М.Әуезов атындағы орта мектебі

Унгалиева Самал Мұратбекқызы Химия пәні мұғалімі ІІ санатты

Галогендерге жалпы сипаттама Пәні : Химия Сыныбы: 10 сынып Тақырыбы: Галогендерге жалпы сипаттама

Сабақтың мақсаты: Дамытушылық: Білімділік: Тәрбиелік: Оқушыларға галогендер туралы толық мағлұмат беріп, олардың физикалық және химиялық қасиеттерін, қолданылуын меңгерту. Дамытушылық: Оқушылардың галогендермен жұмыс істеу қабілеттерін арттыру. Танымдық біліктерін, пәнге деген қызығушылықтарын дамыту. Тәрбиелік: Оқушыларды қоршаған ортаны қорғауға,ұжымдық жұмыс істеу қабілетіне,ізденімпаздыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың Түрі: Көрнекілігі: Жаңа ұғым қалыптастыру Әдісі: Сұрақ-жауап, жеке,топтық жұмыстар Көрнекілігі: Периодтық жүйе, интерактивті тақта, слайдтар,реактивтер

Үй тапсырмасын тексеру Толықтыру,сәйкестік тесті Шығармашылық тапсырма Ұйымдастыру Үй тапсырмасын тексеру Толықтыру,сәйкестік тесті Шығармашылық тапсырма “Ой қозғау” сұрақтары Жаңа сабақ баяндау Сабақтың жоспары: Білімді тексеру,сабақты бекіту Реакция теңдеуін аяқта Сызбанұсқамен жұмыс Химиялық домино Тәжірибеге қарап реакция теңдеуін жаз. Есептер сыры Графикалық диктант Үйге тапсырма Бағалау

Ой жинақтап өткен сабаққа шолу

Толықтыру тесті. Күкірт ------- қатты ------- зат. ------- иісі шіріген жұмыртқа тәрізді. Күкірттің ------- аллотропиялық түр өзгерісі бар. Күкірт қышқылын ------- араластыру үшін, ------- суға аздап тамшылатып құю керек. Керекті сөздер: Сары, суға, күкірт – сутек, кристалды, қышқылды, үш.

Сәйкестендіру тесті. H2SO4 а) күкірт(ІV) оксиді SO2 ә) күкірт сутек SO3 б) күкірт қышқылы Na2SO4 в) күкірт (VІ) оксиді H2S г) натрий сульфаты

Шығармашылық тапсырма SO3 S Шығармашылық тапсырма SO2

Күкірттің периодтық жүйедегі орнына сипаттама беріңіз? “Ой қозғау” сұрақтары: Күкірттің периодтық жүйедегі орнына сипаттама беріңіз? Жер қыртысында күкірттің мөлшері қандай? Күкіртсутекке қандай байланыс тән? Күкірт оксидтерінің түрлері? Күкіртқышқылын алу неше сатыда жүреді? Күкіртқышқылының тұздарын қалай атайды? VI топ элементтерін қалай атайды? 3 период,3 қатар,6 топ,негізгі,рет.н.16 0,1 % Полюсті ков. байланыс SО2 , SО3 3 сатыда сульфаттар халькогендер

“Галогендерге жалпы сипаттама” Сабақтың тақырыбы “Галогендерге жалпы сипаттама”

Жоспар: I2 F2 Cl2 Br2 At 1. Галогендердің периодтық жүйедегі орны 2. Галогендердің физикалық қасиеті 3. Галогендердің химиялық қасиеті 4. Галогендердің ашылуы 5.Галогендердің қолданылуы Br2 Cl2 At 15

Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі Периоды қатары Элементтердің тобы I II III IV V VI VII VIII Галогены H сутегі 1 1.00797 He Гелий 2 4,003 I 1 Li Литий 3 6,939 Be Вериллий 4 9,012 В Бор 5 10 .811 C Углерод 6 12,011 N Азот 7 14.0067 O оттегі 8 15.996 F Ne Неон 10 20,18 II 2 9 18.9984 фтор Na Натрий 11 22,9898 Mg Магний 12 24,312 Al Алюминий 13 26,9815 Si Кремний 14 28,086 P Фосфор 15 30,9738 S Сера 16 32,064 Cl 17 Ar Аргон 18 39,948 III 3 35,453 Хлор K Калий 19 39.102 Ca Кальций 20 40,08 Sс Скандий 21 44.956 Ti Титан 22 47.90 V Ванадий 23 50.942 Cr Хром 24 51.996 Mn Марганец 25 54.938 Fe Железо 26 55.847 Co Кобальт 27 58.933 Ni Никель 28 58.71 IV 4 Cu Медь 29 63.546 Zn Цинк 30 65.37 Ga Галлий 31 69.72 Ge Германий 32 72.59 As Мышьяк 33 74.9216 Se Селен 34 78.96 Br 5 35 Kr Криптон 36 83,8 79.904 Бром Rb Рубидий 37 85.47 Sr Стронций 38 87.62 Y Иттрий 39 88.9059 Zr Цирконий 40 91.224 Nb Ниобий 41 92.906 Mo Молибден 42 95.94 Tс Технеций 43 99 Ru Рутений 44 101.07 Rh Родий 45 102.905 Pd Палладий 46 106.4 V 6 Ag Серебро 47 107.868 Cd Кадмий 48 112.41 In Индий 49 114.82 Sn қалайы 50 118.71 Sb Сурьма 51 121.75 Te Теллур 52 127.60 I Xe Ксенон 54 131,3 7 53 126.904 Иод Cs Цезий 55 132.905 Ba Барий 56 137.34 La Лантан 57 138.81 Hf Гафний 72 178.49 Ta Тантал 73 180.9479 W Вольфрам 74 183.85 Re Рений 75 186.2 Os Осмий 76 190.2 Ir Иридий 77 192.2 Pt Платина 78 195.09 VI 8 Au Золото 79 196.966 Hg Ртуть 80 200.59 Tl Таллий 81 204.383 Pb Свинец 82 207.2 Bi Висмут 83 208.98 Po Полоний 84 208.982 At 9 85 Rn Радон 86 [222] 210 Астат Fr Франций 87 [223] Ra Радий 88 [226] Ac Актиний 89 227.028 Rf Резерфордий 104 [261] Db Дубний 105 [262] Sg Сиборгий 106 [263] Bh Борий 107 [262] Hs Хассий 108 [265 ] Mt Мейтнерий 109 [266 ] VII 10 16

19 F 9 Фтор/Fluorum (F) Периодтық жүйе Жай заттың сыртқы түрі Периоды Ряды Группы элементов I II III IV V VI VII VIII I 1 Фтор/Fluorum (F) Жай заттың сыртқы түрі Ашық сары түсті улы газ Электрондық құрылысы [He] 2s2 2p5 Тотығу дәрежесі −1 тығыздығы 1,108 г/см ³ Балқу температурасы 53,53К Қайнау температурасы 85,01 К II 2 19 III 3 F IV 4 5 V 6 7 9 VI 8 9 VII 10 17

35,5 Cl 17 Хлор / Chlorum (Cl) Периодтық жүйе Жай заттың сыртқы түрі Периоды Ряды Элементтің топтары I II III IV V VI VII VIII I 1 Хлор / Chlorum (Cl) Жай заттың сыртқы түрі Сары жасыл түсті,өткір иісті. Электрондық құрылысы [Ne] 3s2 3p5 Тотығу дәрежесі 7, 6, 5, 4, 3, 1, −1 Тығыздығы 1,56 г/см ³ Балқу температурасы 172.2 К Қайнау температурасы 238.6 К 35,5 II 2 Cl III 3 IV 4 5 17 V 6 7 VI 8 9 VII 10 18

Элементтердің топтары Периодтық жүйе Периоды қатары Элементтердің топтары I II III IV V VI VII VIII I 1 Бром / Bromum (Br) Жай заттардың сыртқы түрі Қою қызыл түсті сұйықтық, өткір иісті Электрондық құрылысы [Ar] 3d10 4s2 4p5 Тотығу дәрежесі 7, 5, 3, 1, -1 Тығыздығы 3,12 г/см³ Балқу температурасы 265,9 К Қайнау температурасы 331,9 К 80 II 2 Br III 3 IV 4 5 35 V 6 7 VI 8 9 VII 10 19

Элементтердің топтары Периодтық жүйе Периоды қатары Элементтердің топтары I II III IV V VI VII VIII I 1 Ио́д / Iodum (I) Жай заттардың сыртқы түрі Металдық жылтыры бар қара күлгін түсті кристалл Электрондық формуласы [Kr] 4d10 5s2 5p5 Тотығу дәрежесі 7, 5, 3, 1, -1 Тығыздығы 4,93г/см³ Балқу температурасы 386,7 К Қайнау температурасы 457,5 К 127 II 2 I III 3 IV 4 5 53 V 6 7 VI 8 9 VII 10 20

Элементтердің топтары Периодтық жүйе Периоды қатары Элементтердің топтары I II III IV V VI VII VIII I 1 Аста́т / Astatium (At) Жай заттардың сыртқы түрі Қара көк түсті кристалды зат Радиоактивті элемент Электрондық формуласы [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p5 Тотығу дәрежесі 7, 5, 3, 1, −1 Балқу температурасы 517 К Қайнау температурасы 582 К 210 II 2 At III 3 IV 4 5 85 V 6 7 VI 8 9 VII 10 21

Химиялық қасиеттері Металдармен Күрделі заттармен Бейметалдармен Металдармен Күрделі заттармен Бейметалдармен 2Au + 3F = 2AuF F + 2H O =HF +O H +F = 2HF 2Na +F = 2NaF Cl + 2KBr = 2KCl + Br Xe + 2F = XeF Mg +I = MgI KI + Br = 2KBr +I 2P + 5F = 2PF 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 5 2

Фтор элементінің ашылуы 1886 жылы французский химигі А. Муассан электролиз әдісімен фторсутектен фтор газын бөліп алды. Қолданылуы органикалық қосылыстар синтездеуде, шыны өңдеуде, ағашты шіруден сақтауда, т.б. мақсаттарда да қолданылады. Өсімдіктер мен жануарлар, адам өмірінде де елеулі рөл атқарады. Ауыз суда жетіспесе тістеріңіз ауыратын болады. Тіс пастасы құрамында Анри Муассан (1852 – 1907) 23

Хлор элементінің ашылуы 1774жылы швед оқымыстысы К. Шееле хлор газын алған. 1812 жылы Гей-Люсеок газге хлор деген ат берді. Қолданылуы Карл Вильгельм Шееле (1742 – 1786) 1 Пластмассалар, бояулар алуда 2. Мата мен қағаздарды ағарту. 3. Ауыз суын зарарсыздандыруда 24

Бром элементінің ашылуы 1825 жылы французский химигі А.Ж.Балар бром элементін ашты. Қолданылуы Өнеркәсіпте сурет, кино материалдарын жасауда, медицинада дәрі-дәрмектер алуда, іштен жанатын двигательдердің (автокөлік, авиация) бензин сапасын жақсартып, этилдеуде қолданылады. Нерв жүйесін реттейді. Антуан Жером Балар (1802 – 1876) 25

Йод элементінің ашылуы 1811 жылы французский химигі Бернар Куртуа йод элементін ашты. 1813 жылы Ж.Л.Гей-Люссак алынған элементті йод деп атады. Қолданылуы Бернар Куртуа (1777 – 1838 ) Теңіз орман- жапырағы деп аталатын ламинария балдырының қ ұрамында 0,1-0,6 %. Организмде йод жетіспесе бақшаңкөз ауруына шалдығады, сондықтан құрамында йоды бар асты пайдаланыңыздар. Медицинада дәрілер даярлайды, тамақ өнеркәсібінде, фото, кино ісінде, лабораториялық реактив ретінде де қолданылады. 26

Астат элементінің ашылуы 1869 Д.И.Мендеелеев астат элементін,болашақта алынатынын қарастырды. Алғаш рет 1940 ж жасанды жолмен астат алынды Радиоактивті элемент болғандықтан қолданылмайды. Қолданылуы 27

Реакция теңдеуін сәйкесінше аяқта 2H2 O + 2F2 = 2NaOH + H2 +Cl2 Xe + 2F2 = 2NaCl + I2 H2 + F2 = 2AuCl3 2Au + 3Cl2 = XeF4 2NaCl + 2H2 O = 4 HF + O2 2NaI + Cl2 = 2HF 28

1. СІ →NaСІ→NаОН→NаСІ→НСІ 2. Ғ → НҒ → КҒ→ КОН Сызбанұсқамен жұмыс 1. СІ →NaСІ→NаОН→NаСІ→НСІ 2. Ғ → НҒ → КҒ→ КОН 3. Вr →НВr →СаВr2 → Са(ОН)2

Химиялық домино 1 Д 2 А 3 Б 4 В 5 Г тапсырма жауабы 1 Күміс хлориді А Химиялық домино тапсырма жауабы 1 Д 2 А 3 Б 4 В 5 Г 1 Күміс хлориді А NaCl 2 Ас тұзы Г Br2 3 Бромсутек қышқылы Д AgCl 4 Кальций хлориді Б HBr 5 Бром В CaCl2

Химиялық домино 1 Д 2 А 3 Б 4 В 5 Г тапсырма жауап 1 Дала шпаты А НІ 2 Химиялық домино тапсырма жауап 1 Д 2 А 3 Б 4 В 5 Г 1 Дала шпаты А НІ 2 Йодсутек қышқылы Б HCl 3 Тұз қышқылы В KClO3 4 Бертолле тұзы Г KCl 5 Сильвин Д CaF2

Тәжірибеге қарай отырып реакция теңдеуін жазу. 1 3 2 4

Есептер сыры Есеп құрастырып, оны шығарыңыз; 43,5 т x л MnO +HCl = MnCl +H O + Cl 2. Көлемі 2 л сутектен және 3 л хлордан тұратын қоспа жабық ыдыста қопарылады. Нәтижесінде жабық ыдыста қандай газ және қандай көлемде түзіледі. 3. Көлемі 80 мл, 10% тұз қышқылының ерітіндісі (ρ = 1,05 г/мл) мен көлемі 100 мл, 6% (ρ =1,0 г/мл) күміс нитратының ерітіндісі әрекеттескенде түзілген тұнбаның массасын анықтаңыздар.

Графикалық диктант ( иә - +, жоқ - -) ( иә - +, жоқ - -) 1. Фтор күшті тотықтырғыш: 2. Бром суда нашар ериді: 3. Йод сұйық газ: 4. Хлордың атомдық массасы 35,5г. : 5. Фтор қосылыстарда бір валентті: 6. Йодтың белсенділігі жоғары: 7. Бромды су бромның судағы ерітіндісі: 8. Галогендер 7 топта орналасқан:

Фтор,йод,хлор элементтерінің биологиялық рөлі. Үйге тапсырма Галогендер Фтор,йод,хлор элементтерінің биологиялық рөлі. ( шығармашылық жұмыс)

Бағалау

Салыстыру стратегиясы. Венн диаграммасы