ΙΣΤΙΟΠΛΟΙΑ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΘΑΛΛΑΣΗΣ Ματσούκα Ράνια, Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ, ΔΠΘ

Το Know-How της ιστιοπλοΐας Η ιστιοπλοΐα είναι η τέχνη του αρμενίσματος στο νερό (σε θάλασσα ή σε λίμνη) χρησιμοποιώντας ως αποκλειστική ή κύρια πηγή ενέργειας τον άνεμο.

Σκάφος ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΡΗ ΕΝΟΣ ΙΣΤΙΟΦΟΡΟΥ γάστρα, λαγουδέρα, πηδάλιο, μαΐστρα, ιστός, μπούμα, φλόκος καρίνα.

Η γάστρα είναι το κέλυφος του σκάφους, το οποίο περιέχει όλα τα εσωτερικά μέρη. Το συμμετρικό της σχήμα εξισορροπεί το ιστιοφόρο και μειώνει την προς τα πίσω έλξη που προκαλείται από την τριβή καθώς κινείται μέσα στο νερό. Στην πρύμνη που είναι το πίσω μέρος του σκάφους, είναι η λαγουδέρα (μοχλός) που συνδέεται με το πηδάλιο που βρίσκεται μέσα στο νερό. Για να στρίψει ένα ιστιοφόρο τραβήξτε τη λαγουδέρα ή περιστρέψτε το τιμόνι – τα μεγαλύτερα σκάφη έχουν τιμόνι - προκαλώντας το πηδάλιο να αλλάξει την κατεύθυνσή του σκάφους.

Η μαΐστρα είναι το μεγαλύτερο, συνήθως τριγωνικό, πανί που συλλαμβάνει την περισσότερη από την αιολική ενέργεια, απαραίτητη για την κίνηση του ιστιοφόρου. Η κάθετη πλευρά της συνδέεται στον ιστό, ένα μακρύ όρθιο κοντάρι, και η οριζόντια πλευρά της συνδέεται στη μπούμα, ένα μακρύ κοντάρι παράλληλο προς το κατάστρωμα. Μπορείτε να περιστρέψετε τη μπούμα 360 μοίρες οριζόντια γύρω από τον ιστό για να μπορέσει η μαΐστρα να αξιοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο αέρα. Όταν περιστρέφετε τη μπούμα κάθετα προς τον άνεμο, η μαΐστρα φουσκώνει προς τα έξω, αντίθετα, λασκάρει όταν περιστρέφεται παράλληλα προς τον άνεμο. Αυτή η ελεύθερη κυκλοφορία σας επιτρέπει να πιάσετε τον άνεμο σε οποιαδήποτε γωνία φυσά.

Ο φλόκος είναι το μικρότερο, σταθερό τριγωνικό πανί το οποίο προσθέτει επιπλέον ενέργεια στη μαΐστρα. Η καρίνα είναι μία μακριά λεπτή σανίδα που προεξέχει στο κάτω μέρος της γάστρας, παρέχει μια υποβρύχια δύναμη εξισορρόπησης που κρατά το σκάφος να μην ανατραπεί. Σε μικρότερα ιστιοφόρα υπάρχει ειδική καρίνα που μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί το μήκος της μέσα στο νερό για να είναι δυνατή η ιστιοπλοΐα και σε ρηχά νερά.

Πλεύση Ιστιοπλοΐα υφίσταται εφόσον το σκάφος κατ’ αρχήν επιπλέει. Η επίπλευση ενός σώματος στο νερό εξαρτάται από δύο πράγματα την εκτόπιση και την πυκνότητα Η αρχή του Αρχιμήδη, που εξηγεί την έννοια της άνωσης, επισημαίνει ότι προκειμένου ένα αντικείμενο να επιπλέει, πρέπει να εκτοπίσει ποσότητα νερού ίση με το βάρος του. Το βάρος του σκάφους το ωθεί προς τα κάτω και εκτοπίζει το νερό από κάτω του, ενώ μία δύναμη προς τα πάνω ίση με το βάρος του, κρατά το σκάφος να επιπλέει.

ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ Για να εκτοπίσει αρκετό νερό ώστε να μπορεί το σκάφος να επιπλέει χωρίς να βυθίζεται, πρέπει να έχει μέση πυκνότητα μικρότερη του νερού. Για το λόγο αυτό η γάστρα του σκάφους είναι κούφια. Για παράδειγμα, αν βάλετε μια μπάλα του μπάσκετ και μια μπάλα μπόουλινγκ σε μία πισίνα, ο αέρας που γεμίζει τη μπάλα του μπάσκετ δημιουργεί μια μέση πυκνότητα πολύ μικρότερη από αυτή του νερού, οπότε θα επιπλεύσει, αντίθετα η συμπαγής μπάλα του μπόουλινγκ θα βυθιστεί αμέσως

Έκταση της επιφάνειας Η έκταση της επιφάνειας βοηθά επίσης το σκάφος να επιπλέει. Περισσότερη επιφάνεια δίνει σε ένα αντικείμενο καλύτερη δυνατότητα να εκτοπίσει αρκετό νερό για να αντισταθμίσει το βάρος του. Για παράδειγμα, μια μικρή μπάλα από πηλό πιθανόν θα βυθιστεί προτού να μπορέσει να εκτοπίσει ποσότητα νερού ίση με το βάρος της. Αλλά αν συμπιέσετε την μπάλα σε μια λεπτή πίτα, υπάρχει μεγαλύτερη επιφάνεια για τη διανομή του βάρους που εκτοπίζει το νερό, οπότε θα επιπλεύσει.

Ιστιοπλοικά Σκάφη Dinghy λέμε τα μικρά ιστιοπλοϊκά με συμβατικές γάστρες. Η ιστιοπλοΐα με dinghy είναι μια δραστηριότητα μεγάλης έντασης, αν και οι περισσότεροι την κατατάσουν στις ήρεμες πλεύσεις. Αθλητικά και σύγχρονα αγωνιστικά ιστιοπλοϊκά, είναι σκάφη υψηλής απόδοσης με μεγάλες απαιτήσεις δεξιοτήτων. Μια πραγματική πρόκληση για πλανάρισμα και χαμηλές πτύσεις πάνω από το κύμα.

Καταμαράν Τα καταμαράν και τα τριμαράν είναι πολυγαστρικά σκάφη

Τριμαράν

Σκάφη ανοιχτής θαλάσσης λέμε ιστιοπλοϊκά με διατάξεις που επιτρέπουν πολυήμερα ταξίδια.

Windsurf Windsurf λέμε τις ιστιοσανίδες και υδροπτέρυγα λέμε τα ιστιοπλοϊκά που κινούνται (ίπτανται) πάνω από το νερό βασισμένα στις πλέον σύγχρονες τεχνολογίες.

Πλεύσεις Όρτσα (045°), Πλαγιοδρομία (090°), Δευτερόπρυμα (135°) και Πρύμα (180°).

Τα Όρτσα Ένα σκάφος ταξιδεύει όρτσα, όταν πλέει (ανεβαίνει), όσο πιο αντίθετα στον άνεμο μπορεί. Είναι η πιο εκπληκτική πλεύση, με το σκάφος να γέρνει πολύ, τα πανιά να τραβούν τα ξάρτια, να πιέζεται το κατάρτι και να βουτάει με αφρούς στο κύμα η πλώρη, Μπορεί να είναι εντυπωσιακή η συγκεκριμένη πλεύση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι και η ταχύτητα είναι αναλόγως εντυπωσιακή. Πλέουμε όρτσα, είτε γιατί μόνο έτσι μπορούμε να φτάσουμε στον προορισμό μας, είτε γιατί αυτή είναι η διεύθυνση, που μας επιβάλλουν τα φυσικά εμπόδια και η κατεύθυνση του ανέμου. Όσο πιο πολύ ορτσάρει ένα σκάφος, τόσο περισσότερο χρειάζεται να τεντώνει τα πανιά του, πλησιάζοντας τα στο διαμήκη άξονα του πλοίου. Παρά το γεγονός – ελάττωμα της μικρής ταχύτητας, η όρτσα πλεύση, εκτός του ότι είναι η πιο συνηθισμένη από τις πλεύσεις που ακολουθεί ένα σκάφος στη διάρκεια της «ζωής» του, είναι και η πιο εύκολη και παράλληλα η πιο ασφαλής. Για παράδειγμα, με μια απαλή κίνηση του τιμονιού στην όρτσα, μπορούμε να σταματήσουμε το σκάφος, φέρνοντας το ορθόπνορα στον άνεμο, κάτι που είναι πολύ δύσκολο να γίνει στη πλαγιοδρομία και ανέφικτο στα πρύμα.

Πλαγιοδρομία Όταν το σκάφος πλέει με τον άνεμο στα πλάγια, έχουμε την πλαγιοδρομία. Αυτού του είδους η πλεύση είναι πιο γρήγορη, με το σκάφος να ταξιδεύει πιο όρθιο. Γενικά υπάρχει η αίσθηση του χαλαρού, καθώς δεν ζορίζεται το σκάφος. Είναι η πλεύση της κρουαζιέρας.

Πρύμα Όταν έχουμε τον αέρα πίσω, να φυσάει δηλαδή από την πλευρά της πρύμνης, πάμε… «πρύμα». Το σκάφος πλέει όρθιο και ταλαντεύεται δεξιά-αριστερά από τα κύματα που έρχονται στην πρύμη του.

Πώς μπορώ να μάθω ιστιοπλοΐα; Για να αρχίσει κανείς ωστόσο να ασχολείται με την ιστιοπλοΐα, θα πρέπει να έχει κάποιες ελάχιστες βασικές γνώσεις θα είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται όσα συμβαίνουν να εκτελεί τις εντολές του κυβερνήτη να συμμετέχει ενεργά στις διάφορες δραστηριότητες του σκάφους και να γνωρίζει πώς θα αντιμετωπίσει κάποιες καταστάσεις κινδύνου, ώστε να φροντίσει για τη δική του ασφάλεια αλλά και των επιβαινόντων

Τι θα μάθω στο πρώτο επίπεδο; Στα θεωρητικά μαθήματα διδάσκονται τα εξής: Ονοματολογία σκάφους. Αεροδυναμική, αρχές λειτουργίας των πανιών, υδροδυναμική, αρχές ναυπηγικής, ευστάθεια του σκάφους. Ναυτιλία (ναυτικοί χάρτες, πυξίδα, πυρσοί, όργανα ναυτιλίας, ναυτιλιακά βοηθήματα, ασφάλεια πλου). Ναυτική τέχνη, ελιγμοί του σκάφους στο λιμάνι, αγκυροβολία. Μετεωρολογία. Διεθνής Κανονισμός για την Αποφυγή Συγκρούσεων στη Θάλασσα (ΔΚΑΣ). Αντιμετώπιση καταστάσεων κινδύνου.

Στα πρακτικά μαθήματα εφαρμόζονται στην πράξη αυτά που έχουν αναφερθεί στη θεωρία: Ονοματολογία, ναυτικοί κόμποι, λειτουργία πανιών (βιράρισμα, μαϊνάρισμα), λειτουργία των συστημάτων του σκάφους. Τριμάρισμα (ρύθμιση) των πανιών σε διάφορες πλεύσεις (ανάλογα με την διεύθυνση και την ένταση του ανέμου), αναστροφή – υποστροφή. Οργάνωση – συντονισμός πληρώματος στις διάφορες κινήσεις. Χειρισμοί με τη μηχανή - αγκυροβολία. Μουδάρισμα (μείωση ιστιοφορίας), αλλαγές πανιών. Εύρεση πορείας και απόστασης στο ναυτικό χάρτη, τήρηση πορείας πυξίδας, προσδιορισμός στίγματος. Αντιμετώπιση δυσμενών καιρικών συνθηκών. Επίδειξη σωστικών μέσων, διάσωση ανθρώπου από τη θάλασσα. Εύρεση πορείας και απόστασης στο ναυτικό χάρτη, τήρηση πορείας πυξίδας, προσδιορισμός στίγματος.

Τι μπορώ να κάνω όταν ολοκληρώσω την βασική εκπαίδευση; Να ασχοληθεί με την ιστιοπλοΐα κρουαζιέρας Να συνεχίσει την εκπαίδευσή του με σκοπό να ασχοληθεί με την αγωνιστική ιστιοπλοΐα

Ιστιοπλοΐα κρουαζιέρας Σύμφωνα με το νόμο, δύο κάτοχοι διπλώματος κυβερνήτη ιστιοπλοϊκού σκάφους μπορούν να ναυλώσουν ιστιοπλοϊκό σκάφος. Αυτή η τυπική απαίτηση όμως δεν είναι πάντοτε αρκετή. Θα πρέπει, ο ένας τουλάχιστον, να έχει κάποια εμπειρία. Κάποιος που δεν έχει καμία προηγούμενη εμπειρία πρέπει να κάνει πρώτα μερικά ταξίδια με την παρουσία ενός πεπειραμένου skipper μέχρις ότου οι εμπειρίες που αποκτήσει τον κάνουν να αισθανθεί ικανός να αναλάβει την ευθύνη να κυβερνήσει το σκάφος. Η σωστή διαδικασία δηλαδή, για κάποιον που αποφοιτεί από μια σχολή ιστιοπλοΐας, είναι να κάνει στην αρχή μερικά ταξίδια συμμετέχοντας σαν πλήρωμα. Σ΄ αυτά τα πρώτα ταξίδια, πρέπει να προσπαθεί να αποκομίσει όσο δυνατόν περισσότερες εμπειρίες και να παίρνει πρωτοβουλίες. Με αυτό τον τρόπο σύντομα θα είναι ικανός να αναλάβει την διακυβέρνηση του σκάφους. Η ναύλωση ενός ιστιοπλοϊκού σκάφους είναι οικονομικά αρκετά προσιτή, αφού το κόστος κατ΄άτομο συγκρίνεται με αυτό ενός μέτριου ξενοδοχείου.