Μέθοδοι Συλλογής Δεδομένων Γεώργιος Σιδερίδης

Σκοπός και οργάνωση Στάδια Κατασκευής ενός Ερωτηματολογίου Τι είναι το ερωτηματολόγιο και γενικά τα εργαλεία αυτοαναφοράς; Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Στάδια Κατασκευής ενός Ερωτηματολογίου Περιεχόμενο και τύπος ερωτήσεων Παρουσίαση και μορφή του ερωτηματολογίου Κωδικοποίηση των απαντήσεων Έρευνα Πιλότος Σημεία αποφυγής και μέθοδοι αύξησης του ποσοστού συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων

Τι είναι το ερωτηματολόγιο; Μια σειρά από γραπτές προτάσεις – ερωτήσεις (στοιχεία), οι οποίες παρουσιάζονται με μια συγκεκριμένη σειρά. Κάθε στοιχείο (item) θα πρέπει να απαντάται (εκτός εάν υπάρχει συγκεκριμένη οδηγία για κάτι διαφορετικό) Ένα ερωτηματολόγιο μπορεί να αποτελείται από ένα μοναδικό στοιχείο ή και από πολλά στοιχεία

Τι είναι το ερωτηματολόγιο; Συνήθως χρησιμοποιείται για να συλλέξουμε πληροφορίες ή να “μετρήσουμε” Στάσεις Συμπεριφορές Απόψεις Κατάσταση Υγείας Γνώσεις Ψυχολογικά χαρακτηριστικά - καταστάσεις

Τι είναι το ερωτηματολόγιο; Το ερωτηματολόγιο μπορεί να συμπληρωθεί είτε από τον συμμετέχοντα είτε από τον ερευνητή Μπορεί να χορηγηθεί πρόσωπο με πρόσωπο, μέσω τηλεφώνου ή μέσω ταχυδρομείου Χρειάζεται χρόνος, γνώσεις και δεξιότητες για να κατασκευαστεί (Sim and Wright, 2000)

Χρησιμοποιώντας υπάρχοντα ερωτηματολόγια Επειδή τα ερωτηματολόγια είναι πολύπλοκα εργαλεία και χρειάζεται αρκετός χρόνος ώστε να κατασκευαστούν σωστά, προτείνεται στους ερευνητές, αντί να προσπαθούν να κατασκευάσουν κάποιο δικό τους, να βρίσκουν κάποιο έτοιμο του οποίου τα ψυχομετρικά χαρακτηριστικά έχουν τεκμηριωθεί με ικανοποιητικό τρόπο. Αν είναι ικανοποιητικά είμαστε καλυμένοι;

Στάδια κατασκευής ενός ερωτηματολογίου Λειτουργικοί ορισμοί: Τι είναι; Γιατί τους χρειαζόμαστε; Επαναληψιμότητα; Κρινόμαστε από αυτούς;

Στάδια κατασκευής ενός ερωτηματολογίου Επιλογή του θέματος μελέτης και της αναγκαιότητας χρήσης ερωτηματολογίου και γενικότερα εργαλείου αυτοαναφοράς Επιλογή του περιεχομένου των ερωτήσεων Επιλογή του τύπου των ερωτήσεων Επιλογή του τρόπου παρουσίασης και της διαμόρφωσης του ερωτηματολογίου (Raven electronic) Προγραμματισμός της κωδικοποίησης (εάν είναι αναγκαίο-αντιστροφές-CAT) Πιλοτική δοκιμή και αναθεώρηση του ερωτηματολογίου Έλεγχος των ψυχομετρικών χαρακτηριστικών (εάν είναι αναγκαίο-πότε δεν είναι;)

Περιεχόμενο των ερωτήσεων Αναφορικά με το περιεχόμενο των ερωτήσεων: Επικεντρωθείτε στο βασικό ερευνητικό θέμα που θέλετε να μελετήσετε Επιλέξτε θεωρητικό σχήμα Συμβουλευτείτε και άλλες έρευνες – θα σας δώσουν ιδέες για το ποιες είναι οι πιο κατάλληλες ερωτήσεις

Περιεχόμενο των ερωτήσεων Αποφασίστε για τις πληροφορίες που θέλετε να συγκεντρώσετε αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των ατόμων που θα συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο (δημογραφικά στοιχεία), και συμπεριλάβετε τις αντίστοιχες ερωτήσεις που θα σας δώσουν αυτές τις πληροφορίες (π.χ. φύλο, ηλικία, κλπ.)

Πολλαπλής Επιλογής (Multiple Choice) Είναι ένα στοιχείο για το οποίο το άτομο καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε περισσότερες από δύο επιλογές Παράδειγμα: Μια από τις επόμενες πέντε λέξεις έχει την ίδια σημασία με τη λέξη «ρωμαλέος»: Χαρούμενος Δυνατός Παχύς Μεγάλος Πλούσιος

Πολλαπλής Επιλογής (Multiple Choice) Εκτός από στοιχεία με τη χρήση γραπτού λόγου, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και στοιχεία με εικόνες Παράδειγμα:

Εναλλακτικού Τύπου (Alternative Form) Είναι ένα στοιχείο για το οποίο το άτομο καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε δύο επιλογές Παράδειγμα: Το Βουκουρέστι είναι η πρωτεύουσα της Ρουμανίας Σωστό  Λάθος  Ποτέ δεν χρησιμοποιώ φυλακτά Ναι  Όχι 

Διαβαθμιστική Κλίμακα (Rating Scale) Είναι ένα στοιχείο για το οποίο οι απαντητικές επιλογές βρίσκονται κατά μήκος ενός συνεχούς Παράδειγμα Μου αρέσει να πηγαίνω μέρη που συχνάζουν πολλοί άνθρωποι Διαφωνώ Απόλυτα Ουδέτερο Συμφωνώ Ο πιο συχνός τύπος στοιχείου για τις περισσότερες δοκιμασίες

Αναγκαστικής Επιλογής (Forced Choice) Είναι ένα στοιχείο για το οποίο το άτομο θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο εξίσου επιθυμητές ή ανεπιθύμητες απαντήσεις Παράδειγμα: Αν και στα δύο ήμουν καλός/η θα προτιμούσα Να παίζω σκάκι Να παίζω μπόουλινγκ

Λίστα Λέξεων (Check List) Χρησιμοποιούνται συνήθως σε ερωτηματολόγια προσωπικότητας Δίνεται μια λίστα από λέξεις (συνήθως επίθετα ή ουσιαστικά) και ζητάμε από το άτομο να δηλώσει το βαθμό που πιστεύει ότι έχει την κάθε λέξη (χρησιμοποιώντας μια διαβαθμιστική κλίμακα)

Παράδειγμα Λίστας Λέξεων

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Αποφεύγετε ερωτήσεις που ρωτούν δύο πράγματα (δεν γνωρίζετε για ποιο πράγμα απαντούν τα άτομα)! π.χ. Είχατε ποτέ πόνους στο λαιμό ή στην πλάτη; Αποφεύγετε τις αοριστίες.... π.χ. Έχετε κάποια εμπειρία στη συλλογή δεδομένων;

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Χρησιμοποιήστε γλώσσα απλή, χωρίς περίπλοκες λέξεις (επιπέδου πέμπτης δημοτικού); ΛΑΘΟΣ: A variable interval schedule of reinforcement is resistant to extinction 1. Διαφωνώ απόλυτα 2. Διαφωνώ 3. Συμφωνών 4. Συμφωνώ απόλυτα ΣΩΣΤΟΤΕΡΟ: When a person does not expect reinforcement regularly his/her behavior will likely persist longer

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Φροντίστε όλες οι ερωτήσεις να είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους (οι απαντήσεις σε ένα στοιχείο να μην απαιτούνται ως προϋπόθεση για την απάντηση σε κάποιο άλλο στοιχειό) ΛΑΘΟΣ Το σκορβούτο προκαλείται από έλλειψη: 1. Βιταμίνης Α 2. Βιταμίνης Β-1 3. Βιταμίνης Β-12 4. Βιταμίνης C Μια καλή πηγή αυτής της βιταμίνης είναι: 1. Το πορτοκάλι 2. Το μουρουνέλαιο 3. Το συκώτι 4. Το ακατέργαστο ρύζι

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Αποφεύγετε τις διπλές αρνήσεις (π.χ. δεν μου αρέσει να μην πηγαίνω σε συναυλίες) Μην χρησιμοποιείτε εξειδικευμένο λεξιλόγιο (ορολογία).... (π.χ. Έχετε ποτέ προσβληθεί από DAFO);

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Μην υπάρχουν απαντήσεις που δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες, όταν θα πρέπει στην πράξη να είναι π.χ. Παρακαλώ καθορίστε την ηλικία σας συμπληρώνοντας το αντίστοιχο κουτάκι: 16 - 20 25 - 30 20 - 25 30 - 35

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Αποφεύγετε ερωτήσεις που εκμαιεύουν την απάντηση π.χ. Συμφωνείτε ότι οι υπηρεσίες θεραπευτικής παρέμβασης είναι υπο-χρηματοδοτούμενες; Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε λέξεις όπως «πάντοτε», «ποτέ», κλπ. Στη θέση τους χρησιμοποιείτε λέξεις όπως «μερικές φορές» ή «συχνά».

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις π.χ. Η υπερκινητικότητα έχει στοιχεία ψυχοπαθολογίας αφού τα άτομα με ΔΕΠΥ αδιαφορούν για τα συναισθήματα των άλλων Ελέγξτε κατά πόσο υπάρχει μία μόνο σωστή απάντηση στις πολλαπλές επιλογές της κάθε απάντησης π.χ. Ο αλκοολισμός είναι: 1. Ασθένεια 2. Συνήθεια 3. Εξάρτηση 4. Τρόπος διασκέδασης

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Αποφεύγετε πολύπλοκα μοτίβα σε στοιχεία πολλαπλών επιλογών π.χ. Α και Β; Α και Γ; Όλα τα παραπάνω; Κανένα από τα παραπάνω, κλπ. Τοποθετήστε το στοιχείο με τις απαντήσεις του κάθετα και όχι οριζόντια π.χ. Ποια είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδας: ΣΩΣΤΟ: Αθήνα Θεσσαλονίκη Πάτρα Ηράκλειο ΛΑΘΟΣ: 1. Αθήνα, 2. Θεσσαλονίκη, 3. Πάτρα, 4. Ηράκλειο

Αποφύγετε… Να καθοδηγείτε την απάντηση ΛΑΘΟΣ: Πόσο σας αρέσει η νέα και βελτιωμένη γραμματεία; ΣΩΣΤΟ: Πόσο σας αρέσει η γραμματεία; 8/26/2018

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Σε στοιχεία εναλλακτικού τύπου (π.χ. Ναι – Όχι) Μην χρησιμοποιείτε εκφράσεις όπως: «Πάντοτε», «Ποτέ», «Όλοι», «Κανένας», «Συνήθως», «Μερικές Φορές», «Συχνά» ΛΑΘΟΣ: Όλα τα βακτήρια προκαλούν ασθένειες ΣΩΣΤΟ: Τα παθογενή βακτήρια είναι παράσιτα

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Προσέξτε ώστε τόσο οι ορθές όσο και οι λανθασμένες απαντήσεις να έχουν περίπου το ίδιο μήκος Έχει παρατηρηθεί, ότι οι ορθές απαντήσεις συνήθως είναι μακρύτερες από τις λανθασμένες

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Το στέλεχος του στοιχείου να είναι ξεκάθαρο και χωρίς ασάφειες ΛΑΘΟΣ: π.χ. τα κύτταρα του πανγκρέατος 1. περιλαμβάνουν τις χοληδόχους πόρους 2. παράγουν την ινσουλίνη 3. Εξαφανίζονται καθώς το άτομο μεγαλώνει 4. Βρίσκονται στο περίβλημα του πανγκρέατος ΣΩΣΤΟ: - τα κύτταρα του πανγκρέατος εκκρίνουν μια ουσία που ονομάζεται: 1. Τρυπσίνη 2. Ινσουλίνη 3. Τρυπτοπαϊνη 4. Αδρεναλίνη

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Προτιμήστε το στέλεχος του στοιχείου να είναι εκφρασμένο θετικά παρά αρνητικά ΛΑΘΟΣ: π.χ. Ποιο από τις παρακάτω δομές στο αυτί ΔΕΝ έχει σχέση με την ακοή 1. το τύμπανο 2. το ακουστικό νεύρο 3. ο κοχλίας 4. ο λαβύρινθος ΣΩΣΤΟ: - Ποια από τις παρακάτω δομές είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση της ισορροπίας

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Σε στοιχεία πολλαπλών επιλογών, χρησιμοποιήστε τέσσερεις ή πέντε επιλογές Τοποθετήστε στις απαντητικές επιλογές σε μια λογική σειρά Αποφύγετε τη χρήση της φράσης «Δεν ξέρω» «Δεν Απαντώ» «Δεν με Αφορά» Τοποθετήστε τη σωστή απάντηση περίπου στο ίδιο ποσοστό σε κάθε πιθανή θέση των απαντητικών επιλογών

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Αποφεύγετε τα στοιχεία που καθοδηγούν ή μπερδεύουν το άτομο και απαντά λανθασμένα Προσπαθήστε να δημιουργήσετε σύντομα στοιχεία για εξοικονόμηση χώρου και χρόνου Δημιουργήστε σύντομα εργαλεία Προσοχή στα γραμματικά και συντακτικά λάθη Χρησιμοποιείται το μοτίβο που παρουσιάζεται στα παραδείγματα εξοικείωσης ως τη βάση για την κατασκευή των υπόλοιπων στοιχείων του τεστ Αποφεύγετε στοιχεία τα οποία βασίζονται σε απόψεις (εκτός από τις κλίμακες στάσεων)

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε εργαλεία και ερωτήσεις... Ενδιάμεσες και όχι απευθείας πηγές πληροφορίων: Ρωτώ γονείς για το άγχος των παιδιών τους. Πολύπλοκα ερευνητικά σχέδια: Αξιολόγηση της φροντίδας των παιδιών στο σπίτι: Ποιόν ρωτάμε; Μητέρες ή πατέρες; ή και τους δύο; Έχουν την ίδια εμπειρία οι δύο γονείς; Πως αναλύουμε τα δεδομένα; 8/26/2018

Πράγματα που πρέπει να προσέξετε όταν φτιάχνετε ερωτήσεις... Κοινωνικά αποδεκτές απαντήσεις Ξεκάθαρες οδηγίες Μήκος το τεστ Τόπος διεξαγωγής Καθίσματα και αποστάσεις Φως Χρόνος διεξαγωγής Αδιαθεσία Συναίνεση Διακοπή της διαδικασίας οποιαδήποτε στιγμή Επιτροπή δεοντολογίας Πιλοτική μελέτη

Παραδείγματα... 8/26/2018

Παραδείγματα.... Βρέχονται μερικές φορές κατά τη διάρκεια του αγχωτικού επισοδίου; Πάντα------------------------------------------------ποτέ Γυρνάνε του κεφάλι τους συνέχεια προς τη μια κατεύθυνση; 8/26/2018

Παραδείγματα.... 8/26/2018

Παρουσίαση και διαμόρφωση του ερωτηματολογίου Αποφασίστε για τη σειρά παρουσίασης των προτάσεων – ερωτήσεων (ώστε να υπάρχει μια λογική συνέχεια) καθώς και σε πιο σημείο θα τοποθετήσετε τις ευαίσθητες ερωτήσεις Δημιουργήστε μια μορφή, η οποία να είναι ελκυστική, ξεκάθαρη, και ευανάγνωστη π.χ. φροντίστε να υπάρχει αρκετός χώρος για να γράψουν τα άτομα τα σχόλιά τους, χρησιμοποιήστε γραμματοσειρά που να επιτρέπει στο άτομο να διαβάζει με άνεση τις προτάσεις, χρησιμοποιήστε σχήματα, χρώματα, κλπ.

Παρουσίαση και διαμόρφωση του ερωτηματολογίου Χρησιμοποιώντας χρώμα ή τυπώνοντας το ερωτηματολόγιο σε έγχρωμο χαρτί βελτιώνεται την παρουσίαση του ερωτηματολογίου Εάν είναι απαραίτητο χρησιμοποιήστε ερωτήσεις «φίλτρα», Δώστε ξεκάθαρες οδηγίες σχετικά με το πώς θα απαντηθούν οι ερωτήσεις

Κωδικοποίηση των απαντήσεων Πολλές φορές είναι δυνατόν να σχεδιάσουμε από πριν ένα σύστημα κωδικοποίησης των απαντήσεων που συγκεντρώνουμε, ώστε να είναι γρηγορότερη και πιο εύκολη η εισαγωγή τους σε κάποιο στατιστικό λογισμικό, όπως το SPSS.

Συμπεράσματα και Σημεία Θεωρία, πόσες διαστάσεις, πόσες μεταβλητές Πόσα στοιχεία για κάθε διάσταση; Εννοιολογική εγκυρότητα, δημιουργία περισσοτέρων στοιχείων από όσα χρειάζονται, item bank/pool. Δεν κατηγοριοποιούμε συνεχείς μεταβλητές Κλίμακα, 5-7 σημείων; Ενδιάμεση επιλογή, είναι στη μέση από τα δύο άκρα ή δεν παίρνει θέση; Αντίστροφα στοιχεία: βοηθούν στην αξιολόγηση της προσοχής; Πως σχετίζονται με το σφάλμα της μέτρησης; Αποφύγετε διαφορετικές κλιμακώσεις για διαφορετικά στοιχεία. Διχοτομικά ή πολυτομικά δεδομένα (polytomous). Δύναμη των στατιστικών ελέγχων. Πιλοτική μελέτη. Κοινωνικά αποδεκτές απαντήσεις Φαινόμενο της οροφής-Ceiling – πατώματος-floor (μικρά επίπεδα διακύμανσης), τι σημαίνει να μην έχουμε κανονική κατανομή;

Ερωτήσεις Τι κάνουμε όταν δεν υπάρχει θεωρία στο συγκεκριμένο αντικείμενο; Μεγαλύτερες κλιμακώσεις σχετίζονται με καλύτερες μετρήσεις; Οι επιλογές δεν γνωρίζω δεν απαντώ μπορεί να είναι και χρήσιμες; Αντιστροφές να χρησιμοποιήσω; Πως αντιμετωπίζουμε κοινωνικά αποδεκτές απαντήσεις; Αν η θεωρία μου προτείνει κατηγορικό σχήμα μέτρησης να το προτιμήσω; Τι κάνουμε αν το τελικό εργαλείο μέτρησης είναι πολύ εύκολο ή πολύ δύσκολο; 8/26/2018