Λήψη Απόφασης

Λήψη Αποφάσεων και Λογική Σκέψη Ζητήματα που θα συζητηθούν - Χρήση στρατηγικών και Λήψη αποφάσεων - Παραγωγική Σκέψη: Παράγοντες που την επηρεάζουν - Επαγωγική Σκέψη: Αιτιώδη και άλλα συμπεράσματα - Εναλλακτικές προσεγγίσεις στη μελέτη της λογικής σκέψης

Λήψη αποφάσεων - Στρατηγικές Διάκριση μεταξύ διανοητικής ικανότητας και διανοητικής απόδοσης Κλασσική θεωρία (οικονομικά/φιλοσοφικά μοντέλα: ορθολογισμός) - αξιολόγηση των διαφορών των συνεπειών των επιλογών - μεγιστοποίηση του αναμενόμενου οφέλους - αξιολόγηση των πιθανοτήτων Υποκειμενικοί παράγοντες (μη ορθολογική σκέψη) - προσωπική ικανοποίηση - αποκλεισμός μέσω επιλεγμένων χαρακτηριστικών - ευρετικές και μεροληπτικές κρίσεις

Παραδείγματα ευρετικών ● αντιπροσωπευτικότητα ● διαθεσιμότητα ● προσαρμογή στη βασική εκτίμηση ● επίδραση του πλαισίου ● απατηλή συσχέτιση ● υπεραυτοπεποίθηση ● πλάνη του αποσβημένου κόστους ● πλάνη των προσφερόμενων ευκαιριών ● προκατάληψη της εκ των υστέρων γνώσης κ.ά.

Κρίσεις και λήψη αποφάσεων (αξιολόγηση και επιλογή μεταξύ των προσφερόμενων εναλλακτικών ευκαιριών) Λογική Σκέψη (εξαγωγή συμπερασμάτων με βάση αρχές η εμπειρικά δεδομένα) Παραγωγική σκέψη Επαγωγική σκέψη Από γενικές αρχές προς ένα Από την παρατήρηση συγκεκριμένων ορθολογικό (λογικά βέβαιο) συμπέρασμα γεγονότων προς ένα υποθετικό συμπέρασμα

Παραγωγική σκέψη (από το όλον στο μέρος) ● Παραγωγή λογικών προτάσεων (ισχυρισμών) ● Σύνδεση των λογικών προτάσεων προκειμένου να εξαχθούν λογικά συμπεράσματα ● Εξαρτημένη λογική σκέψη: “Εάν…τότε” Η πρόταση με μορφή «εάν..τότε» είναι μια εξαρτημένη πρόταση που δηλώνει ότι αν προηγείται η συνθήκη p (προϋπόθεση) τότε θα έπεται το γεγονός q (συνέπεια)

Παραγωγικά έγκυρα συμπεράσματα και Παραγωγικές πλάνες Παραδείγματα παραγωγικής πλάνης: Εάν αγοράσετε αυτό το βιβλίο, σας κάνουμε 5 ευρώ έκπτωση Συμπέρασμα: Εάν δεν αγοράσουμε αυτό το βιβλίο δεν θα έχουμε 5 ευρώ έκπτωση (διάψευση της προϋπόθεσης) Έκαναν σε κάποιον 5 ευρώ έκπτωση Συμπέρασμα: Έχει αγοράσει αυτό το βιβλίο (επιβεβαίωση της συνέπειας)

το έργο επιλογής του Wason Παρουσιάζονται τέσσερις κάρτες. Κάθε κάρτα έχει ένα γράμμα τυπωμένο στη μία πλευρά της και έναν αριθμό στην άλλη. Το έργο είναι να εντοπίσουμε ποιες κάρτες πρέπει να ανασηκώσουμε για να ελέγξουμε αν ισχύει ο κανόνας: “Αν υπάρχει σύμφωνο στη μία πλευρά, τότε υπάρχει ζυγός αριθμός στην άλλη πλευρά της κάρτας”

Η σωστή απάντηση είναι να επιλεχτεί η κάρτα με το Σ (για να διαπιστωθεί αν φέρει ζυγό αριθμό) - επιχείρημα modus ponens Και η κάρτα με το 3 (για να διαπιστωθεί αν φέρει ένα φωνήεν) – επιχείρημα modus tollens Σ 3 Α 2

Κατηγορικοί συλλογισμοί ● Πραγματολογική λογική σκέψη: τι είναι «λογικά» αληθές Σε πραγματικές καταστάσεις οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν τόσο τους κανόνες της τυπικής παραγωγικής λογικής αλλά τα σχήματα πραγματολογικής λογικής σκέψης (νοητικές δομές με κανόνες που αφορούν σε συγκεκριμένα είδη σκοπών όπως η έγκριση, ο καταναγκασμός, η αιτιότητα) ● Συλλογιστική λογική σκέψη (παραγωγικά επιχειρήματα Υποθετική πρόταση Α, Υποθετική πρόταση Β, Συμπέρασμα) Γραμμικοί συλλογισμοί Εσύ είσαι πιο έξυπνος από τον καλύτερό σου φίλο Ο καλύτερός σου φίλος είναι πιο έξυπνος από το συγκάτοικό σου Ποιος είναι ο πιο έξυπνος από όλους; Κατηγορικοί συλλογισμοί Όλοι οι γνωστικοί ψυχολόγοι είναι πιανίστες Όλοι οι πιανίστες είναι αθλητές Άρα, όλοι οι γνωστικοί ψυχολόγοι είναι αθλητές Νοητικά μοντέλα Εσωτερικές αναλογικές αναπαραστάσεις, συχνά αδαείς και μη έγκυρες

Παράγοντες που παρακωλύουν την παραγωγική σκέψη: οι ευρετικές (σφάλματα υπεργενίκευσης, μεροληπτικές κρίσεις, κ.ά.) Παράγοντες που διευκολύνουν την παραγωγική σκέψη: η εξάσκηση (όταν αφορά στη χρήση σχημάτων πραγματολογικής λογικής σκέψης παρά στη χρήση αφηρημένων λογικών αρχών)

Επαγωγική σκέψη (από το μέρος στο όλον) Αποτελεί τη βάση της εμπειρικής μεθόδου (παρατήρηση), τα συμπεράσματα δεν είναι αποδείξιμα, περιλαμβάνει λογικά άλματα. Αιτιώδη συμπεράσματα (επιβεβαίωση ή απόρριψη μέσω της χρήσης των διαθέσιμων πληροφοριών) Σφάλματα: ● αρχή του μεγάλου δείγματος (περισσότερες παρατηρήσεις κάνουν το συμπέρασμα πιο «σίγουρο») ● μεροληπτική αυτοεπιβεβαίωση ● απατηλές συσχετίσεις ● συσχέτιση vs αιτιότητα ● πολλαπλές αιτίες ενός φαινομένου ● συμμεταβολή

Κατηγορικά συμπεράσματα (πρόσθεση επιπλέον περιπτώσεων σε ένα πρότυπο-κατηγορία) Επεξεργασία «από κάτω προς τα πάνω» = από τις αισθητηριακές πληροφορίες στη δημιουργία ενός πρωτοτύπου Επεξεργασία «από πάνω προς τα κάτω» = επιλεκτική αναζήτηση σταθερών χαρακτηριστικών, επιλεκτικός συνδυασμός εννοιών και κατηγοριών Αναλογικά συμπεράσματα (προβλήματα αναλογιών: το α είναι για το β ό,τι το γ για το δ) Εντοπισμός της σχέσης μεταξύ των στοιχείων ενός ζεύγους και εφαρμογή αυτής της σχέσης σε ένα άλλο ζεύγος στοιχείων.

Εναλλακτική προσέγγιση στη μελέτη της λογικής σκέψης Εναλλακτική προσέγγιση στη μελέτη της λογικής σκέψης Δύο διακριτά, συμπληρωματικά λογικά συστήματα: (αντιστοιχούν στη δομή του συνδετικού μοντέλου) Συσχετιστικό σύστημα (associative system): οι νοητικές διαδικασίες γίνονται με βάση τις παρατηρούμενες ομοιότητες και τη χρονική γειτνίαση των γεγονότων (ταχείες αντιδράσεις στην αναγνώριση γενικών τάσεων). Αντιστοιχεί στην ενεργοποίηση/αναστολή των διαδικασιών. Κανονιστικό σύστημα (rule based system): Χειρισμοί με βάση τη σχέση μεταξύ συμβόλων (εμπρόθετες, προσεκτικές διαδικασίες για την εξαγωγή συμπερασμάτων). Αντιστοιχεί στα συστήματα κανόνων παραγωγής.

Νοημοσύνη Νοημοσύνη

Ανθρώπινη και Τεχνητή Νοημοσύνη Ζητήματα που θα συζητηθούν ● Μέτρηση της ανθρώπινης νοημοσύνης: Ποιο θέμα τίθεται; ● Προσεγγίσεις Θεωριών Επεξεργασίας Πληροφοριών για την ανθρώπινη νοημοσύνη ● Εναλλακτικές προσεγγίσεις στη μελέτη της ανθρώπινης νοημοσύνης ● Προσομοιώσεις της ανθρώπινης νοημοσύνης μέσω Η/Υ ● Τεχνικές βελτίωσης της ανθρώπινης νοημοσύνης

Ο ορισμός της νοημοσύνης περιλαμβάνει (α) την ικανότητα του ατόμου να μαθαίνει από τις εμπειρίες του (β) τη ικανότητα του ατόμου να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του + Την ικανότητα να κατανοεί και να ελέγχει τις ίδιες του τις νοητικές διαδικασίες Στο ιδιαίτερο κοινωνικό-πολιτισμικό του περιβάλλον Νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να μαθαίνει από τις εμπειρίες του, χρησιμοποιώντας μεταγνωστικές διαδικασίες για την αύξηση της μάθησης και η ικανότητά του να προσαρμόζεται στο ιδιαίτερο κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον του ΕΡΩΤΗΜΑ: η νοημοσύνη καθορίζεται από τα έμφυτα χαρακτηριστικά, τα επίκτητα ή από τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση;

Μετρήσεις της νοημοσύνης Μέτρηση ψυχοσωματικών ικανοτήτων vs. κριτικής ικανότητας F. Galton (1822-1911): Εργαστήριο, ψυχοσωματικά τεστ (π.χ. ικανότητα διάκρισης διαφοράς βάρους, διάκρισης ηχητικών τόνων, σωματικής δύναμης, κ.ά.) Binet & Simon (1916): ικανότητα μάθησης στο σχολικό περιβάλλον / πραγματοποίηση κρίσεων (διάκριση μεταξύ φυσιολογικών και νοητικά καθυστερημένων μαθητών) Νοητική ηλικία: μέσο επίπεδο νοημοσύνης μιας δεδομένης χρονολογικής ηλικίας W. Stern (1912): Νοητικό πηλίκο (Νοητική ηλικία/Χρονολογική ηλικία Χ 100) Δείκτης νοημοσύνης (intelligence quotient IQ) (π.χ. αν η χρονολογική και νοητική ηλικία συμπίπτουν, το άτομο εμφανίζει μέση νοημοσύνη, έχοντας νοητικό πηλίκο (IQ) 100)

Κλίμακες μέτρησης της νοημοσύνης ● Stanford-Binet (η κλίμακα Binet-Simon σταθμισμένη από το πανεπιστήμιο Stanford) - D. Wechsler (λεκτικές & πρακτικές κλίμακες διαφορετικού επιπέδου νοημοσύνης: παιδιά, ενήλικες, νήπια) ● Ch.Spearman: (παραγοντική ανάλυση νοημοσύνης: συσχετίσεις) παράγοντας g = το αποτέλεσμα της «νοητικής ενέργειας» του ατόμου ● L. Thurstone: επτά πρωτογενείς νοητικές ικανότητες: γλωσσική κατανόηση, γλωσσική παραγωγή, επαγωγική σκέψη, οπτικοχωρική ικανότητα, μαθηματική σκέψη, μνημονική ικανότητα, ταχύτητα αντίληψης ● J.P.Guilford: Η νόηση έχει μια τρισδιάστατη δομή που αποτελείται από 150 (!) παράγοντες ● Θεωρίες των Cattell, Vernon & Caroll: Ιεραρχικά μοντέλα. π.χ.- Υποπαράγοντες: Ρευστή & αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη - Στρώματα νοημοσύνης

Επεξεργασία πληροφοριών και νοημοσύνη Ο χρόνος (ταχύτητα) επεξεργασίας ● Χρόνος εξέτασης (χρόνος έκθεσης στο ερέθισμα) ● Χρόνος επιλογής αντίδρασης (ταχύτητα νευρωνικών μεταβιβάσεων) ● Ταχύτητα λεξικής πρόσβασης και ταχύτητα ταυτόχρονης επεξεργασίας Μνήμη εργασίας και νοημοσύνη Η θεωρία των συστατικών στοιχείων/λύση σύνθετων προβλημάτων (χρόνος αντίδρασης σε επιμέρους διαδικασίες όπως κωδικοποίηση,… ευφυέστερα άτομα = περισσότερο χρόνο στο συνολικό σχεδιασμό και όχι στον επιμέρους που αφορά λεπτομέρειες του έργου) Βιολογικές βάσεις της νοημοσύνης (νευρικό σύστημα, εγκέφαλος) Πολιτισμικό πλαίσιο και νοημοσύνη Πολλαπλά είδη νοημοσύνης (Gardner) Τριαρχική Θεωρία για τη νοημοσύνη (Sternberg) (1) εσωτερικός κόσμος, (2) εμπειρίες και (3) εξωτερικός κόσμος του ατόμου

Τεχνητή Νοημοσύνη

Τεχνητή Νοημοσύνη: Προσομοιώσεις με Η/Υ Προγράμματα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές Ευρετικές επίλυσης από ηλεκτρονικούς υπολογιστές ● Οι Η/Υ ΔΕΝ είναι σκεπτόμενες μηχανές. ● Προγραμματίζονται για προσωμοίωση της ανθρώπινης σκέψης. ● Από την προσομοίωση μαθαίνουμε πολλά για την ανθρώπινη επεξεργασία της πληροφορίας.

Μπορεί ένα πρόγραμμα Η/Υ να είναι «ευφυές»? Turing (1950) – Can Machines Think? Δοκιμασία Turing (1963): Μπορεί ένας άνθρωπος-αξιολογητής (της νοημοσύνης μέσω της απόδοσης ενός συνομιλητή) να διακρίνει εάν ο συνομιλητής αυτός είναι άνθρωπος ή υπολογιστής; Διαδραστικό πρόγραμμα: Σκοπός του εξεταστή είναι να καταλάβει σε ποια από τις δύο συνομιλίες επικοινωνούσε με το πρόγραμμα του υπολογιστή και σε ποια επικοινωνούσε με έναν άνθρωπο που του μιλούσε μέσω του υπολογιστή.

Newell & Simon: τα πρώτα προγράμματα Τ.Ν. Newell, Shaw & Simon (1957): “Logic Theorist” (LT): Aποδείξεις θεωρημάτων με τη χρήση της απλής, συμβολικής λογικής Newell, Shaw & Simon (1956): “General Problem Solver” (GPS): Μετατροπή της αρχικής κατάστασης στην επιθυμητή (λύση του προβλήματος), μέσω της εξάλειψης των διαφορών μεταξύ τους (μέθοδος ανάλυσης μέσων και σκοπών, βλ. διαφ.9) Προγράμματα «ειδίκευσης» σε συγκεκριμένους τομείς: Προσομοίωση της συμπεριφοράς ενός ειδικού σε ένα συγκεκριμένο τομέα (βλ. διαφ.19-23), π.χ. διάγνωση και πρόταση θεραπειών

Περιορισμοί των τεχνητών ευφυών συστημάτων Γραμμική (και όχι παράλληλη) επεξεργασία Σύνδεση υπολογιστών μεταξύ τους: «νευρικά» δίκτυα υπολογιστών Απουσία διαίσθησης, μεταφορικής σκέψης, συνείδησης, πλαισίου Υπερέχουν ως προς τη μαθηματική και παραγωγική σκέψη, μειονεκτούν ως προς το «ένστικτο» και τη δυνατότητα «ερμηνείας» των συνθηκών Πραγματική vs. φαινομενική νοημοσύνη Εφαρμόζουν «τυφλά» τους κανόνες, χωρίς να «κατανοούν» τις εισερχόμενες πληροφορίες ΕΡΩΤΗΜΑ: σχέση μεταξύ κατανόησης και επεξεργασίας της πληροφορίας

Τεχνικές ανάπτυξης και βελτίωσης της (φυσικής και τεχνητής) νοημοσύνης. Παράγοντες: ● Κληρονομικότητα: γενετικά προκαθορισμένες ατομικές διαφορές στη νοητική ικανότητα ● Περιβάλλον: πολιτισμικοί παράγοντες, πλούσιο σε ερεθίσματα οικογενειακό περιβάλλον, κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο,….. ● Εκπαίδευση: τυπική, γενική εκπαίδευση, βελτίωση της σχολικής επίδοσης μέσω ειδικής εκπαίδευσης με συγκεκριμένα προγράμματα,….