ΔΙΑΛΕΞΗ 10 Φάρμακα (προετοιμασία)

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Η χορήγηση φαρμάκων είναι μια δύσκολη και απαιτητική νοσηλευτική ευθύνη Σε ασθενείς σε μονάδες είναι συνηθισμένο να χορηγούνται από 8 έως 10 φάρμακα ημερησίως, με το κάθε φάρμακο να του χορηγείται περισσότερες από μία φορές Εάν προσθέσουμε και το γεγονός ότι κάθε νοσηλευτής φροντίζει τουλάχιστον από τέσσερεις έως έξι ασθενείς, τότε θα αρχίσετε να αντιλαμβάνεστε ότι η χορήγηση φαρμάκων είναι μια γεμάτη πρόκληση νοσηλευτική ευθύνη Ο νοσηλευτής θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει το σκοπό όλων αυτών των φαρμάκων, τις ενδεχόμενες παρενέργειες, τις φυσιολογικές δόσεις και οδούς χορήγησης, το χρόνο που το κάθε φάρμακο λήγει, και τις αλλεργίες που ενδέχεται να έχει ο ασθενής

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Το IOM (Ινστιτούτο της Ιατρικής )υπολογίζει ότι τα ιατρικά λάθη αποτελούν την 8η αιτία θανάτου στις ΗΠΑ ετησίως Τα λάθη κατά την φαρμακευτική αγωγή είναι τα πιο κοινά σφάλματα, καθώς ευθύνονται για πάνω από 7,000 θανάτους κάθε χρόνο Πάνω από το μισό ποσοστό των λαθών έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών (ADE) Η ανεπιθύμητη ενέργεια είναι κάθε ακούσια αντίδραση του οργανισμού σε ένα φάρμακο, και λαμβάνει χώρα σε δόσεις που φυσιολογικά χρησιμοποιούνται για την προφύλαξη, την διάγνωση ή την θεραπεία μιας ασθένειας

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Το IOM διαθέτει μια ατζέντα που έχει ως στόχο την μείωση των ιατρικών λαθών και την προαγωγή της ασφάλειας των ασθενών Μία από τις πιο ουσιαστικές συστάσεις του IOM είναι η ανάπτυξη ειδικών πρωτοκόλλων που θα αφορούν στην ασφάλεια των ασθενών και θα συμβάλλουν στη δημιουργία προσδοκιών από τους επαγγελματίες υγείας Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην ύπαρξη σφαλμάτων κατά την φαρμακευτική αγωγή

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Τα περισσότερα σφάλματα συμβαίνουν σε στάδια παράλληλης φροντίδας ή μετάβασης του ασθενή, όπως κατά την εισαγωγή του στο νοσοκομείο, τη μεταφορά του από μία μονάδα σε άλλη και μετά την έξοδο του ασθενή από το νοσοκομείο και την επιστροφή στο σπίτι του ή σε άλλα ιδρύματα Κάθε ανεπιθύμητη ενέργεια συνήθως προκαλείται είτε λόγω παράλειψης είτε λόγω κάποιου λανθασμένου χειρισμού Τα λάθη παράλειψης συνήθως γίνονται όταν ένα απαιτούμενο φάρμακο δεν συνταγογραφείται ή όταν παύει να χορηγείται ή λαμβάνεται λανθασμένα από τον ασθενή

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Σε έρευνα στην Ταϊβάν, οι ερευνητές ζήτησαν από τους νοσηλευτές να ανακαλέσουν ένα από τα πιο σημαντικά σφάλματα που είχαν βιώσει και να αναγνωρίσουν τους παράγοντες κινδύνου που συνέβαλλαν σε αυτό Οι νοσηλευτές ανέφεραν τον φόρτο εργασίας, τη προσωπική αμέλεια και το άπειρο νοσηλευτικό προσωπικό Ακόμη, κατέταξαν τον μη επανέλεγχο κατά την διάρκεια χορήγησης φαρμάκων ως έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, κάθε σφάλμα προσδιορίζει την αδυναμία των νοσηλευτών να ακολουθήσουν τις βασικές αρχές Παρόλα αυτά, ορισμένες πολιτικές προωθούν ένα μηχανικό τρόπο σκέψης παρά μια γρήγορη προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων Οι νοσηλευτές χρειάζεται να διαθέτουν κλινική κρίση χωρίς να προβαίνουν σε μια απλή μηχανική χορήγηση φαρμάκων Αυτό προϋποθέτει την πλήρη αξιολόγηση του ασθενή, καθώς και την ανασκόπηση των βασικών αρχών της φαρμακοκινητικής και της χρήσης κάθε φαρμάκου

Ασφαλής προετοιμασία φαρμάκων Προετοι-μασία φαρμάκων Όλοι οι νοσηλευτές χρειάζεται να λάβουν υπόψη πολύ σοβαρά τις επιπλοκές που σχετίζονται με την χορήγηση φαρμάκων Η ασφαλής χορήγηση των φαρμάκων προϋποθέτει σωστές αποφάσεις και κριτική σκέψη Οι νοσηλευτές είναι σε θέση να χορηγούν φάρμακα κάτω από την επίβλεψη και την καθοδήγηση ενός ιατρού Η χορήγηση των φαρμάκων μπορεί να ανατεθεί και σε άτομα που ανήκουν στο βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό, υπό την επίβλεψη νοσηλευτή

Φαρμακοκινητική Ένα φάρμακο εισέρχεται στον οργανισμό, απορροφάται και κατανέμεται στα κύτταρα, τους ιστούς ή σε συγκεκριμένα όργανα, και στη συνέχεια μεταβάλλει την φυσιολογική λειτουργία με απώτερο στόχο την θεραπεία Η φαρμακοκινητική μελετά πώς ο οργανισμός απορροφά, κατανέμει, μεταβολίζει και απεκκρίνει το φάρμακο Οι γνώσεις φαρμακοκινητικής δίνουν την δυνατότητα σε έναν νοσηλευτή να υπολογίσει τον σωστό χρόνο χορήγησης, να επιλέξει την σωστή οδό και είναι σε θέση να αξιολογεί τις αντιδράσεις του ασθενή στο συγκεκριμένο φάρμακο

Φαρμακοκινητική Μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν τον ρυθμό απορρόφησης είναι η οδός χορήγησης, η ικανότητα διάλυσης του φαρμάκου, η επιφάνεια του συγκεκριμένου σημείου του σώματος και η λιποδιαλυτότητα του φαρμάκου Μετά την απορρόφηση, το φάρμακο κατανέμεται στους ιστούς και τα όργανα, και τελικά φθάνει στο σημείο δράσης του Ο ρυθμός και η έκταση της κατανομής εξαρτάται από την κυκλοφορία του αίματος, την διαπερατότητα των μεμβρανών των κυττάρων και την ικανότητα σύνδεσης του φαρμάκου με τις πρωτεΐνες του πλάσματος

Φαρμακοκινητική Ο μεταβολισμός συνήθως γίνεται στο ήπαρ, τους νεφρούς, τους πνεύμονες ή ακόμα και στον εντερικό βλεννογόνο Οι ασθενείς (π.χ. οι ηλικιωμένοι) με διαταραχές οργάνων βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο τοξικότητας λόγω φαρμάκων Το τελευταίο στάδιο της φαρμακοκινητικής είναι το στάδιο της απέκκρισης (νεφρών, πνευμόνων, εντέρου) Η χημική κατασκευή του φαρμάκου καθορίζει το όργανο από το οποίο το φάρμακο θα απεκκριθεί (αλκοόλη απεκκρίνονται από τους πνεύμονες) Θα πρέπει να γνωρίζετε εάν ένα φάρμακο απεκκρίνεται μέσω του εντέρου (η χορήγηση υποκλυσμών μπορεί να επιταχύνει την απέκκριση) Όταν οι ασθενείς έχουν μειωμένη νεφρική λειτουργία, τότε βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο νεφροτοξικότητας

Θεραπευτικά αποτελέσματα Κάθε φάρμακο έχει ένα θεραπευτικό αποτέλεσμα, την προοριζόμενη ή επιθυμητή φυσιολογική απόκριση του φαρμάκου Μερικές φορές το ίδιο φάρμακο έχει πολλές θεραπευτικές δράσεις. Για παράδειγμα, η ασπιρίνη ανακουφίζει από τον πόνο ενώ ταυτόχρονα μειώνει τον πυρετό και την φλεγμονώδη αντίδραση Πρέπει να γνωρίζετε τα ακριβή θεραπευτικά αποτελέσματα του κάθε φαρμάκου που χορηγείτε = ενημερώνετε τον ασθενή για την προσδοκώμενη δράση του

Ανεπιθύμητες ενέργειες Είναι ακούσιες, ανεπιθύμητες και συχνά απρόβλεπτες αντιδράσεις Κάθε φάρμακο μπορεί (με μικρή πιθανότητα) να βλάψει τον ασθενή Το βασικότερο βήμα αναγνώρισης μιας ανεπιθύμητης ενέργειας είναι η έγκαιρη κλινική αναγνώριση Αξιολογήστε με προσοχή κάθε ασυνήθιστη αντίδραση σε φάρμακο Οι ανεπιθύμητες ενέργειες κυμαίνονται από ήπιες (π.χ. εξανθήματα ή φωτοευαισθησία) μέχρι και σε ενδεχομένως μοιραίες (π.χ. αναφυλαξία). Η έγκαιρη αναγνώριση και αναφορά τους θα συμβάλλουν στην πρόληψη πολλών επιπλοκών στους ασθενείς

Ασθενείς που βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης παρενεργειών Οι ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακο για πρώτη φορά Οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά Οι γυναίκες Οι ασθενείς που λαμβάνουν πάνω από 4 ή 5 φάρμακα Οι υπερβολικά ισχνοί ή παχύσαρκοι ασθενείς Οι ασθενείς με ηπατικές ή νεφρικές παθήσεις Οι ασθενείς με διαταραχές κυκλοφοριακού συστήματος Οι ασθενείς με ιστορικό παρενεργειών Οι ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη ή άγχος Οι ασθενείς που είναι αλκοολικοί, καπνιστές ή χρήστες ουσιών Οι ασθενείς που καταναλώνουν φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή

Τα αντίδοτα είναι κατάλληλα να ανατρέψουν ορισμένες μορφές τοξικότητας Τοξικές δράσεις Εκδηλώνονται μετά από παρατεταμένη πρόσληψη του φαρμάκου, όταν το φάρμακο συσσωρεύεται στο αίμα λόγω μειωμένου μεταβολισμού ή απέκκρισης, ή όταν έχει χορηγηθεί μεγάλη δόση Οι υπερβολικές ποσότητες ενός φαρμάκου στην κυκλοφορία του αίματος σε συνδυασμό με την δράση του φαρμάκου μπορεί να έχουν θανατηφόρα αποτελέσματα (μορφίνη = σοβαρή αναπνευστική δυσχέρεια ή ακόμα και θάνατο) Τα αντίδοτα είναι κατάλληλα να ανατρέψουν ορισμένες μορφές τοξικότητας

Αλλεργικές αντιδράσεις Αποτελούν απρόβλεπτες αντιδράσεις σε ένα φάρμακο Η έκθεση σε μια αρχική δόση φαρμάκου μπορεί να προκαλέσει ανοσολογική ευαισθητοποίηση σε έναν ασθενή Το φάρμακο δρα ως αντιγόνο, το οποίο με τη σειρά του προκαλεί την παραγωγή αντισωμάτων Λόγω της επαναλαμβανόμενης χορήγησης, ο ασθενής αναπτύσσει προς το φάρμακο, ένα είδος αλλεργικής αντίδρασης Η αλλεργική αυτή αντίδραση, μπορεί να είναι ήπια ή έντονη Τα αντιβιοτικά έχουν την μεγαλύτερη επίπτωση αλλεργικών αντιδράσεων. Συνηθίζεται μετά την εισαγωγή ενός ασθενή σε ένα ίδρυμα φροντίδας υγείας να δημιουργείται ένα αρχείο όπου θα καταγράφονται τα ονόματα των φαρμάκων στα οποία ο ασθενής έχει αλλεργία

Αλλεργικές αντιδράσεις Στους ασθενείς δίνεται επίσης να φορούν κι ένα βραχιόλι Φροντίστε να καταγράφετε πάντα τις αλλεργίες ενός ασθενή στην καρτέλα χορήγησης φαρμάκων Οι ασθενείς που βρίσκονται εκτός ιδρύματος (π.χ. στο σπίτι) κι έχουν αλλεργίες σε ορισμένα φάρμακα ή φαρμακευτικές ουσίες, θα πρέπει να φορούν το ειδικό βραχιόλι

Αντοχή Καλείται η μειούμενη φυσιολογική αντίδραση που λαμβάνει χώρα μετά την επαναλαμβανόμενη χορήγηση ενός φαρμάκου Κλινικά, συνήθως παρατηρείται όταν οι ασθενείς λαμβάνουν το ίδιο φάρμακο για μεγάλα χρονικά διαστήματα = απαιτούν υψηλότερες δόσεις Τα φάρμακα τα οποία είναι γνωστά για την ανάπτυξη αντοχής είναι τα αλκαλοειδή του οπίου (π.χ. η μορφίνη), τα νιτρώδη και η αιθυλική αλκοόλη Οι ασθενείς οι οποίοι νοσηλεύονται για διάφορα οξέα περιστατικά συνήθως δεν αναπτύσσουν αντοχή σε κάποιο φάρμακο Μερικές φορές, απαιτούνται μήνες μέχρις ότου αναπτύξει ένας ασθενής αντοχή Μπορεί επίσης να εκδηλωθεί διασταυρούμενη αντοχή, δηλαδή η ανάπτυξη αντοχής σε παρόμοια φάρμακα μετά την ανάπτυξη αντοχής σε ένα φάρμακο

Φαρμακευτική εξάρτηση Η φαρμακευτική εξάρτηση, γνωστή στο παρελθόν ως εθισμός, μπορεί να είναι σωματική ή ψυχολογική Στην ψυχολογική εξάρτηση, οι ασθενείς παρουσιάζουν μια συναισθηματική επιθυμία διατήρησης της δράσης του φαρμάκου. Το άτομο θεωρεί ότι μετά την λήψη του φαρμάκου θα έχει ένα επιθυμητό θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ένα παράδειγμα αποτελεί η μαριχουάνα, η οποία προκαλεί χαλάρωση Η σωματική εξάρτηση είναι μια ψυχολογική προσαρμογή σε ένα φάρμακο, η οποία εκδηλώνεται με σωματικές ενοχλήσεις όταν το φάρμακο αποσύρεται. Ένα παράδειγμα αποτελεί η επαναλαμβανόμενη χρήση της κωδεΐνης για την ανακούφιση από τον ήπιο και μετρίου βαθμού πόνο Όταν οι ασθενείς λαμβάνουν φάρμακα για μικρό χρονικό διάστημα σπάνια αναπτύσσεται εξάρτηση

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων Λαμβάνουν χώρα όταν ένα φάρμακο τροποποιεί την δράση ενός άλλου φαρμάκου Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι είτε η μειωμένη, είτε η αυξημένη φαρμακευτική δράση του φαρμάκου Τα άτομα το οποία λαμβάνουν πολλά φάρμακα συνήθως υφίστανται πολλές αλληλεπιδράσεις φαρμάκων Ορισμένα φάρμακα εντείνουν ή ελαττώνουν την δράση των άλλων φαρμάκων Αυτό αποτελεί ένα κοινό πρόβλημα στα ηλικιωμένα άτομα τα οποία τείνουν να λαμβάνουν πληθώρα φαρμάκων συνταγογραφημένων από ιατρούς διαφορετικής ειδικότητας Ένας ιατρός μπορεί να ορίσει θεραπεία που θα περιλαμβάνει έναν συνδυασμό φαρμάκων, προκειμένου να επιτύχει μια αλληλεπίδραση με θεραπευτικούς σκοπούς

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων Η αθροιστική επίδραση λαμβάνει χώρα όταν ο συνδυασμός της δράσης δύο φαρμάκων παράγει ένα αποτέλεσμα το οποίο ισούται με το άθροισμα της δράσης του κάθε φαρμάκου ξεχωριστά. Με άλλα λόγια 1+1=2 (κωδεΐνη+ασπιρίνη = αναλγητικά) Η συνεργική επίδραση, αποτελεί μια αλληλεπίδραση φαρμάκων κατά την οποία το συνδυασμένο αποτέλεσμα των φαρμάκων είναι μεγαλύτερο συγκριτικά με την επίδραση του κάθε φαρμάκου ξεχωριστά. Με άλλα λόγια 1+1=3. (συνδυασμοί φαρμάκων για την θεραπεία της υπέρτασης)

Οδοί χορήγησης φαρμάκων Μη παρεντερική Στοματική Υπογλώσσια Τοπική (δέρμα, σταγόνες για τα αυτιά ή τα μάτια) Υπόθετα Παρεντερική - Ενδομυική (ΙΜ) Υποδόρια Διαδερμικά (ID) Επισκληρίδιος Ενδοφλέβια (IV)

Ασφαλής χορήγηση φαρμάκων Η τήρηση ορισμένων βασικών κανόνων είναι ουσιαστικά αυτό που διασφαλίζει την ασφαλή νοσηλευτική πρακτική Για την εξασφάλιση της ασφαλούς χορήγησης φαρμάκων, οι νοσηλευτές ακολουθούν ορισμένες βασικές αρχές οι οποίες εμπεριέχονται στους 6 βασικούς κανόνες χορήγησης φαρμάκων. Η αδυναμία τήρησης αυτών των κανόνων μπορεί να οδηγήσει σε πολλά σφάλματα. Οι 6 βασικοί κανόνες χορήγησης φαρμάκων είναι:   Σωστό φάρμακο Σωστή δόση Σωστός ασθενής Σωστή οδός Σωστή ώρα χορήγη-σης Σωστή καταγρα-φή

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ