ناقلین مهم در بهداشت محیط ونحوه کنترل آنها آفت کش ها و تجهیرات کاربردی شبکه بهداشت و درمان فلاورجان واحد بهداشت محیط Heshmatollah Moradpour Ms.c, MPH of Environment Health

حشرات چگونه هستند؟ حشرات یعنی جانورانی که ستون فقرات ندارند. همه حشرات یک بدن سه بخشی (سر، سینه و شکم) سه جفت پای بنددار (تاشو)، چشم های مرکب (دارای چند بخش) و دو شاخک دارند. پاها (و بال ها، اگر حشره بال داشته باشد) به سینه وصل شده. حشرات از میان سوراخ هایی به نام سوراخ تنفسی تنفس می کنند. حشرات از تخم بیرون می آیند.

حشرات در طول دوره سیلورین از 438 تا 408 میلیون سال پیش (خیلی قبل از این که دایناسورها ظاهر شوند( تکامل پیدا کرده اند. بزرگ ترین حشره ای که تاکنون زندگی کرده است سنجاقکی به نام مگانورا است. این حشره ماقبل تاریخ که پرواز می کرده، در حدود 250 میلیون سال قبل زندگی می کرده و فاصله میان دو انتهای بالش حدود دو پا (حدود 61 سانتی متر)بوده است. طبقه بندی حشرات حدود یک میلیون گونه شناسایی شده و شاید چندین برابر این مقدار گونه های ناشناخته وجود داشته باشد، حشرات به عنوان بخش اکثریت گونه های جانوری روی زمین به شمار می روند. حشرات تقریباً در تمام زیستگاه های خاکی و وابسته به آب شیرین یافت می شوند، از خشک ترین بیابان ها تا دریاچه های آب شیرین، از تاج پوشش گیاهان در یک جنگل بارانى منطقه استوایی (که در آنجا تنوع آنها به طرز باورنکردنی زیاد است) تا مناطق دور افتاده قطب شمال. حتی تعدادی از گونه‏های حشرات در دریا یافت می شوند. بدین ترتیب عادت های غذایی آنها نیز گوناگون است؛ تقریباً هر ماده ای که ارزش غذایی داشته باشدتوسط گروهی از حشرات برای تغذیه استفاده می شود.

تنوع حشرات در شکل نیز بسیار گسترده است تنوع حشرات در شکل نیز بسیار گسترده است. تقریباً تنها حالتی که در این گروه دیده نمی شود داشتن ابعاد خیلی بزرگ است. با این حال، حشرات در شمار زیادی از ویژگی ها با هم اشتراک دارند. علاوه بر مشخصه های کلی uniramian ها، اینها یک بدنه متشکل از سه قسمت شامل سر، قفسه سینه و شکم می شوند، یک جفت چشم مرکب (compound eyes) نسبتاً بزرگ و معمولاً سه چشم ساده (ocelli) که روی سر قرار گرفته اند؛ یک جفت شاخک، که آنها هم روی سر قرار دارند؛ زائده هایی نزدیک دهان شامل یک جزء لب مانند (labrum)، یک جفت اندام آرواره مانند بالایی برای گاز زدن (mandibles)، یک جفت اندام آرواره مانند پایینی (maxillae)، یک لب زیرین (labium) و قسمت زبان مانند کف دهان (hypopharynx)؛ دو جفت بال که از روی بدنه خارجی آنها رشد کرده اند (برخلاف مهره داران)؛ و سه جفت پا برای راه رفتن.

حشرات دارای سیستم گوارش کامل و پیچیده ای هستند حشرات دارای سیستم گوارش کامل و پیچیده ای هستند. زائده دهانی آنها، به ویژه، انواع گوناگونی دارد که به شکل پیچیده ای به عادت غذایی آنها مربوط می شود. حشرات از طریق یک سیستم نایی، با دریچه های خارجی به نام اسپیراکل (spiracles) و لوله های بسیار ریز و ظریف شاخه ای، برای رساندن دقیق گازها به بافت های ویژه ی متابولیسم، " نفس می کشند ". اشکال آبزی حشرات ممکن است از طریق پوست خود گازها را با محیط مبادله کنند یا ممکن است انواع مختلفی از آبشش داشته باشند. دفع ضایعات نیتروژن دار از طریق لوله هاى مالپیگى (Malpighian tubules) انجام می شود. سیستم عصبی حشرات پیچیده است و تعدادی گره عصبی و دو رشته عصبی شکمی را شامل می شود. گره ها در عملکردشان از یکدیگر کاملاً مستقل می باشند؛ برای مثال، اگر قفسه سینه از بقیه قسمت‏های بدن جدا شود، می تواند به صورت مجزا راه برود. این در حالی است که گره ها از خروجی های حسی (sensory output) نیز استفاده می کنند. یک ملخ حتی با از دست دادن یک بال می تواند با استفاده از ورودی‏های حسی (sensory output) از مغزش، این عیب را تصحیح کرده و به پرواز خود ادامه دهد. اندام های حس بسیار حساس و پیچیده هستند. علاوه بر چشم های ساده و چشم های مرکب، برخی از حشرات نسبت به صدا کاملاً حساس بوده و قدرت پاسخ دهی آنها در برابر محرک های شیمیایی بسیار شگفت آور است.

حشرات برای انسان بسیار مهم هستند حشرات برای انسان بسیار مهم هستند. معمولاً ما نسبت به حشرات احساس مثبت و خوبی نداریم. حشرات غذای ما را می خورند، از خون و پوست ما تغذیه می کنند، محل سکونت ما را آلوده کرده و بیماری های خطرناک را منتقل می کنند. اما بدون وجود آنها، ما قادر به زندگی نیستیم. آنها نقش مهم و اساسی در اکوسیستم ما دارند. فهرست خلاصه و ناقصی از فواید و نقش های مثبت حشرات عبارتند از: گرده افشانی و تجزیه مواد آلی، تسهیل در چرخه کربن، نیتروژن و سایر مواد غذایی ضروری؛ کنترل جمعیت گونه های مضر بی مهره گان (شامل سایر حشرات)؛ تولید مستقیم برخی از مواد غذایی (برای مثال عسل)؛ و ساختن محصولات مفیدی نظیر ابریشم و شالاک (لاک شفاف (

دلایل بقاء حشرات در طبیعت اندازه کوچک تولید مثل واشکال آن وجود اسکلت خارجی خونسرد بودن عادات ورفتار خاص قدمت قدرت سازگاری بسیار بالا

ککها اهمیت پزشکی کک میزبان مشترك براي انسان و موش، انسان و خوك، انسان و سگ بوده و باعث انتقال بیماري طاعون وتیفوس به انسان می گردد وبا نیش خود تولید جراحات پوستی کرده، موجب ناراحتی انسان میشود. در خانه و سایر اماکن باید حداکثر نظافت را رعایت کرد. تركها و شکاف هاي در و دیوار و فرشها و غیره باید تمیز نگهداشته شود. جاروکردن اتاقها و نظافت منزل و گردگیري اثاثیه اهمیت زیادي در مبارزه با کک دارد .

انواع سوسک: -1 سوسک آمریکائی: در حالت بالغ درشت تر هستند و به فاضلابها وارد میشوند بالغین .به رنگ قهوه اي مایل به قرمز تا قهوه اي تیره هستند. هر دو جنس قادر به پرواز اند. -2 سوسک آلمانی: در حالت بالغ کوچکتر هستند و بیشتر در کابینتها و قفسه هاي چوبی و فلزي زندگی میکنند و به فاضلابها وارد نمیشوند. نرها به رنگ قهوه اي مایل به زرد روشن و ماده ها تیره ترند. -3 سوسک شرقی: به رنگ سیاه براق است و قادر به پرواز نمیباشد.

سوسري هاي مهم خانگي ايران 1-Blatella germanica يا سوسريهاي آلماني يكي از متداول ترين سوسريهاست كه در مساكن انساني بسر مي برند . 2-Blatta orientalis بدن اين سوسريها فاقد مو است و بالها در نرها كوچكتر از شكم و در ماده ها خيلي كوچك است بطوريكه به نظر مي رسد فاقد بال باشد. 3- Periplaneta Americana تخم اين سوسريها در شرايط مساعد آب و هوايي پس از 70 روز باز شده و نوزاد از آن خارج مي شود. 4-    Periplaneta Australasia

محل زندگی سوسکها: سوسکها حشراتی حرارت دوست هستند و با بالا رفتن حرارت کره زمین بعلت سوزاندن سوختهاي فسیلی شرایط براي تکثیر سوسکها فراهم شده است، سوسکها معمولا دًر مکانهاي تاریک و نمناك بخصوص چاههاي فاضلاب حمام و آشپزخانه و پشت قفسه ها و کمدهاي چوبی و فلزي پوسیده لانه گزینی کرده و شبها براي پیدا کردن غذا (پسماندههاي غذایی)از لانه خود خارج میشوند.

نکات جالب درباره سوسری ها 1- سوسری ها بسیار تنبل می باشند بطوری که 75 درصد شبانه روز (18 ساعت) را در استراحت به سر میبرند. 2- سوسری ها قادرند نفس خود را به مدت 40 دقیقه زیر آب حبس کنند. 3- سوسری ها قادرند سرعت ضربان قلب خود را کنترل کنند. 4- سوسری ها درد را احساس میکنند. 5- سوسری ها یکی از سریع ترین موجودات زمین میباشند (نسبت به جثه شان). سرعت آنها 5 کیلومتر در ساعت و یا یک متر در ثانیه میباشد. 6- سرعت عکس العمل سوسریها از انسان بیشتر است در حدود یک صدم ثانیه. سوسری ها قادرند در عرض یک ثانیه 25 بار تغییر مسیر دهند. 7- چنانچه سر یک سوسری قطع گردد، سوسری قادر است تا یک هفته زنده بماند. پس از یک هفته تنها به علت بی آبی می میرد. چون دهانی ندارد که با آن آب بنوشید. 8- سوسری ها تا یک ماه بدون غذا و تا یک هفته بدون آب میتوانند زنده بمانند.

نکات جالب درباره سوسری ها 9- چنانچه لوله جارو برقی را سریع به عقب سوسری نزدیک کنید، سوسری با پای خود به لوله جارو برقی میرود. 10- کوچکترین سوسری 4 میلی متر و بزرگترین آن 9 سانتی متر طول و 30 گرم وزن دارد. 11- سوسری ماداگاسکار از خود میتواند صدایی شبیه مار (هییییس) تولید کند که سگ ها را نیز میتواند بترساند. این سوسریها به عنوان حیوان خانگی نیز نگه داری میشوند. چراکه آفت محسوب نشده و هر بار که به آنها دست بزنید از خود صدا در می آورند. 12- سوسری های نر سبک تر از سوسری های ماده بوده و سریع تر فرار میکنند. 13- سوسری ها موجواتی خونسرد میباشند. 14- سوسری ها قادرند از انفجار های بمب هسته ای جان سالم به در برند چراکه نسبت به تشعشعات اتمی مقاوم میباشند. 15- سوسری ها شب فعال میباشند. 16- سوسری ها با دنبال کردن اثر مدفوع سایر سوسری ها منابع غذایی، آب و دیگر سوسری ها را می یابند.

کنترل سوسری ها رعایت اصول بهداشت در اماکن از مهمترین و کاراترین شیوه های کنترل سوسری ها محسوب میگردد. 1- تمام راه های نفوذ سوسری ها را شناسایی کرده و درز گیری کنید. تمام حفره ها و درزهای  اطراف ستونها، پنجره ها، درها،لوله ها، دیوارها، سقفها، کفپوشها را بوسیله سیمان ویا بتونه مسدود کنید. 2- نشتی ها را شناسایی کرده و آنها را تعمیر کنید. 3- کاغذ دیواریهای جدا شده از دیوار را مرمت کنید-موزاییک ها، کاشی ها، سرامیک ها و سنگ ها ی شکسته ولق را تعمیر کنید. 4- خار وخاشاک و برگ های اطراف خانه را جمع آوری کنید. 5- شاخه هایی که با  دیوار خانه در تماس هستند را هرس کنید. 6- توده های چوب را بدور از خانه انبار کنید. 7- پنجره ها و درهای ورودی را به حالت باز رها نکنید. به روی پنجره ها و دریچه های کولر و هواکش ها حتما توری نصب کنید.

کنترل سوسری ها - هر هفته خانه را بطور کامل با  جارو برقی تمیز کنید. 9- خرده های نان و غذا را فورا از روی زمین جمع کنید. چنانچه مواد غذایی مایع بروی زمین و یا فرش ریخت فورا آن را تمیز کنید. 10- اسفنج (ابر) و دستمالهای مرطوب را در کیسه های در بسته نگه داری کنید. 11- پشت و زیر یخچال و اجاق گاز را هر چند وقت یکبار تمیز کنید. 12- مواد غذایی را درون ظرفهای پلاستیکی قطور و یا شیشه ای دربسته نگه داری کنید. به خاطر داشته باشید سوسری ها قادرند ظروف مقوایی و یا از جنس پلاستیک نازک را بجوند. 13- ظروف غذاخوری را در درون سینک ظرفشویی به حال خود رها نکنید و از انباشته شدن آنها جلوگیری کنید. 14- روی چاهک ها آشغالگیر پلاستیکی قرار دهید. 15- زباله ها را درون کیسه و در سطل زباله دردار با درب محکم قرار دهید.

کنترل سوسری ها 16- در صورت بالا بودن رطوبت در خانه از دستگاه های رطوبت زدا استفاده کنید. 17- هر از چند گاهی آشپزخانه، توالت وحمام را نظافت کرده و بشویید. 18- پس از کوددهی باغ و باغچه حتما روی کودها شن و یا خاک بریزید. 19- ظروف غذا را کاملا با مایع ظرفشویی بشویید تا اثر چربی روی آنها باقی نماند. 20- ظرف غذا و یا آب حیوانات خانگی را به حال خود رها نکنید. 21-شبها روی سوراخ (کفشور) سینک (لگن) آشپزخانه و کاسه دستشویی درپوش(توپی) قرار دهید. 22- دور چارچوب پنجره ها ودربها نوارهای درزگیر نصب کنید. 23- از انباشته کردن روزنامه و مجلات خودداری کنید. 24- لوله هایی که چگالش آب روی آنها زیاد است را عایق بندی کنید.

کنترل شیمیایی 1- سمهای ابقایی: این سموم معمولا روغنی بوده و اثرشان تا چند هفته در محل اسپری باقی می ماند. اسپری کردن گوشه ها و کناره های دیوار و دیگر مخفیگا ه های سوسری ها که با مواد غذایی در تماس نیستند کافی میباشد. هنگام اسپری کردن رعایت نکات بهداشتی ضروری است. (به کنترل پشه ها رجوع کنید) 2- گردپاشی:گردهای سوسک کش نیز بسیار اثر بخش میباشند. اما در صورتی که حیوانی در منزل نگه داری میکنید و یا فرزند کوچک دارید بهتر است از آنها استفاده نکنید. در ضمن گرد سوسک کش بایستی بسیار کم ضخامت پاشیده گردد. 3- طعمه های مسموم: اسید بوریک (بوراکس) یکی از موثر ترین سموم کنترل سوسک ها ودیگر حشرات میباشد. برای اینکار اسید بوریک را به نسبت مساوی با آرد و شکر مخلوط کنید و در مسیر حرکت سوسری ها قرار دهید. اسید بوریک با حمله به سیستم عصبی سوسری ها و همچنین به عنوان یک عامل خشک کننده سوسری ها را از پای در می آورد.

کنترل شیمیایی 4- از خشک کننده ها (جاذب رطوبت) نظیر سیلیکا ژل نیز میتوانید بهره گیرید. سیلیکا ژل با از بین بردن پوشش مومی بدن سوسری ها که آب بدن سوسری ها را حفظ میکند، باعث از دست رفتن آب بدن و کشته شدن سوسری ها میشود. 5- گرما و سرمای ناگهانی نیز میتواند سوسری ها را از بین ببرد. قرار دادن در فریز در دمای 8- درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت سوسری ها را میکشد. 7-قرار دادن تله های چسبناک در مسیر حرکت سوسری ها. نکته: محلول آب و صابون سوسری ها را میکشد. نکته: جارو برقی سوسری ها را نمیکشد بایستی کیسه جاروبرقی را کاملا تخلیه کنید. شکارچیان طبیعی سوسری ها شامل: قورباغه ها-جوجه تیغی ها-لاک پشتها-مارمولکها-موشها-هزارپایان و یک نوع زنبور انگل که تخمهای خود را درون کپسول سوسری ها قرار میدهد.

سموم مورد استفاده برای سوسریهای درشت بهتر است از دسته سموم پایروتیروئیدی استفاده کرد و مقدار مصرف آنها را با توجه به توصیه کارخانه سازنده تا 1/5 برابر استفاده نمود. برای سوسریهای ریز بهتر است در درجه اول از سموم پایروتیروئیدی و در صورت بروز مقاومت از سموم ترکیبی فسفره و پایروتیروئید به میزان 50% از مقدار دوز توصیه شده برای هر کدام از سمها استفاده کرد . برای مثال اگر قرار است که در یک پمپ 10 لیتری 250 سی سی از سم دورسبان و یا150 سی سی سم سیپرمترین به تنهایی استفاده شود مقدار 125 سی سی از سم دورسبان را با 75 سی سی سم سیپرمترین در 10 لیتر آب مخلوط می کنند.

بسته به اينكه نوع سوسري (ريز يا درشت ) باشد نوع سمپاشي فرق دارد بسته به اينكه نوع سوسري (ريز يا درشت ) باشد نوع سمپاشي فرق دارد. سوسريها بطور كلي در اماكني زندگي مي كنند كه گرم ، مرطوب ، تاريك و داراي مواد آلي در حال فساد باشند . براي مبارزه با سوسريهاي نوع آمريكايي (درشت ) بيشتر راه آبها ، سرويسهاي بهداشتي ، تاسيسات ، انباري ، موتورخانه ، فاضلاب ، و هر آن چيزي كه با فاضلاب سر و كار دارد بايستي به دقت سمپاشي شود. در مورد سوسريهاي آلماني (ريز ) بايستي تاكيد سمپاشي را بيشتر بر روي آشپزخانه و آبدارخانه ها انجام داد و لذا پشت و داخل كابينت ها ، پشت كليد و پريز شل ، سوراخ رول پلاگ ، زير سينك دستشويي ، اتصال لوله ها و سيم ها ، محل ورود و خروج انواع لوله ها و .... را سمپاشي كرد.

نقش سوسکها در انتقال بیماري: سوسکها بطور مستقیم در انتقال بیماریها نقشی ندارند با این حال بعلت سکون و رفت وآمد در داخل فاضلابروها، بسیار آلوده بوده و ازآنجا که غذاي بلعیده شده را مجدداً برمیگردانند و مدفوع خود را همه جا پخش میکنند لذا در تماس با مواد غذایی میتوانند باعث آلودگی متعاقب آن موجبات بیماریهاي عفونی مانند اسهال، وبا و ... شوند؛ ضمن آنکه در مدفوع سوسک آمریکایی مواد حساسیت زا وسرطانزا وجود دارد. سوسري ها همه چیز خوارند. از غذاهاي انسان گرفته همچون گیاهان، سبزیجات، برنج، هویج، نان، شیر، مواد قندي، قهوه، روغن تجمع یافته اطراف اجاق گاز و یا مواد غیرخوراکی نظیر: کاغذ، مقوا، صابون، حشرات مرده(حتی سوسريهاي مرده)، پارچه، کتاب، مدفوع،خلط سینه، زخمهاي انسانی، هرگونه موجود مرده، چسب، چرم، ته سیگار، خمیر دندان، رنگ، مو و ناخن انسان. سوسريها به غیر ازغذا به آب نیز احتیاج دارند اما تنها روزي یکقطره آب برایشان کفایت میکند. سوسريها با تولید ماده اي روغنی باعث تولید بوي زننده و لکه دار شدن سطوح ازجمله پارچه میشوند. عمر سوسري هاي بالغ از 6 ماه تا چندین سال متغیر است. (بسته به گونه سوسري و شرایطمحیط)

یابد و بیماري زرد زخم توسط شپش سر ایجاد میشود . راههاي مبارزه : شپش سر و بدن اهمیت پزشکی: شپش از انسان خونخواري می کند. در محل گزش، خارش و سوزش ایجاد می شود که ممکن است در اثر خارانیدن زخم شده و عفونی شود. بیماریهاي پدیکولوزیس’ تیفوساپیدمیکو آندمیک’تب خندق ’تب راجعه اپیدمیک’تیفوئید ’تب ولگردان توسط شپش بدن انتقال می یابد و بیماري زرد زخم توسط شپش سر ایجاد میشود . راههاي مبارزه : شپش سر: رعایت بهداشت شخصی و آموزش بهداشت در مدارس. - شستشوي مرتب سر با آب گرم و صابون یا شامپو . -شانه کردن موها با استفاده از شانه هاي فلزي یا چوب دندانه ریز. -استفاده از شامپوهاي اختصاصی مانند شامپو پرمترین 1 درصد . ومالاتیون 1 درصد . / -استفاده از گرد حشره کشها مانند پرمترین 5

2-شپش بدن : -تعویض لباسها . -عدم استفاده از لباسهاي دیگران . -شستشوي لباسها و ملحفه ها در حرارت 60 درجه سانتیگراد. -- اطو کشیدن لباسها خصوصا درزها و چین هاي لباسها. - وسایل خواب و لباسها را در محل سردي به مدت یکماه نگهداري کنید تا شپشها بدون غذا مانده و تلف شوند. - لباسهاي اضافی و وسایل خواب آلوده به شپش را پس از شستشو در مقابل اشعه آفتاب و یا هواي سرد خارج اتاق پهن نمایند. در زمستان گاهی درب و پنجره اتاق را باز گذارده و ملحفه، لحاف و پتو ها را در معرض هواي سرد قرار دهید. -استفاده از گرد حشره کشها ’مانند استفاده از کارباریل(سوین ) 5 درصد ’پروپکسور(بایگون) 1 درصد ’تمفوس 2 درصد ’و سایر حشره کش هایی که شپشها نسبت به آنها مقاومت نشان نداده اند.

عقربها و رتیل عقربها جانورانی شب فعال هستند هنگام روز در زیر سنگ ها ، کلوخ ها، بقایای انباشته شده گیاهان ، لابه لای شکاف دیوارها و در گونه های حفار عقرب در سوراخهایی که در زمین کنده می شود استراحت می نمایند . سمیت عقربها به اندازه و رنگ آنها بستگی ندارد و بعضی از عقربهای بزرگ بدون خطر بوده در حالی که گزش انواعی از عقربها که از جثه کوچکتری برخوردار می باشد که به علت وجود فاکتورهای سمی خطرناک می تواند مرگ آخرین باشد. خطرناکترین عقرب ایران یک عقرب زرد رنگ با طول 7 سانتی متر با نام محلی گادیم می باشد.

روشهای مبارزه استفاده از حشره کشها باید در داخل اماکن و محلهایی که عقرب ها تمایلی به ورود یا مخفی شدن دارند مانند زیر وسایل منزل ، زیر زمینها ، زیر شیروانی ، کنار اتاقها، داخل کمدها انجام گیرد و در فضای باز خارج از منازل باید حشره کشهایی را در قسمتهایی بکار برد که ساختمان با خاک تماس دارد از جمله این مناطق می توان به پی و پایه ساختمان ، ستونها و راهروها و ایوانها و رواقها اشاره کرد ارتفاع سمپاشی در این مناطق تا 60 سانتی متر از سطع زمین می باشد و سمپاشی توده های سنگ و چوب و الوار انباشته شده در اطراف ساختمان نیز ضروری است.

حشره کشهای مورد استفاده مالاتیون بی بو به میزان 50 گرم ماده موثر در لیتر لیندین به میزان 5 گرم ماده موثر در لیتر پروپوکسور به میزان 20 گرم در لیتر به تنهایی یا به همراه دیکلرووس به میزان 5 گرم در لیتر استفاده نمود.

رتیلها یا عنکبوتهای سمی تمام عنکبوتها که در لفظ عامه به رتیل شناخته شده اند دارای سم می باشند ، لکن فقط تعداد محدودی از آنها برای انسان خطرناک هستند .عنکبوتهای سیاه و قهو های از جنس لاترودکتوس ، عنکبوتهای نسبتا کوچکی هستند که برای انسان بسیار خطرناک تر از عنکبوتهای بزرگ به ظاهر خطرناک به نام تارانتولا می باشد. روشهای مبارزه سمپاشی عنکبوتها و توده های تخم و تارهای آنها با حشره کشها بهترین روش برای مبارزه است در این راستا باید دیوارها ، زوایای اماکن ، شکافها ، فضاهای زیر لوازم منزل منزل و توده های آشغال و مواد زائد و تودهای چوپ و الوار و سایر مواد زائد را سمپاشی کرد. احتیاط: در مواقعی که سمپاشی در سقف اتاقها و اماکن انجام می شود که باید دقت نمود که عنکبوتها خصوصا سیاه ممکن است تحریک شده و از بالا به پایین افتاده و موجبات گزش فرد را فراهم نمایند.

سموم مورد استفاده برای سمپاشی بر علیه عقرب به ویژه در اماکن نزدیک به محل سکونت افراد بایستی عملیات سمپاشی در ابتدای صبح انجام داد تا در اثر تحریک عقربها توسط سم افراد در معرض گزش آن قرار نگیرند. سموم مورد استفاده عبارتند از : دیازینون به میزان 10 گرم در لیتر ، لیندین به میزان 5 گرم در لیتر ، مالاتیون به میزان 30 گرم در لیتر ، بندیوکارپ به میزان 4/2 تا 8/4 گرم در لیتر و سموم پایروئروئیدی و یا سمومی که دارای خاصیت ابقایی بالا و نیز خاصیت تاثیر تدخینی دارند طبق دوزهای اعلام شده استفاده نمود.

ساس ها بطور کلی ساس ها موجودات مزاحمی بوده که از نظر انتقال بیماری دارای اهمیت نیستند . هر دو جنس نر و ماده آن در تمام مراحل نمفی و بالغ خونخوار بوده و در شب فعالند. در هنگام خونخواری بزاق ترشح کرده ایجاد تحریک و خارش شدید می کنند در طی روز نمفها و بالغین بی حرکت در محلهای تاریک و خشک مانند شکاف ها و درز لوازم چوبی منزل ، دیوارها ، سقف ها ، لابلای کفپوشهای چوبی، زیر درز کاغذ دیواری ، بین تشک و تختخواب مخفی می شوند . گزش آنها ممکن است ایجاد کم خونی و آلرژی نماید که بستگی به حساسیت افراد و تعداد گزشهای وارده دارد. نقل و انتقال : ساسها توسط اجناس دست دوم خریداری شده و یا وسایل چوبی کرایه ای مثل میز و صندلی مجالس صورت می گیرد .

روش مبارزه شیمیایی اساس مبارزه شیمیایی با این حشرات انجام سمپاشی ابقایی در داخل اماکن بوده وبایستی عمل سمپاشی را صبح زود انجام داد مناطق مورد سمپاشی شامل قسمتهای مختلف تختخواب ، تشکها ، وسایل چوبی ، پشتی ها و کلیه درزها و شکافهای موجود در کف اتاق و دیوارها می باشد. سموم مورد مصرف گامگسان 0/5% و در صورت بروز مقاومت مالاتیون 2-1% ، دیازینون 0/5% ، دی کلرووس 0/5% ، پریمفوس متیل به میزان 10 گرم ماده موثر در لیتر ، دلتامترین به میزان 0/05گرم در لیتر استفاده از ترکیبات پیروتروئیدی مانند بیورزمترین Bioresmetrin ، پرمترین یا سیپرمترین به مقدار 2-1 گرم در لیتر به فرمولاسیون حشره کش های فوق به دلیل تحریک این حشرات و خارج کردن آنها از محلهای اختفاء و در نتیجه تماس با حشره کش بسیار مفید خواهد بود

راههای کنترل حشرات در خانه: پشه: پس از تجهيز پنجره ها به توری به عنوان مهمترین اقدام برای ورود این حشره و همچنين دیگر موجودات موذی مانند آن از بيرون از خانه، همه انواع حشره کش ها برای از بين بردن پشه ها مناسب هستند ولی اگر در شرایطی قرار گرفتيد که هيچ یک از امکانات فوق وجود نداشت، نگران نباشيد روش های خانگی متعددی برای رهایی هر چند موقتی از این حشره وجود دارد: ١) می گویند پشه از بوی پياز و پرتقال متنفر است. بنابراین چند عدد پياز را پوست کنده و به صورت قاچ شده در گوشه ای از اتاق قرار دهيد یا اینکه به جای آن مقداری پوست و یا خود پرتقال را جایگزین کنيد.در ضمن ماليدن پوست پرتقال و یا آب آن و یا پياز بر روی پوست نقاطی از بدن که بدون پوشش لباس بوده و احتمال گزیدگی پشه وجود دارد، به خصوص به هنگام خواب، از جمله راهکارهای جلوگيری از پشه گزیدگی است.

٢) پشه ها به نور علاقه مندند ٢) پشه ها به نور علاقه مندند. بنابراین اگر وزوز پشه ای در اتاق خوابتان مانع به خواب رفتن شما شده و تمام سعی شما برای کشتن آن نيز بی نتيجه مانده است، چراغ اتاق خواب را خاموش کرده و به جای آن چراغ فضای خارج از اتاق را روشن کنيد . به این ترتيب پشه به دنبال روشنایی از محل خواب شما خارج می شود. حال در را بسته و کشتن پشه را به فردا صبح موکول کنيد. ٣) استفاده از جاروبرقی برای پشه های در حال پرواز نيز روش دیگری برای رهایی از این حشره موذی است. نکته: اگر با توجه به تمام تمهيدات فوق دچار پشه گزیدگی شدید، چند عدد برگ ریحان تازه را له کرده و آن را بر روی محل نيش زدگی قرار دهيد. به این ترتيب سوزش و خارش آن التيام می یابد. 2سوسک های خانگی: این سوسک ها در دو نوع ریز و درشت در خانه ها یافت می شوند . آنها گذشته از ظاهر نازیبایشان به جهت آنکه در فاضلاب و چاه ها زاد و ولد می کنند، از جمله آلوده ترین حشرات خانگی نيز به شمار می آیند. بنابراین مبارزه با سوسک های خانگی به خصوص در فصل بهار که زمان تخم ریزی همه حشرات است، از جمله اقدامات بسيار ضروری در خانه محسوب می شود .

توليد مواد شيميایی انواع حشره کش ها و ضدسوسک های مختلفی را توليد کرده اند که در قالب مایع، اسپری و گچ در دسترس مصرف کنندگان قرار گرفته و بسيار مفيد و موثر هستند ولی علاوه برآنها مواد دیگری وجود دارند که تاثير آنها را نمی توان نادیده گرفت . از این جمله به پودر اسيدبوریک وهمچنين نفت می توان اشاره کرد. کاربرد نفت یکی از قدیمی ترین و موثرترین راه های نابود کردن انواع سوسک های خانگی است. برای این منظور می بایست در تمام چاهک ها، فاضلاب ها و به طور کلی هرگونه راه خروجی از این قبيل مقداری نفت ریخته و بر روی دریچه آن درپوش بگذارید .این کار را در پایان شب انجام دهيد تا نفت مدت زمان بيشتری در مسير و آب داخل آن باقی بماند.

مورچه: مورچه ها اگر چه حشرات به ظاهر بی آزاری به نظر می آیند ولی هنگامی که در گوشه ای از خانه لانه کنند، با دردسرهای بسياری مواجه می شوید . به همين جهت لاجرم مجبور خواهيد بود یکی ازروش های زیر را به کار ببرید: ١) کمی فلفل سفيد را در نقاطی از خانه که محل عبور و مرور مورچه ها هستند، بپاشيد. ٢) اگرچه این ادعا عجيب به نظر می آید ولی بعضی ها عقيده دارند برای آنکه در جهت عبور و مرورمورچه ها محدودیتی ایجاد کنيد، دور فضای مورد نظر بر روی زمين یا دیوار را با گچ خط بکشيد میگویند مورچه ها از روی خط گچی عبور نمی کنند برخی دیگر به جای گچ پودر تالک را پيشنهاد میکنند. ٣) گفته می شود سيب دارای اسيدی است که ملکه و سربازان آن را از بين می برد . بنابراین مقداری پوست سيب یا تکه هایی از خود آن و یا حتی هسته های داخل آن را در ورودی لانه مورچه قرار دهيد ۴) مخلوطی از عسل و پودر اسيد بوریک را بر روی تکه کاغذی ریخته و در مکانی نزدیک لانه مورچه ها قرار دهيد. با حمل این ترکيب به ظاهر خوشمزه توسط مورچه های رهگذر، مورچه های داخل لانه نيز ازبين می روند. البته بعضی از مورچه ها به مواد چربی بيشتر از مواد شيرینی تمایل دارند لذا شما میتوانيد به جای عسل کره را جایگزین کنيد. راه مبارزه : با ریختن نمک در محل حرکت، مورچه حرکت خود را در آن محل متوقف میکند. از حشره کش و پودرهاي ضدمورچه نیزمیتوان استفاده نمود به صورتیکه آنها را در مسیر حرکت آنها میریزیم وبعد از سه روز محل را با جاروبرقی تمیز میکنیم..

آشنایی با خانواده های جوندگان جوندگان با حدود 2280 گونه بزرگترین راستة پستانداران روی زمین را تشکیل می‌دهند (حدود  40 درصد از پستانداران ایران و جهان در این راسته جای دارند). از نظر کثرتِ جمعیت نیز جوندگان بیشترین تعداد را شامل می‌شوند. بعضی از جوندگان بسیار به یکدیگر شبیه‌اند و برخی دیگر از نظر شکل و جثه بسیار متفاوت‌اند (موش، سنجاب، هامستر، تشی). اکثر جوندگان بدن استوانه‌ای و گردنی کلفت دارند، و از نیم‌رخ بدون سر به نظر می‌آیند.

مشخصة اصلی جوندگان داشتن دو جفت دندان پیشین بلند یک جفت در آرواره بالا و یک جفت در آرواره پایین است. این دندان‌ها بدون ریشه هستند و دائماً رشد می‌کنند و حیوان برای سائیدن آنها مواد مختلفی را می‌جود. چنانچه یکی از این دندان‌ها به عللی بیفتد، دندان مقابل رشد زیادی می‌کند و اغلب سبب مرگ حیوان می‌شود. سطح بیرونی دندان‌های پیشین سخت‌تر از سطح داخلی است و این باعث تیز شدن لبه دندان‌ها می‌شود.

چشم‌های جوندگان که در دو طرف صورت قرار گرفته‌اند موجب می‌شود که جلو و پشت خود را کاملاً ببینند و خطر را به سرعت حس کنند. اندازة چشم‌ها بسته به نوع زندگی آنها متفاوت است: در جوندگان حفار که اغلب زیرزمین زندگی می‌کنند چشم‌ها کوچک و گاهی زیر پوست مخفی هستند ولی در اکثر جوندگان شبگرد چشم‌ها درشت است. اغلب جوندگان دارای چهار انگشت در دست‌ها و پنج انگشت در پاها هستند

بعضی در فصول سرد به خواب زمستانی فرو می‌روند و عدة معدودی نیز در فصل تابستان که درجه حرارت محیط بالاست ومواد غذایی نایاب است خواب تابستانی دارند. اکثر جوندگان در تمام فصول سال فعالند اکثر جوندگان، اجتماعی هستند، تولیدمثل زیادی دارند. علت بقاء اکثر جوندگان را می‌توان در جثة کوچک، تولیدمثل زیاد و برای برخی از گونه‌ها خواب زمستانی و خواب تابستانی دانست، افزایش جمعیت آنها بستگی به فراوانی غذا دارد، از راسته جوندگان تا کنون هشت خانواده و 69 گونه در ایران شناسایی شده است  

راههاي مبارزه با موش موش پستانداري است كوچك از راسته جوندگان كه از دير باز با محيط زندگي انسانها سازگار بوده و علاوه بر آوردن خسارت به منابع غذايي و پايين آوردن ارزش آنها در انتشار و انتقال بيماريها نقش داشته و دارد....   سه گونه از موشها كه اهميت بهداشتي دارند عبارتند از : موش خانگي : موشي است با دم دراز ، چشمهاي درشت و لاله گوش نسبتاً بزرگ كه در سوراخها و شكافهاي موجود در خانه ها لانه گزيده و در اماكن انساني زياد ديده مي شود

موش سقف يا بام: كه به موش سياه يا قهوه اي يا موش كشتي معروف است و در داخل ديوارها ، سقف خانه ها ، محلهاي نگهداري مواد غذايي ، انبارها و بازار ها و وسايل حمل و نقل مواد غذايي لانه مي سازد. موش فاضلاب يا موش رودي: موشي است با جثه نسبتاً بزرگ كه در انبارها ، كشتارگاهها و اطراف مجاري فاضلاب لانه مي سازد. عادات و رفتار: موشها به محيط هاي ساكت و تاريك كه حرارت معين و ثابت و همچنين رطوبت نسبي داشته باشد علاقمند هستند. موشها معمولاً روزها در لانه استراحت و شبها براي تغذيه بيرون مي آيند. موشها حس بويايي فوق العاده اي دارند. فصل زاد و ولد موشها بهار و پائيز است. توليد مثل موشها سريع و در طول يكسال 5 بار و هر بار 6 تا 12 بچه به دنيا مي آورند كه بچه ها در 3 ماهگي قادر به توليد مثل هستند. و در شرايط مناسب و بدون مرگ و مير جمعيت شان در سال به 500 عدد و در سه سال به بيش از سه ميليون قطعه مي رسد و تنها شرايط نامناسب به شدت از جميعت آنها مي كاهد. چون دندانهاي اين حيوان مقل ساير جوندگان رشد دائمي دارد براي جلوگيري از رشد بيش از حد دندانها مجبور است كه دندانهاي خود را با جويدن چيزهاي نسبتاً سخت از قبيل دانه ها و حبوبات بفرسايد. موشهاي نر حداقل يكبار در روز محيط اطراف خود را بازرسي مي كنند و چنانچه تغييراتي در محيط مشاهده نمودند بلافاصله لانه خود را معدوم و جاي ديگري را براي خود آماده مي كنند

اهميت بهداشتي مبارزه با موش ها: موشها مخزن بسياري از بيماريها هستند و مي توانند 35 بيماري مختلف را به انسان منتقل كنند كه اين بيماريها عبارتند از : طاعون ، تيفوس لپتوسپيروزيس ، حصبه ، يرسينيوزيس توكسوپلاسموزيس تب راجعه، تولارمي، سالك و غيره آلودگي مواد غذايي به ادرار و مدفوع موش ، گاز گرفتگي توسط موش و گزيدگي انسان توسط انگل هاي خارجي موجود در بدن موشها ( مثل كك) موجب ابتلاي انسان به اين بيماريها ميگردد.

روشهاي فیزیکی: -1 مقاوم سازي در برابر نفوذ موشها درساختمانها: کنترل محیطی جوندگان اهلی در اولین قدم شامل حذف منابع تامین غذا، آب، مواد لانه گزینی و محلهاي لانه سازي و در مرحله دوم، ساختمان ها میباشد. . تمام مجاري و مسیرهاي پهن تر از 6 میلیمتر با مواد ضد موش شامل سیمان، Rat proofing ضد موش کردن صفحه فلزي، توري سیمی و…مسدود شوند، به فضاهاي زیر درب هاي ورودي و جاهائیکه لوله ها و کابلها از دیوارها عبور می کنند، پنجره ها و بقیه محلهاي باز، شبکه تهویه، شکاف ها و فاصله هاي بین دیوار و پوشش سقف توجه کامل بشود.دیوارهاي اماکن به ارتفاع 1متر و قطر 10 سانتیمتر و تا عمق 60 سانتیمتر زمین سیمانی باشد. -2 تله گذاري: انواع تله هاي کشته گیر، زنده گیر با طعمه و بدون طعمه براي کنترل جوندگان و موشها و همچنین صید جمع آوري آنها براي مقاصد علمی استفاده شده است. تله ها بیشتر در جائیکه امکان بکارگیري جونده کشها وجود ندارد، روش مناسبی براي صید وکشتن آنها میباشد.

-اقدامات بهسازي و بهداشتي -استفاده از امواج مافوق صوت اولتراسونيك كه با توليد امواج صوتي كه جوندگان نسبت به آن حساس مي باشند باعث دور شدن و فرار اين موجودات به محدوده خارج از تاثير امواج ميگردد. -در مبارزه با موشها موثرترين راه بهسازي محيط است . موش براي توليد مثل و ازدياد جمعيت احتياج به غذا ، آب و پناهگاه دارد و در صورتكيه با سالمسازي محيط شرايط را طوري نامناسب سازيم و موش به اين سه عامل دسترسي نداشته باشد بزرگترين گام را در مبارزه با اين حيوان موذي بر داشته ايم. -حذف غذا: پس مانده هاي مواد غذايي موجود در زباله ها بزرگترين منبع غذايي براي موشها مي باشد. لذا بايستي به طور موثر و بهداشتي جمع آوري ، حمل و دفع شوند. جمع آوري و دفع صحيح زباله حدود 65 درصد در كنترل موشها موثر است. -حذف آب: در صورت عدم دسترسي به آب موشها در كمتر از سه الي چهار روز از بين مي روند. -حذف پناهگاه: موشها تمايل به وارد شدن به اماكن انساني دارند لذا ساختمانها بايد به طريقي ساخته شوند كه از ورود آنها جلوگيري بعمل آيد.

اقدامات بهسازي و بهداشتي: راههاي خروجي لوله هاي دفع فاضلاب را كه به جوي خيابان باز مي شود با درپوش ببنديد. هرگونه زباله خشك نظير لوازم اسقاطي كارتن و لوازم غيرضروري را از محيط كار خود دور كنيد زيرا پناهگاه مناسبي براي موشها هستند. علفهاي هرز حواشي كانالهاي آب و فاضلاب و رودخانه هااز بين ببريد و با زيبا سازي و هرس درختان مقابل مغازه يا محيط منزلتان را تميز نگه داريد. خانه هاي قديمي و متروكه محله تان را ساماندهي كنيد و وضعيت ساختمانهاي نيمه تمام و رها شده اطراف منزلتان را بخواهيد تا مشخص كنند. ديوارهاي گلي منزلتان را با ديوار آجري يا سيماني جايگزين كنيد. آبهاي راكد را با راههاي مناسب خشك كنيد. گوني هاي غلات را روي پايه قرار دهيد و هر2 ماه يكبار آنها را جابجا كنيد. زباله ها را در ظرف در بسته و ر وي محلي كه بالاتر از زمين نگهداري كنيد. اگر از تله استفاده مي كنيد آن را در مسير رفت و آمد موش ها ( محل هايي كه فضله موش ريخته شده يا رد پاي موش مشخص است ) قرار دهيد. سوراخ ها و شكاف هاي روي ديوار و اطراف پنجره ها و پي ساختمان را مرمت كنيد. سوراخ هاي بزرگتر از 6 ميليمتر ميتواند محل عبور و مرور موشها باشد. شاخه درختاني را كه به سقف يا ديوار منزلتان نزديك شده است را هرس نماييد.

روش شيميايي: -استفاده از سموم شيميايي -استفاده از طعمه مسموم -استفاده از دور كننده ها در مبارزه شيميايي نوع موش ، فصل مبارزه ، محل زندگي موش ها ، غلظت سم و انتخاب ماده براي طعمه اهميت زيادي دارد. به علت آلودگيهاي زيست محيطي معمولاً استفاده از سموم شيميايي آخرين راه حل مي باشد. در صورتي كه اقدامات بهداشتي و بهسازي به طور كامل موثر نبودند مي توان از سموم مجاز و موثر با مشورت كارشناسان وزارت بهداشت استفاده كرد. مبارزه شيميايي عليه موشها بايد توسط افراد آموزش ديده و موسساتي كه تاييديه معتبر از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي دارند انجام شود.

تعریف : آفت کش یک نام عمومی است و به دسته ای از مواد شیمیایی اطلاق می شود که شامل حشره کشها ، کنه کشها ، جونده کشها ، نماتد کشها ، قارچ کشها ، و علف کشها می باشد.

آفت کش ها و تجهیرات کاربردی تعاریف LD50:شاخصی است که میزان سمیت یک ماده سمی را نشان می دهد و نمایانگر حداقل میزان سم مورد نیاز برای کشتن 50 درصد جمعیت حیوان استاندارد آزمایشگاهی است واحد سنجش این شاخص mg/kg Body Weight است. این معیار عموما براساس میزان خوراکی برای موش ها ارزیابی می گردد.

درجه سمیت آفت کشی/ مقادیر LD50 خوراکی فوق العاده سمی = یک میلیگرم بر کیلوگرم یا کمتر خیلی سمی = 50-1میلیگرم بر کیلوگرم متوسط = 500-50 میلیگرم بر کیلوگرم کمی سمی = 5000-500 میلیگرم بر کیلوگرم عملا غیر سمی = 15000-5000 میلیگرم بر کیلوگرم نسبتا بی ضرر = بیشتر از 15000 LD50 : دوزی از آفت کش که 50درصد جانواران مورد آزمایش را می کشد. هر چه این مقدار کمتر باشد آفت کش خطرناک تر است.

طبقه بندی سموم سنتتیک براساس معیارLD50 سمیت کمتر از 0/025 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن بی نهایت سمی (Extremely Toxic) 1<X<0/025 بسیار سمی (High Toxic) 50<X<1 با سمیت متوسط (Moderate Toxic) 500<X<50 سمی (Toxic) 5000<X<500 با سمیت کم (Low toxic)

درجه سمیت آفت کشی/ مقادیر LD50 جلدی فوق العاده سمی = 20 میلیگرم بر کیلوگرم یا کمتر خیلی سمی = 200-20میلیگرم بر کیلوگرم متوسط = 1000-200 میلیگرم بر کیلوگرم کمی سمی = 2000-1000 میلیگرم بر کیلوگرم عملا غیر سمی = 20000-2000 میلیگرم بر کیلوگرم نسبتا بی ضرر = بیشتر از 20000

انواع سموم آلی سنتتیک سموم ارگانوکلره (هیدروکربن های کلره) د.د.ت و مشتقات آن حشره کش های کلره هگزیدین (آلدرین، دیلدرین، اندرین، ایزودرین، هپتاکلر) بنزن هگزاکلراید یا BHC یا Silvent&CHC نیز نام دارد. دارای سه ایزومر α، β وγ است. به ایزومر γ آن لیندین می گویند.

انواع سموم آلی سنتتیک سموم ارگانوفسفره دارای سمیت بالاتر نسبت به گروه ارگانوکلره دارای پایداری کمتر از گروه ارگانوکلره در محیط هستند کلیه ترکیبات ارگانوفسفره مشتق شده از یکی از ترکیبات اسیدی فسفردار هستند. مکانیسم اثر کاهش فعالیت آنزیم کولین استراز است. هگزا اتیل پیروفسفات(H.E.P.P)،پاراتیون،مالاتیون،

انواع سموم آلی سنتتیک سموم کاربامات مشتقات اسید کاربامیک،اثرآنتی کولین استراز سوین (کارباریل) دی متیلان زکتران پروپکسور (بایگون)

انواع سموم آلی سنتتیک سموم پیرتیروئید مشتقات مصنوعی پایرترین های طبیعی آلترین سیکلوترین رزمترین فن والرات پرمترین سایپرمترین

تقسیم بندی آفت کشها در یک نگاه مهار کننده های آنزیم استیل کولین استراز ارگانوفسفره ها: پاراتیون، دیازینون،کلر پیروفوس کارباماتها: سوین، آلدیکارب، دیکوفول، پروپوکسور ارگانوکلره ها: ددت، اندوسولفان، لیندان، ترکیبات آلی ازت دار:دی نیتروفنول،دینوکاپ ترکیبات معدنی: اومایت، هورمونهای رشد: توفوردی ترکیبات سنتز شده از گیاهان:پرمترین،تترامترین متفرقه: آمیدی، بنزیمدوازول، بی پیریدلیومی

مكانيسم هاي مقاومت به سموم در حشرات استفاده مداوم از سموم بر عليه حشرات در طي سال هاي متمادي باعث انتخاب طبيعي و مقاومت حشرات به سموم شده است. انسان با انواع و اقسام سموم به جنگ با حشرات پرداخته است و حشرات براي مقابله و فرار از اين هجوم انسان سپرهائي را در جهت بقاء بكار برده اند.

مكانيسم هاي مقاومت به سموم : 1- كاهش نفوذ سم(Reduced penetration) در اين نوع مقاومت, تغييراتي در جلد حشره بوجود مي‎آيد كه از نفوذ سم بداخل بدن آن ممانعت مي‎نمايد. ممانعت از ورود سريع سم به داخل بدن حشره فرصت كافي براي ساير مكانيسم هاي مقاومت را فراهم مي‎آورد. نمونه های متعددي از اين نوع مقاومت و همچنين ژن هاي مسئول، در مگس خانگي گزارش شده است

2- مقاومت از طريق شكست سم توسط آنزيم هاي حشره (Metabolic resistance) سه گروه از آنزيم ها در مقاومت به انواع و اقسام سموم دخالت دارند. Glutathione S-transferases. Mixed function oxidases Esterases. اين گروه از آنزيم ها در فعل و انفعالات مهم شيميايي كه باعث شكسته شدن سموم مي‎شوند مشاركت دارند

3 ـ تغيير در سيستم هدف در حشرات (Target site insensitivity) مكانيسم عمل سموم بر روي حشرات اكثراً بر روي سيستم عصبي است. در اين نوع مقاومت كه از بدترين مكانيسم هاي مقاومت در حشرات مي‎باشد, حشره با تغيير در ساختمان اهداف سموم كه اكثراً كانال هاي يوني هستند باعث عدم اثربخشي سموم مي‎باشد. بطور مثال حشره با تغيير در تعداد كانال هاي يوني سديم و پتاسيم و كاهش آنها باعث مقاومت مي‎گردد. مقاومت به سموم فسفره باعث تغيير ساختماني در آنزيم استيل كولين استراز شده و لذا سم به آنزيم نچسبيده و در نهايت باعث عدم انتقال پيام‎هاي عصبي نخواهد شد.

4 ـ تغييرات رفتاری (Behavior change) تحريك پذيري خيلي از سموم باعث شده است كه حشره از تماس با سم دوري نمايد و يا به مكانهائي كه سمپاشي شده است وارد نشود. اين نوع مكانيسم مقاومت در حقيقت حاصل تغييرات فيزيولوژيكي در بدن است. تغييرات رفتاري در حشرات باعث عدم تأثيرپذيري سم بر روي حشره شده و باعث شكست كنترل بيماري‎هاي منتقله توسط حشرات در دنيا شده است. دفع سم يكي از مكانيسم هاي مقاومت به سموم در حشرات است. بدين معني كه سم بدون جذب شدن از طريق مقعد حشره دفع مي‎شود.

با تشکر پایان