Τα «Αθεϊκά» του Βόλου

Ο Γεώργιος Σκληρός, ο Αλέξανδρος Δελμούζος και ο Γεώργιος Παπανικολάου στην Ιένα της Γερμανίας το 1907.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ (1880-1956) […] Ό σκοπός της παιδείας ήταν γι’ αυτόν ένας: να κάνει τον άνθρωπο άξιο και ικανό να κατακτήσει το μεγαλύτερο αγαθό της ζωής, την ηθική αυθυπαρξία. «Στέκει αυθύπαρχτος ο άνθρωπος που εξουσιάζει το σώμα του· που μπορεί και ζει μόνος του βρίσκοντας το σωστό επάγγελμα στη ζωή του· που μπορεί να κρίνει ο ίδιος όσα προβλήματα του παρουσιάζει η ζωή του και να παίρνει σε αυτά στάση συνειδητή· ο άνθρωπος τέλος που ορίζει τις πράξεις του, που παίρνει την ευθύνη γι’ αυτές.»

«Οι δημοτικισταί εφαντάσθησαν ότι ημπορούν να λύσουν το γλωσσικόν ζήτημα, χωρίς να θίξουν τον όλον κοινωνικόν οικοδόμημα, μη θέλοντες να εννοήσουν, ότι το γλωσσικόν ζήτημα δεν είναι τόσον ακαδημαϊκής, όσον κοινωνικής και πολιτικής φύσεως, στενότατα συνδεδεμένον με ολόκληρον ιστορικόν και πολιτικόν σύστημα, επομένως δε τότε μόνον δυνατόν να λυθή εν τη πράξει, όταν κλονιστεί το όλον αυτόν κοινωνικόν σύστημα.» Γεώργιος Κωνσταντινίδης (Σκληρός)

«Ειδικότερα αγαπούσε να μιλάει για τον Σολωμό που τον θεωρούσε ως τον πρώτο και τον τελειότερο ποιητή. Του άρεσε να μας διδάσκει το δημοτικό τραγούδι, και εμείς τριάντα και περισσότερες μαθήτριες ήμασταν καθηλωμένες στα θρανία μας κι ευχαριστημένες, καθώς τον ακούγαμε. Είχε μεταδοτικότητα, μας μαγνήτιζε. Δεν είχαμε ποτέ τέτοιο δάσκαλο. Δεν αγαπούσε καθόλου το μαϊμουδισμό. Μας έλεγε: Να είσαι εκείνο που είσαι. Αυτό μας μάθαινε. Μας συνιστούσε να εκδηλωνόμαστε εντελώς φυσικά, χωρίς προσποιήσεις.» Αφήγηση μιας μαθήτριας του Δελμούζου απ’ το Παρθεναγωγείο του Βόλου

ΜΠΟΥΡΙΤΣΑΣ Γ. (τυπογράφος): Ο κ ΜΠΟΥΡΙΤΣΑΣ Γ. (τυπογράφος): Ο κ. Δελμούζος επίσης μας μίλησε για τον Εθνικό Ύμνο κι έγραψε στον πίνακα «Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή» κτλ. Όλο πατριωτικά μας έλεγε ωραία πράγματα ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ: Το έκαμε αυτό δια να παγιδεύση τους εργάτας εις την μαλλιαρήν γλώσσαν […] ΣΑΠΟΥΝΑΣ Δ. (παντοπώλης): Για το σχολείο ήκουα ότι εδίδασκον άθεα πράγματα, εδίδασκον δηλαδή τα θεία μαλλιαρά, αλλ’ ουχί όπως έπρεπε. Επήγα εις το σπίτι του κ. Δελμούζου μια επίσκεψη και παρατήρησα εάν είχε εικονίσματα, διότι πολλά έλεγε ο κόσμος. Εις την σάλα είχε τον εσταυρωμένο και από κάτω ήταν ένας καπουτσίνος και έπαιζε βιολί ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι εσήμαινε αυτό; Ειρωνικά έπαιζε βιολί; ΣΑΠΟΥΝΑΣ: Δεν θυμούμαι. ΔΕΛΜΟΥΖΟΣ: Είναι η περίφημος εικών του Μπαίκλιν, «Ο Ερημίτης», αν θέλετε να τηλεγραφήσω να μας τη φέρουν. Η Δίκη του Ναυπλίου (16-28 Απριλίου 1914), Στενογραφημένα πρακτικά