Παρουσίαση 4:Η ανατομία της μέλισσας

Μορφολογία της μέλισσας Το σώμα των μελισσών αποτελείται από το κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά.

Στο κεφάλι των μελισσών υπάρχουν δυο σύνθετα μάτια στα πλάγια και τρία απλά στο πάνω μέρος. Από το τμήμα που βρίσκεται ανάμεσα στα μάτια, φυτρώνουν δυο κεραίες,στις οποίες ανήκουν τα αισθητήρια όργανα .

Στο μπροστινό τμήμα του θώρακα φέρει δύο ζεύγη φτερών Στο μπροστινό τμήμα του θώρακα φέρει δύο ζεύγη φτερών. Η κοιλιά είναι χωρισμένη σε δακτυλίους, που ανάμεσά τους βρίσκονται οι κηρογόνοι αδένες. Ο τελευταίος απ' τους δακτυλίους έχει το κεντρί.

Ανατομία Ανατομικά η μέλισσα αποτελείται από : Ανατομικά η μέλισσα αποτελείται από : 1. Tο πεπτικό και απεκκριτικό σύστημα. 2. Tο κυκλοφορικό σύστημα, το οποίο αποτελείται από την καρδιά και την αορτή. Δεν υπάρχουν φλέβες και αρτηρίες. Η αιμολέμφος μεταφέρει τα θρεπτικά συστατικά από το στομάχι στα κύτταρα που τα χρειάζονται.

3. Tο αναπνευστικό σύστημα. Η μέλισσα αναπνέει παθητικά

5. Tο αναπαραγωγικό σύστημα είναι πλήρως ανεπτυγμένο στη βασίλισσα και στον κηφήνα, ενώ η εργάτρια αν και θηλυκό έχει ατροφικό αναπαραγωγικό σύστημα, διαθέτει υποανάπτυκτες ωοθήκες και δεν ωοτοκεί υπό φυσιολογικές συνθήκες. 6. Tο αδενικό σύστημα. Η μέλισσα έχει αδένες σε όλο της το σώμα, οι οποίοι παράγουν πολλές ορμόνες, τις λεγόμενες φερεμόνες, οι οποίες είναι χρήσιμες για τη μέλισσα και τις δραστηριότητές της.

Φερεμόνες είναι ουσίες που παράγονται από τους αδένες της μέλισσας και ρυθμίζουν τη συμπεριφορά του μελισσιού. Ανάλογα με τη χημική ουσία που εκκρίνεται παρατηρείται και η αντίστοιχη συμπεριφορά από το μελίσσι και αυτό βοηθά στην επικοινωνία των μελισσών μεταξύ τους. Φερεμόνες παράγουν η βασίλισσα, η εργάτρια, ο κηφήνας και ο γόνος.

Οι αδένες διακρίνονται σε: σε ενδοκρινείς οι οποίοι δρουν μέσα στο σώμα της και εκκρίνουν ορμόνες που έχουν σχέση με την ανάπτυξη και την συμπεριφορά της μέλισσας και σε εξωκρινείς που είναι και οι πιο σημαντικοί, γιατί επηρεάζουν βασικές λειτουργίες της εργάτριας μέλισσας: την επικοινωνία, την άμυνα την παραγωγή τροφής, την παραγωγή κεριού και την επεξεργασία της τροφής.

Οι πιο σημαντικοί εξωκρινείς αδένες είναι: - Οι κηρογόνοι αδένες, όπου παράγεται το κερί. Υπάρχουν 4 ζεύγη κηρογόνων αδένων στην κοιλιά της μέλισσας. Μόνο η εργάτρια μέλισσα έχει κηρογόνους αδένες. - Οι υπογαρυγγικοί αδένες, που παράγουν το βασιλικό πολτό στις νεαρές μέλισσες. Υπάρχουν μόνο στην εργάτρια. Όταν η μέλισσα μεγαλώσει οι υποφαρυγγικοί αδένες ατροφούν και παράγουν κυρίως, ένα ένζυμο, την ιμβερτάση, το σημαντικότερο ένζυμο για την παραγωγή μελιού, γιατί βοηθά στο να μετατρέπεται το νέκταρ σε μέλι.

Οι μεταξογόνοι αδένες, οι οποίοι υπάρχουν μόνο στις προνύμφες που παράγουν το μετάξι για το πλέξιμο του κουκουλιού της προνύμφης. Όταν οι μέλισσες ενηλικιώνονται οι μεταξογόνοι αδένες εξαφανίζονται και στη θέση τους εμφανίζονται οι θωρακικοί σιελογόνοι αδένες. Ο αδένας της σπερματοθήκης παρέχει θρεπτικά συστατικά για να κρατηθούν ζωντανά τα σπερματοζωάρια που είναι συγκεντρωμένα στη σπερματοθήκη της βασίλισσας, τα οποία συγκέντρωσε η βασίλισσα στην σπερματοθήκη της κατά το ζευγάρωμα με τους κηφήνες στο «γαμήλιο ταξίδι» της και είναι εκατομμύρια και πρέπει να διατηρηθούν για όλη τη ζωή της βασίλισσας, από 2-4 ή και 5 έτη.

- Ο αδένας δηλητηρίου, είναι αυτός που παράγει και συγκεντρώνει το δηλητήριο, μέχρι τη στιγμή η μέλισσα θα κεντρίσει τον εχθρό της με το κεντρί. Βρίσκεται στο σύστημα του κεντριού της βασίλισσας και της εργάτριας.

Οι σιαγονικοί αδένες, μοιάζουν με σάκο και βρίσκονται προσκολλημένοι στις σιαγόνες. Είναι πολύ μεγάλοι στην βασίλισσα και στην εργάτρια. Στη βασίλισσα είναι ο κυριότερος αδένας παραγωγής των φερεμονών της. Οι ορμόνες αυτές στέλνουν το μήνυμα στις μέλισσες του μελισσιού, ότι αυτή είναι η βασίλισσα τους.

Στις νεαρές εργάτριες οι σιαγονικοί αδένες παράγουν το σημαντικότερο λιπίδιο για την παραγωγή βασιλικού πολτού, ενώ σε μεγαλύτερη ηλικία παράγουν τις φερεμόνες επιθετικότητας και συναγερμού. Οι φερεμόνες αυτές προκαλούν συναγερμό στις άλλες μέλισσες, προκειμένου το μελίσσι να αμυνθεί σε κάποιο εχθρό.

- Οι σιελογόνοι αδένες. Υπάρχουν οι κεφαλικοί και οι θωρακικοί σιελογόνοι αδένες. Ο ρόλος τους είναι η διάλυση τροφών προς πέψη, η κατεργασία υλικών, όπως το κερί και στον καθαρισμό της βασίλισσας. Υπάρχουν στην βασίλισσα και στην εργάτρια. Ο κηφήνας έχει μικρούς και υποτυπώδεις.

- Ο αδένας Nassanoff ή Οσμητικός αδένας - Ο αδένας Nassanoff ή Οσμητικός αδένας. Η σημαντικότερη ορμόνη προσανατολισμού παράγεται από τον αδένα Nassanoff. Οσμητικό αδένα διαθέτει η εργάτρια μέλισσα και ειδικά η συλλέκτρια μέλισσα. Η φερεμόνη αυτή δίνει πληροφορίες για την είσοδο της φωλιάς, την ύπαρξη νερού και τροφής, την αναζήτηση νέου καταφυγίου και βοηθάει στο σχηματισμό «τσαμπιού» κατά τη σμηνουργία.

- Ο αδένας Koschevnikov

- Οι αδένες Arnhart. Υπάρχουν στις εργάτριες και τη βασίλισσα - Οι αδένες των κοιλιακών τεργιτών. Υπάρχουν μόνο στη βασίλισσα και παράγουν τη φερεμόνη της «βασιλικής ουσίας», που βοηθά στην αναγνώριση της βασίλισσας από τις μέλισσες μέσα στην κυψέλη και την αναγνώρισή της από τους κηφήνες κατά τη διάρκεια του «γαμήλιου ταξιδιού».

Σιαγονικοί αδένες. Οι αδένες αυτοί µοιάζουν µε σάκο και είναι προσκολληµένοι στις σιαγόνες. Είναι πολύ µεγάλοι στη βασίλισσα και παράγουν µίγµα πολλών ουσιών µε σηµαντική επίδραση στη σωστή λειτουργία του µελισσιού. Η συγκεκριµένη φεροµόνη λειτουργεί σαν ένδειξη για τις εργάτριες ότι υπάρχει βασίλισσα, και έτσι το µελίσσι διατηρεί τη συνοχή του.

Οι αισθήσεις της μέλισσας A) Όραση. Οι µέλισσες χρησιµοποιούν τη όραση κατά τη συλλογή τροφής, όπως επίσης και όταν επιστρέφουν στην κυψέλη. Γι’ αυτό και οι µελισσοκόµοι βάφουν τις κυψέλες µε διαφορετικά χρώµατα, ώστε οι µέλισσες να µη µπερδεύονται και να µπαίνουν σε διαφορετική κυψέλη.

Β) Όσφρηση. Τα αισθητήρια όργανα της όσφρησης των µελισσών βρίσκονται στα 8 τελευταία άρθρα των κεραιών. Πρόκειται για οσφρητικές πλάκες, οι οποίες αριθµούνται σε µερικές εκατοντάδες. Η µέλισσες χρησιµοποιούν την όσφρηση για τις οσµές λουλουδιών, και µάλιστα η οξύτητα µε την οποία τις αντιλαµβάνονται είναι 2 φορές µεγαλύτερη από αυτή του ανθρώπου. Επίσης, µε την όσφρηση αναγνωρίζουν άτοµα της ίδιας κυψέλης.

Γ) Γεύση. Η µέλισσα µπορεί να διακρίνει τις ίδιες 4 γεύσεις µε τον άνθρωπο (γλυκό, ξινό, πικρό, αλµυρό), µε τη διαφορά ότι το πικρό έχει µικρή σηµασία γι’ αυτές. ∆) Αφή. Οι περισσότερες από τις τρίχες στην επιφάνεια του σώµατος των µελισσών αποτελούν τα αισθητήρια όργανα αφής τους. ∆εν είναι γνωστό τι είδους ερεθίσµατα αντιλαµβάνονται.

Ε) Ακοή. Οι µέλισσες έχουν δύο ειδών όργανα για να αντιλαµβάνονται ήχους και δονήσεις. Έχει παρατηρηθεί ότι οι συλλέκτριες µέλισσες κάνουν κάποιο ιδιαίτερο ήχο µε τα φτερά τους ώστε να υποδηλώσουν στις υπόλοιπες ότι έχουν βρει τροφή.

ΣΤ) Άλλες αισθήσεις. Εκτός των προαναφερθέντων, οι µέλισσες είναι σε θέση να αντιλαµβάνονται το διοξείδιο του άνθρακα, µε αισθητήρια όργανα που βρίσκονται στις κεραίες. Επίσης, αντιλαµβάνονται µεταβολές στη σχετική υγρασία, καθώς επίσης και αλλαγές στη θερµοκρασία του αέρα και την ατµοσφαιρική πίεση.

Πληροφορίες από το Internet Συντακτική ομάδα : Λύδια Συρίγου , Καπνίσης Θοδωρής , Χάλαρης Γιάννης , Νικολής Γιάννης