ΔιαλογιΚΕΣ και συμμετοχΙΚΕΣ πρακτιΚΕΣ στην ΠροσχολικΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 23/02/2018

Δομή του μαθήματος Το νόημα του διαλόγου Παιδαγωγικές προσεγγίσεις /θεωρίες για το διάλογο Η σημασία του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία: Η σχέση διαλογικών πρακτικών και μάθησης Οι προϋποθέσεις του διαλόγου Η έννοια και τα χαρακτηριστικά της διαλογικής διδασκαλίας Ο ρόλος του εκπαιδευτικού σ’ αυτήν.

Ο ρΟλοΣ τηΣ γλΩσσαΣ στη μΑθηση Η γλώσσα αποτελεί τόσο πολιτισμικό όσο και διαμεσολαβητικό εργαλείο (Vygotsky,1962,1978) καθώς με αυτή το παιδί μαθαίνει να οικοδομεί τη σκέψη του, να κατανοεί τον κόσμο γύρω του και να διαμορφώνει την ίδια του την ταυτότητα. Αυτή η έμφαση στη σημασία της γλώσσας μέσα σ’ ένα κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, οδήγησε σε μια συζήτηση σε σχέση με την κατανόηση της, ως κοινωνική και διαλογική πρακτική. Πώς λοιπόν μπορούμε να κατανοήσουμε τη γλώσσα ως κοινωνική και διαλογική πρακτική; Ποια η σχέση της με τη μάθηση; Δύο βασικές παραδοχές: 1) Η μάθηση ως μια «συζήτηση» μεταξύ των ανθρώπων (Edwards, 1990) και ως μια γνωστική δραστηριότητα πλαισιωμένη μέσα σε μια διαλογική δομή (Βakhtin,1980). 2) Ο λόγος ως διαδραστική & εποικοδομητική κατασκευή του νοήματος που εμφανίζεται στη σκόπιμη γλωσσική αλληλεπίδραση με τους άλλους (Wells (1992). Ο ρΟλοΣ τηΣ γλΩσσαΣ στη μΑθηση

Η εννοια του δημοκρατικου διαλογου O διάλογος περιγράφεται, ως μια λεκτική αλληλεπιδραστική διαδικασία κατά την οποία οι συμμετέχοντες εκφράζονται, επιχειρηματολογούν, διερευνούν τις δικές τους παραδοχές και τις παραδοχές των άλλων και οικοδομούν ένα κοινό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η συλλογική σκέψη, με στόχο την κοινή κατανόηση, τη συντονισμένη δράση και τη διαμόρφωση ή την αλλαγή των απόψεων των συμμετεχόντων προς το συμφέρον της ομάδας ή της κοινότητας (Bohm, 1996∙ Isaacs, 1994∙ Mercer & Howe, 2012). Αλληλεπίδραση Συμμετοχικότητα Διερεύνηση Αναστοχασμός Συλλογικές, διερευνητικές, ελεύθερες και συντονισμένες διαδικασίες → τα άτομα διευρύνουν τη σκέψη τους μέσα από μια ελεύθερη ροή του νοήματος μεταξύ όλων των συμμετεχόντων (Bohm, 1996). Η εννοια του δημοκρατικου διαλογου Οι βασικές έννοιες που πλαισιώνουν το διάλογο

Κοινό: είναι αναγκαία η ύπαρξη περισσότερων από έναν συμμετέχοντα σε λεκτική επικοινωνία. Οι συμμετέχοντες σε μια συζήτηση στοχεύουν να φτάσουν σε μια συμφωνία ή σε έναν συμβιβασμό για κοινή δράση, ενώ από την άλλη μεριά οι συμμετέχοντες σε έναν διάλογο στοχεύουν κυρίως, μέσα από την ανταλλαγή των απόψεων να φτάσουν σε ένα σημείο κοινής κατανόησης (Heacox, 2002). Η βασική διαφορά οποιασδήποτε συζήτησης ή συνομιλίας με το διάλογο πρέπει να αναζητηθεί στο αν η επικοινωνία: ⇨ θα διεξαχθεί σε μια ατομιστική ή σε μια συλλογική προοπτική; ⇨ θα υιοθετήσει έναν ατομικιστικό, μηχανιστικό και ανταγωνιστικό ή έναν συλλογικό και διαλογικό χαρακτήρα; ⇨ εάν το αποτέλεσμα της γνώσης είναι προϊόν ατομικά παραγόμενης γνώσης ή ζωντανής κοινωνικής διαδικασίας; ⇨ ποιο είναι το είδος των χαρακτηριστικών κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας; (δημιουργικός διάλογος ή επιφανειακός και απορριπτικός αντίλογος, φόβος ή ελευθερία για συνεισφορά) ΥπΑρχει διαφορΑ μεταξΥ συζΗτησηΣ και διαλΟγου; Αν ναι, σε ποια σημεΙα μπορΟΥμε να την αναζητΗσουμε;

Η λεκτική επικοινωνία: Να μην κυριαρχείται από τη μεταφορά της γνώσης / πληροφορίας Να μην ανάγεται σε μια μηχανική διαδικασία ενός ρητού λεκτικού συλλογισμού (Wegerif,2005). Αλλά να εστιάζει: Σε διυποκειμενικούς - «διερευνητικούς» προσανατολισμούς και σε ένα σύνολο κανόνων, που βοηθούν τους ανθρώπους να μοιραστούν τις κατανοήσεις, να παράγουν και να συν-κατασκευάσουν τη νέα γνώση (Wegerif, 2005). ΠοιεΣ προϋποΘΕσειΣ χρεΙΑζονται για να αποτελΕσει η συζΗτηση διαλογικΟ λΟγο και Οχι αληθοφανΗ διΑλογο;

ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. ⇨ Η Λογική -Ο διάλογος κατανοείται ως διδακτικό μέσο για την προσέγγιση της γνώσης, σε μία δυαδική επικοινωνιακή βάση μεταξύ του δάσκαλου και του μαθητή. ⇨ Οι Σκοποί (α) να βοηθήσει το άτομο να ξαναθυμηθεί και να επαναφέρει στη μνήμη του την κρυμμένη γνώση που έχει μέσα του. (β) να βοηθήσει το μαθητή να ενεργοποιήσει τις κριτικές του ικανότητες με σκοπό να εντοπίσει τις αντιφάσεις στη σκέψη του και να εφαρμόσει ορθολογικές μεθόδους. ⇨ Η Προσέγγιση -Διαλογική: Υιοθετεί τον ανοιχτό χαρακτήρα και τον ερευνητικό προσανατολισμό ⇨ Οι Μέθοδοι -Διαλεκτική, μαιευτική μέθοδος. ⇨ Τα αποτελέσματα - Οι γνώσεις δε μεταφέρονται στους μαθητές, ούτε στηρίζονται στην αυθεντία του δασκάλου (ρόλος). -Παρόλα αυτά η εστίαση δίνεται στο διάλογο ως μέσο για την εξαγωγή/έλεγχο συμπερασμάτων και όχι τόσο για την κατασκευή μιας νέας γνώσης ή το μετασχηματισμό των ήδη υπαρχουσών. ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. Η Σωκρατική προσέγγιση για το διάλογο.

ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. ⇨ Η Λογική -Έμφαση στο διάλογο ως μέσο για την χειραφέτηση του καταπιεσμένου ατόμου από εκείνο που ασκεί επάνω του δομές εξουσίας. ⇨ Οι Σκοποί -Στηρίζεται σε μια συνεργατική, δημοκρατική και ισότιμη σχέση μεταξύ των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία (έμφαση στην πολυφωνία των μαθητών ενάντια στο μονόλογο / αυθεντία του δασκάλου) ⇨ Η Προσέγγιση -Διαλογική/ Χειραφετική, με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση των ανθρώπινων σχέσεων στη βάση δημοκρατικών & ηθικών αξιών. -Βάζει τη διάσταση της ισότητας, αμοιβαιότητας, σεβασμού στην ομάδα, το ρόλο του δασκάλου ως συντονιστή και των μαθητών ως ενεργητικοί συμμετέχοντες. ⇨ Οι Μέθοδοι / Τα αποτελέσματα -Εισάγεται η τεχνική του πολιτισμικού κύκλου, της ομάδας που συντονίζεται από κάποιο πρόσωπο που ενθαρρύνει τα μέλη της να συμμετέχουν ισότιμα, ενεργά και κριτικά. -Ομάδες εργασίας: όπου ο διάλογος να δώσει τη δυνατότητα να δημιουργηθούν μετασχηματιστικές/απελευθερωτικές εμπειρίες, που θα οδηγήσουν στην κριτική συνειδητοποίηση, στην ανάπτυξη της σκέψης και του συλλογισμού, με την οποία οι μαθητές θα μπορούν να μετασχηματίζουν την πραγματικότητα τους. ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. Η προσέγγιση του Freire για το διάλογο

ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. ⇨ Η Λογική -Έμφαση στον διάλογο ως μέσο κατανόησης και κατασκευής του νοήματος στο πλαίσιο των αλληλεπιδράσεων με τους άλλους. ⇨ Οι Σκοποί -Να διαδραματίσει το παιδί ενεργό ρόλο στην προσωπική του ανάπτυξη, κατανοώντας τα νοήματα και οικοδομώντας τη γνώση, μέσα από μια διαδικασία διαλογικής ανταλλαγής.   -Να χτίσει την ταυτότητα του στο πλαίσιο των αλληλεπιδράσεων με τους άλλους. ⇨ Η Προσέγγιση -Η διυποκειμενική διάσταση του διαλόγου σε αντιπαράθεση με τη μονολογική ομιλία ⇨ Οι Μέθοδοι -Δυναμική, συν-κατασκευαστική διαδικασία: Ο διάλογος βασίζεται στην κατανόηση, στη συμμετοχή και στην ανταπόκριση στις ιδέες των άλλων. ⇨ Τα αποτελέσματα -Οι διαλογικές, διυποκειμενικές, κοιν/πολιτισμικές βάσεις της διδασκαλίας -Κοινότητες πρακτικής και μάθησης ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. Η προσέγγιση του Bakhtin για το διάλογο

ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. ⇨ Η Λογική (α) Ο διάλογος ως πλαίσιο κοινωνικής αλληλεπίδρασης, κατανόησης και συν-κατασκευής του νοήματος (β) ως διαμεσολαβητικό εργαλείο στην ανάπτυξη της γλώσσας, της σκέψης και της διαμόρφωσης της ταυτότητας ⇨ Οι Σκοποί Να συμμετέχουν τα παιδιά σε δραστηριότητες που είναι δομημένες γι' αυτά από τους πιο έμπειρους άλλους, και να αναπτύσσουν σταδιακά ανώτερες νοητικές διαδικασίες ή ανώτερες ψυχολογικές λειτουργίες. ⇨ Η Προσέγγιση Βάζει τη διάσταση της αλληλεπίδρασης, διαμεσολάβησης. ⇨ Οι Μέθοδοι Μέσα στη ζώνη της εγγύτερης ανάπτυξης, οι πιο ικανοί ενήλικες διαμεσολαβούν, μέσω της σκαλωσιάς και της λεκτικής και μη λεκτικής υποστηρικτικής καθοδήγησης στη μάθηση των παιδιών. ⇨ Τα αποτελέσματα -Η διαδικασία της συν-κατασκευής του νοήματος, -Οι διαλογικές, διυποκειμενικές και κοινωνικοπολιτισμικές βάσεις της διδασκαλίας   -Κοινότητες πρακτικής και μάθησης ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. Η προσέγγιση του Vygotsky για το διάλογο.

ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο. ⇨ Κοινό τόπο στη φιλοσοφία αλλά και στη διαδικασία του διαλόγου, στις παραπάνω παιδαγωγικές προσεγγίσεις αποτελεί η δημιουργία ενός πλαισίου αλληλεπιδραστικής μάθησης. Το πλαίσιο αυτό προϋποθέτει: ⇨ την ανάληψη ενός διερευνητικού ρόλου από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό, προκειμένου να βοηθήσει το παιδί / μαθητή, μέσα από τη διατύπωση κατάλληλων ερωτημάτων, να ενεργοποιήσει τις κριτικές του ικανότητες ώστε να εντοπίσει τις αντιφάσεις και τις ασυνέπειες στη σκέψη του, να εφαρμόσει τις μεθόδους της λογικής και του ορθού επιχειρήματος. ⇨ την αποποίηση ενός ρόλου που στηρίζεται στη μεταφορά των γνώσεων από τον εκπαιδευτικό προς το μαθητή και στην διατήρηση ή διαιώνιση μιας πρακτικής που ενισχύει την αυθεντία του δασκάλου. ΠαιδαγωγικΕΣ προσεγγΙσειΣ /θεωρΙεΣ για το διΑλογο.

Α) τη γνωστική ανάπτυξη: Οι έρευνες σχετικά με το διάλογο και τη μάθηση τονίζουν τα οφέλη του ως προς: Α) τη γνωστική ανάπτυξη: 1)την ανάπτυξη του συλλογισμού (Wells,1986∙ Norman, 1992∙ Barnes & Todd, 1995∙ Mercer,1995) 2) τη βελτίωση της ακαδημαϊκής απόδοσης (Alexander,2004∙ Rojas - Drummond & Mercer, 2004∙ Mortimer & Scott, 2003) (καθώς τα άτομα εξηγούν τις ιδέες / σκέψεις τους, έρχονται σε αντιπαράθεση με τους άλλους, ανταλλάσσουν εμπειρίες αποκτούν τη δυνατότητα να τις επεξεργαστούν, να τις οργανώσουν για να μπορέσουν να τις εκφράσουν με σαφήνεια, να τις τροποποιήσουν, να αποκτήσουν καινούριες, να κατασκευάσουν νέα νοήματα ή/και να εμβαθύνουν στα ήδη υπάρχοντα).   Β) τη συλλογική ταυτότητα (Howe & Mercer, 2007) (όταν οι συμμετέχοντες αλληλεπιδρούν αλλά και σκέφτονται συλλογικά, δοκιμάζουν μια κοινή προσπάθεια, κατασκευάζουν κοινή γνώση, έχουν αίσθηση ότι αποτελούν ομάδα) Η σημασΙα του διαλΟγου στην εκπαιδευτικΗ διαδικασΙα: Η σχΕση διαλογιΚΩν πρακτικΩν και μΑθησηΣ Έρευνες

Οικουμενικό και πανανθρώπινο ρόλο Οι διαλογικές πρακτικές είναι δημοκρατικές πρακτικές, καθώς ο διάλογος διαδραματίζει έναν: Δημοκρατικό ρόλο (προωθείται και διευκολύνεται η επικοινωνία, δημιουργείται ένας χώρος, μέσα στον οποίο ακούγονται πολλές και διαφορετικές φωνές που ενισχύουν τις σχέσεις ισοτιμίας μεταξύ των συμμετεχόντων, Bakhtin,1981) Διαμεσολαβητικό ρόλο (υποβοηθούνται τα παιδιά να επιτύχουν υψηλότερα επίπεδα γνωστικής ανάπτυξης, παρέχοντάς ευκαιρίες για διάλογο με τους άλλους, Corson, 1988). Συνεκτικό ρόλο (ενώνει και στηρίζει μια κοινότητα μάθησης, δημιουργώντας συναισθηματικές συνθήκες μάθησης (Skidmore,2006) μέσα από την αλληλεπίδραση του δάσκαλου με το μαθητή και των μαθητών μεταξύ τους. Οικουμενικό και πανανθρώπινο ρόλο (υπηρετεί την εκπαίδευση του δημοκρατικού πολίτη για ανθρώπινα δικαιώματα και για θέματα δικαιοσύνης και ισότητας, Deakin et al., 2005). Η σημασΙα του διαλΟγου στην εκπαιδευτικΗ διαδικασΙα: Η σχΕση διαλογιΚΩν πρακτικΩν και μΑθησηΣ Ο ρόλος του διαλόγου

Οι προϋποθΕσειΣ του διαλΟγου. Η φιλοσοφία και η διαδικασία του γόνιμου και εποικοδομητικού διαλόγου προϋποθέτει τη δημιουργία ενός πλαισίου όπου ο καθένας που συμμετέχει σ’ αυτόν, μαθαίνει να ακούει και να μιλάει, να εκφράζει τις απόψεις, τους φόβους, τις ελπίδες και τις αμφιβολίες του χωρίς δισταγμό, να ακούει τους συνομιλητές του με υπομονή, ενδιαφέρον, ευαισθησία, σεβασμό και κατανόηση. Στο πλαίσιο αυτό οι διαφωνίες των συμμετεχόντων αποτελούν ευκαιρίες για αυτοπαρατήρηση, αναστοχασμό και αναθεώρηση των απόψεων τους, παρά ευκαιρίες για αυτοπροβολή, ανταγωνιστικότητα, προσβολή των άλλων ή επιβολή μιας συγκεκριμένης θεωρίας. Ο σκοπός του διαλόγου δεν είναι να πείσει ή να επηρεάσει το άλλο πρόσωπο αλλά να κατανοήσει την οπτική του, τις ανησυχίες, τις αξίες, τα συναισθήματα, τις παραδοχές και τους στόχους του Βασικές προϋποθέσεις προκειμένου μια ομάδα να μοιραστεί έναν παραγωγικό και ειλικρινή διάλογο είναι: η ακρόαση, η ισότητα, η συλλογική και διερευνητική εργασία και η συν- κατασκευή της γνώσης, ο διερευνητικός διάλογος. Οι προϋποθΕσειΣ του διαλΟγου.

Η προϋπΟθεση τηΣ ακρΟασηΣ ⇨ Η προσεκτική ακρόαση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον εκπαιδευτικό διάλογο (Alexander, 2006) καθώς οι καλοί εκπαιδευτικοί ακούνε τα παιδιά, ακολουθούν και στηρίζουν τις ιδέες τους, τους σκοπούς και τις γραμμές του συλλογισμού τους. ⇨ Η διαδικασία της ενεργητικής ακρόασης: ⇨ Δίνει τη δυνατότητα «να δοθεί φωνή στα παιδιά» ⇨ Σχετίζεται με την ικανότητα του ενήλικα να ακούει τις ιδέες των παιδιών, να τις αντιμετωπίζει με σεβασμό, χωρίς να τις αγνοεί, ούτε να τις απομακρύνει ή να τις αποφεύγει. ⇨ Αποτελεί ένα πλαίσιο όπου τα άτομα μαθαίνουν να ακούνε και να μιλάνε, αισθάνονται νομιμοποιημένα για να παρουσιάσουν τις θεωρίες και να προσφέρουν τις ερμηνείες τους ⇨ Βασική θέση κατέχει το καλωσόρισμα & η αποδοχή του άλλου, η ιδέα του σεβασμού της ετερότητας, η διαλογική σχέση και η ενεργή ακρόαση, η οποία περιλαμβάνει την ερμηνεία και δίνει νόημα στο μήνυμα και αξία σε εκείνον που το προσφέρει (Dahlberg & Moss, 2005:99). Η προϋπΟθεση τηΣ ακρΟασηΣ

Η προϋπΟθεση τηΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ⇨ Η δημοκρατική αρχή της ισότιμης συμμετοχής στο διάλογο συνδέεται με διαδικασίες όπου δεν υπάρχει επίδειξη ισχύος μέσα σ’ αυτόν και κανείς δεν προσπαθεί να νικήσει ή να επικρατήσει η άποψή του. Αντίθετα, είναι μια κατάσταση, όπου ο καθένας κερδίζει γιατί δε βρίσκεται απέναντι από τον άλλο, αλλά μαζί με τον άλλον (Bohm, 1996).   ⇨ ο ρόλος του δασκάλου: Ισότιμος και αυθεντικός, οργανώνοντας και συντονίζοντας τη συζήτηση διακριτικά, ως διευκολυντής και φροντίζοντας για τη δημοκρατική κατανομή του λόγου προς όλους. ⇨ ο ρόλος των μαθητών: Να σέβονται τα δικαιώματα των συνομιλητών τους και να χρησιμοποιούν με υπευθυνότητα και συλλογική διάθεση το λόγο στη συζήτηση, συμβάλλοντας με τον τρόπο τους στη διαφώτιση μιας διαλογικής συζήτησης. Η προϋπΟθεση τηΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

Η προϋπΟθεση τηΣ δημοκρατΙαΣ ⇨ Ο δημοκρατικός διάλογος (ελευθερία της σκέψης, της γνώμης και του λόγου) αποτελεί προϋπόθεση για τη λειτουργία μιας δημοκρατικής τάξης ⇨ Στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής τάξης ⇨ Ο δάσκαλος πρέπει να συμμετέχει μαζί με το παιδί, οι γνώσεις και τα νοήματα να συν- κατασκευάζονται μέσα από βιωμένες καταστάσεις, ώστε η επικοινωνία να μην αποτελεί τη μεταφορά μιας προκατασκευασμένης έννοιας ή μιας ανταλλαγής από τμηματικούς μονολόγους, που γίνονται εκ περιτροπής (Dahlberg & Moss, 2005:101). ⇨ Κάθε παιδί κατανοείται ως ισότιμος εταίρος να συμμετέχει με τους άλλους ⇨ Η συμμετοχή αυτή θα πρέπει να βασίζεται στο σεβασμό και την αμοιβαιότητα και να συνάδει με την ιδιότητα του ενεργού πολίτη, όπου το παιδί έχει την ευκαιρία να επηρεάσει μια απόφαση, να μοιραστεί εμπειρίες, σκέψεις και απόψεις με άλλους πολίτες, δηλαδή με το δάσκαλο και με τα άλλα παιδιά – συμμαθητές. Η προϋπΟθεση τηΣ δημοκρατΙαΣ

Η προϋπΟθεση τηΣ τηΣ συλλογιΚΗΣ και διερευνητικΗΣ εργασΙαΣ ⇨ Η υιοθέτηση του διαλόγου ως μια συλλογική ερευνητική πρακτική στην καθημερινή εμπειρία της τάξης έχει οφέλη σε γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο δίνοντας τη δυνατότητα στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς: ⇨ να μάθουν μαζί μέσω της κοινής συμμετοχής ⇨ να διαμορφώνουν νοήματα μέσα από το διάλογο, το στοχασμό και την ερμηνεία (Clark & Moss, 2010). ⇨ να δημιουργήσουν μια κοινότητα μάθησης στην οποία τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές αποτελούν ενεργούς μαθητευόμενους και συνεργάτες, παρέχοντας ο καθένας ηγεσία και καθοδήγηση σε κοινές προσπάθειες (Rogoff, Matusov & White, 1996). ⇨ μέσα σ’ αυτή τη μαθησιακή κοινότητα που συνεργάζεται διαλογικά, μπορούν να δημιουργηθούν ευκαιρίες που θα ενεργοποιήσουν το συλλογικό αναστοχασμό και θα βοηθήσουν στην κατάκτηση της νέας γνώσης (Lindfors, 1999). Η προϋπΟθεση τηΣ τηΣ συλλογιΚΗΣ και διερευνητικΗΣ εργασΙαΣ

Η προϋπΟθεση του διερευνητικΟΥ διαλΟγου ⇨ Ο διερευνητικός διάλογος (exploratory talk) ⇨(α) Αποτελεί ένα διαλογικό μοντέλο που μπορεί να καταστεί χρήσιμο παιδαγωγικό εργαλείο (π.χ. για συνεργατική δημιουργική ομιλία Wegerif, 2005). ⇨ (β) Είναι προσανατολισμένος σε μια διαδικασία συλλογικής έρευνας, ώστε να επιτρέπει τις κριτικές αντιπαραθέσεις μέσα σε ένα συνεργατικό πλαίσιο. ⇨(γ) Καθορίστηκε σε σχέση με δύο άλλους θεμελιώδεις τύπους διαλόγων που συχνά συναντάει κανείς στις τάξεις: τον αθροιστικό διάλογο (cumulative talk), και τον ανταγωνιστικό διάλογο (disputational talk) (Mercer,1995∙ Wegerif & Mercer, 1997∙ Wegerif, 2001). ⇨(δ)Καθορίζεται από ένα πλαίσιο στο οποίο οι συμμετέχοντες εμπλέκονται δημιουργικά ο ένας με τις ιδέες του άλλου, επικοινωνούν και ο ένας χτίζει πάνω στη σκέψη του άλλου (Mercer, 2006). ⇨(ε) Οι συμμετέχοντες είναι σε θέση να αλλάξουν τη σκέψη και τη γνώμη τους, όταν βρίσκονται απέναντι σε πειστικά επιχειρήματα ⇨(στ)Αναμένεται η ποιότητα της αλληλεπίδρασης και όχι η συσσώρευση των γνώσεων. Η προϋπΟθεση του διερευνητικΟΥ διαλΟγου

Η προϋπΟθεση του διερευνητικΟΥ διαλΟγου (α) Ο αθροιστικός διάλογος (cumulative talk), κατά τον οποίο τα παιδιά τείνουν να συμφωνήσουν απερίσκεπτα, καταλήγουν πολύ γρήγορα σε λύσεις χωρίς να εξετάσουν τις πιθανές εναλλακτικές, εκδηλώνουν την επιθυμία να καταλάβουν ο ένας τον άλλο, αλλά χωρίς κριτικές προκλήσεις. (β) Ο ανταγωνιστικός διάλογος (disputational talk), στον οποίο οι συμμετέχοντες βεβαιώνουν απλά τις αντιτιθέμενες απόψεις τους χωρίς συλλογισμό και χωρίς αιτιολογία, ανταγωνίζονται μεταξύ τους και αντιμετωπίζουν τον διάλογο ως ένα διαγωνισμό που ο καθένας προσπαθεί να κερδίσει (Mercer,1995∙ Wegerif & Mercer, 1997∙ Wegerif, 2001). Ο διερευνητικός διάλογος: ⇨ είναι μεν προσανατολισμένος προς την ανταλλαγή γνώσεων, όπως ο αθροιστικός διάλογος, αλλά με την προσθήκη των κριτικών προκλήσεων και τη σαφή αιτιολόγηση, ⇨ ενώ ο συναγωνισμός στον διερευνητικό διάλογο γίνεται μεταξύ των ιδεών και όχι μεταξύ των ανθρώπων, όπως συμβαίνει στον ανταγωνιστικό διάλογο (Wegerif & Mercer,1997). Η προϋπΟθεση του διερευνητικΟΥ διαλΟγου Διαφορεσ στα ειδη διαλογων

Τα χαρακτηριστικΑ τηΣ διαλογικΗΣ διδασκαλΙαΣ ⇨ Οι διαλογικές προσεγγίσεις στη σχολική τάξη είναι πιο αποτελεσματικές από τις παραδοσιακές μονολογικές, που κυριαρχούν ως πρακτική ⇨ Το επιχείρημα: η βελτίωση της κριτικής σκέψης και η αύξηση των γνωστικών δυνατοτήτων των μαθητών (Alexander, 2006∙ Nystrand et al, 1997). ⇨ Ποικίλες ονομασίες της «Διαλογικής διδασκαλίας» (dialogic teaching: Alexander, 2006)στη βιβλιογραφία: διαλογική μάθηση, (dialogic learning: van der Linden & Renshaw 2004), διαλογική παιδαγωγική (dialogic pedagogy: Skidmore 2000) και διαλογική έρευνα (dialogic inquiry: Wells 2001) ⇨ Στη Διαλογική διδασκαλία: Η γνώση και η κατανόηση προέρχονται από: - την εξερεύνηση και την ανάλυση των ιδεών, - τον έλεγχο των αποδεικτικών στοιχείων, - παρά από την άκριτη αποδοχή κάποιας άποψης, χωρίς ερωτήσεις ή περαιτέρω έρευνα (Alexander, 2006). ⇨ «Η διαλογική διδασκαλία, εξερευνά τη διαδικασία της σκέψης του μαθητή, αντιμετωπίζει τις συνεισφορές των μαθητών και ιδιαίτερα τις απαντήσεις τους στις ερωτήσεις του δασκάλου, ως στάδια σε μια συνεχή γνωστική αναζήτηση και όχι ως τερματικά σημεία. Καλλιεργεί την κοινή δέσμευση, την εμπιστοσύνη, την ανεξαρτησία και την ευθύνη των μαθητών» (Alexander, 2006). Τα χαρακτηριστικΑ τηΣ διαλογικΗΣ διδασκαλΙαΣ Ορισμός

στρατηγικεσ ομιλιασ, ωσ δεικτεσ μιασ διαλογικησ ταξησ ⇨ Ο Alexander (2006), περιγράφει τις παρακάτω πέντε στρατηγικές ομιλίας, ως δείκτες μιας διαλογικής τάξης: ⇨ (α) Συλλογική (Collective): Οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά εξετάζουν τα μαθησιακά καθήκοντα μαζί, είτε ως ομάδα ή ως τάξη και όχι απομονωμένα. ⇨ (β) Αμοιβαία (Reciprocal): Οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά ακούνε ο ένας στον άλλο, μοιράζονται τις ιδέες και εξετάζουν τις εναλλακτικές οπτικές. ⇨ (γ) Υποστηρικτική (Supportive): Τα παιδιά εκφράζουν τις ιδέες τους ελεύθερα, χωρίς το φόβο της αμηχανίας πάνω στις «λανθασμένες» απαντήσεις και βοηθούν ένας τον άλλο για να καταλήξουν σε κοινές αντιλήψεις. ⇨ (δ) Αθροιστική (Cumulative): Οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά αξιοποιούν τις δικές τους και τις ιδέες του άλλου (χτίζουν πάνω σε αυτές) και τις συνδέουν πάνω σε συνεκτικές γραμμές της σκέψης και της έρευνας. ⇨ (ε) Σκόπιμη (Purposeful): Οι εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν και διευκολύνουν την διαλογική διδασκαλία με ιδιαίτερους εκπαιδευτικούς στόχους. στρατηγικεσ ομιλιασ, ωσ δεικτεσ μιασ διαλογικησ ταξησ

στρατηγικεσ ομιλιασ, ωσ δεικτεσ μιασ διαλογικησ ταξησ ⇨ Παρόμοια έμφαση δίνουν οι Shor και Freire (1987), στα βασικά χαρακτηριστικά που έχει η διαλογική διδασκαλία, την οποία την ονομάζουν ως απελευθερωτική διδασκαλία μέσα σε μια διαλογική τάξη. ⇨ Θεωρούν πως ο δάσκαλος που υποστηρίζει το διάλογο (dialogic teacher) λειτουργεί με στρατηγικές που εστιάζουν: ⇨ στην δημιουργία μιας φιλικής ατμόσφαιρας, ⇨ στην προσεκτική ακρόαση, ⇨ στην υποβολή διευκρινιστικών ερωτήσεων, ⇨ στην παροχή περισσότερου χρόνου αναμονής προκειμένου το παιδί να σκεφτεί και να απαντήσει, ⇨ στην παροχή άμεσης ανατροφοδότησης για την αξία των ιδεών και των δηλώσεων των παιδιών, ⇨ στην αντιμετώπιση των διαλογικών καταστάσεων με χιούμορ. στρατηγικεσ ομιλιασ, ωσ δεικτεσ μιασ διαλογικησ ταξησ

συνοψη ⇨ Στο μάθημα αυτό επικεντρωθήκαμε ⇨ στην έννοια του διαλόγου, ως μια λεκτική αλληλεπιδραστική διαδικασία ⇨ σε τέσσερις βασικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις που συνεισφέρουν στην έρευνα για τις λεκτικές αλληλεπιδράσεις και τις διαλογικές πρακτικές στην εκπαιδευτική διαδικασία. ⇨ στη σημασία του διαλόγου στην εκπαιδευτική διαδικασία και στη σχέση ανάμεσα στις διαλογικές πρακτικές των εκπαιδευτικών και στην ανάπτυξη της μάθησης των παιδιών ⇨ στις προϋποθέσεις που χρειάζεται να πληρούνται, προκειμένου να ευδοκιμήσει η διαδικασία του διαλόγου ⇨ στην έννοια και στη σημασία της διαλογικής διδασκαλίας, ως μια προσέγγιση που αξιοποιεί τη δύναμη της ομιλίας για να ενισχύσει τη μάθηση συνοψη

«Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη «διάλογος»; Ερώτημα 1 «Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη «διάλογος»; και «Ποιες θεωρείτε πως είναι οι προϋποθέσεις για να πούμε ότι υπάρχει διάλογος»; Σκεφτείτε σε ομάδες και διατυπώστε το

Ερώτημα 2 «Τι θα παρατηρούσατε στην τάξη για να διαπιστώσετε τα αποτελέσματα της παιδαγωγικής του διαλόγου;» Σκεφτείτε σε ομάδες και διατυπώστε το

«Τι θα παρατηρούσατε σε μια τάξη για να διαπιστώσετε τα αποτελέσματα της παιδαγωγικής του διαλόγου;» Η επικοινωνιακή διαδικασία στηρίζεται στην ανοιχτή ανταλλαγή ιδεών και απόψεων; Οι γνώσεις και τα νοήματα να συν-κατασκευάζονται μέσα από βιωμένες καταστάσεις; Ενθαρρύνεται η συμμετοχή, η ελεύθερη έκφραση των απόψεων, η αντιπαράθεση των προσωπικών θεωριών, η δημιουργία υποθέσεων και εξηγήσεων βάσει εμπειριών, η συνεργατική δράση και η συλλογική επεξεργασία επίλυση προβλημάτων, η κριτική και δημιουργική σκέψη; Ποια είναι η ποιότητα της λεκτικής αλληλεπίδρασης; (π.χ. δημιουργική εμπλοκή των ιδεών του ενός με του άλλου), Παρέχονται δυνατότητες πολλαπλών ευκαιριών για αλληλεπίδραση και επικοινωνία μέσα από την οργάνωση του χώρου, του χρόνου και του καθημερινού προγράμματος; Ποιο είναι το είδος και το επίπεδο των παιδαγωγικών ερωτήσεων; (π.χ. ανοιχτές, που παροτρύνουν τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν τη σκέψη, την κρίση, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα) Συμμετέχουν και με ποιον τρόπο τα παιδιά στη διαλογική διαδικασία;

Ερώτημα 3 «Ποια κριτήρια θα θέτατε για να αξιολογήσετε εάν ένα πρόγραμμα που εφαρμόζεται σε μια (προ) σχολική τάξη, ενισχύει την παιδαγωγική του διαλόγου;»

ως προς την ενίσχυση του διαλόγου Ποια κριτήρια θα θέτατε για να αξιολογήσετε εάν ένα πρόγραμμα που εφαρμόζεται σε μια προσχολική τάξη, ενισχύει τις συμμετοχικές και διαλογικές πρακτικές;» ως προς το περιεχόμενο (θέματα και πώς προέκυψαν, πώς διαμορφώθηκαν και πώς ενίσχυσαν την κριτική και δημιουργική σκέψη) ως προς τις μεθόδους (εάν τα παιδιά οδηγήθηκαν στην οικοδόμηση της γνώσης και την κατάκτηση των εμπειριών τους μέσα από την εργασία σε ομάδες, την επίλυση ενός προβλήματος , την ανακαλυπτική μάθηση σε σχέδια εργασίας) ως προς την ενίσχυση του διαλόγου (με παιδαγωγικές πρακτικές που διευκολύνουν την έκφραση και την ανταλλαγή των ιδεών και ενισχύουν τις δεξιότητες της σκέψης των παιδιών)

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή και τη συμμετοχή σας Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή και τη συμμετοχή σας