Βασικές αρχές της ενταξιακής εκπαίδευσης Ελένη Τραγουλιά Μέλος ΕΔΙΠ ΠΤΔΕ Κρήτης

Στόχοι Μαθήματος: Η γνωριμία με το θεωρητικό πλαίσιο της ένταξης μέσα από την κατανόηση των βασικών αρχών και των διαδικασιών για την επίτευξή της  Η συζήτηση και ανάλυση των εμποδίων και των προϋποθέσεων για την εφαρμογή της ένταξης Η παρουσίαση των μορφών και των διαφορετικών επιπέδων ένταξης Η παρουσίαση και ανάλυση των βασικών παιδαγωγικών πρακτικών που προωθούν την ένταξη

Περιεχόμενο μαθήματος 1. ΟΡΙΣΜΟΣ- ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΗΡΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ίσες ευκαιρίες-κοινωνική δικαιοσύνη- πλήρης συμμετοχή 3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗ Νομοθεσία και θεσμοί 4. ΙΑΤΡΙΚΟ VS ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ 5. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΝΤΑΞΗΣ 6. ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 7. Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 8. ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ Ε.Ε.Π. 9. ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Πλαίσια φοίτησης των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ΕΕΑ) Πλαίσια φοίτησης των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ΕΕΑ) Διακριτή Εκπαίδευση ( ειδικά σχολεία ) Μερική Συνεκπαίδευση (τμήματα ένταξης) Συμπερίληψη , Ένταξη /Συνεκπαίδευση: (παράλληλη στήριξη)

Ορισμοί ένταξης/ενσωμάτωσης /συνεκπαίδευσης Ενσωμάτωση: έμφαση στην αφομοίωση, κανονικοποίηση Ένταξη: ουσιαστική συμμετοχή του παιδιού στις ομάδες των συνομηλίκων και στην τάξη με στόχο την αποδοχή του ως ολότητα Συνεκπαίδευση χωρίς ενταξιακή οπτική: τοποθέτηση των μαθητών με ΕΕΑ στον ίδιο χώρο με παράλληλη όμως διαβίωση χωρίς ουσιαστική συνύπαρξη

Ορισμοί ένταξης /ενσωμάτωσης /συνεκπαίδευσης (συν.) Συνεκπαίδευση με ενταξιακή οπτική (full inclusion): Τοποθέτηση αλλά και συμμετοχή των παιδιών με ΕΕΑ στην κοινή σχολική ζωή με την βοήθεια ή όχι ενός εκπαιδευτικού ΕΑ Ένα (κοινό) Σχολείο για Όλα τα Παιδιά:Είναι μια ηθική-φιλοσοφική πράξη που προωθεί την ακαδημαική και κοινωνική ένταξη όλων των παιδιών με ΠΡΟΣΒΑΣΗ στο ΑΠ αλλά και στις δράσεις του σχολείου μέσα από την αναδόμηση και διαφοροποίηση του ΑΠ

Ένταξη : ανάγκη για….. Αποδοχή της διαφορετικότητας Κατάργηση της κατηγοριοποίησης Διαφοροποίηση του ΑΠ και όχι εξατομίκευση Αλλαγή φιλοσοφίας του σχολείου Εξάλειψη γνωσιοκεντρικού εκπαιδευτικού συστήματος ς Ενιαίο πρόγραμμα σπουδών για όλα τα παιδιά Αλλαγή της ιδέας πως ένα παιδί με ΕΕΑ χρειάζεται τον ‘ειδικό’

Ένταξη : ανάγκη για…. Διεύρυνση του ρόλου του εκπαιδευτικού Οργάνωση της διδασκαλίας ώστε ο εκπαιδευτικός να διασφαλίζει την συμμετοχή όλων των παιδιών. Συνεργασία Βιωματική μάθηση Ερευνα δράσης Διάλογο και πνέυμα αλληλεγγύης Αλλαγή τους συστήματος αξιών της κοινωνίας μέσα από την εκπαίδευση

Κριτική στην έννοια και την εφαρμογή της συμπερίληψης Ουτοπία ή πραγματικότητα; ( Αθηνά Ζώνου- Σιδέρη) Πολιτικά προσανατολισμένη πρακτική χωρίς ουσιαστική εφαρμογή Πρακτικά μη εφαρμόσιμη, ασαφές νομικό κα πρακτικό πλαίσιο Κοινωνιολογική προσέγγιση του θέματος με βάση το κοινωνικό μοντέλο με τάση την απόρριψη του ιατρικού μοντέλου , με αυθαίρετες αποφάσεις Μεταφορά των ευθυνών μόνο στο σχολείο και την κοινωνία

Μείωση της σημασίας των εμπόδιων που θέτουν πραγματικά οι δυσκολίες ενός παιδιού με ΕΕΑ Οι δυσκολίες ενός παιδιού δεν αντιμετωπίζονται μόνο με την συμβολή του σχολείου

Οι ενταξιακές τάξεις δημιουργούν προβλήματα στο γενικό πλαίσιο της τάξης Ένας εκπαιδευτικός δεν μπορεί να εξιδανικεύεται και να είναι ικανός να φέρει μια τόσο μεγάλη αλλάγή

Ορισμοί/ Διευκρινίσεις Ιατρικό μοντέλο διαχείρισης της αναπηρίας Εκπαιδευτικό/ κοινωνικό μοντέλο διαχείρισης της αναπηρίας Σχετικιστικό μοντέλο διαχείρισης της αναπηρίας ( Thomas)

Ορισμός της αναπηρίας Η αναπηρία για να γίνει κατανοητή θα χρειαστεί να την ορίσουμε ή με βάση την βιολογική της αιτία ή με βαση την κοινωνική. Με βάση το ιατρικό μοντέλο η αναπηρία χρειάζεται αποκατάσταση που παρέχεται από ειδικούς, ενώ στο κοινωνικο μοντέλο η αναπηρία προσδιορίζεται από το κοινωνικό της πλαίσιο. Η αναπηρία αποτελεί φυσικό μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης και σε καμία περίπτωση δεν υποβιβάζει το δικαίωμα του ατόμου στη συμμετοχή ή στη συνεισφορά του στην κοινωνία Διεθνώς η αναπηρία αναφέρεται στην έλλειψη συγκεκριμένων εμφανών αισθήσεων ή μελών του σώματος. Η αναπηρία σύμφωνα με την ιατρική επιστήμη αναφέρεται στην ύπαρξη λειτουργικής βλάβης συγγενούς ή επίκτητης, αποτέλεσμα ή κατάλοιπο συνήθως κάποιας αρρώστιας ή ατυχήματος (Πολυχρονοπούλου 2001) Πώς το περιβάλλον δημιουργεί αναπηρίες;

Ορισμός-Ιατρική προσέγγιση Κατά την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (2001), η αναπηρία είναι το αποτέλεσμα οργανικών ή περιβαλλοντικών αιτιών, που δημιουργούν ένα σύνολο εμποδίων και περιορισμών, σε σημαντικούς τομείς της ζωής, όπως η αυτοεξυπηρέτηση, η απασχόληση, η εκπαίδευση, η ψυχαγωγία και στη γενικότερη κοινωνική συμμετοχή. Σε σχέση μ’ αυτή τη θεώρηση υιοθετήθηκε η παρακάτω ταξινόμηση: Το μειονέκτημα (deficiency), το οποίο η Π.Ο.Υ. ορίζει ως «κάθε απώλεια ουσίας ή αλλοίωση μιας δομής ή μιας ψυχολογικής, φυσιολογικής ή ανατομικής λειτουργίας» Η ανικανότητα (incapacity), που «αντιστοιχεί σε κάθε μερική ή ολική ελάττωση (αποτέλεσμα του μειονεκτήματος) της ικανότητας να επιτελούμε μια δραστηριότητα μ’ ένα συγκεκριμένο τρόπο ή μέσα στα όρια που θεωρούνται ως φυσιολογικά για ένα ανθρώπινο ον» Το ελάττωμα (disadvantage) , που έρχεται σε ένα δεδομένο άτομο ως αποτέλεσμα μιας ανεπάρκειας ή μιας ανικανότητα που περιορίζει ή απαγορεύει την εκπλήρωση ενός φυσιολογικού ρόλου που είναι ομαλός (ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, τους κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες) για το άτομο αυτό (Ζώνιου- Σιδέρη 1998)

Ορισμός-Κοινωνική προσέγγιση Σύμφωνα με τον Oliver (1995) «αναπηρία είναι το μειονέκτημα ή ο περιορισμός μιας δραστηριότητας που προκαλείται από ένα σύγχρονο κοινωνικό οργανισμό (ή σύγχρονη οργάνωση της κοινωνίας), ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψη του τους ανθρώπους με σωματικές αναπηρίες και δυσκολίες μάθησης αποκλείοντάς τους από τις κοινές κοινωνικές δραστηριότητες»

Σχετικιστική ερμηνεία της αναπηρίας Η Thomas αναλύει πως κανένα από τα δυο μοντέλα ερμηνείας της αναπηρίας δεν διαχειρίζονται και ούτε ερμηνέυουν επαρκώς την εμφάνιση της αναπηρίας . Προτείνει ένα σχετικιστικό μοντέλο ερμηνείας όπου ναι μέν πολλά από τα εμπόδια που τίθενται είναι απόρροια μαις βιολογικής ανεπάρκειας αλλά και αποδέχεται πως η ίδια η κοινωνία θέτει επιπλέον εμπόδια που ενισχύουν την βιολογική ανεπάρκεια

Ορισμός της ένταξης Η ένταξη αποτελεί μία διαδικασία με στόχο τη δημιουργία ενός (καλύτερου) σχολείου για ανάπηρους και μη μαθητές, στο πλαίσιο του οποίου θα γινόταν αποδεκτή η διαφορετικότητα στις αντιλήψεις και τον τρόπο ζωής του κάθε παιδιού (Ζώνιου-Σιδέρη, 2004, σελ.37). Ο όρος ένταξη περιγράφει την κουλτούρα της συμβίωσης και της συνεργασίας « ανάπηρων» και «μη ανάπηρων» ατόμων. Η ένταξη αποτελεί το μέσο, τη διαδικασία όπου τα παιδιά και οι έφηβοι με ή δίχως ειδικές ανάγκες θα δομήσουν από κοινού έναν καινούριο πολιτισμό (Σούλης, 2002). Η ένταξη αναφέρεται στη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά (Ainscow, 2005). Είναι πρωτίστως υπόθεση ποιοτικής βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος (Florian, 1998). Άρα, η ενταξιακή εκπαίδευση αναγνωρίζεται διεθνώς ως ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού συστήματος που ανταποκρίνεται στη διαφορετικότητα όλων των μαθητών (UNESCO 2001) Η διαφορετικότητα στους μαθητές δεν είναι πρόβλημα που χρειάζεται επίλυση αλλά αποτελεί ευκαιρία εμπλουτισμού της διδασκαλίας (Ainscow, 1999)

Ορισμός ένταξης Inclusion is about increasing participation for all children and adults. It is about supporting schools to become more responsive to the diversity of children’s backgrounds, interests, experience, knowledge and skills. Μετάφραση:Η ένταξη αφορά στην αύξηση και βελτίωση της συμμετοχής για όλα τα παιδιά και τους ενήλικές. Σχετίζεται με την υποστήριξη των σχολείων προκειμένου να ανταποκριθούν στη διαφορετικότητα των μαθητών αναφορικά με το υπόβαθρο, τα ενδιαφέροντα, τις εμπειρίες, τις γνώσεις και τις δεξιότητες τους. (Booth, T. and Ainscow, M. 92001). Index for inclusion: developing learning and participation in schools. Bristol: CSIE)

Περιεχόμενο της ένταξης Η ένταξη ως έννοια ασχολείται με τις αιτίες, τον τρόπο, το χρόνο, τον τόπο και τα ενδεχόμενα αποτελέσματα της εκπαίδευσης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών, αφορά δηλαδή στην παροχή εκπαίδευσης σε ολόκληρο το μαθητικό πληθυσμό (Barton, 2004).

Τι δεν περιλαμβάνει ο όρος «ένταξη»: Δεν οδηγεί στην αφομοίωση Δεν αφορά την απλή τοποθέτηση των παιδιών στο γενικό σχολείο Στοχεύει στην ουσιαστική αλλαγή μιας κοινωνίας και όχι στην στατιστική αύξηση μαιδι΄νω με ΕΕΑ στα γενικά σχολείας «για μία κοινωνία ένταξης» (Barton, 2004) Δεν αποσκοπεί στην μεταφορά της ειδικής αγωγής στα πλαίσια της γενικής αγωγής (Ainscow, 2005) Δεν αποτελεί μετονομασία της ειδικής εκπαίδευσης

Στατιστικά δεδομένα Στις Η.Π.Α το ποσοστό των μαθητών που εκπαιδεύονται στην κανονική τάξη, τουλάχιστον το 80% του σχολικού τους χρόνου, ανήλθε από 31.6% το 1989 στο 51.9% το 2004 Σε κάποιες περιοχές του Καναδά σχεδόν όλοι οι μαθητές έχουν ενταχθεί στην κανονική τάξη Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης μόνο το 4-5% των μαθητών βρίσκεται εκτός γενικού σχολείου, ενώ σε άλλες το ποσοστό είναι μεγαλύτερο. Για παράδειγμα, σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Εσθονία, η Λιθουανία, το Λουξεμβούργο και η Ιταλία μόνο το 80-90% των μαθητών βρίσκονται σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αριθμοί μας λένε που εκπαιδεύονται οι μαθητές, αλλά δεν μας λένε τίποτα για το τι κάνουν εκεί που εκπαιδεύονται. Επίσης, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην ανάλυση των αριθμών, αφού για παράδειγμα τα ποσοστά διαφοροποιούνται όταν τα αναλύσουμε με βάση την αναπηρία. Έτσι, στις Η.Π.Α για παράδειγμα, το ποσοστό των μαθητών με νοητική καθυστέρηση που φοιτά σε τάξη γενικής εκπαίδευσης αποτελεί μόλις το 6.8% αυτού του μαθητικού πληθυσμού, ενώ τα παιδιά με κινητικές αναπηρίες φοιτούν σε τάξεις γενικής εκπαίδευσης σε ποσοστό 51.9%.

Βασικά Χαρακτηριστικά Η ένταξη αποτελεί διαδικασία. Στοχεύει στο πώς να μάθει κανείς να ζει με τη διαφορετικότητα και πώς να μαθαίνει από αυτή Η ένταξη βοηθά να ανιχνεύονται και να αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες που θέτουν εμπόδια στην αποτελεσματική μάθηση Η ένταξη δίνει έμφαση στην ποιότητα εκπαίδευσης που λαμβάνουν όλα τα παιδιά Η ένταξη ενισχύει τις ομάδες των μαθητών που έιναι σε υψηλό κίνδυνο… και προσφέρει: Πρόσβαση στην εκπαίδευση που τους επιτρέπει να καλλιεργήσουν τις δυνατότητές τους Επιλογές Ενισχύει: Τον Σεβασμό στις απόψεις των γονέων και των ίδιων των παιδιών Την Συνεχή προσπάθεια ένταξης σε διαφορετικά πλαίσια και ηλικίες σε περίπτωση αποτυχίας Aiscow 2007

Η ένταξη αφορά… Όλους τους μαθητές που έχουν εμπόδια στη μάθηση και τη συμμετοχή. Ανάμεσα σε αυτούς είναι μαθητές: Με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες Διαφορετικές εθνότητες και μειονότητες (π.χ. τσιγγάνοι, μουσουλμάνοι, μετανάστες) Φύλο Προβλήματα συμπεριφοράς Παραβατική συμπεριφορά Ανήλικοι γονείς Προβλήματα υγείας Οικογενειακά προβλήματα Σχολική διαρροή Μαθητές από οικογένειες που μετακινούνται συχνά

Επίπεδα ένταξης Πολιτικό επίπεδο Επίπεδο οργάνωσης Επίπεδο προγράμματος (αναλυτικών προγραμμάτων) Επίπεδο καθημερινής εκπαιδευτικής πρακτικής

Ποιος αντιστέκεται; Πολλοί παιδαγωγοί Oργανώσεις αναπήρων Αρκετές οργανώσεις ανθρώπων με βαρηκοΐα/κώφωση Αρκετοί γονείς

ανθρωπίνων δικαιωμάτων (αποκλεισμός παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες) Η ένταξιακή εκπαίδευση είναι πολλά περισσότερα από μια πρακτική γιατί πραγματεύεται θέματα ισότητας ανθρωπίνων δικαιωμάτων (αποκλεισμός παιδιών με πολλαπλές αναπηρίες)  Μείωσης των διακρίσεων Προώθηση ς κοινωνικής δικαιοσύνης

Διασαφήνιση των όρων Ένταξη και Ενσωμάτωση Και οι δυο όροι εχουν ως κοινό παρανομαστή την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων Την κοινή ζωή και μάθηση Στην ένταξη διατηρούνται τα αρχικά βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας, ενώ στην ενσωμάτωση εξαφανίζονται (Ζώνιου-Σιδέρη, 1998) Στην ενσωμάτωση το πρόγραμμα του σχολείου δεν τροποποιείται, ενώ στην ένταξη η δομή, η διδασκαλία, η χρήση υλικού και προσωπικού και η ομαδοποίηση των μαθητών αναδομείται Έτσι πρέπει να μεταβούμε από το σχολείο της ενσωμάτωσης στο σχολείο της ένταξης

Η αναγκαιότητα της ένταξης Η ένταξη είναι αναγκαία για τους γονείς γιατί: Νιώθουν λιγότερο απομονωμένοι Νιώθουν ότι κάποιοι εκτιμούν το παιδί τους και το βλέπουν με αξιοπρέπεια Κατανοούν την ανομοιογένεια του κοινωνικού συνόλου Νιώθουν ότι και στο μέλλον η κοινωνία θα αντιμετωπίσει το παιδί τους με αξιοπρέπεια

Η αναγκαιότητα της ένταξης Η ένταξη είναι αναγκαία για τα παιδιά γιατί: Μαθαίνουν ότι όλοι είναι διαφορετικοί και μοναδικοί, ακόμα και οι ίδιοι Όλοι μπορούν να ωφεληθούν από ένα πρόγραμμα διδασκαλίας που σχεδιάζεται με βάση της διαφορετικές ανάγκες των παιδιών Νιώθουν ως μέλη ενός κοινωνικού συνόλου που τους αποδέχεται- βιώνουν ισότητα και ίσες ευκαιρίες Μαθαίνουν να συμβιώνουν με διαφορετικούς ανθρώπους Ενδυναμώνεται το αυτοσυναίσθημά τους Η ένταξη είναι αναγκαία για τους εκπαιδευτικούς γιατί: Εξελίσσονται επαγγελματικά αφού μαθαίνουν να εκπαιδεύουν παιδιά με διαφορετικές ανάγκες Επεκτείνουν τις γνώσεις τους αφού συνεργάζονται με το ειδικό επιστημονικό προσωπικό του σχολείου Μαθαίνουν να εργάζονται ομαδικά με συναδέλφους και γονείς Βιώνουν ικανοποίηση, αφού βοηθούν παιδιά και γονείς που έχουν πραγματική ανάγκη

Η ένταξη… Δεν απευθύνεται μόνο στους μαθητές με ΕΕΑ αλλά στοχεύει στην δημιουργία ενός περιβάλλοντος που να δέχεται τις ιδιαιτερότητες και να προωθεί την ακαδημαϊκή και κοινωνική πρόοδο για ΌΛΑ τα παιδιά Δεν καταργεί τις πραγματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο μαθητής με ΕΕΑ αλλά καταργεί την διαχωριστική γραμμή μεταξύ των μαθητών με και χωρίς ΕΕΑ

Η ένταξη πρέπει να αναπτυχθεί ως κουλτούρα μέσα από την εκπαιδευτική κοινότητα σε συνεργασία με γονείς, επαγγελματίες, κοινωνικούς φορείς, και δεν ταυτίζεται με το μοντέλο του «ειδικού» που επιβάλλεται σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς. (Κουρκούτας, 2011)

Αναλυτικά……Σκοποί της Ενταξιακής Εκπαίδευσης Κοινωνική πρόοδος Ακαδημαϊκή πρόοδος Επαγγελματική ένταξη Κοινωνική εξέλιξη στην ενήλικη ζωή Ολοκληρωμένη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη

Δεν μεταφέρονται ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα αυτούσια για τα παιδιά με ΕΕΑ Λαμβάνει χώρα σε ένα σχολείο έτοιμο να διαφοροποιησει το ΑΠ για τα παιδιά με ΕΕΑ αλλά να μην το διαχωρίσει Δεν προωθεί την εξατομίκευση αλλά την διαφοροποίηση για ΌΛΑ τα παιδιά Ενισχύει την ομαδοσυνεργατική και κρατά τους στόχους υψηλούς για ΌΛΑ τα παιδιά

Προωθεί την συνεργασία και με την οικογένεια και με φορείς

Μορφές και διαφορετικά επίπεδα ένταξης Στο επίπεδο της οργάνωσης, της διδασκαλίας και της μάθησης

Βασικό ρόλο στις ενταξιακές πρακτικές στην τάξη διαδραματίζουν οι ακόλουθες συνθήκες: Η ενταξιακή εκπαίδευση εξαρτάται από τη στάση των δασκάλων απέναντι στους μαθητές με ειδικές ανάγκες…από την επιθυμία τους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη διαφορετικότητα Οι δάσκαλοι χρειάζονται ποικίλες δεξιότητες, εμπειρία, γνώσεις…εκπαιδευτικό υλικό και χρόνο… Οι δάσκαλοι χρειάζονται υποστήριξη μέσα και έξω από το σχολείο…συνεργασία φορέων και γονέων  Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να έχουν σαφή πολιτική για την ένταξη και να δημιουργούν τις συνθήκες που διευκολύνουν την ευέλικτη χρήση των διαφόρων πηγών

Προϋποθέσεις για την επίτευξη της ένταξης στο πλαίσιο του σχολείου  Ένα σχολικό περιβάλλον που να ενθαρρύνει την πολιτική και τις πρακτικές της ένταξης Το σχολείο να βρίσκεται στην περιοχή όπου κατοικεί ο μαθητής Οργάνωση φυσικού περιβάλλοντος  Υλικοτεχνική υποδομή Χρήση κατάλληλων οπτικών μέσων Χρήση κατάλληλων λεκτικών δομών Κατάλληλο υλικό (έπιπλα, οπτικοακουστικά μέσα) και σωστή διευθέτηση υλικού Κατάλληλοι χώροι Οπτικά : εικόνες, σύμβολα, νεύματα (να φέρω ΜΑΚΑΤΟΝ Καμπούρογλου) Λεκτικά: Σσσ! Κάνε ησυχία. Να μιλάς με μικρές προτάσεις Χώροι: η τουαλέτα να είναι κοντά στην τάξη, αποθηκευτικοί χώροι, η τάξη να χωρά Υ/Η, Time out area, χώρο για ατομική διδασκαλία

 Επαφή με την κοινωνία-γενίκευση γνώσης Οργάνωση μαθητών - Σχεδιασμός Ε.Ε.Π. για κάποιους μαθητές - Σχεδιασμός ομάδων (π.χ. Με ποιον, πού, πότε, για πόσο) Επάρκεια προσωπικού -Βοηθητικό προσωπικό. Ποιος ο ρόλος του; Ευέλικτο πρόγραμμα διδασκαλίας -που σχεδιάζεται σύμφωνα με τις ανάγκες και δυνατότητες των μαθητών - θέτει προτεραιότητες στη μάθηση (π.χ. στόχοι Ε.Ε.Π.) -εμπεριέχει ποικίλες διδακτικές στρατηγικές (τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά) -εμπεριέχει εργαλεία συνεχούς αξιολόγησης (λειτουργική αξιολόγηση) τόσο του μαθητή όσο και των παρεμβάσεων του πλαισίου Οργάνωση χρόνου Διεπιστημονική συνεργασία Συνεργασία με γονείς  Επαφή με την κοινωνία-γενίκευση γνώσης Ε.Ε.Π: Να δείξω Individual timetable Βοηθητικό προσωπικό: συνεργάζονται με το δάσκαλο στον προγραμματισμό της διδασκαλίας, να ξέρουν πριν, να μην προσκολλάτε σε ένα παιδί, να καθοδηγούν ομάδες μαθητών, γράφουν για το μαθητή, φτιάχνουν υλικό, δίνουν εξατομικευμένες οδηγίες, Ανάγκες και δυνατότητες: αισθητηριακά, κινητικά, συναισθηματική κατάσταση, εικόνα εαυτού, γνωστικά, επικοινωνιακά, πώς του αρέσει να μαθαίνει, κοινωνικά και αλληλεπιδραστικά

Μορφές Ένταξης Παιδιού ή ομάδας Χωροταξική ένταξη χωρίς ουσιαστική επαφή (π.χ. συστέγαση γενικού και ειδικού σχολείου)- λιγότερο αποδοτική Κοινωνική με στόχο την ανάπτυξη κοινωνικών επαφών (π.χ. κοινά διαλείμματα, κοινές γιορτές) Ένταξη στην ίδια διδακτική διαδικασία Πλήρης ένταξη σε κανονική τάξη χωρίς άμεση βοήθεια, αλλά κατάλληλοι επιστήμονες συμβουλεύουν το δάσκαλο. Το πρόγραμμα διδασκαλίας και τα υλικά διδασκαλίας προσαρμόζονται στις ανάγκες του παιδιού  Πλήρης ένταξη σε κανονική τάξη, αλλά με άμεση βοήθεια στο παιδί από δεύτερο άτομο (π.χ. βοηθό εκπαιδευτικό, ειδικό παιδαγωγό, εκπαιδευτικό γενικής εκπαίδευσης, θεραπευτή)  Ένταξη για μερικές ώρες και η εκπαίδευση συνεχίζεται σε τμήμα ένταξης (ειδική τάξη) ή ειδικό σχολείο

Παιδιά με αντικοινωνικές /παραβατικές συμπεριφορές Ομάδες παιδιών που κατηγοριοποιούνται ως παιδιά με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες Παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (ΕΜΔ), με ή χωρίς ψυχοσυναισθηματικά και συμπεριφορικά/κοινωνικά προβλήματα Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα/αγχώδεις δυσκολίες/διαταραχές και Μαθησιακά Προβλήματα (ΜΠ) Παιδιά με συμπεριφορικά προβλήματα/διαταραχές και ΜΠ /Μαθησιακές Δυσκολίες Παιδιά με αντικοινωνικές /παραβατικές συμπεριφορές Παιδιά-θύματα ενδοοικογενειακής βίας/κακοποιημένα παιδιά με ακαδημαϊκά και ψυχοκοινωνικά-συμπειρφορικά προβλήματα 40

Παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές (Αυτισμό, Asperger, κλπ.) Παιδιά με Νοητικές /Γνωστικές ανεπάρκειες (Ν.Κ., Σύνδρομο Down, Οριακή Νοημοσύνη) Παιδιά με ιατρικά προβλήματα /χρόνιες ασθένειες Παιδιά με αισθητηριακές διαταραχές /δυσκολίες (βαρηκοΐα, κώφωση, τυφλότητα) Παιδιά με φυσικές ανεπάρκειες (κινητικά προβλήματα) Παιδιά με εγκεφαλική παράλυση 41

Δυσκολίες ένταξης παιδιών με ΕΕΑ άρνηση αποδοχής διαφορετικότητας του παιδιού Οικογένεια- οικονομικό-κοινωνικό υπόβαθρο Έλλειψη στήριξης από τους φορείς Απουσία ενταξιακής φιλοσοφίας σε σχολικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο Προκαταλήψεις Διαχωριστική γραμμή μεταξύ ΕΑ και ΓΑ Απουσία εκπαιδευμένων ειδικοτήτων που να στηρίζουντ ην πρακτική της ένταξης Απουσία συνεργασίας οικογένειας –σχολείου Απουσία θεσμικού πλαισίου

Βασικές αρχές της ψυχοπαιδαγωγικής της ένταξης (full inclusion) Ι Προαγωγή της συνύπαρξης/ συνεργατικότητας /μοντέλου αλληλεγγύης Αλλαγή του Αναλυτικού Προγράμματος στόχων, φιλοσοφίας της εκπαίδευσης στις ετερογενείς ανάγκες /ιδιαιτερότητες των τάξεων/αντίστοιχος χωροταξικός σχεδιασμός για τις ανάγκες όλων των παιδιών Εξατομικευμένη και προσωποποιημένη διδασκαλία/χρήση πλουραλιστικής πολυδιάστατης διδακτικής μεθοδολογίας/ εναλλακτικών ψυχοπαιδαγωγικών προγραμμάτων Κουρκούτας 2016

Βασικές αρχές της ψυχοπαιδαγωγικής της ένταξης (full inclusion) ΙΙ Η εξοικείωση /συνύπαρξη από την αρχή της ζωής μεταξύ των παιδιών με και χωρίς ιδιαιτερότητες, σε κοινά πλαίσια μάθησης και αλληλεπίδρασης (κοινωνικοί χώροι/ σχολική κοινότητα), θα διασφαλίζει ένα πλαίσιο αμοιβαίας αποδοχής και κατανόησης Η ακαδημαϊκή εξέλιξη και εκπαίδευση αυτών των ομάδων παιδιών μπορεί να διευκολυνθεί από την κοινωνική αποδοχή και από την ύπαρξη κατάλληλων εκπαιδευμένων εκπαιδευτικών και εξειδικευμένων επαγγελματιών που προάγουν τους διαφορετικούς τρόπους μάθησης και αναγνωρίζουν τις ικανότητες και το δυναμικό του παιδιού, ακόμη Ενιαίο πρόγραμμα διδασκαλίας ( Κουρκούτας 2016)

Βασικές αρχές της ψυχοπαιδαγωγικής της ένταξης ΙΙΙ Χρήση δομών υποστήριξης σε στενή συνεργασία με το σχολείο Ακύρωση του μοντέλου υστέρησης: έμφαση πλέον στις ιδιαίτερες δυνατότητες των παιδιών όχι μόνο στην υστέρηση Όλα τα παιδιά επωφελούνται από τη διαφορετικότητα Ένταξη δεν αφορά μόνο τις παραδοσιακές «κατηγορίες» παιδιών με Ε.Α., αλλά όλες οι ομάδες παιδιών με κίνδυνο αποκλεισμού Φιλοσοφία της ένταξης ενάντια φιλοσοφία «αποκλεισμού»/ ενάντια στα κλασσικά ταξινομητικά/ κατηγοριοποιητικά μοντέλα (ιατρικό/ ψυχιατρικό παράδειγμα) έμφαση στην κατανόηση των αιτιών/στην υποστήριξη (Κουρκούτας 2016)

Βασικές αρχές της ψυχοπαιδαγωγικής της ένταξης (full inclusion) ΙV Δημιουργία ενός (δημοκρατικού) σχολείου αξιών /ενάντια στα περιοριστικά ανταγωνιστικά (παραδοσιακά) σχολικά πλαίσια/προγράμματα Έμφαση στις αξίες /προσωπική ολοκλήρωση και όχι μόνο στις επιδόσεις Ένα ανοιχτό σε γονείς και κοινωνία σχολείο με έμφαση στην ανάπτυξη σχέσεων αμοιβαίας υποστήριξης με την κοινότητα Οι βασικές παιδαγωγικές δεξιότητες των εκπαιδευτικών θεωρούνται επαρκείς για την αντιμετώπιση όλων των δυσκολιών (Κουρκούτας 2016)