Οικονομικό Δίκαιο της Ε.Ε. «Απαγορευμένες μορφές συμπεριφοράς επιχειρήσεων στο πλαίσιο του δικαίου του ανταγωνισμού» Οικονομικό Δίκαιο της Ε.Ε. Επιμέλεια Εργασίας : Παναγοπούλου Ηλιάννα Πανοηλία Μαρία Σαράντη Μαρία-Τριανταφυλλιά Εποπτεύουσες Καθηγήτριες : Κουσκουνά Μ. Παπαδοπούλου Ρ.-Εμ.

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. 101 ΣΛΕΕ : Απαγορευμένες συμπράξεις α) Είδη συμπράξεων β) Πότε απαγορεύονται ( αποτελέσματα) γ) Κανόνας de minimis δ) Εξαιρέσεις από την απαγόρευση 3. 102 ΣΛΕΕ : Κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης α) Δεσπόζουσα θέση β) Καταχρηστική εκμετάλλευση 4. ΕΝΝΟΜΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΆΡΘΡΩΝ 101-102 ΣΛΕΕ

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Αναπόσπαστο κομμάτι της ελεύθερης οικονομίας και ευημερίας : δυνατότητα απρόσκοπτης άσκησης της οικονομικής ελευθερίας Στην αρχική σημασία ο ανταγωνισμός = η διεκδίκηση του ίδιου του πράγματος. Άλλη άποψη = μια δυναμική και εξελικτική διαδικασία που διέπεται από τις προσπάθειες των ανταγωνιζόμενων μέσα σε μια αγορά μέσω της προσφοράς των καλύτερων τιμών και όρων Ανταγωνισμός = η ελεύθερη επιδίωξη σύναψης των συναλλακτικών σχέσεων με τρίτους από δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις που δρουν στη σχετική αγορά Βασική προϋπόθεση στην ανταγωνιστική διαδικασία → ύπαρξη κοινού αντικειμένου διεκδικήσεως καθώς και πολλαπλών ανταγωνιζόμενων επιχειρήσεων

Προστατευτικές διατάξεις αποτελεσματικής λειτουργίας του ελεύθερου ανταγωνισμού Άρθρα 101 + 102 ΣΛΕΕ

Η έννοια της επιχείρησης Η έννοια της επιχείρησης Κάθε φορέας με οικονομική δραστηριότητα ανεξαρτήτως νομικού καθεστώτος και τρόπου χρηματοδότησής του [πάγια νομολογία, ενδεικτικά: Hofner and Elser (C-41/90,σκέψη 21)] Albany (C-67/96 σκέψη 77)] Κριτήριο Λειτουργικό : τρόπος κίνησης στην αγορά σκοπού κερδοσκοπίας Ανεξαρτήτως νομικής φύσης ή σύστασης κοινωνικού χαρακτήρα

Υπόθεση Viho [ΔΕΚ (νυν ΔΕΕ) C-73/95P1, σκέψη 3] Ζήτημα της αυτονομίας – πρέπει να υπάρχει ανεξάρτητη οικονομική δράση επιχειρήσεων Ιδιαίτερη προσοχή στη σχέση μητρικής-θυγατρικής εταιρείας, η θυγατρική δεν είναι αυτόνομη

Υπόθεση Albany [ΔΕΚ (νυν ΔΕΕ) C-67/96 (σκέψη 85)] Ερώτημα : εάν ένα κλαδικό ταμείο συντάξεων μπορεί να αποτελέσει επιχείρηση ΔΕΕ : χαρακτήρισε το συγκεκριμένο ταμείο ως επιχείρηση. Αδιάφορα για το χαρακτηρισμό: Το νομικό καθεστώς ο τρόπος χρηματοδότησης ο μη κερδοσκοπικός σκοπός ο κοινωνικός του χαρακτήρας οι επιταγές αλληλεγγύης

Η έννοια της οικονομικής δραστηριότητας Κάθε δραστηριότητα διαθέσεως αγαθών ή παροχής υπηρεσιών σε συγκεκριμένης αγορά. Συνήθως ασκείται απευθείας στην αγορά χωρίς αυτό να είναι απόλυτο [ενδεικτικά: Υπόθεση Cassa di Risparnio di Firenze, ΔΕΚ [νυν ΔΕΕ] C-222/04,σκέψη 108] Ειδικότερα ζητήματα: Α. Το ζήτημα της απλής κατοχής μεριδίων συμμετοχής - Υπόθεση Cassa di Risparnio di Firenze (ΔΕΚ C-222/04, σκέψη 111) - Η απλή κατοχή συμμετοχών ανεξαρτήτως ποσοστού δεν αποτελεί επαρκές κριτήριο καθορισμού για την άσκηση ή μη οικονομικής δραστηριότητας - Δεν αρκεί να ασκούνται απλώς τα μετοχικά ή εταιρικά δικαιώματα ή να εισπράττονται μερίσματα για να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ασκείται οικονομική δραστηριότητα

-Υπόθεση MOTOE (C-49/07,σκέψη 25) Β. Το ζήτημα άσκησης προνομιών δημόσιας εξουσίας -Υπόθεση MOTOE (C-49/07,σκέψη 25) -Διάκριση ΔΕΕ : προνόμια δημόσιας εξουσίας που ασκούνται α) στο σύνολο ή β) σε ένα μέρος των δραστηριοτήτων. -Είναι εφικτό ένα νομικό πρόσωπο το οποίο διαθέτει κατά ένα μέρος προνόμια δημόσιας εξουσίας να ασκεί οικονομική δραστηριότητα για το υπόλοιπο.

Συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΠΡΑΞΕΩΝ Συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων Εναρμονισμένη πρακτική Αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων

Συμφωνία μεταξύ επιχειρήσεων Το ζήτημα της ανεξαρτησίας συμπεριφοράς των επιχειρήσεων Υπόθεση Minoan Lines (ΠΕΚ [νυν ΓΔΕΕ] Τ-66/99,σκέψη 176-177) Βασικό στοιχείο για την ύπαρξη ή μη συμφωνίας : η ανεξάρτητη συμπεριφορά επιχειρήσεων - Δεν αρκεί συμπεριφορά : i) επιβαλλόμενη από τον νόμο ii) επιβαλλόμενη από πλαίσιο αγοράς που διαμορφώνεται στο νόμο

Η έννοια της συμφωνίας Τυπική ή άτυπη έκφραση κοινής βούλησης συντονισμού δύο ή περισσότερων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Γραπτή ή προφορική Υπόθεση Boel ( ΠΕΚ [νυν Γενικό Δικαστήριο] Τ-142/89,σκέψη 60-68) - Τίθεται το ζήτημα αν μόνη η συμμετοχή της εταιρίας σε συσκέψεις με δεκατρείς εταιρίες του ίδιου αντικειμένου κατά τις οποίες αποφασίστηκε παράνομη σύμπραξη - Κρίση Δικαστηρίου: ανάγκη έκφρασης των εταιριών κατά συγκεκριμένο τρόπο. Η συμμετοχή της εταιρείας στις συσκέψεις αυτού του περιεχομένου και η μη αποστασιοποίησή της δημοσίως εντύπωση συμμόρφωσης της με την σύμπραξη - Όχι απαραίτητα υποχρεωτική και έγκυρη σύμβαση - Ρητή ή σιωπηρή συναίνεση εκ μέρους των λοιπών εταίρων

Υπόθεση Bayer ( ΠΕΚ Τ-41/96,σκέψη ( ΔΕΚ 8/72 ) Δεν αρκεί μονομερής συμπεριφορά της επιχείρησης (σκέψη 66) Προϋποτίθεται η έκφραση κοινής βούλησης συμπεριφοράς στην αγορά με τον ίδιο τρόπο. Δικαστήριο: αρκεί η εταιρία να επιθυμεί έστω και έναν όρο της συμφωνίας -Δεν απαιτείται υποχρεωτική και έγκυρη σύμβαση (σκέψη 68) Πρέπει να αποδεικνύεται ρητή ή σιωπηρή συναίνεση εκ μέρους των εταίρων

Αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων Δεν εντάσσεται εδώ κάθε απόφαση ένωσης. Απαιτείται : Απόφαση ενώσεως που θεσπίζει τρόπο συμπεριφοράς Λήψη απόφασης από καταστατικά όργανα της ένωσης κατά τρόπο υποχρεωτικό για τα μέλη Υπόθεση Cementhandelaren [ΔΕΚ (νυν ΔΕΕ) 8/72 ( σκέψη 21-22) - Απόφαση υπάρχει ακόμη και όταν προκύπτει απλή σύσταση χωρίς δεσμευτικότητα. Για παράδειγμα ανακοίνωση ΄΄ενδεικτικών τιμών΄΄ ή περιοριστικών όρων Υπόθεση HFB [ ΠΕΚ (νυν Γενικό Δικαστήριο Τ-9/99 (σκέψη 223)] Απόδειξη μη συμμετοχής της επιχείρησης στην απόφαση  φανερή και έγκαιρη αποστασιοποίηση Δεν απαιτείται ενεργή συμμετοχή στη λήψη της απόφασης. Μη επαρκής η δικαιολογία εξαναγκασμού από επιχειρήσεις με μεγαλύτερη οικονομική ισχύ

Έννοια εναρμονισμένης πρακτικής Μορφή συντονισμού δράσης Στόχος επίτευξης συγκεκριμένου αποτελέσματος Σημείο διάκρισης από τη συμφωνία είναι ότι εδώ οι επιχειρήσεις βρίσκονται ένα στάδιο πριν αλλά δεν καταλήγουν σε αυτή Απουσία ρητού δεσμευτικού ιστού Υπόθεση χαρτοπολτού σκ. 80, 81 επ.  85/202/ΕΟΚ (νυν ΕΕ), απόφαση Επιτροπής 19/12/84 – εναρμονισμένη πρακτική επί των πραγματικών τιμών συναλλαγής

Υπόθεση ICI [ΔΕΚ 48-49,51-57/1969 (σκέψη 64,66) - Κρίθηκε ότι η εναρμονισμένη πρακτική είναι μορφή συνεργασίας, η οποία αποτελεί «ενσυνείδητη έμπρακτη πρακτική» - Ένταξη εδώ των περιπτώσεων που δεν δύνανται να ενταχθούν στις συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων -Δεν συγκεντρώνει όλα τα σημεία της συμφωνίας -Δεν αρκεί παραλληλισμός συμπεριφοράς, αλλά αποτελεί σημαντικό δείκτη.

Υπόθεση Suiker Unie and others Η εναρμονισμένη πρακτική δεν απαιτεί συγκεκριμένο σχέδιο δράσης Κάθε οικονομικός φορέας οφείλει να καθορίζει κατά τρόπο ανεξάρτητο την οικονομική του δραστηριότητα Απαγόρευση άμεσης ή έμμεσης επαφής μεταξύ επιχειρηματιών με στόχο ή αποτέλεσμα τον επηρεασμό της συμπεριφοράς στην αγορά ενός ανταγωνιστή του

IMPERIAL CHEMICAL INDUSTRIES PLC/ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, T-13/89 Σύνθετη-ενιαία παράβαση: συμφωνία και εναρμονισμένη πρακτική συγχρόνως Μη απαραίτητη η ταυτόχρονη και σωρευτική απόδειξη στοιχειοθέτησης και των δύο ειδών σε καθένα από τα πραγματικά περιστατικά Συλλογική συμπεριφορά-συλλογική ευθύνη  άσχετη η επιρροή ατομικής συμμετοχής

Οι συμπράξεις μπορεί να είναι : Οριζόντιες : μεταξύ επιχειρήσεων που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο της αγοράς, δηλαδή μεταξύ ανταγωνιστών. Κάθετες : μεταξύ επιχειρήσεων που βρίσκονται σε διαφορετικό επίπεδο του εμπορίου, δηλαδή σε σχέση προμηθευτή-προμηθευόμενου.

Πότε απαγορεύεται μια σύμπραξη μεταξὐ επιχειρήσεων ; Απαγόρευση σύμπραξης – σωρευτικές προϋποθέσεις Αντικείμενο ή αποτέλεσμα: η νόθευση, περιορισμός, παρακώλυση του ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς*. 2. Επηρεασμός του εμπορίου μεταξὐ των κρατών -μελών. Στόχος : Αποτελεσματικός ανταγωνισμός - χωρίς την αντι - ανταγωνιστική συμπεριφορά (Metro/SABA, ΔΕΚ {νυν ΔΕΕ} 26/76,σκέψη 20). * Αγορά = σχετική αγορά (relevant market)→ όλα τα προϊόντα ή υπηρεσίες που λόγω των χαρακτηριστικών, της τιμής ή/και χρήσης τους, για την οποία προορίζονται, μπορούν να εναλλάσσονται ή να υποκαθίσταται αμοιβαία από τον καταναλωτή (Consten and Grundig).

1. Αντι-ανταγωνιστικός σκοπός ή αποτέλεσμα Μια συμφωνία/πρακτική κρίνεται απαγορευμένη αν: αντικείμενο (πρόθεση επιχείρησης) ή αποτέλεσμα αυτής ο περιορισμός του ανταγωνισμού Σκοπός ή αποτέλεσμα ; Ποια είναι η σειρά εξέτασης ; → νομολογία του Δικαστηρίου - βαθύτερη ερμηνεία του άρθρου.

Σειρά εξέτασης από δικαστήριο σε κάθε περίπτωση : Σειρά εξέτασης από δικαστήριο σε κάθε περίπτωση : Προηγείται η εξέταση ύπαρξης αντι-ανταγωνιστικού σκοπού, κι όταν αυτό δεν μπορεί να διαπιστωθεί με βεβαιότητα, Έπεται η έρευνα κι ανάλυση του αντι-ανταγωνιστικού αποτελέσματος που ενδέχεται να επέλθει στην αγορά (C-234/89 Dilimitis/Henninger Braü AG, σκέψεις 10-14 + BID and Barry Brothers).

(C-209/07, BID and Barry Brothers, σκέψη 15) Ως προς το αποτέλεσμα : Σαφή στοιχεία-αποδείξεις πραγματικής και υφιστάμενης νόθευσης ή περιορισμού του ανταγωνισμού. Όχι πιθανολόγηση! Αισθητός περιορισμός. Αδιάφορη η συμφωνία με ασήμαντο- ανεπαίσθητο περιορισμό. (C-209/07, BID and Barry Brothers, σκέψη 15) Ως προς αντικείμενο συμφωνίας/πρόθεση επιχείρησης: Αν διαπιστωθεί ύπαρξη αντι-ανταγωνιστικού σκοπού της υπό κρίσης συμφωνίας → παρέλκει η εκτίμηση των αποτελεσμάτων αυτής. Για κρίση λαμβάνεται υπόψη: α) το περιεχόμενο της συμφωνίας β) το οικονομικό πλαίσιο ένταξής της (BID σκ. 16 + General Motors /κατά Επιτροπής, σκ. 66). Σημαντική διάκριση : εκ φύσεως βλαπτικές ή βλέπουμε αποτέλεσμα γτ ορισμένες φορές συμφωνείται άτυπα ή υποκρύπτεται.

Επικράτηση αθέμιτου σκοπού και κύρωση Πλείονες διατάξεις για επιδίωξη νόμιμων σκοπών, πχ. Αντιμετώπιση κρίσης, βελτίωση συνθηκών ενός τομέα ανταγωνισμού Συμφωνία Μεταξύ αυτών, επιδίωξη παρεμπόδισης ανταγωνισμού. Από τη στιγμή που υπάρχει αντι-ανταγωνιστική και συνεπώς παράνομη πρόθεση, δε θα ληφθούν,εκτός εξαιρέσεων, υπόψη θεμιτοί σκοποί για την απαλλαγή από το πεδίο εφαρμογής του 101 ΣΛΕΕ(BID σκέψη 21 + General motors σκέψη 64).

2. Επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών. Ορισμός 2. Επηρεασμός του εμπορίου μεταξύ κρατών μελών. Ορισμός Σύμπραξη-συμφωνία ικανή ( α) επαρκής βεβαιότητα και β) νομικά ή πραγματικά στοιχεία) να επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή δυνητικά τα εμπορικά ρεύματα μεταξύ κρατών μελών εμποδίζοντας πιθανώς (έντονη πιθανότητα) την πραγματοποίηση ενιαίας αγοράς. (παγιωμένη νομολογία, υπόθεση Boël σκέψη 100)

Το κριτήριο του επηρεασμού Αυτόνομο κριτήριο της ενωσιακής νομοθεσίας – χωριστή εκτίμηση σε κάθε περίπτωση. Μη εφαρμογή απαγόρευσης 101 ΣΛΕΕ σε συμφωνίες και πρακτικές που δεν δύνανται να επηρεάσουν αισθητά το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών. Νομολογία ενωσιακών δικαστηρίων + 101 ΣΛΕΕ→ εκτίμηση τριών στοιχείων : 1) η έννοια του εμπορίου μεταξύ των κρατών-μελών 2) η έννοια του δύναται να επηρεάσουν 3) η έννοια του αισθητού επηρεασμού

1) Η έννοια του «εμπορίου μεταξύ κρατών μελών» Ευρύτερη έννοια = όλες οι διασυνοριακές οικονομικές δραστηριότητες Περιπτώσεις όπου συμφωνίες ή πρακτικές επηρεάζουν τη διάρθρωση του ανταγωνισμού στην αγορά. Ύπαρξη συνεπειών στις διασυνοριακές οικονομικές δραστηριότητες μεταξύ δύο τουλάχιστον κρατών μελών. Περιπτώσεις που αφορούν τμήματα κράτους μέλους, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι ο επηρεασμός του εμπορίου είναι αισθητός. Μη εξάρτηση από ορισμό των γεωγραφικών αγορών αναφοράς. Το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών μπορεί να επηρεαστεί επίσης σε περιπτώσεις στις οποίες η οικεία αγορά είναι η εθνική αγορά ή τμήμα της εθνικής αγοράς

1.1) ΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ Δεν έχει σημασία το αν η επιρροή μιας συμπράξεως, για το ενδοενωσιακό εμπόριο (Τ-259-264/02, Raiffeisen Zentralbank Österreich σκ, 163- 164) είναι: α) ευμενής β) δυσμενής γ) ουδέτερη

2) Η έννοια του "δύνανται να επηρεάσουν’’ Επηρεασμός του εμπορίου : εξέταση αντικειμενικών στοιχείων, όχι υποκειμενικής πρόθεσης επιχειρήσεων. Δεν απαιτείται ούτε πρόθεση των δραστών ούτε όντως επηρεασμού στην πράξη. Αντίθετα αρκεί πρακτικές να ήταν ικανές να έχουν τέτοιο αποτέλεσμα ( σκέψη 101 Υπόθεση Boël Τ-142\89 ΠΕΚ {νυν ΓΔΕΕ} ). Συνδρομή πλειόνων παραγόντων (μεμονωμένα όχι κατ' ανάγκη καθοριστικοί): α) φύση της συμφωνίας ή της πρακτικής, β) η φύση των προϊόντων της συμφωνίας ή πρακτικής γ) η σημασία των ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων Προσοχή: Συμφωνίες, εκ φύσεως μη περιοριστικές του ανταγωνισμού, τυγχάνει σε συγκεκριμένη περίπτωση να επηρεάζουν το εμπόριο

2.1) ΕΞΩΔΑΦΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ Συμφωνία επιχειρήσεων με έδρα εκτός Ένωσης + εξαγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε κράτη-μέλη δυνατότητα επηρεασμού του ενδοενωσιακού εμπορίου (αλλά και χωρίς ενασχόληση με το διενωσιακό εμπόριο- Υπόθεση Ahlström and others, C-89/85 + Gaspo). Συμπράξεις ή καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης επιχειρήσεων με έδρα εκτός ένωσης + αποτέλεσμα: περιορισμός ή νόθευση του ανταγωνισμού εντός της αγοράς εφαρμογή απαγορευτικών διατάξεων 101 ΣΛΕΕ

3) Η έννοια του «αισθητού» επηρεασμού Ποσοτικό στοιχείο : συμφωνίες και πρακτικές με επιδράσεις ορισμένης έκτασης = αισθητός επηρεασμός (σε σύνολο ή τμήμα διενωσιακού εμπορίου) - μη πραγματοποίηση ενιαίας αγοράς Εκτίμηση κάθε μεμονωμένης περίπτωσης ξεχωριστά = ad hoc Εάν από την ίδια τη φύση της, η συμφωνία ή πρακτική δύναται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών, το όριο του αισθητού επηρεασμού είναι χαμηλότερο από ότι στην περίπτωση συμφωνιών ή πρακτικών μη εκ φύσεως ικανών επηρεασμού του εμπορίου

Κανόνας de minimis ή συμφωνίες ήσσονος σημασίας Ανακοίνωση επιτροπής : Ασήμαντοι περιορισμοί → εξαίρεση από απαγορευμένες συμφωνίες Ορισμός : Συμφωνίες με ασήμαντο αποτέλεσμα στην αγορά από άποψη θέσης και μεριδίων των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων (javico/ Yves Saint Lauren C-306/96 σκέψη 12 επ.+Völk/Varwaecke σκ. 7, 9) Οι προϋποθέσεις του άρθρου 101 ΣΛΕΕ πρέπει να νοούνται ενόψει του πραγματικού πλαισίου μέσα στο οποίο τοποθετείται η συμφωνία(Völk/Varwaecke σκ. 8) Κι επομένως δεν εμπίπτουν στην απαγόρευση. Ασθενή θέση των επιχειρήσεων

Πότε έχουμε τέτοιες συμφωνίες ; Δύο περιπτώσεις : Β. Κατοχή ποσοστού μεριδίου από κάθε συμβαλλόμενο μη υπερβαίνον το 15% σε καμία από τις σχετικές αγορές όπου δραστηριοποιούνται. Συμφωνίες μεταξύ μη πραγματικών ή μη δυνητικών ανταγωνιστών. Α. Συμβαλλόμενα μέρη: κατοχή συνολικού μεριδίου μικρότερου του 10% στις αγορές που επηρεάζονται + συμφωνία πραγματικών ή δυνητικών ανταγωνιστών (οριζόντια σύμπραξη). Επομένως, διαφεύγουν την απαγόρευση του 101 ΣΛΕΕ όσες συμφωνίες δεν επηρεάζουν παρά μόνο κατ’ ασήμαντο τρόπο την αγορά, ενόψει και της ασθενούς θέσεως της επιχείρησης( Völk/Varwaecke σκ. 9).

Εξέταση του 101 ΣΛΕΕ 3 στάδια εξέτασης: 1.Εμφάνιση συμπεριφοράς με κάποια από τις προβλεπόμενες μορφές 2.Εντοπισμός του προβλεπόμενου αντι- ανταγωνιστικού αποτελέσματος και επηρεασμού 3.Δυνατότητα ένταξής της στην τρίτη παράγραφο, δηλαδή στις εξαιρέσεις

Προϋποθέσεις εξαιρέσεων Α. Συμβολή : στη βελτίωση της παραγωγής, της διανομής των προϊόντων στην προώθηση της τεχνικής ή οικονομικής προόδου Β. Ταυτόχρονη εξασφάλιση στους καταναλωτές δίκαιου τμήματος από το όφελος που προκύπτει Γ. Μη επιβολή περιορισμών μη απαραίτητους στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις για την επίτευξη των στόχων αυτών Δ. Διατήρηση ανταγωνισμού επί σημαντικού τμήματος των σχετικών προϊόντων

Αιτιολογική βάση: συχνά το αποτέλεσμα των συμπράξεων είναι η βελτίωση των συνθηκών ανταγωνισμού ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ≤ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΣΥΝΘΗΚΩΝ Α, Β ,Γ ,Δ - Σωρευτικές - Ταυτόχρονες - Εξαντλητικές Έννομη συνέπεια : αυτόματη απαλλαγή χωρίς σχετική απόφαση

Καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης 102 ΣΛΕΕ Καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης 102 ΣΛΕΕ Ρητή απαγόρευση → Για την εφαρμογή του άρθρου 102 ΣΛΕΕ, συνδρομή 2 στοιχείων (σωρευτικά): Δεσπόζουσα θέση μίας ή περισσότερων επιχειρήσεων. ΙΙ. Καταχρηστική εκμετάλλευση αυτής

Γραπτό κείμενο στενή διατύπωση εννοιών : Ανάθεση έργου ερμηνείας σε Δικαστήριο. Νομολογία → περιπτωσιολογία (ξεχωριστή κρίση κάθε υπόθεσης βάσει ιδιαίτερου περιβάλλοντος αγοράς) Διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών και τεκμηρίων, όχι κανόνων. Δεν προβλέπονται εξαιρέσεις ≠101 ΣΛΕΕ Πάντοτε παράνομη η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης ( T-395/94 Atlantic Container Line and others, σκ.1109). Συμπεράσματα απόφασης αποτελούν τεκμήρια΄, όχι κανόνες.

Ορισμός : «Δεσπόζουσα : θέση οικονομικής ισχύος μιας επιχείρησης που της δίνει τη δυνατότητα παρεμπόδισης της διατήρησης αποτελεσματικού ανταγωνισμού στη σχετική αγορά και της επιτρέπει να συμπεριφέρεται σε σημαντικό βαθμό ανεξάρτητα από τους ανταγωνιστές, τους πελάτες της και τους καταναλωτές» ( πάγια νομολογία, United Brands σκ.65). - Δυνατότητα παρεμπόδισης = αντικειμενική δυνατότητα παρακώλυσης ελεύθερου ανταγωνισμού, όχι υποκειμενική πρόθεση. Στοιχειοθέτηση δεσπόζουσας θέσης – διάφοροι παράγοντες : Τεχνολογικό προβάδισμα Εξασφάλιση πρώτων υλών Ενδεχόμενη ανυπαρξία εναλλακτικού ανταγωνισμού Οικονομικά μέσα Κυριότερο : Ποσοστό συμμετοχής στην αγορά (μερίδιο).

Έννοια αγοράς Σχετική αγορά : Η έννοια δεν είναι ίδια με αυτή του άρθρου 101 ΣΛΕΕ. Πρόσθετο στοιχείο η εναλλαξιμότητα. Εναλλαξιμότητα : Προϊόντα ανήκοντα στην ίδια σχετική αγορά όταν: α) ομοειδή ως προς τα αντικειμενικά χαρακτηριστικά τους + β) εναλλαγή μεταξύ τους βάσει υποκειμενικής αντίληψης και ιδιαίτερων προτιμήσεων καταναλωτών United Brands / Επιτροπή , ΔΕΚ {νυν ΔΕΕ} 27/76.

Γεωγραφική αγορά: Το σύνολο της ενιαίας εσωτερικής αγοράς ή και τμήμα αυτής ( υπό όρους και εθνική αγορά) (Ανακοίνωση ‘’ κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την έννοια του επηρεασμού των εμπορίων του 101 +102 ΣΛΕΕ). Οριοθέτηση : Σχετική αγορά όπου δρουν επιχειρήσεις Επαρκώς ομοιογενείς όροι ανταγωνισμού ≠ γειτονικές περιοχές με άλλους όρους (Tiercé Ladbroke κατά επιτροπής/ Τ-504/93, σκ. 102) Το κατά πόσο καταναλωτές είναι δυνατό να στραφούν άμεσα και χωρίς ιδιαίτερο κόστος σε επιχειρήσεις σε άλλη γεωγραφική περιοχή για προμήθεια σχετικού προϊόντος( Κριτήριο από Ανακοίνωση ΕΕ 1997 C 372 σελ.5-13 σημ. 9) Μέσα στα όρια της οποίας προμηθεύουν προιόντα ή παρέχουν υπηρεσίες , σημαντικό γτ λάθος αν ευρύτερη στενότερη κλπ, προς διευκόλυνση επιτροπή κριτήριο.

Πολύ μικρό ή πολύ μεγάλο μερίδιο αγοράς στοιχειοθετούν αντίστοιχα τεκμήρια κατοχής ή μη δεσπόζουσας θέσης. Κατοχή μεριδίου μικρότερου του 10% = Μη κατοχή δεσπόζουσας θέσης (Metro/ Επιτροπής, C- 26/76 σκ. 15-18) Κατοχή μεριδίου άνω του 75% = Δεσπόζουσα θέση (Hoffman - La Roche, C- 85/ 76).

Δεσπόζουσα θέση Ατομική Συλλογική

Συλλογική Δεσπόζουσα θέση : Δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις = ανεξάρτητες οικονομικές ενότητες συγκεκριμένη κοινή αγορά νομικοί, οικονομικοί και εμπορικοί δεσμοί Από κοινού δεσπόζουσα θέση έναντι των λοιπών επιχειρηματικών φορέων στην ίδια αγορά ≠ εναρμονισμένη πρακτική. 2 στοιχεία τεκμηρίωσης : Απουσία αποτελεσματικού εσωτερικού ανταγωνισμού μεταξύ τους Απουσία ουσιαστικού εξωτερικού από τρίτες επιχειρήσεις (Airtours/ Επιτροπή, Τ- 342/ 99, σκ. 63) Υποκείμενα : Επιχειρήσεις του ίδιου ομίλου ή Επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε σύμπραξη αναγκαστική ή μη Επιχειρήσεις που συγκροτούν ολιγοπώλιο (ομοιόμορφη + παράλληλη συμπεριφορά) Γνώση ή να μπορούν να μάθουν / Piau ap;ofash

μελλοντικών καταναλωτών + ανταγωνιστών Διαπίστωση ύπαρξης ή μη συλλογικής δεσπόζουσας θέσης – Τρεις σωρευτικές προϋποθέσεις (Piau/Επιτροπή, Τ- 193/02, σκ. 111) : 1. Γνώση από κάθε μέρος συμπεριφοράς άλλων μερών + εξακρίβωση ύπαρξης κοινής γραμμής δράσεως 2. Κοινό κίνητρο για μη απόσπαση από κοινή γραμμή 3. Ανικανότητα αντίδρασης σημερινών ή μελλοντικών καταναλωτών + ανταγωνιστών αναίρεσης αποτελεσμάτων που αναμένονται.

ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑΣ ΘΕΣΗΣ Έννοια καταχρηστικής εκμετάλλευσης Συμπεριφορά με επιβλαβείς συνέπειες για τους καταναλωτές ( 1ο κριτήριο) Έννοια αντικειμενική : συμπεριφορά επιχειρήσεως με δεσπόζουσα θέση ικανής να επηρεάσει τη δομή της αγοράς (Υποθέσεις Hoffman-la Roche –σκέψη 91, Aeroports de Paris- σκέψη 170)

Μορφές κατάχρησης: Άμεση ή έμμεση επιβολή μη δικαίων τιμών αγοράς ή πωλήσεως ή άλλων όρων συναλλαγής Περιορισμός της παραγωγής , της διαθέσεως ή της τεχνολογικής αναπτύξεως επί ζημίας των καταναλωτών Εφαρμογή άνισων όρων επί ισοδυνάμων παροχών έναντι των εμπορικώς συναλλασσομένων: μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό 4. Εξάρτηση της συνάψεως συμβάσεων από την αποδοχή , εκ μέρους των συναλλασσόμενων προσθέτων παροχών εκ φύσεως ή σύμφωνα με τις εμπορικές συνήθειες άσχετων με το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών → περίπτωση της υπερβολικής τιμολόγησης → νομική βάση για όλες τις καταχρήσεις. Κάθε επιχείρηση στην ίδια ή διαφορετική σχετική αγορά. Η πρακτική της ίσως περιοριστική όχι μόνο της δικής της παραγωγής κλπ. Π.χ. εκπτώσεις στόχων ή επιθυμητών όγκων πωλήσεως → περιπτώσεις διακριτικής μεταχείρισης χωρίς αποκλεισμό των ανταγωνιστών (Υπόθεση Coca-Cola 3E) → κατηγορία των συνδεδεμένων ή συζευγμένων ή αλυσιδωτών πωλήσεων ( tying) & πρακτικής των ομαδικών πωλήσεων ( υπόθεση MICROSOFT)

Υπόθεση Microsoft ΠΕΚ (νυν ΓΔΕΕ), Τ-201/04 Α. Πραγματικά περιστατικά Εκμετάλλευση της σχεδόν μονοπωλιακής θέσης στον τομέα ηλεκτρονικών υπολογιστών Στόχος: ο περιορισμός του ανταγωνισμού στις αγορές λειτουργικών συστημάτων Υποχρέωση εταιριών με δεσπόζουσα θέση εξασφάλισης τρόπου δράσης που δεν παρακωλύει τον ανταγωνισμό Β. Καταγγελία στην επιτροπή Λόγος καταγγελίας: άρνηση παροχής πληροφοριών για την λειτουργία των προγραμμάτων της Κρίση Επιτροπής: Παραβίαση άρθρου 102 ΣΛΕΕ Γ. Προσφυγή στο ΠΕΚ (νυν ΓΔΕΕ) Απαραίτητη η εξέταση δύο αγορών: της πραγματικής και μιας παραπλήσιας -υποθετικής Επιβολή στην εταιρεία προστίμου 561.000.000 ευρώ.

Δομικό κριτήριο(2ο κριτήριο) Ορισμός : Συμπεριφορά επιζήμια τόσο για τους υπάρχοντες ανταγωνιστές όσο και για τον δυνητικό ανταγωνισμό & ειδικότερα για την αποτελεσματική δομή του ανταγωνισμού. Υπόθεση British Airways : δεν αφορά μόνο πρακτικές που δύναται να ζημιώσουν άμεσα τους καταναλωτές αλλά και αυτές που τους προκαλούν έμμεση ζημία.

Κατηγοριοποιήσεις καταχρήσεων Δυο βασικές μορφές κατάχρησης Εκμεταλλευτική κατάχρηση : Επιπτώσεις των πρακτικών για τους καταναλωτές (άρα βάσει του 1ου κριτηρίου) Παρεμποδιστική κατάχρηση: Ανταγωνιστική διαδικασία και πιθανή μείωση της ανταγωνιστικής αντιπαλότητας (βάσει του 2ου κριτηρίου)

Αισθητός επηρεασμός ενδοενωσιακού εμπορίου Διάκριση της έννοιας μεταξύ του 101 & 102 ΣΛΕΕ : Ο αισθητός επηρεασμός μεταξύ κρατών μελών δεν συνιστά προϋπόθεση (≠ 101 ΣΛΕΕ) ύπαρξης καταχρηστικής εκμετάλλευσης της δεσπόζουσας θέσης. Ωστόσο, το Πρωτοδικείο {νυν ΓΔΕΕ} συνεξετάζει το εν λόγω κριτήριο ( BPB Industries and British Gypsum).

Έννομη συνέπεια 101-102 ΣΛΕΕ Απαγορευμένη σύμπραξη ή δικαιοπραξία μεταξύ επιχειρήσεων → αυτοδικαίως άκυρη Δεν απαιτείται δικαστική απόφαση για την κήρυξη της ακυρότητας (Υπόθεση C 319/82 Sabam, σκέψη) Δεν παράγεται κανένα νομικό αποτέλεσμα ούτε μεταξύ των συμβαλλομένων μερών ούτε έναντι τρίτων Δυνατότητα μερικής ακυρότητας. Για τα υπόλοιπα μέρη που δεν καταλαμβάνονται από την ακυρότητα παράγονται έννομα αποτελέσματα (Υπόθεση C 319/82 Kerpen)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καλαβρός Γ., Γεωργόπουλος Θ., Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Θεσμικό Δίκαιο, τόμος Ι, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2017 Καλαβρός Γ., Γεωργόπουλος Θ., Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ουσιαστικό Δίκαιο, τόμος ΙΙ, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2017 Καρύδης Γ., Ευρωπαϊκό δίκαιο επιχειρήσεων και ανταγωνισμού: Θεμελιώδεις ελευθερίες- ανταγωνισμός- κρατικές ενισχύσεις, εκδ. Σάκκουλα 2004 Κοτσίρης Λ., Δίκαιο Ανταγωνισμού Αθέμιτου και Ελεύθερου, εκδ. Σάκκουλα Αθήνα- Θεσσαλονίκη 2015 Τζουγανάτος Δ., Το δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2013 Χριστιανός Β. / Κουσκουνά Μ. / Παπαδοπούλου Ρ.-Ε. / Περάκης Μ., Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από τη νομολογία, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2011  Χριστιανός Β. (επιμέλεια)., Συνθήκη ΕΕ & ΣΛΕΕ, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη 2012  

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΠΗΓΕΣ   Αλεξοπούλου Ευτυχία-Μαρία, Ευσταθίου Αναστάσιος, Η ελευθερία του ανταγωνισμού, ΠΜΣ Νομικές Διεθνείς Σπουδές-Κατεύθυνση ΕυρωπαΪκού Δικαίου, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ

Σας ευχαριστούμε