Ισοζύγιο Ενέργειας Και Έλεγχος Βάρους θεωρεία & Άσκηση Πράξης ΕΞΑΜΗΝΟ Γ’

Παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφή του ανθρώπου ενδογενείς - εξωγενείς

Επιλογή τροφίμων Ενδογενείς παράγοντες (φυσιολογικοί και ψυχολογικοί): επηρεάζουν την ατομική επιλογή τροφίμων Εξωγενείς παράγοντες (πολιτισμικοί, θρησκευτικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί, ηθικοί, μόρφωση, μέσα ενημέρωσης & διαφήμιση) : διαμορφώνουν την επιλογή τροφίμων ενός ατόμου

Διατροφικές συνήθειες Στοιχεία που επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες μέσα σε μία ομάδα ανθρώπων/πολιτισμικό περιβάλλον • Μέθοδοι παρασκευής τροφής • Πρακτικές σίτισης (μέγεθος μερίδων, τρόπος σίτισης) • Συνήθεις συμμετέχοντες στο γεύμα Διατροφικές συνήθειες • Ώρα που τρώγονται τα γεύματα • Αριθμός γευμάτων • Συνήθειες κολατσιού Επιλογή τροφίμων Ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή των τροφίμων

Έλεγχος της επιλογής τροφίμων ΠΕΙΝΑ: η φυσιολογική ανάγκη για τροφή, που οδηγεί στην αναζήτηση της. Χαρακτηρίζεται ως δυσάρεστο συναίσθημα Φυσιολογικοί παράγοντες ΚΟΡΕΣΜΟΣ: Το αίσθημα της ικανοποίησης και της πληρότητας που φέρνει η κατανάλωση τροφής ΟΡΕΞΗ: Η ψυχολογική επιθυμία για φαγητό, η οποία επηρεάζεται από την όψη, οσμή και γεύση κάποιας τροφής Ψυχολογικός παράγοντας

Ενδογενείς παράγοντες που καθορίζουν τις επιλογές τροφίμων (ψυχολογικοί) Προτίμηση – καθιερώθηκε επειδή τα άτομα εκτίθονται σε ένα τρόφιμο συχνά ή το έμαθαν από νωρίς ή συνδέεται με γενετικές διαφορές στις ευαισθησίες γεύσης Αποστροφή – αποφυγή συγκεκριμένου τρόφιμου από εμπειρία Συναισθήματα (διάθεση, στρες) – συγκεκριμένα τρόφιμα έχουν συνδεθεί με θετικά ή αρνητικά συναισθήματα Στοιχεία Προσωπικότητας - ευαισθησία σε εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα που έχουν επίπτωση στην πρόσληψη τροφής

Εξωγενείς παράγοντες Πολιτισμός Θρησκεία Ηθικές αποφάσεις Οικονομικοί παράγοντες Κοινωνικοί κανόνες Μόρφωση/Στάσεις ως προς την υγεία Μέσα ενημέρωσης και διαφήμιση

Φυσιολογική Ρύθμιση της Πρόσληψης Τροφής Φυσιολογική Ρύθμιση της Πρόσληψης Τροφής Η φυσιολογική ρύθμιση της πρόσληψης τροφής γίνεται με το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού, που ρυθμίζονται κυρίως από τα υποθαλαμικά κέντρα. Μέσοι Κοιλιακοί πυρήνες του υποθαλάμου κορεσμό Πλάγιοι πυρήνες του εγκεφάλου πείνα ΓΛΥΚΟΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΕΙΑ Χορήγηση γλυκόζης (υπεργλυκαιμία) πρόσληψη τροφής (διεγείρει τους μέσους κοιλιακούς πυρήνες και προκαλεί το αίσθημα του κορεσμού) Χορήγηση ινσουλίνης (υπογλυκαιμία) πρόσληψη τροφής (η πτώση της γλυκόζης στο αίμα διεγείρει τα νευρικά κέντρα της πείνας)

Κατηγορίες ερεθισμάτων στα υποθαλαμικά κέντρα: Νευρικά ερεθίσματα (συσπάσεις κενού στομάχου) Θερμικά ερεθίσματα (αυξημένη θερμοκρασία περιβάλλοντος μειώνει την όρεξη) Κληρονομικότητα (γενετική διαταραχή στη ρύθμιση από τα υποθαλαμικά κέντρα) Κατάσταση Υγείας (ειδική διατροφή) Έλλειψη ένζυμων (φαινυλοκετονουρία) Αλλεργίες

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ (Παράγοντες που σχετίζονται με τη διαθεσιμότητα των τροφίμων) Γεωργική παραγωγή Οι κυριότερες αιτίες που εντοπίστηκαν είναι: Η διαρκής αύξηση του πληθυσμού Η ανεπαρκής γεωργική παραγωγή Την έλλειψη μόρφωσης / διαφώτισης σε νέες μεθόδους, στις υποανάπτυκτες χώρες Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τη γεωργική παραγωγή είναι: Οι κλιματολογικές συνθήκες Η ποιότητα του εδάφους Οι ανεπαρκείς καλλιέργειες Τα τεχνολογικά μέσα

Άνιση κατανομή της τροφής 1. Το ποσοστό πρόσληψης των ζωικών πρωτεϊνών αυξάνεται με την αύξηση του εισοδήματος. 2. Στις υποανάπτυκτες χώρες το 75% των θερμίδων είναι CHO . Στις ανεπτυγμένες χώρες αποτελεί το 50% (20% κατανάλωση ζάχαρης) 3. Τα λίπη αποτελούν το 10% των θερμίδων στις υποανάπτυκτες χώρες, ενώ το 40% στις ανεπτυγμένες. 4. Στις αναπτυσσόμενες χώρες παρατηρείται συχνά έλλειψη βιταμινών και μετάλλων. 5. Στις ανεπτυγμένες χώρες υπάρχει αυξημένη πρόσληψη κεκορεσμένων λιπαρών οξέων και ζάχαρης, (αρτηριοσκλήρυνση, καρδιοπάθειες, παχυσαρκία, διαβήτη, προβλήματα στα δόντια κτλ.)

Το παγκόσμιο πληθυσμιακό πρόβλημα Στη μείωση του ποσοστού θνησιμότητας συντέλεσαν : • Το σταμάτημα των θρησκευτικών πολέμων στην Ευρώπη. • Καλύτερες συνθήκες υγιεινής. • Ανάπτυξη της επιστήμης της Ιατρικής (εμβόλια). • Ανάπτυξη νέων μεθόδων γεωργικής καλλιέργειας. Η μείωση των γεννήσεων οφείλεται: Στον έλεγχο των γεννήσεων (Κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού). Στο γεγονός ότι πολλές μητέρες άρχισαν να εργάζονται. Μια μικρότερη οικογένεια επιτρέπει στους ανθρώπους της Δύσης να απολαύσουν τα καλά του πολιτισμού τους και έτσι πετυχαίνουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Η τροφή ως σύμβολο κοινωνικότητας, φιλίας και κοινωνικής αποδοχής (διατήρηση σχέσεων) Η τροφή προσδιορίζει το είδος των σχέσεων μεταξύ ανθρώπων (επίσημο γεύμα ή δεξίωση, πρόχειρο γεύμα με φίλους) Η τροφή ως μέσο κοινωνικής προβολής Ορισμένα από αυτά τα κοινωνικά προβλήματα που αλλάζουν της διατροφικές συνήθειες είναι: α) Η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση. β) Η φτώχεια που πολύ συχνά παρατηρείται σε ομάδες ανθρώπων που μεταφέρθηκαν από αγροτικές περιοχές σε αστικά κέντρα. γ) Ο αλκοολισμός.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ α) Η τροφή συνδέεται με την αγάπη. β) Η τροφή συνδέεται με τιμωρία και ανταμοιβή. γ) Η παρασκευή της τροφής συνδέεται με τη δημιουργικότητα. δ) Η τροφή συνδέεται με διάθεση εξερεύνησης αλλά και με αίσθημα φοβίας. Επίσης η ψυχική διάθεση επηρεάζει τη διατροφή

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Παραδείγματα πολιτιστικών επιδράσεων στη διατροφή : 1. Τρόφιμα που αποτελούν τμήμα της πολιτιστικής παράδοσης μιας χώρας μπορεί να μην υπάρχουν καθόλου στο διαιτολόγιο μιας άλλης. 2. Ορισμένοι λαοί αποφεύγουν ολόκληρες κατηγορίες τροφίμων. 3. Κάποια τρόφιμα προτιμούνται για ορισμένα γεύματα. 4. Ο τρόπος και ο τόπος ενός γεύματος επηρεάζονται από την πολιτιστική παράδοση μιας χώρας. 5. Συγκεκριμένα τρόφιμα τρώγονται σε ειδικές περιστάσεις . 6. Τα τρόφιμα αποτελούν σύμβολα του πολιτισμού γι' αυτό και συνδέονται με εμπειρίες του ανθρώπου όπως η γέννα, ο θάνατος, ο γάμος. 7. Η θρησκεία είναι ένας σημαντικός πολιτιστικός παράγοντας. Τα αποτελέσματα των θρησκευτικών δοξασιών έχουν άμεσες επιπτώσεις στη διατροφή των λαών κυρίως στην περίπτωση των γιορτών και νηστειών.

Γιορτές: Σε πολλές κοινωνίες συνεπάγονται αλλαγή στη διατροφή - συνήθως αύξηση της πρόσληψης ζωικών πρωτεϊνών (π.χ σφάξιμο κάποιου ζώου).Στις περισσότερες περιπτώσεις συνεπάγονται αύξηση της πρόσληψης τροφής. Νηστείες: Μπορεί να έχουν θετικά αποτελέσματα στις πλούσιες κοινωνίες, ενώ αντίθετα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά διατροφικά προβλήματα σε κοινωνία που υποσιτίζεται.

Σύνοψη των παραγόντων που επηρεάζουν την επιλογή τροφίμων Ενδογενείς (ατομικοί) παράγοντες Εξωγενείς (κοινωνικοί/ πολιτιστικοί παράγοντες Φύση των τροφίμων Όρεξη Κουλτούρα Διαθεσιμότητα Αποστροφή Θρησκεία Πόσο εύληπτο είναι το τρόφιμο Προτίμηση Ηθικές αποφάσεις Συναισθήματα Κοινωνικοί κανόνες Στοιχεία προσωπικότητας Μόρφωση και στάσεις ως προς την υγεία Διάθεση και στρες Μέσα ενημέρωσης και υγεία

Συμπέρασμα Οι κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες επηρεάζουν στην επιλογή τροφίμων. Τροποποιούν ή υπερπηδούν τους φυσιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες και μπορούν να έχουν και θετικές και αρνητικές συνέπειες στη συνολική πρόσληψη τροφίμων

Βιβλιογραφία Barasi, M. E. (2012). Η διατροφή μας με μία Ματιά. Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε. Χασαπίδου, Μ., & Φαχαντίδου, Α. (2002). Διατροφή για Υγεία, 'Ασκηση & Αθλητισμό. Θεσσαλονίκη: Επιστημονικές Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS.