Κατερίνα Φαλτσέτα Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Παρουσίαση με θέμα: "Κατερίνα Φαλτσέτα Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Τεχνικές Γνωσιακής Προσέγγισης για την αντιμετώπιση δυσκολιών επαγγελματικού σχεδιασμού»
Κατερίνα Φαλτσέτα Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Υποψήφια διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

2 Δομή Παρουσίασης Βασικές έννοιες γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας.
Λίγα λόγια για τις βασικές έννοιες: Συναίσθημα Σκέψη Συμπεριφορά Τεχνικές: Γνωσιακή αναδόμηση Επίλυση προβλήματος Διεκδικητικότητα

3 Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (1/3)
Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (1/3) Γνωσιακή αρχή Το μοντέλο της «κοινής» λογικής Γεγονός Συναίσθημα Συναίσθημα Γεγονός Συναίσθημα Γνωσία Η βασική γνωσιακή αρχή

4 Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (2/3)
Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (2/3) 2) Η αρχή των «αλληλεπιδραστικών συστημάτων» Τα προβλήματα θεωρούνται αποτελέσματα αλληλεπιδράσεων μεταξύ διαφόρων «συστημάτων» ανάμεσα στο άτομο και το περιβάλλον του. Η Γ.Σ.Θ. αναγνωρίζει 4 τέτοια συστήματα: Γνωσία – σκέψεις Θυμικό ή συναίσθημα Συμπεριφορά – αυτό που κάνουμε ή λέμε Φυσιολογία – Σωματικές καταστάσεις - Εκδηλώσεις

5 Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (2/3)
Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (2/3) Ένα παράδειγμα Ο κύκλος της αυτοεκτίμησης Ερέθισμα Σκέψεις ανεργία “Δεν μπορώ να κάνω τίποτα” Συναίσθημα αποθάρρυνση αυτο-απόρριψη Φυσιολογικές αντιδράσεις πονοκέφαλοι αδυναμία συγκέντρωσης υπερυπνία Συμπεριφορά αδρανοποίηση

6 Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (3/3)
Βασικές αρχές Γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας (3/3) 3) Συμπεριφορική αρχή Η συμπεριφορά μας έχει επιρροή στις σκέψεις μας και στα συναισθήματά μας. 4) Η αρχή του συνεχούς Τα ψυχολογικά προβλήματα βρίσκονται στο τέρμα ενός συνεχούς, δηλαδή απορρέουν από ακραίες εκδοχές των φυσιολογικών διαδικασιών παρά από παθολογικές καταστάσεις.

7 Λίγα λόγια για τα συναισθήματα…
Τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά-λειτουργικά Μας θυμίζουν κάποιες φορές ότι κάτι δεν πάει καλά (π.χ. όταν θυμώνουμε) Αποτελούν κίνητρο για να κινητοποιηθούμε/δράσουμε Μας βοηθούν να τραβήξουμε την προσοχή των άλλων Μερικά από αυτά είναι δυσάρεστα Η διαχείρισή τους συχνά φέρνει προβλήματα

8 Είδη συναισθηματικής έκφρασης (1/3)
Είδη συναισθηματικής έκφρασης (1/3) 1) Πρωτογενή συναισθήματα Είναι τα πρώτα συναισθήματα που βιώνει ένα άτομο σε μία περίσταση, προτού υπεισέλθουν περίπλοκοι γνωστικοί μηχανισμοί. Τέτοια συναισθήματα είναι: χαρά, λύπη, φόβος, θυμός, αηδία, έκπληξη

9 Είδη συναισθηματικής έκφρασης (2/3)
Είδη συναισθηματικής έκφρασης (2/3) 2) Δευτερογενή συναισθήματα Προκύπτουν από τη γνωστική επεξεργασία των πρωτογενών συναισθημάτων. Παραδείγματα: ενοχή προκύπτει επειδή αισθάνομαι ευθύνη ντροπή προκύπτει επειδή αισθάνομαι ανεπαρκής ζήλεια προκύπτει επειδή νοιώθω έλλειψη απογοήτευση προκύπτει επειδή νοιώθω ματαίωση χαρά προκύπτει επειδή νοιώθω ικανοποίηση αγάπη προκύπτει επειδή νοιώθω πληρότητα

10 Είδη συναισθηματικής έκφρασης (3/3)
Είδη συναισθηματικής έκφρασης (3/3) 3) Συντελεστικά συναισθήματα Αποτελούν τρόπο έκφρασης συναισθημάτων με στόχο την άσκηση επιρροής σε άλλους ανθρώπους Παραδείγματα: κλαίω για να με λυπηθούν Φωνάζω για να τους τρομάξω

11 Συμπεριφορές που εκδηλώνουν τα άτομα όταν βρίσκονται υπό πίεση
Όταν ένα άτομο είναι αγχωμένο είναι πιθανόν να εκδηλώσει τις ακόλουθες συμπεριφορές: Freeze (ακινητοποίηση) Fly (αποφυγή) Fight (πάλη)

12 Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις (ΑΑΣ) (1/2)
Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις (ΑΑΣ) (1/2) Τι είναι…… Είναι ένα είδος σκέψεων (εικόνων, δηλώσεων) με το οποίο το άτομο «απαντά» σε κάποια εμπειρία ή άλλη σκέψη. Εκλύονται χωρίς προσπάθεια (αυτόματα), θεωρούνται αυταπόδεικτες και αυτονόητες και συχνά δεν τυγχάνουν της προσοχής του ατόμου.

13 Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις (ΑΑΣ) (2/2)
Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις (ΑΑΣ) (2/2) Τα χαρακτηριστικά τους…… Είναι σύντομες και συγκεκριμένες. Δεν προέρχονται από μία λογική σειρά βημάτων, αντιθέτως μοιάζουν να εμφανίζονται αντανακλαστικά. Δείχνουν λογικές όταν έρχονται στο νου. Δεν προκαλούνται εκούσια από το άτομο και συχνά είναι δύσκολο να διασπαστούν. Το περιεχόμενό τους διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά παρουσιάζει κάποια κοινά στοιχεία σε άτομα της ίδιας διαγνωστικής κατηγορίας. Ακολουθώνται από εκδήλωση συναισθήματος.

14 Εντοπισμός των Αυτόματων Αρνητικών Σκέψεων (ΑΑΣ)
Οι Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις (ΑΑΣ) εντοπίζονται μέσω των ακόλουθων ερωτήσεων… Τι περνούσε από το μυαλό μου, ακριβώς και αμέσως μετά το γεγονός, πριν αρχίσω να αισθάνομαι έτσι; Τι σημαίνει για τον εαυτό μου, για τη ζωή μου και το μέλλον μου; Τι φοβάμαι ότι μπορεί να συμβεί; Τι σημαίνει αυτό για το πώς σε βλέπουν οι άλλοι;

15 Γνωσιακά / διεργασιακά λάθη / γνωσιακές παραποιήσεις (1/3)
Γνωσιακά / διεργασιακά λάθη / γνωσιακές παραποιήσεις (1/3) Τι είναι…… Είναι σφάλματα, τα οποία κάνουν οι άνθρωποι κατά τη διαδικασία επεξεργασίας των πληροφοριών. Τα σφάλματα αυτά εγκλωβίζουν τη σκέψη και οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα.

16 Γνωσιακά / διεργασιακά λάθη / γνωσιακές παραποιήσεις (2/3)
Γνωσιακά / διεργασιακά λάθη / γνωσιακές παραποιήσεις (2/3) Είδη γνωσιακών λαθών Διπολική σκέψη – «όλα ή τίποτα»: π.χ. “Αφού δεν πήρα 20 σε όλα τα μαθήματα, είμαι άχρηστος” Συναισθηματική λογική: π.χ. “Αισθάνομαι ότι δεν υπάρχει ελπίδα, άρα δεν υπάρχει” Υπεργενίκευση: π.χ. “Όλες οι γυναίκες είναι ψεύτρες” Ετικετοποίηση – Στιγματισμός: π.χ. “είμαι χαζή”, “είναι ανεύθυνος”

17 Γνωσιακά / διεργασιακά λάθη / γνωσιακές παραποιήσεις (3/3)
Γνωσιακά / διεργασιακά λάθη / γνωσιακές παραποιήσεις (3/3) Είδη γνωσιακών λαθών Νοητικό φίλτρο (επιλεκτική αφαίρεση): π.χ. “Όταν ένας φοιτητής κάνει ένα λάθος στην επανάληψη μετά από σερί σωστών απαντήσεων, λέει «είμαι αδιάβαστος»” Προσωποποίηση: π.χ. “Είναι θυμωμένη μαζί μου, γελάω με το ντύσιμό μου” Σκέψεις του τύπου «πρέπει να….: π.χ. “Πρέπει να έχω παντρευτεί πριν τα 27” Μεγέθυνση ή Σμίκρυνση: π.χ. “Αν δεν περάσω τις εξετάσεις, θα είναι καταστροφή” Απαξίωση του θετικού: π.χ. “Δεν έκανα και τίποτα σπουδαίο…. οι άλλοι το κάνουν καλύτερα”

18 Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (1/4)
Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (1/4) Οι δυσλειτουργικές σκέψεις εκδηλώνονται σε: Χώρο Χρόνο Δράση

19 Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (2/4)
Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (2/4)

20 Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (3/4)
Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (3/4)

21 Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (4/4)
Πεδία εκδήλωσης των δυσλειτουργικών σκέψεων (4/4)

22 «Τυπικές» σκέψεις σε συνήθεις διαταραχές (1/2)
«Τυπικές» σκέψεις σε συνήθεις διαταραχές (1/2) Συγκεκριμένοι τρόποι σκέψεων – μοτίβα συνδέονται με συγκεκριμένα προβλήματα:

23 «Τυπικές» σκέψεις σε συνήθεις διαταραχές (2/2)
«Τυπικές» σκέψεις σε συνήθεις διαταραχές (2/2)

24 Γνωσιακή Αναδόμηση (1/2)
Γνωσιακή Αναδόμηση (1/2) Είναι μία τεχνική η οποία στοχεύει στην αμφισβήτηση, τροποποίηση ή αντικατάσταση δυσλειτουργικών σκέψεων με σκοπό να παραχθούν νέες λειτουργικές, ρεαλιστικές (και όχι απαραίτητα θετικές) σκέψεις. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Μέσω της χρήσης ημερολογίων αυτοκαταγραφής.

25 Γνωσιακή Αναδόμηση (2/2)
Γνωσιακή Αναδόμηση (2/2) Αυτοκαταγραφή: Είναι μία διαδικασία μέσα από την οποία το άτομο μαθαίνει να ελέγχει τις καταστάσεις που επηρεάζουν ή ελέγχουν τη συμπεριφορά του. Έτσι το άτομο εξασκείται να παρατηρεί τον εαυτό του, να συνειδητοποιεί τη συμπεριφορά του και τις συνέπειές της.

26 Παραδείγματα 3στηλου ημερολογίου (1/2)
Παραδείγματα 3στηλου ημερολογίου (1/2) 1ο Παράδειγμα 1ο Παράδειγμα

27 Παραδείγματα 3στηλου ημερολογίου (2/2)
Παραδείγματα 3στηλου ημερολογίου (2/2) 2ο Παράδειγμα

28 Παραδείγματα 7στηλου ημερολογίου (1/2)
Παραδείγματα 7στηλου ημερολογίου (1/2) 1ο Παράδειγμα

29 Παραδείγματα 7στηλου ημερολογίου (2/2)
Παραδείγματα 7στηλου ημερολογίου (2/2) 2ο Παράδειγμα

30 Ερωτήσεις για την «παραγωγή» εναλλακτικών σκέψεων (1/2)
Ερωτήσεις για την «παραγωγή» εναλλακτικών σκέψεων (1/2) Κρίνω τον εαυτό μου με ρεαλιστικά κριτήρια; Τι και αν συμβεί αυτό που φοβάμαι; Ποιο θα ήταν το χειρότερο σενάριο; Υπάρχουν εναλλακτικές ερμηνείες; Αν ένας φίλος μου αντιμετώπιζε το ίδιο θέμα, τι θα του έλεγα;

31 Ερωτήσεις για την «παραγωγή» εναλλακτικών σκέψεων (2/2)
Ερωτήσεις για την «παραγωγή» εναλλακτικών σκέψεων (2/2) Ποιος τρόπος θεώρησης της κατάστασης θα ήταν πιο εποικοδομητικός; Μήπως οι κρίσεις μου βασίζονται στα συναισθήματά μου και όχι στα γεγονότα; Έχω αντιμετωπίσει στο παρελθόν κάποια παρόμοια κατάσταση; Τι συνέβη τότε; Έχω διδαχθεί κάποια πράγματα από τις εμπειρίες μου, από τα οποία μπορώ να επωφεληθώ; Πώς θα σκεφτόταν κάποιος άλλος στη θέση μου;

32 Τεχνική επίλυσης προβλήματος (1/2)
Τεχνική επίλυσης προβλήματος (1/2) Τι είναι η «επίλυση προβλήματος»; Η «επίλυση προβλήματος» είναι μία προσέγγιση βάσει της οποίας ο θεραπευόμενος υποστηρίζεται στην ανεύρεση λύσεων σε προβλήματα που τον απασχολούν.

33 Τεχνική επίλυσης προβλήματος (2/2)
Τεχνική επίλυσης προβλήματος (2/2) Ποιοι είναι οι στόχοι της «επίλυσης προβλήματος»; Να βοηθήσει το συμβουλευόμενο να προσδιορίσει κάποια προβλήματα που του προκαλούν δυσφορία. Να τον βοηθήσει να αναγνωρίσει τα αποθέματα που διαθέτει για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Να ενδυναμώσει την αίσθηση του ατόμου ότι μπορεί να ελέγξει τα προβλήματα που τον απασχολούν. Να τον εφοδιάσει με μία μέθοδο επίλυσης μελλοντικών προβλημάτων.

34 Στάδια επίλυσης προβλήματος (1/4)
Στάδια επίλυσης προβλήματος (1/4) Η επίλυση προβλήματος ακολουθεί 6 διαδοχικά στάδια….. Στάδιο 1ο Καθορισμός του προβλήματος: Ορίζω τόσο το πρόβλημα με συγκεκριμένους όρους όσο και τα αποθέματα αντιμετώπισης που διαθέτει ο θεραπευόμενος. ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: «Η κατάσταση στη δουλειά μας είναι ανυπόφορη» Το πρόβλημα δεν έχει διατυπωθεί με συγκεκριμένους όρους ΑΛΛΑ ΤΟ….. «Οι συνάδελφοι μου ζητούν συχνά πράγματα που δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητές μου κι εγώ δεν αρνούμαι να τα πραγματοποιήσω» Ορισμός προβλήματος με συγκεκριμένους όρους

35 Στάδια επίλυσης προβλήματος (2/4)
Στάδια επίλυσης προβλήματος (2/4) Στάδιο 2ο Απαρίθμηση πιθανών λύσεων: Προσπαθήστε να βρείτε και να καταγράψετε όσο το δυνατόν περισσότερες λύσεις για κάθε πλευρά του προβλήματος. Καταγράψτε τις όσο κι αν σας φαίνονται ουτοπικές, άβολες ή συνηθισμένες.

36 Στάδια επίλυσης προβλήματος (3/4)
Στάδια επίλυσης προβλήματος (3/4) Στάδιο 3ο Αξιολόγηση των “υπέρ” και των “κατά” κάθε πιθανής λύσης: Καταγράψτε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε πιθανής λύσης. ΣΤΟΧΟΣ: Η ανεύρεση μιας λύσης με τα περισσότερα ή τα σημαντικότερα “υπέρ” και τα λιγότερα ή πιο ανώδυνα “κατά”. Στάδιο 4ο Σχεδιασμός με συγκεκριμένους όρους πώς θα εφαρμόσετε τη συγκεκριμένη επιλογή: Σε αυτό το στάδιο είναι χρήσιμη η χρήση της φαντασίας. Γνωσιακή πρόβα

37 Στάδια επίλυσης προβλήματος (4/4)
Στάδια επίλυσης προβλήματος (4/4) Στάδιο 5ο Δράση: Εφαρμόστε τη λύση που δώσατε Στάδιο 6ο Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων: Στο τελικό αυτό στάδιο αξιολογείται ή όχι η επιτυχία της λύσης που εφαρμόστηκε.

38 Η «επίλυση» μέσω μιας ακροστοιχίδας
Select the problem O generate Options Likely outcome of each option V choose the Very best option Evaluate how well each option worked

39 Διεκδικητικότητα Διαχωρισμός εννοιών: Επιθετικότητα Διεκδικητικότητα
Παθητικότητα

40 Τα συστατικά της διεκδικητικής συμπεριφοράς – «ΛΕΚΤΙΚΗ» Συμπεριφορά
Το λεκτικό μήνυμα πρέπει να είναι: Ευθύ Ειλικρινές Αυθόρμητο

41 Τα συστατικά της διεκδικητικής συμπεριφοράς – «ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ» Συμπεριφορά
Βλεμματική επαφή Στάση του σώματος Εκφράσεις προσώπου Τόνος, χρωματισμός, ένταση φωνής Ευχέρεια λόγου – σαφήνεια Συγχρονισμός Ικανότητα ακρόασης Σκέψεις Εγγύτητα - απόσταση

42 Περιοχές διεκδίκησης Έκφραση θετικών συναισθημάτων
Έκφραση αρνητικών συναισθημάτων Τοποθέτηση ορίων Πρωτοβουλία

43 Εμπόδια στη διεκδικητική συμπεριφορά
Αρνητική ετικετοκόλληση Άκαμπτες προϋποθέσεις Καταστροφισμός Αυτο - τιμωρία