Μ. Ν. Χριστόλη, Ν. Χ. Μαρκάτου ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ OCCUPATIONAL HEALTH & SAFETY CONFERENCE ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO ΙΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ Μ. Ν. Χριστόλη, Ν. Χ. Μαρκάτου ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ Μονάδα Υπολογιστικής Ρευστομηχανικής Αθήνα 24 Οκτωβρίου 2013

Η ΟΔΗΓΙΑ SEVESO II Η Οδηγία SEVESO ΙΙ εφαρμόζεται σε εγκαταστάσεις στις οποίες αποθηκεύονται επικίνδυνες ουσίες. Η Οδηγία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία με την ΚΥΑ 2044/613/2007. Για κάθε επικίνδυνη ουσία καθορίζεται μια κατώτερη και μια ανώτερη κρίσιμη ποσότητα και ανάλογα προσδιορίζονται οι υποχρεώσεις των εγκαταστάσεων. Οι εγκαταστάσεις που αποθηκεύουν επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες μεταξύ της ανώτερης και κατώτερης οριακής τιμής, υποβάλλουν Έκθεση Κοινοποίησης. Οι εγκαταστάσεις που αποθηκεύουν επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες μεγαλύτερες από την ανώτερη οριακή τιμή, υποβάλλουν στην αδειοδοτούσα αρχή Κοινοποίηση και Μελέτη Ασφάλειας.

Η ΟΔΗΓΙΑ SEVESO II Η Μελέτη Ασφάλειας περιλαμβάνει τα απαραίτητα στοιχεία με τα οποία αποδεικνύεται ότι έχουν προσδιοριστεί οι κίνδυνοι ατυχημάτων μεγάλης έκτασης και έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη ή την καταστολή τους. Πιο συγκεκριμένα η Μελέτη Ασφάλειας περιλαμβάνει: την Πολιτική Πρόληψης Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης, την Εκτίμηση Επικινδυνότητας, τις Άμεσες Αιτίες Ατυχημάτων, τα Προστατευτικά Μέτρα, το Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης και το Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ (ΒΑΜΕ) ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Ολική ρήξη δεξαμενής αερίων και πύρινη σφαίρα: προκαλείται από ακαριαία διαφυγή μεγάλης ποσότητας εκρηκτικών αερίων και έκρηξη, με ταυτόχρονο σχηματισμό πύρινης σφαίρας. Διαρροή και έκρηξη νέφους αερίων: προκαλείται από διαρροή εκρηκτικών αερίων, τα οποία αναμιγνύονται με αέρα και εκρήγνυται όταν σχηματιστεί εκρηκτικό μίγμα και παράλληλα υπάρξει σπινθήρας. Στιγμιαία ανάφλεξη νέφους αερίων: προκαλείται από διαρροή υγραερίου το οποίο αναμιγνύεται με τον αέρα και αναφλέγεται όταν σχηματιστεί αναφλέξιμο μίγμα και υπάρξει σπινθήρας. Φωτιά λίμνης: προκαλείται από τη διαρροή και ανάφλεξη εύφλεκτων υγρών, όπως τα υγρά καύσιμα ή υγραέριο σε υγρή μορφή. Φωτιά οροφής σε δεξαμενές υγρών καυσίμων.

ATYXHMATA ΒΑΜΕ ΕΚΡΗΞΗ ΝΕΦΟΥΣ ΑΕΡΙΩΝ – BUNCEFIELD/ ΛΟΝΔΙΝΟ 2005 ΕΚΡΗΞΗ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΥΜΑ (ΛΑΥΡΙΟ) 2006

ATYXHMATA ΒΑΜΕ ΠΥΡΙΝΗ ΣΦΑΙΡΑ (FIREBALL) ΣΕ ΕΓΚ. ΥΓΡΑΕΡΙΟΥ ΦΩΤΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΗΣ JET OIL ΚΑΛΟΧΩΡΙ ΘΕΣ/ΚΗΣ 1986

ATYXHMATA ΕΚΡΗΞΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Το 1992, στις εγκαταστάσεις των διυλιστηρίων της ΠΕΤΡΟΛΑ στην Ελευσίνα, συνέβη διαρροή μεγάλων ποσοτήτων μίγματος υγραερίου και ελαφριάς νάφθας, που διασκορπίστηκε ταχύτατα και ακολούθησε ανάφλεξη και έκρηξη. Από τη θερμική ακτινοβολία 16 εργαζόμενοι υπέστησαν καθολικά εγκαύματα και υπέκυψαν στα τραύματά τους, ενώ άλλοι 24 υπέστησαν εγκαύματα μικρότερης έκτασης. Το 1999 στα Καμένα Βούρλα, έγινε έκρηξη προπανίου σε σταθμευμένο βυτιοφόρο στην Εθνική Οδό, όταν επέπεσε σ’ αυτό μικρό φορτηγό με μεγάλη ταχύτητα. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν 4 άτομα και άλλα 14 άτομα τραυματίστηκαν από το ωστικό κύμα και τα κομμάτια αυτοκινήτων που εκτοξεύτηκαν.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΒΑΜΕ Είδος επιπτώσεων Αφορά στο φυσικό φαινόμενο από το οποίο προκαλούνται οι επιπτώσεις στον πληθυσμό, τα κτίσματα και το φυσικό περιβάλλον: θερμική ακτινοβολία, ωστικό κύμα, διασπορά τοξικής ουσίας. Ακτίνα επιπτώσεων Αφορά στην απόσταση από το σημείο του ατυχήματος όπου αναμένονται σοβαρές επιπτώσεις στον πληθυσμό, στις καλλιέργειες και γενικότερα στα φυσικά οικοσυστήματα. Διάρκεια φαινομένου Αφορά στη διάρκεια του φαινομένου από τη στιγμή της έναρξης μέχρι τη λήξη του. Η εκτίμηση στηρίζεται σε ιστορικά δεδομένα από τη διεθνή εμπειρία.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΒΑΜΕ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Είδος Επιπτώσεων Ακτίνα επιπτώσεων Διάρκεια Ολική ρήξη δεξαμενής και πύρινη σφαίρα Ωστικό κύμα, Θερμική ακτινοβολία μέχρι 2.000 m μέχρι 5 min Διαρροή και έκρηξη νέφους αερίων Ωστικό κύμα μέχρι 500 m μέχρι 30 min (εξαρτάται από την ύπαρξη σπινθήρα) Κατάκαυση νέφους αερίων Θερμική ακτινοβολία μέχρι 500 m μέχρι 30 min Φωτιά σε δεξαμενές υγρών καυσίμων Θερμική ακτινοβολία, διασπορά τοξικών Περιβαλλο- ντικές επιπτώσεις > 10.000 m μέχρι 5 ημέρες (ανάλογα την ποσότητα και καταστολή) Φωτιά λίμνης μέχρι 200 m μέχρι 3 ώρες

ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΑΜΕ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Τα ατυχήματα που συνδέονται με εκρήξεις αερίων, χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις σε σχετικά μεγάλη ακτίνα και μικρό χρόνο διάρκειας φαινομένου. Το κύριο χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί από άλλα ΒΑΜΕ είναι ότι ο διαθέσιμος χρόνος για την καταστολή του ατυχήματος ή τη μείωση των επιπτώσεων με την εφαρμογή προστατευτικών μέτρων είναι εξαιρετικά περιορισμένος. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ένα ατύχημα φωτιάς σε δεξαμενή υγρών καυσίμων διαρκεί μέχρι και μερικές ημέρες και δίνεται η δυνατότητα απομάκρυνσης μετά την εκδήλωση ατυχήματος χωρίς μη αντιστρεπτές βλάβες στην υγεία. Τα ατυχήματα με εκρήξεις νέφους αερίων αφορούν σε διυλιστήρια, εγκαταστάσεις διακίνησης/ αποθήκευσης υγραερίου και παραγωγικές εγκαταστάσεις με αποθηκευμένες σημαντικές ποσότητες υγραερίου.

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ/ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Σύμφωνα με απογραφικά στοιχεία του 2009 στη χώρα μας υπάρχουν 4 μεγάλα διυλιστήρια, 20 εγκαταστάσεις διακίνησης/ αποθήκευσης υγραερίου του άνω ορίου (μελέτες ασφάλειας) και 19 εγκαταστάσεις του κάτω ορίου (εκθέσεις κοινοποίησης) (δεν περιλαμβάνεται ο τερματικός σταθμός φυσικού αερίου στη Ρεβυνθούσα). Εγκαταστάσεις διακίνησης/ αποθήκευσης υγραερίου υπάρχουν σε Ασπρόπυργο Αττικής, Καλοχώρι Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολη, Ρόδο, στην Αυλίδα Βοιωτίας, Τρίπολη, Πρέβεζα, Κω, Χανιά, Ιωάννινα, Ηράκλειο, Λάρισα, Ρέθυμνο, στο Ρέθυμνο, Κοντάρι Χίου, Πάμφιλα Μυτιλήνης, Καλαμάτα, Σάμο, κ.ά. Οι εγκαταστάσεις αυτές σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται στην άμεση γειτονία κατοικημένων περιοχών, δρόμων μεγάλης κυκλοφορίας ή άλλων ευαίσθητων χρήσεων. Επειδή πρόκειται για μικρομεσαίες εγκαταστάσεις, συνήθως δεν έχουν αναπτυχθεί συστήματα υψηλού επιπέδου.

ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΓΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO Ενδεικτικά, αναφέρεται η περίπτωση εγκατάστασης όπου η Ζώνη Domino για ωστικό κύμα έχει ακτίνα 160 m και επηρεάζει μεγάλο αριθμό κατοικιών και επαρχιακή οδό υψηλού κυκλοφοριακού φόρτου. Με βάση τα παραπάνω θα πρέπει οι μονάδες διακίνησης / αποθήκευσης αερίων καυσίμων να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα από τους συναρμόδιους φορείς, δεδομένου ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερα αυξημένη επικινδυνότητα σε σχέση με άλλες κατηγορίες εγκαταστάσεων. Η ιεράρχηση των επικίνδυνων εγκαταστάσεων και η κατά προτεραιότητα αντιμετώπιση των εγκαταστάσεων αερίων αφορά σε όλο το φάσμα των θεσμών της Οδηγίας Seveso II, από τις προδιαγραφές εκπόνησης Μελετών Ασφάλειας, μελέτη, μέχρι την αξιολόγησή τους και την πραγματοποίηση επιθεωρήσεων για τον έλεγχο της εφαρμογής των προβλέψεων των μελετών.

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ/ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ – ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ – ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Προδιαγραφές Μελετών Ασφάλειας (ΜΑ) και Εκθέσεων Κοινοποίησης (ΕΚ) Άμεσα θα πρέπει να θεσπιστούν προδιαγραφές εκπόνησης μελετών Οι προδιαγραφές θα καλύπτουν τον τρόπο εκτίμησης επιπτώσεων και τον εξοπλισμό που κατ’ ελάχιστον θα πρέπει να διαθέτουν (καταιονισμός ψύξης, κουρτίνες νερού, κ.ά.), το Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας και το Σύστημα Έκτακτης Ανάγκης. Μεθοδολογία Αξιολόγησης ΜΑ και ΕΚ Γενικά για τις εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών δεν υφίστανται οδηγοί αξιολόγησης. Επιθεωρήσεις Οι επιθεωρήσεις θα πρέπει να γίνονται κατά προτεραιότητα στις εγκαταστάσεις αυτές και με συχνότητα μεγαλύτερη σε σχέση με άλλες μονάδες μικρότερης επικινδυνότητας.

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ/ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ – ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ – ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Ιδιαίτερα την περίοδο αυτή που οι αρμόδιες υπηρεσίες, δε διαθέτουν επαρκές και εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό για την αξιολόγηση των μελετών και την διεξαγωγή τακτικών επιθεωρήσεων, η πλήρης και κατά προτεραιότητα εξέταση των εγκαταστάσεων αερίων καυσίμων θα πρέπει να αποτελέσει άμεση προτεραιότητα για τη βελτίωση του επιπέδου ασφάλειας στο πλαίσιο της εφαρμογής της Οδηγίας Seveso II. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ SEVESO