Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το Συνταξιοδοτικό Σύστημα της Κύπρου 57η Ετήσια Γενική Συνέλευση Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ) 7 Μαΐου, 2018, Hilton Park Hotel, Λευκωσία

Θέσεις Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ) Το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι θέμα μείζονος σημασίας: επηρεάζει άμεσα την οικονομία, την αγορά εργασίας και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η υπογεννητικότητα, οι οικονομικές συνθήκες, τα θεσμικό πλαίσιο και άλλοι παράγοντες επηρεάζουν την μελλοντική πορεία και αποδοτικότητα του. Μέσω του εποικοδομητικού διαλόγου, θα πρέπει να προβούμε σε μια ολοκληρωμένη εξέταση του συστήματος που να καλύπτει όχι μόνο την βιωσιμότητα και την επάρκεια των παροχών του, αλλά και τη διαχείριση των Ταμείων Προνοίας, τον οικονομικό προγραμματισμό και ιδιαίτερα τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα στη διασφάλιση των συνταξιοδοτικών παροχών.

Εθνικό Συνταξιοδοτικό Σύστημα Το σημερινό συνταξιοδοτικό σύστημα στην Κύπρο αποτελείται κυρίως από τους ακόλουθους δύο πυλώνες. Πρώτος Πυλώνας - Συντάξεις Κοινωνικής Ασφάλισης (α) Το Γενικό Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΓΣΚΑ), είναι ένα υποχρεωτικό, ανταποδοτικό σύστημα που βασίζεται στις αποδοχές και καλύπτει κάθε πρόσωπο που ασκεί μισθωτή δραστηριότητα στην Κύπρο, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, περιλαμβανομένων των αυτοτελώς εργαζόμενων. (β) Το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (κοινωνική σύνταξη): παρέχει ελάχιστες συντάξεις σε ηλικιωμένους κατοίκους Κύπρου, ηλικίας 65 ετών και άνω, χωρίς ή με χαμηλό εισόδημα συνταξιοδότησης (2018: κάτω από €338,99).

Εθνικό Συνταξιοδοτικό Σύστημα Ειδικότερα για το ΓΣΚΑ: Η συμμετοχή στο ΓΣΚΑ είναι υποχρεωτική για όλα τα άτομα που εργάζονται στην Κύπρο και χρηματοδοτείται από τις εισφορές των Εργοδοτών, των εργαζομένων και του Κράτους. Οι συνολικές εισφορές για τους μισθωτούς ανέρχονται σε 20,2% (7,8% Εργοδότης, 7,8% εργαζόμενος, 4,6% Κράτος), με ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών (2018: €1.046 εβδομαδιαίως - €4.533 μηνιαίως - €54.396 ετησίως). Οι συνολικές εισφορές για τους αυτοτελώς εργαζόμενους ανέρχονται σε 19,2% (14,6% αυτοτελώς εργαζόμενοι, 4,6% Κράτος). Οι συνολικές εισφορές θα αυξάνονται κατά 1,3% κάθε 5 χρόνια μέχρι το 2039 για την διασφάλιση της βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (0,5% Εργοδότης, 0,5% εργαζόμενος, 0,3% Κράτος). Οι εισφορές αυξήθηκαν το 2014 συνεπώς η επόμενη αύξηση θα πραγματοποιηθεί τον Ιανουάριο του 2019.

Εθνικό Συνταξιοδοτικό Σύστημα Η ηλικία συνταξιοδότησης είναι το 65ο έτος για άνδρες και γυναίκες. Επιτρέπεται η συνταξιοδότηση στο 63ο έτος, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σε περίπτωση που πληρούνται οι προϋποθέσεις για λήψη της σύνταξης γήρατος πριν την ηλικία των 65 ετών, επιβάλλεται ως αντικίνητρο, μείωση στο ύψος της σύνταξης γήρατος κατά 0,5% για κάθε μήνα πρόωρης λήψης της σύνταξης, εφ’ όρου ζωής (δηλαδή για λήψη της σύνταξης στα 63 έτη επιβάλλεται μείωση 12%, για λήψη στα 64 έτη μείωση 6% κοκ). Ως κίνητρο για παράταση της απασχόλησης και αναβολή της λήψης σύνταξης γήρατος μέχρι την ηλικία των 68 ετών, το ύψος της σύνταξης γήρατος αυξάνεται εφ’ όρου ζωής κατά 0,5% για κάθε μήνα εργασίας που συμπληρώνεται (μετά την ηλικία των 65 και μέχρι τα 68 έτη).

Εθνικό Συνταξιοδοτικό Σύστημα Δεύτερος Πυλώνας – Επαγγελματικές Συντάξεις (α) Το Συνταξιοδοτικό Σύστημα του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα παρέχει στα μέλη του συμπληρωματικές συνταξιοδοτικές παροχές. (β) Τα εθελοντικά Ταμεία Προνοίας και άλλες παρόμοιες συλλογικές διευθετήσεις, που έχουν συσταθεί σε κλαδικό επίπεδο ή σε επίπεδο επιχείρησης.

Εθνικό Συνταξιοδοτικό Σύστημα Το 2014, υπήρχαν 1959 εγγεγραμμένα Ταμεία Προνοίας από τα οποία: Το 41% περίπου είχε λιγότερα από 10 μέλη, To 46% είχε μεταξύ 10 και 100 μελών, και Το 13% είχε περισσότερα των 100 μελών.

Μεταρρυθμίσεις Κατά την περίοδο 2009-2013, το περιβάλλον τροποποιήθηκε εκτεταμένα. Καταρχήν, η μελλοντική επάρκεια των συντάξεων κοινωνικής ασφάλισης δεν επηρεάστηκε αρνητικά από τις παραπάνω μεταρρυθμίσεις. Η οικονομική κρίση και το «κούρεμα» των καταθέσεων τον Μάρτιο του 2013 επηρέασε αρνητικά τον Δεύτερο Πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Το 2011 καταργήθηκε η συμμετοχή στην Επαγγελματική Σύνταξη για τους νεοεισερχόμενους στο δημόσιο και ημικρατικό τομέα, ενώ σημαντικός αριθμός μικρών Ταμείων Προνοίας στον ιδιωτικό τομέα διαλύθηκαν.

Μεταρρυθμίσεις Επί του παρόντος, σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας. Τα αρμόδια υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας εξετάζουν τη δυνατότητα μεταρρύθμισης του νομικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των συστημάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης. Η δυνητική αυτή μεταρρύθμιση είναι πολύπλευρη και περιλαμβάνει διάφορους ξεχωριστούς στόχους, όπως: Τη δημιουργία μιας και μόνης ανεξάρτητης αρχής για την εποπτεία των ασφαλιστικών εταιρειών, των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών συστημάτων και των ταμείων προνοίας. Τη θέσπιση ενός νέου καθεστώτος κάλυψης των υπαλλήλων του δημόσιου και του ημικρατικού τομέα που δεν καλύπτονται από το σύστημα Επαγγελματικής Σύνταξης.

Αξιολόγηση – Επάρκεια Πριν από το 2008, η Κύπρος διέθετε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ηλικιωμένων που βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (At-Risk-Of-Poverty or Social Exclusion – AROPE). Ωστόσο, μετά το 2008, το ποσοστό για τις ομάδες 65+ και 75+ μειώθηκε κατακόρυφα, φτάνοντας το 22,9% και το 29,9% το 2016. Η μείωση που καταγράφηκε την περίοδο 2008-2016 αποτελεί την μεγαλύτερη μείωση από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε). Η διάρκεια της συνταξιοδότησης (2012) στην Κύπρο είναι 20,9 έτη για τους άνδρες και 23,0 για τις γυναίκες. Η διάρκεια λήψης της σύνταξης γήρατος αναμένεται να μειωθεί ελαφρά βραχυπρόθεσμα λόγω των μεταρρυθμίσεων (μειώσεις για πρόωρη συνταξιοδότηση), οι οποίες δεν αντικατοπτρίζονται ακόμα στα πιο πρόσφατα δεδομένα.

Αξιολόγηση – Επάρκεια Η πρόληψη της φτώχειας βελτιώθηκε σημαντικά, τα εισοδήματα έχουν βελτιωθεί αρκετά και η διάρκεια λήψης της σύνταξης γήρατος θα μειωθεί πιθανότατα βραχυπρόθεσμα, αν και ελαφρά. Παρά τη σημαντική μείωση της φτώχειας ανάμεσα στους ηλικιωμένους, εξακολουθεί να υφίσταται ανισότητα μεταξύ των δυο φύλων σε σχέση με το ύψος σύνταξης γήρατος, με τις γυναίκες των 75 ετών και άνω να λαμβάνουν χαμηλότερες συντάξεις από τους άντρες. Κατά τη διάρκεια του εργάσιμου βίου τους, οι γυναίκες διέκοπταν συχνότερα την εργασία τους (π.χ. λόγω μητρότητας), ενώ παράλληλα εργάζονταν με άτυπες μορφές απασχόλησης (εργασία ορισμένου χρόνου, εργασία μερικής απασχόλησης κλπ). Οι γυναίκες αμείβονται χαμηλότερα από τους άνδρες ακόμα και για εργασία ίσης αξίας (gender pay gap). Οι γυναίκες έχουν υψηλότερο προσδόκιμο ζωής από τους άνδρες.

Αξιολόγηση – Επάρκεια Η υφιστάμενη επάρκεια των συντάξεων υπονομεύεται λόγω της έλλειψης καθολικής πρόσβασης σε ένα σύστημα ιατρικής περίθαλψης, παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ηλικιωμένων καλύπτεται επί του παρόντος από το υπάρχον σύστημα δωρεάν. Σε σχέση με την παροχή μακροχρόνιας περίθαλψης, σημειώνεται ότι είναι περιορισμένη και η πλειοψηφία των νοικοκυριών στηρίζεται στον ιδιωτικό τομέα και στην παροχή φροντίδας από τα μέλη της οικογένειας. Η έκθεση αναφέρεται επίσης στην επικράτηση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, με τους γονείς να στηρίζουν τα παιδιά τους κατά τα διάφορα στάδια του κύκλου ζωής τους και τα ενήλικα παιδιά να υποστηρίζουν τους ευπαθείς ηλικιωμένους γονείς τους.

Αξιολόγηση – Επάρκεια Παροχή ελάχιστου εισοδήματος. Οι ανισότητες στην αγορά εργασίας (διαφορά στις αμοιβές λόγω φύλου, διακοπή σταδιοδρομίας, χαμηλή αμοιβή κλπ.) μεταφέρονται στο συνταξιοδοτικό σύστημα με τις ανεπαρκείς εισφορές να οδηγούν σε ανισότητες στη σύνταξη. Ορισμένα στοιχεία του συνταξιοδοτικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης συμβάλλουν στον μετριασμό αυτών των ανισοτήτων όπως: Παροχή ελάχιστου εισοδήματος. Διατήρηση της επάρκειας των συντάξεων μέσω τιμαριθμικής αναπροσαρμογής. Συνταξιοδοτικές πιστώσεις.

57η Ετήσια Γενική Συνέλευση Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ) Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας 57η Ετήσια Γενική Συνέλευση Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ) 7 Μαΐου, 2018, Hilton Park Hotel, Λευκωσία