EKTATIKH KAI ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΒΟΟΤΡΟΦΙΑ

Βοοτροφία ελευθέρας βοσκής Πρόκειται για βοοτροφία εκτατικής ή ημιεκτατικής μορφής, που γίνεται στην ύπαιθρο και σε ελαφριές εγκαταστάσεις, η οποία σε μεγάλο ποσοστό είναι μετακινούμενη προς θερινές βοσκές.

Η διατροφή των ζώων στηρίζεται στη βόσκηση των ημιορεινών και ορεινών λιβαδιών και στην περιστασιακή χορήγηση μικρής ποσότητας δημητριακών καρπών και άχυρου ιδιαίτερα κατά τη χειμερινή περίοδο. Η μεγάλη βιοποικιλότητα φυτών και βοτάνων που παρουσιάζουν τα ημιορεινά και ορεινά λιβάδια και η απουσία οποιασδήποτε μορφής ρύπανσης αυτών, έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή κρέατος με πλούσια γευστικά χαρακτηριστικά και μεγάλη θρεπτική αξία.

Το γενετικό υλικό των εν λόγω βοοειδών αποτελείται από ζώα εγχώριων φυλών σε διάφορες διασταυρώσεις μεταξύ τους αλλά και με ξενικές φυλές, γεγονός που οδηγεί σε μεγάλη παραλλακτικότητα του φαινοτύπου των παραγώγων τους, που είναι τα μοσχάρια ελευθέρας βοσκής. Ένα ποσοστό των παραπάνω ζώων τηρούν τα κριτήρια για την ένταξή τους στις νεοαναγνωρισμένες Ελληνικές κρεοπαραγωγικές φυλές βοοειδών (κόκκινη και ξανθόχρωμη Ελληνική φυλή).

Αιτία της ανάπτυξης της συγκεκριμένης δραστηριότητας είναι κατά κύριο λόγο οι ενισχύσεις από την Ε.Ε., που ισχύουν ακόμα και σήμερα, σε συνδυασμό με την αφθονία ημιορεινών και ορεινών βοσκήσιμων εκτάσεων. Έτσι η συγκεκριμένη δραστηριότητα προσφέρει ένα ικανοποιητικό εισόδημα για τους παραγωγούς αλλά και σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη από την διατήρηση των ημιορεινών και ορεινών λιβαδιών σε καλή κατάσταση.

Πλεονεκτήματα 1. Παραγωγή σφάγιων μόσχων με πλούσια γευστικά χαρακτηριστικά κρέατος. 2. Αξιοποίηση βοσκήσιμων εκτάσεων που σε διαφορετική περίπτωση θα οδηγούνταν σε εγκατάλειψη. 3. Τρόποι παραγωγής φιλικοί προς το περιβάλλον. Η δραστηριότητα αυτή είναι εκτατικής ή ημιεκτατικής μορφής, πολλές φορές μετακινούμενη σε θερινές βοσκές. Οι σταβλικές εγκαταστάσεις, όπου υπάρχουν, είναι ελαφριού τύπου και τα ζωικά απόβλητα που παράγονται (κόπρος) είναι σε μικρές ποσότητες

Μειονεκτήματα 1. Παραγωγή σφάγιου μόσχου με μικρό βάρος που δεν προτιμάται από το εμπόριο, διότι έχει μικρή απόδοση σε κρέας, υψηλό ποσοστό οστών, μικρό ποσοστό τεμαχίων υψηλής αξίας π.χ. φιλέτο, ποντίκι, σπάλα, κιλότο, νουά. 2. Τρόπος διάρθρωσης της εμπορίας του παραγόμενου κρέατος που πολλές φορές γίνεται στα όρια της νομιμότητας με απευθείας πώληση από τους παραγωγούς στον τελικό καταναλωτή. 3. Πολλές εκμεταλλεύσεις λειτουργούν χωρίς αδειοδότηση και χωρίς βασικές υποδομές όπως υδροδότηση και ηλεκτροδότηση. 4. Έλλειψη υποδομών, ιδιαίτερα στους τόπους θερινής βοσκής, για τη συγκέντρωση, φορτοεκφόρτωση και σύλληψη των ζώων (περιφραγμένοι χώροι, ράμπες φορτοεκφόρτωσης κλπ).

Προτάσεις για την ανάπτυξη της βοοτροφίας ε. β. Ενθάρρυνση των παραγωγών για γενετική βελτίωση του ζωικού κεφαλαίου προς την κατεύθυνση της Ελληνικής κόκκινης ή ξανθόχρωμης Ελληνικής φυλής. Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί το βάρος και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων σφάγιων μόσχων, ώστε να καθίστανται πιο εμπορεύσιμα 2. Δημιουργία Ομάδων Παραγωγών (μία σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα) εκτροφής βοοειδών, που ανήκουν στην κόκκινη και στην ξανθόχρωμη Ελληνική φυλή, οι οποίες θα διατηρούν και γενεολογικά βιβλία για την κάθε φυλή και με τον τρόπο αυτό θα είναι δυνατή η αξιοποίηση επιπρόσθετων ενισχύσεων από την Ε.Ε.

3. Πιστοποίηση για την παραγωγή: α) ‘μόσχων ελευθέρας βοσκής’ (πρόκειται για σφάγια που προέρχονται από μόσχους ηλικίας 12 έως 24 μηνών και πιστοποιούνται σύμφωνα με το αντίστοιχο πρότυπο του ΟΠΕΓΕΠ) και β) μόσχων γάλακτος ελευθέρας βοσκής (πρόκειται για σφάγια που προέρχονται απο μόσχους ηλικίας μικρότερης των 12 μηνών και πιστοποιούνται σύμφωνα με το αντίστοιχο πρότυπο του ΟΠΕΓΕΠ. 4. Ενθάρρυνση των παραγωγών για την ένταξη στη βιολογική κτηνοτροφία και την παραγωγή βιολογικού κρέατος μόσχου.

5. Διευκολύνσεις για την αδειοδότηση των εκμεταλλεύσεων βοοειδών ελευθέρας βοσκής π.χ. παραχώρηση οικοπέδων για την δημιουργία μόνιμων εγκαταστάσεων, υδροδότηση, ηλεκτροδότηση κλπ. 6. Δημιουργία υποδομών, ιδιαίτερα στους τόπους θερινής βοσκής για τη συγκέντρωση, φορτοεκφόρτωση και σύλληψη των ζώων (περιφραγμένοι χώροι, ράμπες φορτοεκφόρτωσης κλπ).

Ελληνική κόκκινη φυλή Είναι μεγαλόσωμα ζώα με χρυσοκόκκινο χρώμα, κοντή κεφαλή, ευρύ μέτωπο και ευρύ ρύγχος. Εάν υπάρχουν κέρατα είναι κηρόχροα και το δέρμα των ζώων πολύ λεπτό.

Ελληνική ξανθόχρωμη φυλή Αποτέλεσμα της διασταύρωσης απορρόφησης της Ελληνικής φυλής  <<Συκιάς>> από τη Γαλλική φυλή  <<Blonde d’Aquitaine>>. Μια νέα κρεοπαραγωγός φυλή βοοειδών, προσαρμοσμένη στο περιβάλλον εκτροφής της. Το κρέας της Ξανθόχρωμης Ελληνικής φυλής είναι χρωματος ροζέ, με ωραία εμφάνιση, χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος, πολύ τρυφερό και ιδιαίτερα εύγεστο. (Ζαγορίτης)

Μελέτη ίδρυσης βοοτροφικής μονάδας ε. β. Η ίδρυση και εγκατάσταση μιας σύγχρονης βοοτροφικής εκμετάλλευσης 20 αγελάδων ελευθέρας βοσκής έχει ανάγκη έκτασης 3 στρεμμάτων για τις κτιριακές της εγκαταστάσεις με τον ανάλογο ελεύθερο χώρο, ορισμένα έργα υποδομής, τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και τον αναγκαίο μηχανολογικό εξοπλισμό.

Οι Γενικές αρχές κατασκευής των βουστασίων που ισχύουν για όλες τις εγκαταστάσεις μιας εκτροφής είναι οι παρακάτω: τα κτίρια και ο εξοπλισμός τους πρέπει να εξυπηρετούν τις φυσιολογικές ανάγκες των ζώων και να προστατεύουν την υγεία τους οι συνθήκες εργασίας να είναι άνετες η λειτουργία του βουστασίου να μην δημιουργεί προβλήματα ρύπανσης του περιβάλλοντος τα κτίρια και ο εξοπλισμός τους να είναι τα πιο κατάλληλα τόσο από τεχνολογικής όσο και από οικονομικής πλευράς.

Πίνακας λειτουργικότητας και προδιαγραφών, βάσει των γενικών κοινοτικών προτύπων και των εθνικών προδιαγραφών που ισχύουν για τα βουστάσια:

Η διαδικασία σχεδιασμού μίας κτηνοτροφικής μονάδας θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στάδια: επιλογή της τοποθεσίας σχεδιασμός των εγκαταστάσεων επιλογή του οικοπέδου αδειοδότηση της εκτροφής

Ενδεικτική Κοστολόγηση Ίδρυσης: Συνοπτική περιγραφή κτιριακών εγκαταστάσεων: Βουστάσιο 20 αγελάδων με τα παράγωγά τους: Απαιτείται στάβλος μεγέθους 150τμ. Η αξία ανά τ.μ. το 2011 ήταν περίπου 225ευρώ/τμ. Συνολική Δαπάνη:33.750€. Χώρος εξυπηρέτησης προσωπικού: Ο χώρος ανάπαυσης και προσωπικής καθαριότητας του σταβλίτη αποτελεί αναγκαιότητα, για αυτό απαιτείται χώρος συνολικού εμβαδού περίπου 25τμ. Με αξία 350 €/τμ, η συνολική δαπάνη κατασκευής φτάνει τα 8.750 €. Υπόστεγα Σανών: Για τα υπόστεγα των σανών απαιτείται χώρος 90 περίπου τμ. Η αξία κατασκευής τους ανά τμ το 2011 ήταν 110€/τμ, άρα η συνολική δαπάνη κατασκευής υποστέγου φτάνει τα 9.900 €. Περίφραξη: Απαραίτητη για την ασφάλεια και την φύλαξη των μηχανημάτων και των ζώων είναι και η κατασκευή περίφραξης περίπου 300 μέτρων. Η αξία περίφραξης ανά μέτρο είναι 19€/μ. Αρα το κόστος κατασκευής περίφραξης αγγίζει τα 5.700 ευρώ. Σηπτική Δεξαμενή, Βόθρος και κωπροσωρός: Για μία επένδυση κατασκευής σταυλικών εγκαταστάσεων αποτελεί υποχρέωση και η διαχείριση των αποβλήτων για την καλή υγιεινή των ζώων. Το κόστος κατασκευής τους είναι περίπου 6.000 – 8.000 €.

Στις παραπάνω δαπάνες δεν έχουν προβλεφθεί δαπάνες: Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (διαφέρει κατά περίπτωση σημαντικά) Κόστος Οικοδομικών αδειών (διαφέρει κατά περίπτωση σημαντικά) Γεώτρηση και ο εξοπλισμός αυτής Έξοδα σύνδεσης με κάποιον πάροχο ηλεκτρικού ρεύματος, μια και οι ανάγκες και οι προσφερόμενες λύσεις διαφοροποιούνται σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Εδώ υπάρχουν λύσεις εάν είναι υψηλό το κόστος σύνδεσης με την ΔΕΗ λόγω μεγάλης απόστασης, να γίνει μελέτης Φωτοβολταϊκής Εγκατάστασης με μπαταρίες για αυτοπαραγωγή και κάλυψη των αναγκών της εκμετάλλευσης. Δεν επιδοτείται και δεν έχει συμπεριληφθεί το κόστος αγοράς του ζωϊκού κεφαλαίου. Μηχανολογικός εξοπλισμό όπως τρακτέρ κάτω των 100 ίππων και τα παρελκόμενα τους δεν τα αναφέρουμε καθώς θεωρούνται ότι θα πρέπει να υπάρχουν για την μεταφορά σανών, τροφών και αποβλήτων.

Σε πρόγραμμα η κόκκινη και η ξανθόχρωμη φυλή των βοοειδών Η δράση 10.2.1 «Γενετικοί πόροι στην Κτηνοτροφία», του προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020,

Στόχος της δράσης είναι η διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας, η οποία αποτελεί το πλέον σημαντικό εργαλείο για την γενετική παραλλακτικότητα, που είναι βασική προϋπόθεση για την επιβίωση των ειδών, συνεισφέροντας αποφασιστικά στην αειφόρο ανάπτυξη.

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με την αναβάθμιση της παρεχόμενης τεχνικής υποστήριξης των κτηνοτρόφων σε όλες τις αγροτικές περιοχές της Χώρας, για τη διατήρηση και αξιοποίηση των εγχώριων φυλών αγροτικών ζώων, ώστε να διασφαλιστεί αφενός η βιώσιμη διαχείριση αυτών των πόρων και αφετέρου να ενισχύσει τη βιωσιμότητα των κτηνοτροφικών μονάδων, σε ένα σύγχρονο αναπτυξιακό μοντέλο πράσινης ανάπτυξης.

Η δράση συνεισφέρει στη περιοχή εστίασης 4Α «Αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών Natura 2000, και εντός των περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα, της γεωργίας υψηλής φυσικής αξίας και της κατάστασης των ευρωπαϊκών τοπίων». Η Δράση εφαρμόζεται σε όλη τη χώρα.

ΙΠΠΟΙ: Σκύρου, Πηνείας, Μεσσαρά Κρήτης, Θεσσαλίας, Πίνδου Πεδίο εφαρμογής της δράσης αποτελούν οι τοπικές – εγχώριες και προσαρμοσμένες φυλές ζώων, ως εξής: ΒΟΟΕΙΔΗ: Βραχυκερατική, Κατερίνης, Συκιάς, Εγχώριος Βούβαλος, Ασπρόμαυρη*, Ασπροκόκκινη*, Ελληνική Κόκκινη, Ελληνική Ξανθόχρωμη ΠΡΟΒΑΤΑ: Καραγκούνικη, Μυτιλήνης (Λέσβου), Σφακίων, Καρύστου, Φριζάρτα (Άρτας), Ορεινό Ηπείρου, Σερρών, Χίου, Κεφαλληνίας, Καλαρρύτικη, Πηλίου, Γλώσσας Σκοπέλου, Θράκης, Σκύρου, Κατσικά Ιωαννίνων, Σαρακατσάνικη, Άργους, Κύμης, Ζακύνθου, Φλώρινας - Πελαγονίας, Αγρινίου ΑΙΓΕΣ: Σκοπέλου ΙΠΠΟΙ: Σκύρου, Πηνείας, Μεσσαρά Κρήτης, Θεσσαλίας, Πίνδου ΧΟΙΡΟΙ: Εγχώριος χοίρος (*η ασπρόμαυρη και ασπροκόκκινη φυλή αγελάδων είναι προσαρμοσμένες ελληνικές φυλές που προέρχονται από φυλές αγελάδων Holstein)

Οι οικονομικές ενισχύσεις που χορηγούνται καθώς και οι λεπτομέρειες για την υλοποίηση της Δράσης, αναφέρονται αναλυτικά στις αριθ. 481/667036/09-06-2016 (ΦΕΚ 1994/01-07-16) και 19/3696/12-01-2017. (ΦΕΚ 193/27-01-2017) Αποφάσεις του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και αφορούν τις ακόλουθες ενέργειες: Α. Συλλογή - τήρηση στοιχείων γενεαλογίας των ζώων και καθιέρωση-διατήρηση γενεαλογικών βιβλίων και μητρώων, με ποσοστό στήριξης 100%. Β. Ατομικό έλεγχο της ποιοτικής και ποσοτικής απόδοσης των ζώων, με ποσοστό στήριξης 70%, εξαιρουμένων των δαπανών που αφορούν ελέγχους που διενεργεί ο ιδιοκτήτης.

Γ. Ενημέρωση των κτηνοτρόφων για τη διάδοση και χρήση του κατάλληλου για την κάθε περιοχή ζωικού γενετικού υλικού, με ποσοστό στήριξης 100%. Η ενημέρωση θα έχει τη μορφή θεωρητικής και πρακτικής ενημέρωσης των έμμεσα ωφελούμενων κτηνοτρόφων από την υλοποίηση της Δράσης του δικαιούχου και θα αφορά: στη διάδοση του κατάλληλου για την κάθε περιοχή ζωικού γενετικού υλικού, στη σωστή διαχείριση των ποιμνίων και αγελών, σε οργανωτικά θέματα για την εφαρμογή της Δράσης. Τα σεμινάρια ή οι ημερίδες θα πραγματοποιούνται μέχρι τρεις φορές ανά έτος και ανά δικαιούχο και μπορούν να λάβουν χώρα και στα πλαίσια Ζωοτεχνικών εκθέσεων.

Δ. Γονοτυπικό έλεγχος αιγοπροβάτων, με ποσοστό στήριξης 100%, ο οποίος γίνεται προκειμένου να εντοπισθούν τα γονίδια που θέτουν σε κίνδυνο τη διατήρηση και αξιοποίηση της φυλής και να αποκλείονται από την αναπαραγωγή, ώστε να μειωθεί η συχνότητα τους στον εκτρεφόμενο πληθυσμό.

Ειδικότερα: Για γονίδια που θέτουν σε κίνδυνο τη διατήρηση της φυλής, θα γονοτυπούνται τα αρσενικά, τα θηλυκά 1ης γαλακτικής περιόδου και τα θηλυκά με αποδόσεις που υπερβαίνουν το μέσο όρο γαλακτοπαραγωγής. Επίσης, μπορούν να γονοτυπούνται νεαρά ζώα που προορίζονται για αναπαραγωγή και προέρχονται από ετερωζύγωτους γονείς που φέρουν ανθεκτικά αλληλόμορφα σημαντικά για τη διατήρηση της φυλής. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συμμετοχή του δικαιούχου στη Ενέργεια Α της Δράσης 10.2.1. Για γονίδια που σχετίζονται με τη διατήρηση και αξιοποίηση των φυλών προβάτων, υποβάλλεται με το φάκελο υποψηφιότητας του δικαιούχου, συγκεκριμένη πρόταση ως προς τα γονίδια που θα ελεγχθούν, τον αριθμό των ζώων και τη σκοπιμότητα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συμμετοχή του δικαιούχου στις Ενέργειες Α και Β της Δράσης 10.2.1

Ύψος επιλέξιμων δαπανών ΒΟΟΕΙΔΗ Έως 40€/ζώο/έτος ΑΙΓΕΣ Έως 22€/ζώο/έτος ΠΡΟΒΑΤΑ Έως 22€/ζώο/έτος ΧΟΙΡΟΙ Έως 100€/ζώο/έτος ΙΠΠΟΕΙΔΗ Έως 200€/ζώο/έτος

https://www.e-ea.gr/2017/01/%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CF%80%CF%8C%CF%81%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CF%84%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1-%CE%B7-%CF%80%CF%81/

Βιολογική βοοτροφία

Σύστημα βιολογικής εκτροφής Η βιολογική κτηνοτροφία άρχισε να αναπτύσσεται στην Ελλάδα μετά την είσοδο σε ισχύ του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1804/99 του Συμβουλίου για τη συμπλήρωση για τα κτηνοτροφικά προϊόντα, του Κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 περί του Βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής.

Η Ελλάδα παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση µε άλλες χώρες, όσο αφορά την βιολογική κτηνοτροφία, λόγω των ευνοϊκών εδαφοκλιματικών συνθηκών, των πλούσιων φυσικών πόρων των ορεινών και ημιορεινών περιοχών και της εφαρμογής της εκτατικής κτηνοτροφίας η οποία μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε βιολογική.

Η βιολογική κτηνοτροφία είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την βιολογική γεωργία, επειδή οι διατροφικές ανάγκες των ζώων εκτός από την βόσκηση καλύπτονται και µε βιολογικές ζωοτροφές. Το σύστημα βιολογικής εκτροφής είναι το σύστημα εκτροφής µε τους πλέον απαιτητικούς και αυστηρούς όρους.

Σύµφωνα µε τους βασικότερους από αυτούς τα ζώα θα πρέπει να προέρχονται από πιστοποιηµένες βιολογικές εκτροφές και εφόσον σταβλίζονται να υπάρχει ορισµένη ελάχιστη επιφάνεια για την ανάπαυση και την άσκησή τους. Επιπλέον, επιτρέπεται η χρήση µόνο συγκεκριµένων φαρµάκων και απολυµαντικών, καθώς και η οµοιοπαθητική θεραπεία. Όσον αφορά τις ζωοτροφές επιτρέπεται η χρήση µόνο αυτών που προέρχονται από πιστοποιηµένες βιολογικές καλλιέργειες, όπου δεν έχουν χρησιµοποιηθεί ζιζανιοκτόνα, χηµικά λιπάσµατα και φυτοφάρµακα. Επίσης, κατά την περίοδο που το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες είναι υποχρεωτική η βόσκηση.

Εκτός από τις επιδοτήσεις που δίνονται γενικά για την ίδρυση και τον εκσυγχρονισµό των πιστοποιηµένων µονάδων, για τις βιολογικές εκτροφές δίνονται και επιδοτήσεις για τα ζώα που διατηρούνται στην εκµετάλλευση.

Ο κλάδος της κρεατοπαραγωγού βοοτροφίας αγελαίας µορφής έχει πολλές δυνατότητες προσαρµογής στις απαιτήσεις του βιολογικού συστήµατος.

Με τη βόσκηση των ζώων για µεγάλο χρονικό διάστηµα σε βοσκοτόπους που θα µπορούσαν εκ προοιµίου να χαρακτηρισθούν ως βιολογικοί, σε συνδυασµό µε τη δυνατότητα της χρήσης υψηλών ποσοστών συµβατικών και υπό µετατροπή ζωοτροφών τους χειµερινούς µήνες αντιµετωπίζεται ικανοποιητικά το µεγάλο πρόβληµα της διατροφής. Η υγεία των ζώων µπορεί επίσης να αντιµετωπιστεί ικανοποιητικά µε την επιλογή ανθεκτικών φυλών, µε χαµηλές πυκνότητες, µε αποφυγή επαφής των βιολογικών µε συµβατικά ζώα, µε οµοιοπαθητικές αγωγές και εν τέλει και µε περιορισµένη χρήση αλλοπαθητικών αγωγών.

Η γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία, έχοντας να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα της εξασφάλισης επάρκειας βιολογικών ζωοτροφών και της διασφάλισης της υγείας των ζώων, εκτιµάται ότι δύσκολα θα µπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Καν. 1804/99 µε τις σηµερινές συνθήκες. Η ίδρυση νέων µονάδων παραγωγής βιολογικού αγελαδινού γάλακτος συναρτήθηκε βεβαίως άµεσα και µε το πρόβληµα της ποσόστωσης.

Η βιολογική κτηνοτροφία στην Ε.Ε Η βιολογική κτηνοτροφία στην Ε.Ε άρχισε από το 1980 και µετά, κύρια στην Αγγλία, Δανία, Γερµανία και Αυστρία. Τα κυριότερα ζωικά προϊόντα που παράγονται µε βιολογικό τρόπο και διατίθενται στις αγορές της Ευρώπης είναι το βόειο κρέας, το γάλα, ορισµένα γαλακτοκοµικά προϊόντα όπως το γιαούρτι και διάφορα τυριά, τα αυγά και το κρέας των πουλερικών. Ενδεικτικά στην Γερµανία παράγονται 224 εκατοµµύρια λίτρα βιολογικού γάλακτος το χρόνο, στην Ελβετία 210, στην Αυστρία 170, στην Δανία 140 εκατοµµύρια λίτρα.

Το µερίδιο συµµετοχής (%) των βοοειδών βιολογικής εκτροφής, στο σύνολο των βιολογικά εκτρεφόµενων ζώων για το έτος 2004 ανέρχεται στο 3%. Στην Ελλάδα, σύµφωνα µε στοιχεία του Υπ.Α.Α.Τ εµφανίζεται µια ανοδική τάση του αριθµού των βιολογικά εκτρεφόµενων βοοειδών για τα έτη από 2002-2005, µε αριθµούς οι οποίοι κυµαίνονται από 7.760 βοοειδή βιολογικά εκτρεφόµενα το 2002 µέχρι 22.292το 2006. Στο διάγραµµα που ακολουθεί εµφανίζεται η διαχρονική πορεία του αριθµού των βιολογικά εκτρεφόµενων βοοειδών στην Ελλάδα.

Σύστημα βόειου - μοσχαρίσιου κρέατος ποιότητας Στο σύστηµα αυτό ισχύουν συγκεκριµένες προδιαγραφές, οι οποίες όµως είναι πολύ ελαστικότερες εκείνων της βιολογικής εκτροφής και είναι ο τρόπος εκτροφής µε τις ρεαλιστικότερες θετικές προοπτικές. Οι προδιαγραφές αυτές αφορούν τη φυλή και την προέλευση των ζώων, τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισµό της εκµετάλλευσης καθώς και τη διατροφή, το χειρισµό και την υγειονοµική παρακολούθηση των ζώων.

Επιπλέον οι προδιαγραφές επεκτείνονται στη µεταφορά των ζώων, τη σφαγή, την ποιότητα του σφαγίου, την εµπορία, τη σήµανση και τη µεταφορά του κρέατος µέχρι τον τελικό καταναλωτή. Εκτός από τα παραπάνω, συνεχώς προωθείται ο καθορισµός νέων πρότυπων συστηµάτων εκτροφής (ολοκληρωµένης διαχείρισης, ‘κρέας ορεινών περιοχών’) καθώς και η παραγωγή νέων πιστοποιηµένων προϊόντων περισσότερο ανταγωνιστικών.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΒΟΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ Καταγωγή των ζώων Η επιλογή των φυλών ή τύπων των ζώων πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη: την ικανότητα προσαρμογής των ζώων στις τοπικές συνθήκες, την ζωτικότητα τους και την αντοχή τους στις ασθένειες. Κατά προτίμηση να επιλέγονται αυτόχθονες φυλές ή τύποι ζώων, λόγω του ότι είναι ανθεκτικότερες και λιγότερο απαιτητικές. Τα βοοειδή πρέπει να προέρχονται (δηλαδή να έχουν γεννηθεί και εκτραφεί) σε βιολογικές εκμεταλλεύσεις. Σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που θα εισαχθούν τα ζώα στην μονάδα, εκτρέφονται βιολογικά.

Στην παρούσα περίπτωση μπορούν να γίνουν οι παρακάτω παρεκκλίσεις: 1) Όταν δημιουργείται για πρώτη φορά ένα κοπάδι βοοειδών και δεν υπάρχει επαρκής αριθμός ζώων που να εκτρέφονται με βιολογικό τρόπο, επιτρέπεται για τη δημιουργία της αγέλης να εισαχθούν και θηλυκά νεαρά ζώα (μοσχάρια) που προέρχονται από συμβατική εκτροφή (και να μετατραπούν σε βιολογικά), αρκεί να είναι κάτω των 6 μηνών. 2) Όταν ανανεώνεται ένα κοπάδι βοειδών, επιτρέπεται να εισαχθούν άτοκα θηλυκά (μη βιολογικής εκτροφής) σε ποσοστό μέχρι 10% των ενήλικων ετησίως. Επιτρέπεται να εισαχθούν ενήλικα αρσενικά από μη βιολογική εκμετάλλευση, υπό τον όρο ότι στην συνέχεια θα εκτρέφονται σύμφωνα με τους κανόνες του παρόντος κανονισμού. (Για τις μονάδες παραγωγής με αριθμό μικρότερο των 10 βοοειδών, η ανανέωση του πληθυσμού περιορίζεται σε 1 ζώο ετησίως).

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, είναι δυνατόν τα ποσοστά αυτά να αυξηθούν μέχρι 40% με την σύμφωνη έγκριση της «Φ» όταν: α) Πρόκειται να γίνει σημαντική αύξηση του πληθυσμού και επέκταση της μονάδας β) Αλλαγή της φυλής γ) Ανάπτυξη νέας κτηνοτροφικής δραστηριότητας δ) Απειλή εξαφάνισης φυλών

Μετατροπή αγροτεμαχίων που χρησιμοποιούνται για βιολογική κτηνοτροφία Ο κτηνοτρόφος βιολογικής εκτροφής πρέπει να διαχειρίζεται και γεωργική γη, είτε από ιδιόκτητες εκτάσεις είτε σε συνεργασία με άλλο επιχειρηματία. Όταν εντάσσεται προς μετατροπή μια κτηνοτροφική μονάδα που συμπεριλαμβάνει και φυτική παραγωγή, τότε αυτή υποχρεούται κατά προτεραιότητα να παράγει τις αναγκαίες δικές της ζωοτροφές. Η καλλιέργεια των αντίστοιχων αγρών γίνεται επίσης σύμφωνα με τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας (αμειψισπορά, χλωρολιπάνσεις, ψυχανθή, χορτολιβαδικά μίγματα, πλήρης αξιοποίηση της κοπριάς) και τηρεί τις απαιτούμενες περιόδους μετατροπής.

Μετατροπή ζωικών πληθυσμών Η περίοδος μετατροπής για τα βοοειδή γαλακτοπαραγωγής ώστε τα προϊόντα που προέρχονται από αυτά να θεωρούνται «προϊόντα βιολογικής κτηνοτροφίας» είναι 6 μήνες, ενώ για τα βοοειδή κρεοπαραγωγής είναι 12 μήνες.

Ταυτόχρονη εκτροφή και βόσκηση βιολογικών και μη βιολογικών ζωικών πληθυσμών Επιτρέπεται να εκτρέφονται ταυτόχρονα βιολογικά και μη βιολογικά ζώα, μόνο όταν ισχύουν οι εξής προϋποθέσεις: α) Τα ζώα μη βιολογικής εκτροφής εκτρέφονται σε κτίρια και αγροτεμάχια εμφανώς διαχωρισμένα από τις μονάδες βιολογικής παραγωγής. β) Τα ζώα ανήκουν σε διαφορετικό είδος (π.χ. τα βοοειδή είναι βιολογικής εκτροφής, ενώ οι χοίροι είναι συμβατικής εκτροφής) γ) Τα ζώα βιολογικής και μη βιολογικής εκτροφής δεν βόσκουν ταυτόχρονα στον ίδιο βοσκότοπο. δ) Τα ζώα βιολογικής εκτροφής επιτρέπεται να βόσκουν σε κοινοτικές γαίες υπό τον όρο ότι η γη δεν έχει υποστεί για 3 τουλάχιστον χρόνια μη επιτρεπόμενους χειρισμούς (επιτρεπόμενες εισροές: στο Παράρτημα Ι και ΙΙ του Καν.889/2008), και να αποδεικνύεται ότι διαχωρίζονταν επαρκώς η βόσκηση των “βιολογικών” από τα “μη βιολογικά” ζώα. ε) Κατά την εποχική μετακίνηση επιτρέπεται η βόσκηση σε μη βιολογικές εκτάσεις (από τον έναν βοσκότοπο στον άλλον), δεν πρέπει όμως να υπερβαίνει το 10% του συνολικού σιτηρεσίου το έτος.

Κανόνες διατροφής Γενικά λαμβάνεται υπόψη ότι η κτηνοτροφική παραγωγή αποτελεί και πρέπει να συμβάλει στο «κλείσιμο του κύκλου» της εκμετάλλευσης που εφαρμόζει βιολογική παραγωγή. Ζωοτροφές από την ίδια εκμετάλλευση ή από άλλες μονάδες βιολογικής παραγωγής Το 60% των ζωοτροφών πρέπει να είναι ιδιοπαραγόμενες ή να παράγεται σε συνεργασία με άλλα αγροκτήματα βιολογικής παραγωγής. Τα νεογέννητα μοσχάρια πρέπει να τρέφονται με μητρικό γάλα για τουλάχιστον τρεις μήνες. Το σύστημα εκτροφής πρέπει να βασίζεται στη μέγιστη δυνατή χρησιμοποίηση βοσκής ανάλογα με τους διαθέσιμους βοσκότοπους. Τουλάχιστον 60% της ξηράς ουσίας του ημερήσιου σιτηρεσίου πρέπει να είναι χονδροαλεσμένη νωπή ή αποξηραμένη ή ενσιρωμένη ζωοτροφή. Στους πρώτους τρεις μήνες της γαλακτοπαραγωγής το ποσοστό αυτό μπορεί να μειωθεί στο 50%. Απαγορεύεται η καταναγκαστική διατροφή και οι πρακτικές πάχυνσης.

Ζωοτροφές σε μετατροπή Μέχρι 30% της σύστασης των σιτηρεσίων επιτρέπεται να είναι από ζωοτροφές σε μετατροπή. Το ποσοστό μπορεί να φτάσει το 60%, αν οι ζωοτροφές είναι ιδιοπαραγόμενες. Μέχρι 20% της συνολικής μέσης ποσότητας ζωοτροφών μπορεί να προέρχεται είτε από βόσκηση, είτε από συγκομιδή μόνιμων βοσκοτόπων, είτε από αγροτεμάχια με πολυετή κτηνοτροφικά φυτά ή πρωτεϊνούχα φυτά κατά το πρώτο έτος της μετατροπής τους, τα οποία αποτελούν τμήμα της εκμετάλλευσης. Σε περίπτωση που τα ζώα τρέφονται με ζωοτροφές υπό μετατροπή και σε πρώτο έτος μετατροπής, το συνολικό ποσοστό επιτρέπεται να φτάνει το 100%του σιτηρεσίου. Οι ζωοτροφές, οι πρώτες ύλες ζωοτροφών, οι σύνθετες ζωοτροφές κα τα πρόσθετα αυτών, δεν πρέπει να προέρχονται ή να έχουν παραχθεί με χρήση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ).

Διαχείριση ζώων - Επιτρεπόμενες πρακτικές στη βιολογική βοοτροφία 1) Δεν πρέπει να εφαρμόζονται συστηματικά πρακτικές όπως κοπή των κεράτων. Ωστόσο για λόγους ασφαλείας ή όταν οι πρακτικές αυτές αποσκοπούν στη βελτίωση της υγείας ή της υγιεινής των ζώων επιτρέπονται ορισμένες από αυτές τις πρακτικές 2) Απαγορεύεται η χρήση αλλοπαθητικών ηρεμιστικών πριν και κατά τη μεταφορά και σφαγή των ζώων, καθώς και η ηλεκτρική διέγερση κατά την φόρτωση. 3) Η αναπαραγωγή θα πρέπει να βασίζεται σε φυσικές μεθόδους. Επιτρέπεται η τεχνητή σπερματέγχυση. Οι υπόλοιπες μορφές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής απαγορεύονται (ορμόνες, εμβρυομεταφορά κλπ)

5) Τα ζώα πρέπει να κινούνται ελεύθερα 5) Τα ζώα πρέπει να κινούνται ελεύθερα. Απαγορεύεται να κρατιούνται τα ζώα δεμένα. Η πρόσδεση μπορεί να επιτραπεί μόνο στην περίπτωση των μικρών εκμεταλλεύσεων, και μόνο όταν τα ζώα δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της συμπεριφοράς τους όντας σε ομάδες. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται να βόσκουν σε βοσκότοπο όταν είναι δυνατόν, ή όταν δεν είναι δυνατόν, δυο φορές τη βδομάδα να βόσκουν σε υπαίθριο χώρο. 6) Απαγορεύεται η χρήση ουσιών για την προώθηση της ανάπτυξης ή της παραγωγής καθώς και η χρήση ορμονών για έλεγχο της αναπαραγωγής 7) Πρέπει να είναι δυνατή η ταυτοποίηση των ζώων σε όλα τα στάδια παραγωγής. Τηρούνται και ενημερώνονται τα μητρώα ζώων με όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες.

Συνθήκες σταβλισμού και χώροι ελεύθερης κίνησης και στέγασης ζώων Τα ζώα πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση σε τροφή και νερό. Οι εγκαταστάσεις πρέπει να επιτρέπουν την είσοδο άφθονου και φυσικού φωτός, επαρκούς αερισμού, και προστασία από τις έντονες καιρικές συνθήκες. Επίσης να υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι για ασθενή ζώα, χώρους τοκετού και ανάπαυσης. Οι συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής να είναι επαρκείς (απομάκρυνση ούρων, κοπράνων, αχρησιμοποίητων ζωοτροφών). Η πυκνότητα των ζώων στο στάβλο και τον υπαίθριο χώρο πρέπει να εξασφαλίζει ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης. Το ελάχιστο εμβαδόν των χώρων καθορίζεται στον πίνακα στο τέλος του εντύπου. Το δάπεδο των χώρων στέγασης πρέπει να είναι ομαλό αλλά όχι ολισθηρό. Πρέπει να είναι συνεχές (τουλάχιστον το μισό εμβαδόν του), δηλαδή να μην είναι σχαρωτό. Ο χώρος τοκετού και ανάπαυσης πρέπει να καλύπτεται από άφθονο στεγνό υλικό κατάκλισης (με στρωμνή). Τα ζώα πρέπει να έχουν μόνιμη πρόσβαση σε προαύλιους χώρους και βοσκότοπο.

Εκτροφή εντός των κτιρίων επιτρέπεται μόνο κατά το τελικό στάδιο πάχυνσης των ενήλικων βοοειδών. Η χρονική διάρκεια δεν πρέπει να ξεπερνά τους τρεις μήνες ή το 1/5 της διάρκειας ζωής των ζώων. Απαγορεύεται ο σταβλισμός των μόσχων σε ατομικούς κλωβούς μετά την ηλικία της 1 βδομάδας Οι συνθήκες σταβλισμού πληρούν τις απαιτήσεις της κοινοτικής ή/και εθνικής νομοθεσίας Για τον καθαρισμό και απολύμανση σε κτίρια, εξοπλισμούς και εγκαταστάσεις επιτρέπονται μόνο τα προϊόντα του Παραρτ. VII του Καν. 889/2008. Για την καταπολέμηση των εντόμων και άλλων βλαβερών οργανισμών επιτρέπονται μόνο τα προϊόντα του Παραρτ. ΙΙ του Καν. 889/2008 (τα τρωκτικοκτόνα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο μέσα σε παγίδες).

Πρόληψη ασθενειών και κτηνιατρική αγωγή Για την πρόληψη των ασθενειών ο κτηνοτρόφος πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τα εξής: Επιλογή των κατάλληλων φυλών ή τύπων – Εφαρμογή κτηνοτροφικών μεθόδων που να ενισχύουν την αντοχή σε ασθένειες – Χρήση ζωοτροφών υψηλής ποιότητας, τακτική άσκηση και δυνατότητα πρόσβασης σε βοσκότοπους – Εξασφάλιση κατάλληλης πυκνότητας ζώων

Απαγορεύεται η προληπτική χρήση αλλοπαθητικών φαρμάκων και αντιβιοτικών Προτιμάται η χορήγηση ομοιοπαθητικών ή φυτοθεραπευτικών προϊόντων καθώς και ιχνοστοιχείων έναντι των αλλοπαθητικών συνθετικών φαρμάκων ή αντιβιοτικών. Εφόσον η χρήση των παραπάνω αποδειχθεί ανεπαρκής ή κριθεί πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την ασθένεια/βλάβη αποτελεσματικά, επιτρέπεται η χρήση φαρμάκων ή αντιβιοτικών υπό την ευθύνη κτηνιάτρου και την έγκαιρη ενημέρωση της «Φ», μέχρι τρεις επεμβάσεις ανά έτος. Σε αυτή την περίπτωση, η επέμβαση καταγράφεται (διάγνωση, δραστικήουσία, δοσολογία…) στα αρχεία του παραγωγού. Η περίοδος αναμονής μεταξύ της τελευταίας χορήγησης συνθετικών φαρμάκων σε ένα ζώο, και της παραγωγής βιολογικών προϊόντων από αυτό, πρέπει να είναι διπλάσια από αυτή που ορίζει ο νόμος (αν η περίοδος δεν προσδιορίζεται, πρέπει να είναι τουλάχιστον 48 ώρες.) Επιτρέπονται οι εμβολιασμοί και οι αντιπαρασιτικές αγωγές που είναι υποχρεωτικές βάσει της Εθνικής ή Κοινοτικής Νομοθεσίας.

Διαχείριση κτηνοτροφικών αποβλήτων (κοπριές, αχυροστρωμνές) Η λογική διαχείριση των κοπριών και αποβλήτων είναι κανόνας για την επίτευξη ενός γόνιμου και ζωντανού εδάφους όπως και την προστασία του περιβάλλοντος (υπόγειων υδάτων). Η αποτελεσματική χρήση των αποβλήτων γίνεται βασίζεται στις παρακάτω αρχές: Η ποσότητα της κόπρου που διασπείρεται στην εκμετάλλευση δεν μπορεί να ξεπερνά τα 17kg/στρ χρησιμοποιούμενης έκτασης κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τον κανονισμό στο ένα εκτάριο (10 στρέμματα) ο μέγιστος αριθμός κοπριάς δεν πρέπει να υπερβαίνει αυτή που παράγουν: 5 Μόσχοι προς πάχυνση, 5 Βοοειδή ηλικίας κάτω του ενός έτους, 3,3 Αρσενικά βοοειδή ηλικίας ενός έως δύο ετών, 3,3 Θηλυκά βοοειδή ηλικίας ενός έως δύο ετών, 2 Αγελάδες γαλακτοπαραγωγής και 2,5 Άλλες αγελάδες.

2) Οι εκμεταλλεύσεις βιολογικής παραγωγής, όταν έχουν έλλειμμα ή πλεόνασμα σε κοπριές, μπορούν να συνεργάζονται με άλλες εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις για την συμπλήρωση του ελλείμματος που έχουν ή τη διάθεση πλεονάζουσας κόπρου που προέρχεται από βιολογική παραγωγή. 3) Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης των αποβλήτων να έχουν αρκετή χωρητικότητα ώστε να μην υπάρχει περίπτωση υπερχείλισης ή διαρροής προς το έδαφος. 4) Η διαχείριση των λυμάτων πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις ορθές πρακτικές που ορίζονται από τη νομοθεσία.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Επιτρεπόμενα προϊόντα για τον καθαρισμό και τηναπολύμανση κτιρίων και εγκαταστάσεων ζωικής παραγωγής 1) Νερό και ατμός 2) Σαπούνι καλίου και νατρίου 3) Γάλα ασβέστου 4) Άσβεστος 5) Άνυδρη άσβεστος 6) Υποχλωριώδες νάτριο (π.χ. ως υγρό λευκαντικό) 7) Καυστική σόδα και ποτάσα 8) Υπεροξείδιο του υδρογόνου 9) Αιθέρια έλαια φυτών 10) Κιτρικό, υπεροξεικό, μυρμηγκικό, γαλακτικό, οξαλικό και οξικό οξύ 11) Αλκοόλη 12) Φορμαλδεΰδη 13) Ανθρακικό νάτριο 14) Προϊόντα καθαρισμού και απολύμανσης των θηλών και των συσκευών άλμεξης

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΝΌΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΒΟΟΕΙΔΗ: Πρώτο στάδιο. Μελέτη των κανονισμών 2092/91 και1804/99. Δεύτερο στάδιο. Επικοινωνία με τον Οργανισμό IRIS και ένταξη στο σύστημα ελέγχου που θα δώσει στον κτηνοτρόφο τη δυνατότητα να έχει πιστοποιητικό. Τρίτο στάδιο. Τήρηση των προδιαγραφών βιολογικής κτηνοτροφίας Τέταρτο στάδιο. Περίοδος μετατροπής. Η εκμετάλλευση των βοοειδών σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής κτηνοτροφίας ουσιαστικά ξεκινά αμέσως μετά την υπογραφή σύμβασης με τον οργανισμό.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΠΟΥ ΑΣΚΕΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΒΟΟΕΙΔΗ Να γνωρίζει και να εφαρμόζει την ισχύουσα νομοθεσία. Να κρατάει τιμολόγια η αποδείξεις κάθε εισερχόμενο και εξερχόμενο στην εκμετάλλευση του προϊόν (είδος, ποσότητα , σύσταση, προέλευση). Να ζητά πιστοποιητικό Συμμόρφωσης και Ποσότητας για κάθε προϊόν που αγοράζει (εφόδια, τροφές κ.ά). Να καταγράφει τις εργασίες τις επεμβάσεις τις θεραπευτικές αγωγές σε ημερολόγιο που θα του δοθεί από τον IRIS Να ενημερώνει για κάθε αύξηση ή μείωση της μονάδας του τον IRIS. Να εφαρμόζει «Σχέδιο Εκμετάλλευσης» που εκπονεί ο φορέας. Να εγγυάται την ελεύθερη & ανεμπόδιστη πρόσβαση των ελεγκτικών οργάνων IRIS σε τακτικό ή έκτακτο έλεγχο. Να χρησιμοποιεί νόμιμα το Πιστοποιητικό Σήμα, Ταυτότητες,Ιδιότητα, κ.ά. Τέλος δεσμεύεται να αποδεχθεί την επιβολήτων κυρώσεων του καν. 2092/91 (άρθρο9 και10).

Ο κλάδος της κρεατοπαραγωγού βοοτροφίας αγελαίας µορφής έχει πολλές δυνατότητες προσαρµογής στις απαιτήσεις του βιολογικού συστήµατος. Με τη βόσκηση των ζώων για µεγάλο χρονικό διάστηµα σε βοσκοτόπους που θα µπορούσαν εκ προοιµίου να χαρακτηρισθούν ως βιολογικοί, σε συνδυασµό µε τη δυνατότητα της χρήσης υψηλών ποσοστών συµβατικών και υπό µετατροπή ζωοτροφών τους χειµερινούς µήνες αντιµετωπίζεται ικανοποιητικά το µεγάλο πρόβληµα της διατροφής. Η υγεία των ζώων µπορεί επίσης να αντιµετωπιστεί ικανοποιητικά µε την επιλογή ανθεκτικών φυλών, µε χαµηλές πυκνότητες, µε αποφυγή επαφής των βιολογικών µε συµβατικά ζώα, µε οµοιοπαθητικές αγωγές και εν τέλει και µε περιορισµένη χρήση αλλοπαθητικών αγωγών.

Η γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία, έχοντας να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα της εξασφάλισης επάρκειας βιολογικών ζωοτροφών και της διασφάλισης της υγείας των ζώων, εκτιµάται ότι δύσκολα θα µπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Καν. 1804/99 µε τις σηµερινές συνθήκες.

Εκτατική Εκτροφή Το ελληνικό βόειο κρέας προέρχεται κυρίως από εκτατικής μορφής εκμεταλλεύσεις. Η εκτατική εκτροφή είναι το σύστημα εκείνο κατά το οποίο τα ζώα εκτρέφονται το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής τους υπό φυσικές συνθήκες, προστατευόμενα - κατά τους χειμερινούς κυρίως μήνες - από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες σε πρόχειρες συνήθως εγκαταστάσεις. Η διατροφή τους στηρίζεται κυρίως στους βοσκοτόπους, καθώς τα ζώα το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου βοσκούν σε φυσικούς βοσκοτόπους, οι οποίοι στη χώρα μας διαθέτουν πλούσια χλωρίδα αποτελούμενη από περίπου 6.000 είδη φυτών αυτοφυούς βλάστησης - τα περισσότερα από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.

Ανάλογα με το υψόμετρο στο οποίο βρίσκοντας οι φυσικοί βοσκότοποι διακρίνονται σε: α) ορεινούς (> 600 μ.) και β) ημιορεινούς (<600 μ.). Στους ορεινούς βοσκοτόπους η περίοδος της βλάστησης ξεκινά την άνοιξη και τελειώνει με την πρώτη χιονόπτωση. Η βοσκοϊκανότητά τους εξαρτάται κυρίως από τη χλωρίδα, τη βοσκοφόρτωση και τη βροχόπτωση κατά τη θερινή διάρκεια. Στους ημιορεινούς βοσκοτόπους υπάρχει βοσκή συνήθως την άνοιξη και το φθινόπωρο. Στη διάρκεια του καλοκαιριού η βλάστηση περιορίζεται σημαντικά.

Το γενετικό υλικό που εκτρέφεται εκτατικά χαρακτηρίζεται από υψηλή αντοχή στις αντίξοες καιρικές συνθήκες και ικανότητα μετακίνησης σε μεγάλες αποστάσεις και σε ενίοτε δύσβατες περιοχές. Επιπλέον είναι εξαιρετικά λιτοδίαιτο με μεγάλη αντοχή στις ασθένειες και τα παράσιτα, καθώς η συνεχής άσκηση ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι αγελάδες που εκτρέφονται με το σύστημα αυτό - περίπου 140 Οι αγελάδες που εκτρέφονται με το σύστημα αυτό - περίπου 140.000 στη χώρα μας - διατηρούνται μαζί με τα μοσχάρια τους ελεύθερα στις βοσκές κατά το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου και προφυλάσσονται κυρίως το χειμώνα κάτω από υπόστεγα. Η διατροφή τους στηρίζεται κατά κύριο λόγο στη βόσκηση με χορήγηση συμπληρωματικών χονδροειδών ζωοτροφών (κυρίως άχυρο) και συμπυκνωμένων (συνήθως καλαμπόκι με πίτυρα, βαμβακόσπορο ή μίγματα). Πολλές φορές τα μοσχάρια κατά τους τρεις με τέσσερις τελευταίους μήνες της ζωής τους εκτρέφονται εντατικά για να αυξήσουν το βάρος τους και να βελτιώσουν την ποιότητα του σφάγιου.

Με το εκτατικό σύστημα ή τις διάφορες παραλλαγές του (ημιεκτατικό, ποιμενικό, νομαδικό, αγελαίο κ.τ.λ.) εκτρέφεται στην Ελλάδα το 40 % των αγελάδων κρεοπαραγωγής με τα παράγωγά τους. Το εκτατικό σύστημα χαρακτηρίζεται από χαμηλές αποδόσεις. Ωστόσο τα προϊόντα που παράγει (κρέας, γάλα) διακρίνονται για τη γευστικότητά τους.

Στην Ελλάδα έχουμε 140.000 βοοειδή κρεοπαραγωγής διασταυρωμένα και ελευθέρας βοσκής, ενώ καθαρόαιμα έχουνε μείνει περίπου 1.500 από τη βραχυκερατική φυλή (από τα 700.000 που υπήρχαν μέχρι τη δεκαετία του 1960) και 180 ζώα από την ελληνική στεπική φυλή τύπος Κατερίνης (από τις 200.000 που υπήρχαν μέχρι τη δεκαετία του '60). Από τις άλλες ελληνικές φυλές η ελληνική στεπική φυλή τύπος Συκιάς εξαφανίζεται γιατί δεν υπάρχουν αρσενικά, ενώ η Κέας και η Τήνου χάθηκαν ήδη.

Τα ζώα που προορίζονται για πάχυνση προέρχονται κυρίως από μικρές αγέλες θηλαζουσών αγελάδων - ακαθόριστης γονοτυπικής σύνθεσης - οι οποίες εκτρέφονται σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές και παράγουν μόσχους μιγάδες κρεοπαραγωγών φυλών. Πέρα από τους μόσχους αυτούς, παχύνονται και μόσχοι που εισάγονται από άλλες χώρες και ανήκουν κυρίως στις φυλές Σαρολέ (Charolaise), Λιμουζίν (Limousine) και ΣιμεντάΛ (Simmental). Οι εισαγόμενοι μόσχοι είναι δύο τύπων: α) ζώα ηλικίας 7-15 ημερών, τα οποία μετά από σύντομο διάστημα τεχνητής γαλουχίας οδηγούνται προς πάχυνση και β) ζώα ηλικίας 3-15 μηνών.

Ελληνική Βραχυκερατική Φυλή Η Βραχυκερατική αποτελεί τη μοναδική εγχώρια φυλή που δεν κινδυνεύει άμεσα από εξαφάνιση, καθώς ένας μικρός καθαρόαιμος πληθυσμός συνεχίζει να εκτρέφεται στα ορεινά διαμερίσματα της χώρας. Τα άτομα της φυλής είναι μικρόσωμα με μικρό μέγεθος κεφαλιού. Το ύψος ακρωμίου των ενηλίκων ζώων είναι 100 - 110 εκατοστά, ενώ το ζωντανό βάρος είναι 180 - 250 κιλά ανάλογα με το φύλο και τις συνθήκες εκτροφής τους. Ο χρωματισμός του τριχώματος ποικίλλει από ξανθός, αργυρόφαιος, καστανός μέχρι μαύρος με σκοτεινότερες αποχρώσεις γύρω από τα μάτια, στον τράχηλο, στις ωμοπλάτες, στις πλευρές, στους μηρούς, στην μπροστινή επιφάνεια των άκρων και στο θύσανο της ουράς.

Τα ζώα της φυλής από πλευράς γενικής εμφάνισης και διάπλασης χαρακτηρίζονται ως αβελτίωτα. Η γαλακτοπαραγωγή είναι καλή σε σχέση με το ζωντανό τους βάρος και φτάνει τα 400 - 500 κιλά το χρόνο με περιεκτικότητα λίπους περίπου 4.5 %. Σε ορισμένες περιπτώσεις καλής διατήρησης και διατροφής, η γαλακτοπαραγωγή υπερβαίνει τα 1000 κιλά το χρόνο. Η κρεοπαραγωγή τους είναι σχετικά μικρή, καθώς η απόδοση σε καθαρό κρέας είναι περίπου 43 % του ζωντανού βάρους. Αν και έχουν μικρή απόδοση, τα ζώα της Βραχυκερατικής είναι σημαντικά για την κτηνοτροφία, καθώς είναι ανθεκτικά σε ασθένειες, λιτοδίαιτα και είναι προσαρμοσμένα σε εκτατικές συνθήκες εκτροφής για την εκμετάλλευση ανώμαλων βοσκοτόπων και φτωχών περιοχών.

Φυλή Charolaise - Κρεοπαραγιυγικός τύπος Η φυλή Charolaise - αναπτυγμένη στην περιοχή Charolles της Γαλλίας εδώ και αιώνες - αποτελεί την πλέον γνωστή ευρωπαϊκή κρεοπαραγωγό φυλή και έχει διαδοθεί σε όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Σε αμιγή αναπαραγωγή εκτρέφεται κυρίως στη Γαλλία και σε περιορισμένο αριθμό σε διάφορες χώρες του κόσμου όπου υπάρχουν πλούσιες πεδινές βοσκές. Η Charolaise χρησιμοποιείται για διασταύρωση με γαλακτοπαραγωγικές ή άλλες κρεοπαραγωγές φυλές παράγοντας μοσχάρια για πάχυνση - αν και σε ορισμένες φυλές παρουσιάστηκαν φαινόμενα δυστοκίας.

Τα ζώα της φυλής είναι μεγαλόσωμα και έχουν λευκοκίτρινο χρώμα με ύψος ακρωμίου αγελάδων 1.35 - 1.50 μέτρα, ζωντανό βάρος αγελάδων 750 - 900 κιλά και ταύρων 1000 - 1400 κιλά. Ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης των μοσχαριών ηλικίας 6 έως 12 μηνών είναι 1500 ± 50 γραμμάρια ημερησίως. Η απόδοση σε σφάγιο των παχυνθέντων μοσχαριών κυμαίνεται από 66 έως 70 %, Η ποιότητα του κρέατος είναι άριστη, το χρώμα του ανοικτό και οι ίνες του λεπτοφυείς. Παρατηρείται εξαιρετική μυϊκή ανάπτυξη και περιορισμένη εναπόθεση εξωτερικού και εσωτερικού λίπους.

Φυλή Limousine - Κρεοπαραγωγικός τύπος Ο ρυθμός ανάπτυξης των μοσχαριών ηλικίας 6-12 μηνών είναι 1300 - 1400 γραμμάρια ημερησίως. Ο χρωματισμός του τριχώματος είναι ομοιόμορφος με ανοιχτόχρωμους δακτυλίους γύρω από τα μάτια και το ακρορρίνιο. Η απόδοση σε σφάγιο των παχυνθέντων μοσχαριών μπορεί να φτάσει το 70 % του ζωντανού τους βάρους.

Φυλή Schwyz ή Brown Swiss - Τύπος μικτών αποδόσεων Η Schwyz είναι φυλή ορεινών και ημιορεινών περιοχών και διακρίνεται σε δύο τύπους, τον ευρωπαϊκό και τον αμερικάνικο. Ο χαρακτηριστικότερος και πιο μεγαλόσωμος ευρωπαϊκός αντιπρόσωπος είναι η ελβετική Φαιά των Αλπεων, που έλαβε την ονομασία Schwyz από το ομώνυμο ελβετικό καντόνι. Η Φαιά των Η.Π.Α. (Brown Swiss) κατάγεται από την Ελβετία και διαμορφώθηκε σε τύπο μεγαλύτερου μεγέθους και μεγαλύτερης γαλακτοπαραγωγής από τους ευρωπαϊκούς.

Το ζωντανό βάρος των αγελάδων κυμαίνεται από 400 έως 600 κιλά ανάλογα με τον τύπο εκτροφής. Το σύνηθες χρώμα της φυλής είναι το κανονικό φαιό (σταχτί) με διάφορες αποχρώσεις, ανοικτό φαιό, ερυθρόφαιο, σκούρο φαιό, κιτρινόλευκο, αργυρόλευκο κ,τ,λ. Το χρώμα των ταύρων είναι πάντα βαθύτερο, ενώ η ύπαρξη λευκών κηλίδων θεωρείται ελάττωμα. Το ύψος ακρωμίου των αγελάδων κυμαίνεται από 119 εως 135 εκατοστά.

Η Schwyz είναι φυλή διπλού σκοπού ή μεικτών αποδόσεων (γάλα - κρέας) Θα πρέπει να αναφέρουμε πως τα εγχώρια βελτιωμένα βοοειδή έχουν προέλθει από τη διασταύρωση εγχώριων αβελτίωτων ατόμων με ξένες φυλές και κυρίως με τη Schwyz. Τα εγχώρια ζώα τύπου Schwyz παρουσιάζουν μεγάλη ανομοιομορφία όσον αφορά στα μορφολογικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά τους.

Φυλή Simmental - Τύπος μικτών αποδόσεων Στην Ελλάδα έχουν εισαχθεί ταύροι για παραγωγή μοσχαριών με πολύ κρέας. Η φυλή είναι μεγαλόσωμη - οι αγελάδες ζυγίζουν 650 - 750 κιλά και οι ταύροι 1100 - 1200 κιλά - με μέση γαλακτοπαραγωγή 3500 κιλά. Η κρεοπαραγωγική απόδοση των μόσχων της φυλής είναι εφάμιλλη των καθαρά κρεοπαραγωγικών φυλών, αλλά υστερεί σε ποιότητα κρέατος. Ο τυπικός χρωματισμός της φυλής είναι ερυθρός με λευκό κεφάλι Ωστόσο έχουν δημιουργηθεί υποφυλές με άλλο χρωματικό τύπο.

Γενικές Αρχές του Σταβλισμου Οι σταβλικές εγκαταστάσεις είναι oι χώροι όπου διαμένουν και προστατεύονται τα ζώα κυρίως από τις καιρικές συνθήκες. Οι κρεοπαραγωγικές αγελάδες είναι πιο ανθεκτικές σε σύγκριση με τις γαλακτοπαραγωγικές με συνέπεια ανάλογα με την εποχή να εφαρμόζονται δύο διαφορετικά συστήματα διαμονής όσον αφορά στους μόσχους που προορίζονται για πάχυνση αλλά και στο υπόλοιπο κοπάδι (θηλάζουσες αγελάδες και ταύροι αναπαραγωγής).

Στη βιολογική κτηνοτροφία οι σταβλικές εγκαταστάσεις - σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 1804/99 (Παράρτημα I, Μέρος β', παρ. 8.2.1) - δεν είναι απαραίτητες σε περιοχές όπου οι συνθήκες για τη συνεχή διαβίωση των ζώων στο ύπαιθρο είναι κατάλληλες. Η ρύθμιση αυτή δίνει στη χώρα μας ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των βορείων κυρίως χωρών, όπου απαιτείται κατά κανόνα η κατασκευή «βαριών» σταβλικών εγκαταστάσεων για την προστασία των ζώων από το βαρύ χειμώνα. Σε περιοχές όπως η Πελοπόννησος ή η Κρήτη απλά στέγαστρα με κατάλληλη διαρρύθμιση μπορούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των ζώων και ταυτόχρονα να είναι συμβατά με τον Κανονισμό.

Οι βασικές αρχές του σταβλισμού, που ισχύουν για τα συμβατικά ζώα, ισχύουν πολύ περισσότερο και για τα βιολογικώς εκτρεφόμενα. Πολύ σημαντικοί παράγοντες για την καλή διαβίωση, τη διαφύλαξη της υγείας των ζώων (αποφυγή τραυματισμών και εκδήλωσης ασθενειών) και κατά συνέπεια τη μέγιστη απόδοση παραγωγής των σφάγιων θεωρούνται: ο καλός αερισμός η προστασία από τους ανέμους η προστασία από το κρύο ο φυσικός φωτισμός ο ευχερής καθαρισμός των εγκαταστάσεων

Κατά τη σχεδίαση των σταβλικών εγκαταστάσεων πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κυρίως η πυκνότητα των ζώων που προβλέπεται από τις κανονιστικές διατάξεις, τόσο για τους χώρους διαμονής των ζώων (στάβλους) όσο και για τους χώρους άσκησης (προαύλιο).

Η απολύμανση των κτιρίων, του εξοπλισμού, των εργαλείων, των σκευών κ,τ,λ. πρέπει να γίνεται τακτικά για την αποφυγή της ανάπτυξης μικροοργανισμών, που μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνες ασθένειες. Οι χώροι ανάπαυσης των ζώων και οι ειδικοί χώροι (π.χ. κελιά τοκετού) πρέπει να διατηρούνται πάντοτε καθαροί και κατά το δυνατόν στεγνοί με προσθήκη ή ανανέωση της στρωμνής. Τα ανοίγματα αερισμού πρέπει να είναι σε τέτοια θέση, ώστε να μην επιτρέπουν στα ψυχρά ρεύματα να προσπίπτουν απευθείας στα ζώα και τα ανοίγματα εισόδου - εξόδου να βρίσκονται κανονικά κατανεμημένα για τη διευκόλυνση της κίνησης των ζώων.

Όλα τα ζώα πρέπει να έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε ανοιχτούς χώρους, οι οποίοι μπορεί να είναι βοσκότοποι, χώροι άσκησης ή ελεύθερης κίνησης - όποτε οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Οι χώροι άσκησης ή ελεύθερης κίνησης (προαύλια) πρέπει να έχουν στέγαστρα για την προστασία των ζώων από τη βροχή. Τα παχυνόμενα μοσχάρια μπορούν να ακολουθούν τη διαδικασία της πάχυνσης σε κλειστούς στάβλους - χωρίς έξοδο σε προαύλια ή βοσκή - κατά το τελικό στάδιο αυτής και μόνο για χρονικό διάστημα που δεν ξεπερνά το 1/5 της ζωής τους. Το διάστημα όμως αυτό σε καμία περίπτωση δε μπορεί να υπερβαίνει τους 3 μήνες.

Τα δάπεδα των χώρων διαμονής και των διαδρόμων κυκλοφορίας στους στάβλους, ειδικά των μεγάλων ζώων, πρέπει να κατασκευάζονται από αντιολισθηρό υλικό και να είναι συμπαγή (όχι σχαρωτά) τουλάχιστον κατά το ήμισυ. Κατά το σχεδίασμά των εγκαταστάσεων στο βουστάσιο λαμβάνουμε υπόψη τη σχετική οδηγία για το «ευ ζην» των ζώων (οδηγία 91/629/ΕΟΚ για τους μόσχους). Η διατήρηση των νεαρών μόσχων σε ατομικά κελιά πέραν της πρώτης εβδομάδας της ζωής τους απαγορεύεται

Για την κατασκευή των σταβλικών εγκαταστάσεων πρέπει ακόμη να λάβουμε υπόψη: να είναι σε σημείο εύκολα προσβάσιμο σε φορτηγό όχημα, ώστε να εξυπηρετούνται οι μεταφορικές ανάγκες της μονάδας να είναι εξασφαλισμένη επαρκής παροχή νερού να υπάρχει η δυνατότητα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος να είναι σε ανατολική περιοχή, ώστε το χειμώνα να έχει μεγαλύτερη διάρκεια ηλιοφάνειας να βρίσκεται σε περιοχή που προστατεύεται από τους ψυχρούς βόρειους ανέμους να βρίσκεται σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο να κατασκευαστεί με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος

Λουκάς Καρκάνας Μεταπτυχιακή Διατριβή