμερικής → Για την καταδίκη της επιθετικής πολιτικής τιμών προσαπαιτείται, εκτός από την εφαρμογή τιμών κάτω του κόστους, η απόδειξη της σοβαρής πιθανότητας εφαρμογής στο μέλλον μίας επαρκούς αύξησης των τιμών, η οποία θα αντισταθμίσει τη «θυσία» που συνεπάγεται η εφαρμογή της πολιτικής των επιθετικών τιμών. Χωρίς ανάκτηση της ζημίας η επιθετική τιμολόγηση καταλήγει σε χαμηλές τιμές και είναι επωφελής για τους καταναλωτές. (απόφαση Brooke Group)

Ανακοίνωση της Επιτροπής — Κατευθύνσεις σχετικά με τις προτεραιότητες της Επιτροπής κατά τον έλεγχο της εφαρμογής του άρθρου 82 της συνθήκης ΕΚ σε καταχρηστικές συμπεριφορές αποκλεισμού που υιοθετούν δεσπόζουσες επιχειρήσεις (2009/C 45/02) Γ.   Τακτική εξόντωσης 63.Σύμφωνα με τις προτεραιότητές της όσον αφορά την έλεγχο, η Επιτροπή θα παρεμβαίνει γενικά όταν υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι μία δεσπόζουσα επιχείρηση ασκεί τακτική εξόντωσης υφιστάμενη οικειοθελώς ζημίες ή αποποιούμενη κέρδη σε βραχυπρόθεσμη βάση (τακτική αποκαλούμενη στο εξής «θυσία»), προκειμένου να προκαλέσει το βέβαιο ή πιθανό αποκλεισμό ενός ή περισσοτέρων από τους πραγματικούς ή δυνητικούς ανταγωνιστές της, με σκοπό να ενισχύσει ή να διατηρήσει την ισχύ της στην αγορά, βλάπτοντας κατ' αυτό τον τρόπο τους καταναλωτές. Τεστ: α)   Θυσία 64.Η Επιτροπή θα θεωρεί τον καθορισμό τιμών κάτω του ΜΑΚ ως σαφή ένδειξη θυσίας. 65. Για να διαπιστώσει την ύπαρξη στρατηγικής εξόντωσης η Επιτροπή ενδέχεται επίσης να εξετάσει εάν η εικαζόμενη συμπεριφορά εξόντωσης απέφερε βραχυπρόθεσμα καθαρά έσοδα χαμηλότερα από αυτά που θα αναμένονταν εάν η δεσπόζουσα επιχείρηση ακολουθούσε μία σώφρονα εναλλακτική συμπεριφορά, δηλαδή, εάν υπέστη ζημία που θα μπορούσε να είχε αποφύγει. Η Επιτροπή θα εξετάζει μόνο οικονομικά λογικές και πρακτικές εναλλακτικές λύσεις, που με βάση τους όρους της αγοράς και τις πραγματικές επιχειρηματικές συνθήκες που αντιμετωπίζει η δεσπόζουσα επιχείρηση, μπορούν ρεαλιστικά να θεωρηθούν ως περισσότερο κερδοφόρες. 66.Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Επιτροπή μπορεί να βασιστεί σε άμεσα αποδεικτικά στοιχεία που συνίστανται σε έγγραφα από τη δεσπόζουσα επιχείρηση τα οποία δείχνουν σαφώς την ύπαρξη στρατηγικής εξόντωσης, όπως ένα λεπτομερές σχέδιο θυσιών για τον αποκλεισμό ανταγωνιστή, την αποτροπή εισόδου στην αγορά ή την πρόληψη της εμφάνισης νέας αγοράς, ή αποδείξεις συγκεκριμένων απειλών για δράση εξόντωσης. β)   Αντιανταγωνιστικός αποκλεισμός 67.Εφόσον η Επιτροπή διαθέτει επαρκή αξιόπιστα στοιχεία θα εφαρμόζει την ανάλυση του εξίσου αποτελεσματικού ανταγωνιστή, για να προσδιορίσει εάν η συμπεριφορά μπορεί να βλάψει τους καταναλωτές. Κανονικά, μόνο η τιμολόγηση κάτω του ΜΜΕΚ μπορεί να αποκλείσει εξίσου αποτελεσματικούς ανταγωνιστές από την αγορά.

Ανακοίνωση της Επιτροπής (2009/C 45/02) 69.Η Επιτροπή δεν θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να αποδείξει ότι οι ανταγωνιστές αποχώρησαν από την αγορά προκειμένου να αποδείξει ότι υπήρξε αντιανταγωνιστικός αποκλεισμός. 70.Γενικά, οι καταναλωτές είναι πιθανό να ζημιώνονται εάν η δεσπόζουσα επιχείρηση μπορεί να έχει εύλογα την προσδοκία ότι αφού σταματήσει να ακολουθεί συμπεριφορά εξόντωσης η ισχύς της στην αγορά θα είναι μεγαλύτερη από ό,τι θα ήταν εάν δεν είχε καταρχήν ακολουθήσει τέτοια συμπεριφορά, δηλαδή εάν η επιχείρηση είναι σε θέση να επωφεληθεί της θυσίας. 71.Αυτό δεν σημαίνει ότι η Επιτροπή θα παρεμβαίνει μόνο εάν η δεσπόζουσα επιχείρηση θα ήταν σε θέση να αυξήσει τις τιμές της άνω του επιπέδου που επικρατούσε στην αγορά πριν την εν λόγω συμπεριφορά. Η διαπίστωση ζημίας για τους καταναλωτές δεν αποτελεί μηχανικό υπολογισμό κερδών και απωλειών, και δεν χρειάζεται απόδειξη του συνολικού κέρδους. Η Επιτροπή θα εξετάζει επίσης τις δυνατότητες επανεισόδου. γ)   Βελτίωση της αποτελεσματικότητας 74.Γενικά, δεν θεωρείται πιθανό ότι μία συμπεριφορά εξόντωσης θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, η Επιτροπή θα εξετάζει ισχυρισμούς που προέρχονται από δεσπόζουσες επιχειρήσεις ότι η χαμηλή τιμολόγηση επιτρέπει την επίτευξη οικονομιών κλίμακας ή τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας σε σχέση με την επέκταση της αγοράς (αντισταθμίζοντας τις αντιανταγωνιστικές επιπτώσεις εις βάρος των καταναλωτών, έλεγχος αναλογικότητας, παρ.28).

Ρυθμιστικό Πλαίσιο των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών Οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, σχετικά με το κοινό κανονιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (Οδηγία Πλαίσιο). Το εν λόγω Ρυθμιστικό Πλαίσιο ισχύει όπως έχει τροποποιηθεί με την Οδηγία 2009/140/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2009. Οδηγία 2002/20/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, για την αδειοδότηση δικτύων και υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Οδηγία 2002/19/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, σχετικά με την πρόσβαση σε δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και συναφείς ευκολίες, καθώς και με τη διασύνδεσή τους. Οδηγία 2002/22/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, για την καθολική υπηρεσία και τα δικαιώματα των χρηστών όσον αφορά δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Οδηγία 2002/58/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2002, σχετικά με την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την προστασία της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Στο εθνικό δίκαιο το παρόν ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ έχει τεθεί σε ισχύ με τον Ν.4070/2012, «Ρυθμίσεις Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών, Μεταφορών, Δημοσίων Έργων και άλλες διατάξεις.»

ΑΠΟΦΑΣΗ Αριθμ. 762/16, Εξέταση του υποβληθέντος προς έλεγχο στην ΕΕΤΤ αιτήματος της ΟΤΕ Α.Ε. για έγκριση του οικονομικού προγράμματος με την ονομασία: «ΟΤΕ Double Play 4 Απεριόριστα με ελάχιστη περίοδο παραμονής 18 μηνών με προωθητική ενέργεια». Ο έλεγχος για επιθετική τιμολόγηση ή συμπίεση περιθωρίου θα γίνεται σύμφωνα με τη μεθοδολογία και το μοντέλο του Παραρτήματος Ι (καθορισμός μεθοδολογίας και γενικές αρχές μοντέλου εξέτασης των οικονομικών προγραμμάτων μεμονωμένων ή/και συνδυαστικών υπηρεσιών των επιχειρήσεων με σημαντική ισχύ στην αγορά) της ΑΠ ΕΕΤΤ 595/013/2011 (ΦΕΚ 533/ Β΄/06.04.2011). Η ΕΕΤΤ, μετά από έλεγχο, δύναται να εγκρίνει, να εγκρίνει υπό όρους/τροποποιήσεις ή να απορρίψει την εκάστοτε πρόταση του ΟΤΕ Αξιολόγηση της συμπεριφοράς της εταιρείας ΟΤΕ Α.Ε. με βάση το δίκαιο των τηλεπικοινωνιών (ex ante) Επιθετική τιμολόγηση Με βάση τα στοιχεία που υπέβαλε η εταιρεία ΟΤΕ Α.Ε. , η ΕΕΤΤ προέβη σε έλεγχο για ύπαρξη ή μη επιθετικής τιμολόγησης (predatory pricing) εξετάζοντας: α) εάν τα επαυξητικά έσοδα για κάθε προϊόν του οικονομικού προγράμματος καλύπτουν το ΜΜΕΚ κόστος της εταιρείας ΟΤΕ Α.Ε. για την εισαγωγή του προϊόντος στο πακέτο και β) εάν τα συνολικά έσοδα της οικονομικής προσφοράς είναι υψηλότερα από το ΜΜΕΚ κόστος της εταιρείας ΟΤΕ Α.Ε., εάν δηλαδή η τιμή στην οποία προσφέρεται το κάθε οικονομικό πρόγραμμα συνιστά περίπτωση επιθετικής τιμολόγησης. Από τον ανωτέρω έλεγχο, προέκυψε ένα θετικό περιθώριο μεταξύ των εσόδων και του μακροπρόθεσμου μεσοσταθμικού επαυξητικού κόστους της οικονομικής προσφοράς. Συνεπώς η ΕΕΤΤ κρίνει ότι δεν υπάρχει πρόθεση εκ μέρους της εταιρείας πρακτικής «επιθετικής τιμολόγησης».

Βιβλιογραφία Καταχρήσεις τιμολογιακού χαρακτήρα, Ν. Κοσμίδης εις ΔικΕλΑντ §15, 2013, σελ.655-667. Η ανάκτηση της ζημίας (recoupment) ως προϋπόθεση για την καταδίκη της επιθετικής τιμολόγησης (Παρατ. στην απόφ. του ΔΕΚ της 2.4.2009, υπόθ.C-202/07P, France Télécom SA κατά Επιτροπής Ευρ. Κοινοτήτων), Ευθ. Κινινή, ΕΕμπΔ 2009, σελ.918-920. Περιπτώσεις καταχρηστικής τιμολόγησης στο κοινοτικό δίκαιο ανταγωνισμού, Δ. Τζουγανάτος, Εισήγηση στην επιστημονική συζήτηση για το «Καταχρηστικό τίμημα στις εμπορικές συμβάσεις», Γαλλικό Ινστιτούτο, 23.11.2007. Η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης του άρθρου 2 ν.703/77, Αλ. Μικρουλέα, ΧρΙΔ 2006, σελ. 5, 18-19. Πολιτική ανταγωνισμού και ρυθμιστική πολιτική, Ν. Βέττας, Ι. Κατσουλάκος, 2004. Competition Law of the European Community, Whish, ό.π., 732-733, v.Bael/Bellis, 4η έκδ. 2005, 937. Competition Policy Newsletter, Predatory pricing in the telecoms sector: the ECJ rules on the issue of recouping losses, Iratxe Gurpegui Ballesteros and Agnes Szarka.