Μαζικές καταστροφές

Εισαγωγή Οι καταστροφές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης και προκαλούν αιφνίδιες απώλειες υποβάθμιση στην ποιότητα ζωής και αλλαγές στο επίπεδο υγείας (Veenema, 2007)

Οι νοσηλευτές καλούνται σήμερα Να παρέχουν φροντίδα σε άτομα, οικογένειες, κοινότητες που έχουν πληγεί από καταστροφικά γεγονότα, σε μετακινούμενους πληθυσμούς που ξεριζώθηκαν από την πατρίδα τους εξαιτίας πολέμων και ταραχών.

Απαιτείται επομένως από τους νοσηλευτές Να έχουν γνώσεις και δεξιότητες παροχής φροντίδας σε άτομα διαφορετικού πολιτισμικού υπόβαθρου, αλλά και ικανότητες συνεργασίας με επαγγελματίες υγείας διαφορετικής κουλτούρας κυρίως όταν βρίσκονται σε διεθνείς αποστολές.

Ετυμολογία της λέξης Αρχαία Ελλάδα: Αστήρ = αστέρι Λατινικά: astrum Βρετανικά: disaster

Διάφοροι ορισμοί της λέξης καταστροφή Καταστρεπτικό γεγονός που διαταράσσει την ομαλή λειτουργία μιας κοινότητας (Deeny et al., 2007) Οικολογική διαταραχή ή επείγουσα ακραία κατάσταση που έχει ως αποτέλεσμα ανθρώπινες απώλειες, τραυματισμούς, ασθένειες, απώλειες περιουσιών που δεν αποκαθίστανται με τους υπάρχοντες πόρους και απαιτούν εξωτερική βοήθεια (Landesman et al., 2007)

Τύποι καταστροφών Φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες) Οφειλόμενες σε ανθρώπινες ενέργειες (τρομοκρατικά χτυπήματα)

Ο νοσηλευτής που καλείται να αντιμετωπίσει παρόμοιες καταστάσεις Μπορεί και πρέπει να γνωρίζει και να χρησιμοποιεί θεωρίες και μοντέλα που αναφέρονται στην ανάπτυξη και διατήρηση ικανοτήτων προσφοράς φροντίδας σε άτομα διαφορετικής κουλτούρας

Μοντέλο πολιτισμικής Ποικιλότητας και Καθολικότητας της φροντίδας (M Μοντέλο πολιτισμικής Ποικιλότητας και Καθολικότητας της φροντίδας (M. Leininger) Ο νοσηλευτής οφείλει να αποκτήσει γνώση πάνω στους τρόπους διαχείρισης του στρες της πολιτισμικής ομάδας στην οποία καλείται να δώσει βοήθεια

Μοντέλο Πολιτισμικής Επάρκειας (Campinha - Bacote) Διαδικασία κατά την οποία οι επαγγελματίες υγείας προσπαθούν να εργάζονται αποτελεσματικά με βάση το πολιτισμικό πλαίσιο του ατόμου, της οικογένειας, της κοινότητας. Πολιτισμική επάρκεια για την αντιμετώπιση και κατανόηση των προσφύγων και των ξεχωριστών βιωμάτων που ο καθένας φέρει μαζί του διωγμένος από τη πατρίδα του.

Μοντέλο Πολιτισμικής επάρκειας (Papadopoulos, Tilki, Taylor) ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ Αυτογνωσία Πολιτισμική ταυτότητα Εμμονή στην κληρονομιά Εθνοκεντρισμός Στερεότυπα ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΓΝΩΣΗ Πεποιθήσεις και συμπεριφορές σχετικά με την υγεία Κατανόηση ανθρωπολογικών κοινωνικο- πολιτικών ψυχολογικών και βιολογικών παραμέτρων Ομοιότητες και διαφορές ανισότητες στον τομέα της υγείας ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ Ενσυναίσθηση, διαπροσωπικές δεξιότητες, Εμπιστοσύνη Σεβασμός Εμπόδια στην πολιτισμική ευαισθησία ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ Δεξιότητες αξιολόγησης Διαγνωστικές δεξιότητες κλινικές δεξιότητες Αμφισβήτηση και αντιμετώπιση της προκατάληψης, των διακρίσεων και των ανισοτήτων

Παράγοντες που επηρεάζουν τη παροχή φροντίδας σε διαφορετικούς πολιτισμούς Πολιτισμική επιβολή. Επικοινωνία (λεκτική, μη λεκτική, άγνοια της ομιλούσας γλώσσας). Προσωπικός χώρος. Πεποιθήσεις, αντιλήψεις και οργάνωση της κοινωνίας.

Αρχές που ισχύουν σε περιπτώσεις μαζικών καταστροφών 1/4 Στάδια διαχείρισης μιας καταστροφής: η ετοιμότητα, η άμβλυνση των επιπτώσεων της καταστροφής, τα προληπτικά μέτρα, η ανταπόκριση και η αποκατάσταση Μια καταστροφή μπορεί να έχει επιπτώσεις σε άτομα ομάδες ή και κοινότητες

Αρχές που ισχύουν σε περιπτώσεις μαζικών καταστροφών 2/4 3. Το θέαμα μιας μεγάλης καταστροφής προκαλεί στους επαγγελματίες έντονα συναισθήματα και απογοήτευση 4. Ο Θρήνος, το άγχος και η απελπισία είναι φυσιολογικές αντιδράσεις σε παρόμοιες καταστάσεις

Αρχές που ισχύουν σε περιπτώσεις μαζικών καταστροφών 3/4 5. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες στους επιζώντες πρέπει να είναι ανάλογες του πολιτισμικού τους προφίλ 6. Η άποψη ότι όσοι έχουν πληγεί θα ζητήσουν βοήθεια δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα για όλους τους πολιτισμούς

Αρχές που ισχύουν σε περιπτώσεις μαζικών καταστροφών 4/4 7. Οι επαγγελματίες καλούνται να αναζητήσουν εκείνους που χρειάζονται βοήθεια και να σεβαστούν τις επιθυμίες τους, διενεργώντας πολιτισμικά κατάλληλες παρεμβάσεις. 8. Μόνο με ειλικρίνεια, γνήσιο ενδιαφέρον, ενεργή προσέγγιση και αποφεύγοντας τις ετικέτες μπορούν οι επαγγελματίες υγείας να παρέμβουν επιτυχώς σε μία μαζική καταστροφή.

Ικανότητες για ανάπτυξη ενός σχεδίου φροντίδας Στάδιο προετοιμασίας: Κατάρτιση πολιτισμικού σχεδιαγράμματος σύνθεσης της κοινότητας Γενική επισκόπηση πληθυσμού Εθνικές κατηγορίες Ηλικία και γένος Θρησκεία Αριθμός προσφύγων, μεταναστών, επαναπατρισθέντων Στεγαστική και οικογενειακή κατάσταση Δείκτης ανεργίας, ποσοστό φτώχιας Ποσοστό κατοίκων σε αγροτικές και αστικές περιοχές Ομιλούμενη γλώσσα και διάλεκτοι Επίπεδο εκπαίδευσης Αριθμός και γεωγραφική κατανομή σχολείων στην περιοχή

Απαραίτητες πληροφορίες Αξίες, πεποιθήσεις, κοινωνικοί και οικογενειακοί κανόνες, παραδόσεις, ιστορία φυλετικών σχέσεων

Αναγνώριση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας και σεβασμός της κουλτούρας Σεβασμός της διαφορετικότητας Αυτογνωσία και αναγνώριση πολιτισμικών διαφορών Συμμετοχή των επαγγελματιών υγείας στην ομαλοποίηση της καθημερινότητας των πληγέντων

Στάδιο ανταπόκρισης Αναγνώριση πολιτισμικών ανισοτήτων στη παροχή φροντίδας υγείας (οι πρόσφυγες σπάνια ζητούν βοήθεια φοβούμενοι την απέλαση) Αναγνώριση συμπεριφορών αναζήτησης βοήθειας (πολλοί πληγέντες δεν αναζητούν βοήθεια λόγω συναισθημάτων θυμού, ανικανότητας και απώλειας αυτοσεβασμού)

Στάδιο αποκατάστασης Γνώση και σεβασμός εθίμων και τελετουργιών που αφορούν την απώλεια, το τραύμα και τη θεραπεία Απόδοση του φαινομένου σε θεία δίκη συνάδει με μη ζήτηση υπηρεσιών υγείας Διαφορετικός τρόπος βίωσης του πόνου Διαφορετικός τρόπος θεραπείας

Αξιολόγηση πολιτισμικής επάρκειας των επαγγελματιών υγείας μετά την αποκατάσταση Η αυτό αξιολόγηση διασφαλίζει την μέγιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων ανθρώπινων και υλικών.

Συνεχιζόμενη εκπαίδευση για την απόκτηση πολιτισμικής επάρκειας Παρέχεται από το κλινικό, διοικητικό προσωπικό, τους διερμηνείς και το προσωπικό που εργάζεται προσωρινά σε ένα τόπο όπου υπάρχει μια μαζική καταστροφή.

Η συνεισφορά των νοσηλευτών στις ανθρωπιστικές αποστολές ΜΚΟ ( «Γιατροί χωρίς σύνορα» «Γιατροί του κόσμου» ) ΕΕΣ

Συμπερασματικά Οι μαζικές καταστροφές διαταράσσουν την ισορροπία ατόμων, ομάδων, κοινοτήτων και συνδέονται με ανθρώπινες και υλικές απώλειες. Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να είναι γνώστες του διαφορετικού πολιτισμικού προφίλ και να συνεργάζονται με τους κατά τόπου συναδέλφους τους.

Συμπερασματικά_2 Εθνοκεντρισμός, επικοινωνία, εθνικές αντιλήψεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την παροχή φροντίδας. Προετοιμασία, άμβλυνση, ανταπόκριση και αποκατάσταση είναι τα 4 στάδια παροχής βοήθειας σε άτομα διαφορετικού πολιτισμικού προφίλ που δοκιμάζονται από μαζικές καταστροφές.