« Προσεγγίζοντας τη Δημιουργικότητα » Δούρος Παλαιολόγος ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Εργαστήριο και Πειραματικής Ψυχολογίας του τμήματος Ψυχολογίας 1

2 « Προσεγγίζοντας τη Δημιουργικότητα » Αναγκαιότητα ανάπτυξης του δημιουργικού τρόπου σκέψης Ορισμοί και εννοιολογικές διευκρινίσεις Χαρακτηριστικά των ατόμων με υψηλό βαθμό δημιουργικότητας Συμπεράσματα Δομή παρουσίασης

3 « Προσεγγίζοντας τη Δημιουργικότητα » Η δημιουργικότητα αφορά όλα τα άτομα και δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο μόνο των προικισμένων ατόμων. Η διαφοροποίηση μεταξύ των ατόμων είναι ποσοτική, θέμα διαβάθμισης, και όχι ποιοτική. Θεωρείται ένα από τα πιο επιθυμητά προσόντα σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Αναγκαιότητα ανάπτυξης του δημιουργικού τρόπου σκέψης

4 Αναγνωρίζεται από όλους, ότι πρέπει να περάσουμε από την εγκυκλοπαιδική εκπαίδευση, στην κριτική και δημιουργική σκέψη, από την παθητική στην ενεργητική μάθηση.

5 Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος είναι τόσο ταχεία, ώστε ο άνθρωπος του αύριο είναι βέβαιο ότι δε θα ζήσει σε όλη του τη ζωή μέσα σε ομοιόμορφες και αμετάβλητες επαγγελματικές, τεχνολογικές και κοινωνικές συνθήκες. Gaston Mialavet

6 Η ταχύτατη επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος είναι τέτοια, που να αχρηστεύει συνεχώς τις κατακτημένες γνώσεις, συνεπώς ότι θα διδάσκεται στη στοιχειώδη και μέση παιδεία σύντομα θα «ξεπερνιέται» και θα χάνει μέγα μέρος της μορφωτικής του αξίας.

7 Είναι γνωστό, ότι περίπου κάθε τρία χρόνια ο όγκος των γνώσεων και των πληροφοριών διπλασιάζεται. (Lyman & Hal, 2003) Ο χρόνος αυτός θα γίνεται συνεχώς μικρότερος και όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι είναι τελείως άστοχο να προσπαθούμε να φορτωνόμαστε, συνεχώς, μόνο με γνώσεις.

8 Οφείλουμε ο άνθρωπος να εκπαιδευτεί στις διάφορες τεχνικές και μεθόδους, ώστε να αναπτύξει δημιουργικούς τρόπους σκέψης. Είναι απαραίτητη η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης στις μέρες μας σε τρία επίπεδα : ατομικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

9 Η δημιουργικότητα απελευθερώνει τη σκέψη, μας οδηγεί σε νέους δρόμους, μας ταξιδεύει σε νέους κόσμους, σε νέες πιθανές μορφές αυτού του κόσμου,μπορεί να οδηγήσει στην πρόοδο της επιστήμης, των τεχνών, σε νέες ανακαλύψεις, νέα επιτεύγματα, νέες ιδέες, νέα προγράμματα και εφαρμογές και για την και για την παραγωγή νέων προϊόντων, υπηρεσιών και επαγγελματικών πεδίων. ( Amabile )

10 « Προσεγγίζοντας τη Δημιουργικότητα » Οι έννοιες της «δημιουργικότητας» και της «δημιουργικής σκέψης» έχουν μέχρι σήμερα λάβει πολλές και διαφορετικές σημασίες ανάλογα με τον τρόπο και το πλαίσιο χρήσης τους. Ορισμοί και εννοιολογικές διευκρινίσεις

11 Στην επιστημονική βιβλιογραφία συναντάτε πληθώρα ορισμών, καθένας από τους οποίους δίνει μικρότερη ή μεγαλύτερη έμφαση σε διαφορετικές διαστάσεις τους. Η δημιουργική σκέψη προσεγγίζεται άλλοτε ως προσωπική ικανότητα, άλλοτε ως διαδικασία και άλλοτε ως περιβάλλον, μέσω των οποίων ένα άτομο παράγει ένα αντιληπτό προϊόν που είναι ταυτόχρονα καινούργιο και χρήσιμο.

12 Οι ορισμοί που προσδιορίζουν την έννοια της δημιουργικότητας, είναι πολυάριθμοι. Ο Taylor παραθέτει γύρω στους πενήντα ορισμούς σχετικά με το τι μπορούμε να αποκαλέσουμε δημιουργικότητα.

13 «η δημιουργικότητα καλύπτει τις πιο χαρακτηριστικές ικανότητες των δημιουργικών ατόμων, που καθορίζουν την πιθανότητα για ένα άτομο να εκφράσει μια δημιουργική συμπεριφορά, η οποία να εκδηλώνεται με εφευρετικότητα, σύνθεση και σχεδιασμό». Guilford

14 Είναι η ανακάλυψη, αλλά και η εφεύρεση, η γένεση μιας ιδέας, η οποία δημιουργεί μία νέα πραγματικότητα και ανοίγει νέους δρόμους στο ανθρώπινο πνεύμα. Ο Παρασκευόπουλος, την ορίζει ως την ικανότητα του ανθρώπου να βρίσκει πρωτότυπες -καινοτόμες, εναλλακτικές ιδέες- λύσεις για την επίλυση των προβλημάτων.

15 Οφείλουμε να καταθέσουμε και την άποψη του Bruner που προσδιορίζει τη δημιουργικότητα ως μια ενέργεια από την οποία προκύπτει μια ξεχωριστή και αποτελεσματική έκπληξη

16 Η δημιουργικότητα μπορεί να περιλαμβάνει τη διαμόρφωση νέων συστημάτων, τη μεταφορά γνώριμων σχέσεων σε διαφορετικό πεδίο και τη διαμόρφωση νέων συσχετισμών ( Σάλλα – Δοκουμετζίδη )

17 Αρκετές φορές, η δημιουργικότητα αντιτάσσεται στην έννοια της ομοιομορφίας και του κομφορμισμού και ορίζεται ως η παραγωγή πρωτότυπων ιδεών, η διαφορετική οπτική γωνία με την οποία βλέπει κάποιος τα πράγματα. (Torrance & Goff, 1992)

18 Συνδυάζοντας τους υπάρχοντες ορισμούς για τη δημιουργικότητα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι: η Δημιουργικότητα περιλαμβάνει την παραγωγή νέων ιδεών ή τον συνδυασμό γνωστών δεδομένων σε κάτι καινούργιο, παρέχοντας αξία στο τελικό αποτέλεσμα. Ορισμοί και εννοιολογικές διευκρινίσεις

19 Ανεξάρτητα από τους ορισμούς που υπάρχουν γύρω από τη δημιουργικότητα, γεγονός είναι ότι ο κύριος σκοπός της δημιουργικής σκέψης, είναι να οδηγήσει το άτομο μακριά από τις συμβατικές ιδέες και διαδικασίες, να αφύπνιση την περιέργεια του, την φαντασία του και να υποβοηθήσει την παραγωγή πολλαπλών διαφορετικών εναλλακτικών λύσεων και ιδεών.

20 « Προσεγγίζοντας τη Δημιουργικότητα » Τα δημιουργικά άτομα έχουν την ικανότητα να προχωρούν πέρα από στερεότυπες κωδικοποιήσεις της γνώσης. Επεκτείνουν τη γνώση σε ασυνήθιστες και ευρύτερες κωδικοποιήσεις και συνδέουν τα ερεθίσματα με μοναδικό πρωτότυπο τρόπο. Χαρακτηριστικά των ατόμων με υψηλό βαθμό δημιουργικότητας

21 Tα δημιουργικά άτομα, σε διάφορα πεδία, παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως : υψηλή αισθητική, ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων, ενδιαφέρον για σύνθετες προκλήσεις, διαίσθηση, αυτοπεποίθηση,

22 εκδήλωση φαινομενικά αντιφατικών μορφών συμπεριφοράς και, τελικά, την αίσθηση που έχει καθένα από αυτά τα άτομα για τον εαυτό του ότι είναι δημιουργικό άτομο. (Barron & Harrington

23 Η πνευματική ευλυγισία Η πνευματική ευχέρεια Η πρωτοτυπία της σκέψης Σχετική αδιαφορία για το κοινώς παραδεκτό Η ευαισθησία στα προβλήματα του περιβάλλοντος Χαρακτηριστικά του δημιουργικού ατόμου ( Δανασσής- Αφεντάκης Α. )

24 1. ποικιλία έκφρασης 2. μεγάλη ενεργητικότητα 3. πολλά ενδιαφέροντα 4. μακρόχρονος προγραμματισμός 5. ανεξαρτησία 6. αυτοπεποίθηση 7. ηγετικές ικανότητες 8. πειθώ Χαρακτηριστικά του δημιουργικού ατόμου ( Μαγνήσαλης )

25 9. ευελιξία 10. επιθυμία προβληματισμού 11. τέρψη για ιδεοπαραγωγή 12. ποικιλία εμπειρίας 13. ακόρεστη περιέργεια 14. ανοχή για ασάφεια πραγμάτων 15. αναζήτηση αλήθειας κι ομορφιάς 16. μη παραδοχή αυτονόητου 17.υψηλή παραγωγικότητα

26 Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι η παρουσία των παραπάνω χαρακτηριστικών σε ένα άτομο, δεν εγγυάται απόλυτα και την ύπαρξη δημιουργικής ικανότητας, είναι απαραίτητα όχι όμως και επαρκή. Τα συναντούμε σε τέτοιο συνδυασμό ώστε να κάνουν τη διαφορά.

27 Στο ερώτημα εάν όλα ή μερικά μόνο άτομα είναι δημιουργικά, η σχετική βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι η δημιουργικότητα είναι μια λειτουργία έμφυτη σε κάθε άτομο, που όμως χρειάζεται το κατάλληλο περιβάλλον και τη σωστή καθοδήγηση για να καλλιεργηθεί και να ασκηθεί με επιτυχία.

28 « Προσεγγίζοντας τη Δημιουργικότητα » Σήμερα έχει γίνει πια παραδεκτό ότι η δημιουργική σκέψη μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για τη λύση όλων σχεδόν των προβλημάτων. Συμπεράσματα

29 Τα αποτελέσματα ερευνών συμφωνούν και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η δημιουργικότητα μπορεί να διδαχθεί. Όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν δημιουργικοί επιδεικνύοντας σκληρή δουλειά και θέληση. «Η δημιουργικότητα είναι η ελπίδα μας».

Σας ευχαριστώ ! 30