Υπόθεση C-238/05 ΔΕΚ – 23.11.2006 Asnef-Equifax, Servicios de Información sobre Solvencia y Credito, SL, Administración del Estado κατά Asociación de Usuarios de Servicios Bancarios (Ausbanc)

Το πλαίσιο της κύριας δίκης 21 Μαΐου 1998 : Εταιρεία Αsnef κατασκευάζει ένα αρχείο πληροφοριών οικονομικής συμπεριφοράς και φερεγγυότητας δανειοληπτών. Υποβάλλει αίτηση αρνητικής πιστοποιήσεως ή, επικουρικά, εγκρίσεως για τη σύσταση και διαχείριση του εν λόγω αρχείου. Το εν λόγω αρχείο δεδομένων παρέχει πρόσβαση, έναντι αμοιβής, στα πιστωτικά ιδρύματα και τους χρηματοδοτικούς οργανισμούς στην Ισπανία, σε πληροφορίες για την οικονομική συμπεριφορά και την πιστοληπτική ικανότητα δανειοληπτών. Για παράδειγμα, πληροφορίες που αφορούν στην ικανότητα μιας επιχείρησης/καταναλωτή να ανταποκρίνονται στις δανειακές τους υποχρεώσεις, σε περιπτώσεις έκδοσης ακάλυπτων επιταγών, σε ζητήματα πτώχευσης, μη εξόφλησης δανείων κλπ.

Τribunal de Defensa de la Competencia (δικαστήριο αρμόδιο να εφαρμόζει και να ελέγχει τη συμμόρφωση με το νόμο για τον ελεύθερο ανταγωνισμό) -> επέτρεψε τη σύσταση του αρχείου για διάστημα πέντε ετών υπό τους εξής όρους : 1. Να είναι προσβάσιμο σε όλα τα πιστωτικά ιδρύματα, υπό τον όρο της προηγούμενης καταβολής της αντίστοιχης συνδρομής. 2. Να είναι προσβάσιμο υπό συνθήκες που θα εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση. 3. Να μην αποκαλύπτει πληροφορίες που αφορούν τους πιστωτές που είναι καταχωρημένοι σε αυτό. Ausbanc (ένωση χρηστών τραπεζικών υπηρεσιών) άσκησε έφεση κατά της ανωτέρω απόφασης ενώπιον του Audiencia Nacional. Audiencia Nacional -> δεκτή η έφεση. Έκρινε ότι η σύσταση και λειτουργία του εν λόγω αρχείου εμπίπτουν στον περιορισμό του αρθ. 81 παρ. 1 και δεν τυγχάνει εφαρμογής η εξαίρεση της παραγράφου 3. Asnef άσκησε αίτηση αναιρέσεως κατά της ανωτέρω απόφασης ενώπιον του Tribunal Supremo.

Πρώτο Ερώτημα Δεύτερο Ερώτημα Tribunal Supremo (το ανώτατο δικαστήριο της Ισπανίας) -> εκτίμησε ότι ανακύπτουν ζητήματα ερμηνείας του κοινοτικού δικαίου και γι’ αυτό υπέβαλε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας τα ακόλουθα ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: Πρώτο Ερώτημα Αυτό το σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων στοιχειοθετεί την παράβαση του άρθρου 81 παρ. 1; Δεύτερο Ερώτημα Μπορεί το κράτος μέλος να εγκρίνει τέτοιας φύσεως ανταλλαγή πληροφοριών μέσα από την εξαίρεση της παραγράφου 3 του άρθρου 81 και, ειδικότερα, για το λόγο ότι η σύσταση του αρχείου αυτού έχει ευεργετικές συνέπειες για τους καταναλωτές και χρήστες των χρηματοοικονομικών αυτών υπηρεσιών;

Κρίση του Δικαστηρίου ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ Κατά το Δικαστήριο, τα ερωτήματα πρέπει να συνεξετασθούν. Το άρθρο 81 ΕΚ εφαρμόζεται : -> εφόσον επηρεάζεται το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών. -> εφόσον πληρούνται τα λοιπά που ορίζονται στη διάταξη. «Είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά και απαγορευμένες όλες οι συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων, όλες οι αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και κάθε εναρμονισμένη πρακτική, […] που έχουν σαν αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού εντός της κοινής αγοράς.» Πρέπει, λοιπόν, να εξετασθεί αν πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές στην κύρια δίκη.

Ως προς τις επιπτώσεις στο εμπόριο μεταξύ κρατών μελών Γενικές παραδοχές (μέσα από τη νομολογία): Το γεγονός και μόνο της συμμετοχής επιχειρηματιών άλλων κρατών μελών σε εθνική σύμπραξη αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την εκτίμηση της διαφοράς, αλλά δεν είναι, αφ’ εαυτού, καθοριστικό για να συναχθεί το συμπέρασμα ότι πληρούται η προϋπόθεση περί ύπαρξης επιπτώσεων στο εμπόριο μεταξύ κρατών μελών. Το γεγονός ότι μια σύμπραξη σκοπεί απλώς στη διάθεση προϊόντων στο εμπόριο ενός μόνο κράτους μέλους, δεν αρκεί για να αποκλεισθεί η ύπαρξη επιπτώσεων στο ενδοκοινοτικό εμπόριο. Το γεγονός ότι μία συμφωνία ή μια πρακτική ευνοεί την αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των κρατών μελών δεν αποκλείει ότι αυτή η συμφωνία ή πρακτική μπορεί να επηρεάσει το εμπόριο αυτό. Το Δικαστήριο κρίνει ότι εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να εξακριβώσει αν, λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών της σχετικής αγοράς, υπάρχει αρκούντως μεγάλη πιθανότητα η λειτουργία του αρχείου να έχει άμεσες ή έμμεσες, πραγματικές ή δυνητικές επιπτώσεις στην προσφορά πιστώσεων από επιχειρηματίες άλλων κρατών μελών και αν οι επιπτώσεις αυτές είναι ασήμαντες. Στο πλαίσιο της εξακριβώσεως αυτής πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι α) το προτεινόμενο αρχείο φαίνεται ότι προορίζεται να καλύψει το σύνολο του ισπανικού εδάφους και ότι β) ο χρηματοπιστωτικός τομέας λειτουργεί όλο και περισσότερο διασυνοριακώς.

Εξέταση του σκοπού του αρχείου Ως προς την ύπαρξη περιορισμού του ανταγωνισμού Προκειμένου μία συμφωνία ή συντονισμένη πρακτική να αντίκειται στο άρθρο 81 παράγραφος 1 ΕΚ, απαιτείται να έχει « ως σκοπό ή αποτέλεσμα να παρεμποδίζει, να περιορίζει ή να νοθεύει τον ανταγωνισμό στο εσωτερικό της κοινής αγοράς ». Επομένως, σε πρώτη φάση πρέπει να εξετασθεί αν το εν λόγω αρχείο έχει σκοπό που αντιστρατεύεται τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο -> εφαρμογή του 81 παράγραφος 1 ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων. i. Δεν αμφισβητείται ότι το ουσιαστικό αντικείμενο του αρχείου, είναι να θέτει στη διάθεση πιστωτικών ιδρυμάτων χρήσιμες πληροφορίες για τους υφιστάμενους ή τους εν δυνάμει δανειολήπτες, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο εκπλήρωσαν στο παρελθόν τις οφειλές τους Τα αρχεία αυτά, τα οποία απαντούν σε πολλά κράτη μέλη, αυξάνουν τον όγκο των πληροφοριών που έχουν στη διάθεσή τους τα πιστωτικά ιδρύματα σχετικά με τους πιθανούς δανειολήπτες, μειώνοντας τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ δανειστή και οφειλέτη ως προς την πληροφόρηση, διευκολύνοντας έτσι μια αυξημένη πιθανότητα αποπληρωμής. Εξέταση του σκοπού του αρχείου

Εξέταση του αποτελέσματος Με τον τρόπο αυτό, τα αρχεία όπως το επίδικο στην κύρια δίκη, μπορούν να περιορίσουν την πιθανότητα της μη εξοφλήσεως των οφειλών εκ μέρους των δανειοληπτών και, ως εκ τούτου, να βελτιώνουν τη λειτουργία της προσφοράς πιστώσεων. Επομένως, δεν έχουν, ως της εκ φύσεώς τους, τα αρχεία αυτά ως αντικείμενο την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού. ii. Επωφελείς όψεις που προκύπτουν στην αγορά μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών του αρχείου : Μειώνεται η ασύμμετρη πληροφόρηση (=πληροφόρηση κατά την οποία τον ένα συμβαλλόμενο μέρος έχει περισσότερη πληροφόρηση από το άλλο) μεταξύ δανειστή και οφειλέτη, διευκολύνοντας έτσι μια αυξημένη προβλεψιμότητα της πιθανότητας αποπληρωμής και αντίστοιχα στον κίνδυνο μη εξοφλήσεως εκ μέρους των δανειοληπτών. Εξέταση του αποτελέσματος του αρχείου

Έτσι, τα αρχεία αυτά βελτιώνουν τη λειτουργία της προσφοράς πιστώσεων, αυξάνουν την κινητικότητα των καταναλωτικών πιστώσεων και διευκολύνουν την είσοδο νέων ανταγωνιστών στην αγορά, προάγοντας έτσι τον δυνητικό ανταγωνισμό. Αν τα πιστωτικά ιδρύματα λόγω απουσίας πληροφοριών σχετικά με τον κίνδυνο μη εξοφλήσεως της οφειλής, δεν έχουν τη δυνατότητα να διακρίνουν μεταξύ των δανειοληπτών που υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος μη εξοφλήσεως, ο κίνδυνος που αναλαμβάνουν θα αυξηθεί και θα πρέπει να τον εντάξουν στον υπολογισμό του κόστους δανεισμού. Αυτό θα συμπεριλάβει και τους δανειολήπτες για τους οποίους υπάρχει μικρότερος κίνδυνος, οι οποίοι σε αυτήν την περίπτωση αναγκάζονται να υποβληθούν σε μεγαλύτερες δαπάνες. Αρχεία όπως το επίδικο μπορούν να μετριάσουν την τάση αυτή υπερχρέωσης των δανειοληπτών.

Πρέπει να τονιστεί ότι η εξέταση του κατά πόσο το εν λόγω αρχείο έχει ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού, δεν μπορεί να γίνει κατά τρόπο αφηρημένο. Η εν λόγω εκτίμηση πρέπει να χωρεί εντός του συγκεκριμένου οικονομικού και νομικού πλαισίου που αναπτύσσουν τις δραστηριότητές τους οι εν λόγω επιχειρήσεις, καθώς και η δομή και οι πραγματικές συνθήκες της λειτουργίας και διάρθρωσης της οικείας αγοράς. Παράγοντας 1ος : Η σχετική αγορά Αγορά με υψηλό βαθμό συγκεντρώσεως η ανταλλαγή ορισμένων πληροφοριών, ανάλογα με το είδος τους, μπορεί να παράσχει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να γνωρίζουν τη θέση και την εμπορική στρατηγική των ανταγωνιστών τους στην αγορά, νοθεύοντας έτσι τον ανταγωνισμό και αυξάνοντας την πιθανότητα συμπράξεως. Συνθήκες ελεύθερης αγοράς η διάδοση και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ ανταγωνιστών μπορούν να είναι ουδέτερες ή και θετικές για την ανταγωνιστική φύση της αγοράς. Στην υπό κρίση υπόθεση, δεν αμφισβητείται ότι το δικαστήριο υπέβαλε την αίτηση εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως αναφορικά με συνθήκες ελεύθερης αγοράς, τις οποίες απόκειται στο ίδιο να διαπιστώσει.

Παράγοντας 2ος : Αποκάλυψη ταυτότητας των πιστωτών Είναι σημαντικό να μην αποκαλύπτεται αμέσως ή εμμέσως η ταυτότητα των πιστωτών, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αρχεία όπως το επίδικο στην κύρια δίκη, δεν μπορούν να αποκαλύψουν τη θέση στην αγορά ή την εμπορική στρατηγική των ανταγωνιστών. Παράγοντας 3ος : Ίση πρόσβαση , Ίση μεταχείριση Τα στοιχεία αυτά πρέπει να είναι προσβάσιμα κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την ίση μεταχείριση όλων των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στο σχετικό τομέα. Σε περίπτωση που δεν εξασφαλιζόταν η προσβασιμότητα αυτή, κάποιοι από αυτούς θα βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση, καθώς θα διέθεταν λιγότερες πληροφορίες για να εκτιμήσουν τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο, πράγμα που δε θα διευκόλυνε και την είσοδο νέων επιχειρηματιών στην αγορά.

Υπό αυτές τις συνθήκες κρίνεται ότι αυτά τα συστήματα ανταλλαγής πληροφοριών, παρόλο που είναι ικανά να περιορίσουν την αβεβαιότητα όσον αφορά τον κίνδυνο μη εξοφλήσεως της οφειλής εκ μέρους των δανειοληπτών, εντούτοις δεν μπορεί να συναχθεί αυτομάτως από την ύπαρξη και μόνο της ανταλλαγής των πληροφοριών σχετικά με τις πιστώσεις, ότι αυτή θα οδηγήσει σε συλλογική συμπεριφορά που θίγει τον ανταγωνισμό. Ο επιχειρηματίας θα συνεχίζει να ενεργεί ανεξάρτητα και αυτόνομα κατά το χρόνο επιλογής μίας συγκεκριμένης συμπεριφοράς, λαμβάνοντας απλώς υπόψη τους κινδύνους που παρουσιάζουν συγκεκριμένοι δανειολήπτες. Επομένως, ένα σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών, όπως το αρχείο, δεν μπορεί κατ’ αρχήν να έχει ως αποτέλεσμα περιορισμό του ανταγωνισμού κατά την έννοια άρθρου 81 παράγραφος 1 ΕΚ, υπό τις προϋποθέσεις ότι : Η αγορά δεν παρουσιάζει υψηλό βαθμό συγκέντρωσης. Το σύστημα αυτό δεν παρέχει τη δυνατότητα προσδιορισμού της ταυτότητας των πιστωτών. Οι όροι προσβάσεως και χρήσεως εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση.

Επί της δυνατότητας εφαρμογής του άρθρου 81 παράγραφος 3 ΕΚ Η δυνατότητα εξαιρέσεως που προβλέπει η παράγραφος 3 υπόκειται σε τέσσερις σωρευτικώς συντρέχουσες προϋποθέσεις. Από το δεύτερο ερώτημα του αιτούντος δικαστηρίου προκύπτει ότι ζητείται απάντηση όσον αφορά ιδίως τη δεύτερη από τις προϋποθέσεις αυτές (να εξασφαλίζεται στους χρήστες δίκαιο τμήμα από το όφελος που προκύπτει από τη σύμπραξη) και συγκεκριμένα, αν μπορεί να τύχει της εξαιρέσεως ακόμη και σε περίπτωση που δεν αντλούν όφελος από το αρχείο όλοι οι χρήστες. Για παράδειγμα, λόγω της ύπαρξης του αρχείου ενδεχομένως ορισμένοι αιτούντες δάνειο είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουν αύξηση επιτοκίου ή και άρνηση χορήγησης δανείου. Σημειώνεται, όμως, ότι για την πλήρωση της προϋποθέσεως αυτής δεν είναι αναγκαίο κατ’ αρχήν κάθε καταναλωτής χωριστά να αντλεί όφελος από μία συμφωνία, απόφαση ή εναρμονισμένη πρακτικά, αλλά είναι αναγκαίο το συνολικό αποτέλεσμα να είναι ευνοϊκό για τους καταναλωτές. Επομένως τα αντικειμενική οικονομικά πλεονεκτήματα που εξετέθησαν προηγουμένως, θα μπορούσαν, σε περίπτωση που το αρχείο περιόριζε τον ανταγωνισμό κατά το άρθρο 81 παράγραφος 1, να αντισταθμίσουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.